Chương thứ XIV. Nghĩa cũ tình ghi

Hôm ấy có hai bà sư già đến chỗ nhà trọ tôi nói rằng: "Chùa Huê-cầu có đúc một quả chuông to, công-quả lớn-lao, vậy đến khuyến-hóa ngài đây." Một bà thì nói là sư trụ-trì chùa Yên-tử, một bà thì nói là con gái quan Sơn-nam Tả-thừa-tư 左承司 người làng Huê-cầu. Tôi nghe nói giật mình kinh-ngạc, mời vào nhà ngoại-sảnh, khẽ hỏi thăm một sư cô đi theo hầu, nghiệm ra thì có một bà sư già đích là người tiểu-nhân của tôi trước, tôi tự nghĩ thầm trong bụng rằng: Người này không biết mình mà cố-ý đến đây thật là lạ quá, ta thử nói tính-danh ta ra để xem cái ý họ thế nào là tự biết. Tôi mới nói: "Tôi là người ở Liêu-xá, chạy loạn vào ở mẫu-quản Hương-sơn xứ Hoan-châu, chẳng may bị chiếu vời vào Kinh đây, chốn lữ-ngụ này tiêu-điều lắm, tuy có bụng hằng-tâm cũng không sao được." Bấy giờ chỉ có bà sư-già chùa Huê-cầu có ý thẹn-thò lắm! Bảo bà sư già chùa Yên-tử rằng: "Chúng ta đi ra thôi." Tôi giữ lại không chịu ở. Tôi mới đưa ít tiền ra cúng và hỏi rằng: "Hai sư già sẽ nghỉ ở đâu?" Hai bà nói: "Chúng tôi chưa định ở đâu." Rồi cáo-biệt mà đi ra. Tôi vội gọi một tên người nhà lanh-lợi cho đi theo và dặn rằng: "Anh đi đến chỗ các bà ấy trọ rồi liệu hỏi những người ở bên xem rằng các bà ấy đến từ bao giờ, còn ở lại đây mấy ngày, nhưng phải kín đừng để cho các bà ấy biết." Tên người nhà vâng lời ra đi, độ hai giờ trở về nói rằng: "Hai bà sư già ấy trọ ở chùa Liên-tôn 蓮宗寺 mới đến đây được mấy ngày, còn ở Kinh khuyến-hóa lâu." Ngày mai tôi gọi một người học-trò tôi tên là ông Tài đến mà bảo rằng: "Tôi có một việc này lạ lắm, ông phải hết sức giúp tôi." Y nói: "Cần-lao là cái phận sự của kẻ đệ-tử, con đâu dám từ-nan." Tôi mới nói với y rằng: "Lúc tôi còn nhỏ có giạm một cô con gái con quan tiền Thừa-tư tham-chính 承司參政 đã đi được lễ giạm và lễ ăn hỏi. Sau vì trở-sự, tôi phải từ-hôn vào ở trong Hương-sơn, được đến sáu bảy năm sau, tôi về Kinh nghe nói quan Thừa đã từ-lộc rồi, còn cô con gái ấy đến nay tôi lấy làm lạ lắm. Lúc đó tôi hỏi thăm có người nói chuyện rằng cô ta người kỳ-quái quá, nghe đâu trước có một cậu công-tử đến cầu-thân, đã đủ lục-lễ rồi, sau lại bất-hài. Cô nói rằng: "Đã có người giạm là mình có chồng rồi, vô-duyên mà chồng bỏ còn mặt nào mà lại đi hai lần đò." Cô bèn phát-thệ chung-thân không lấy ai nữa. Tôi nghe nói tâm-thần kinh-loạn tự than thân rằng: Mình mưu-sự bất-cẩn, hữu-thủy vô-chung, để cho ai phải hàm-hận, thời cái tội hạnh-bạc kia theo mãi với tình, khư-khư mình buộc lấy mình vào trong, mà bao giờ gỡ khỏi.– Tôi bèn chạy về làng Huê-cầu hỏi thăm khắp cả, trong mười người làng thì đến bảy tám người nói y như cậu chuyện trước. Lại có người nói: Khi ông thân-phụ cô tạ-thế, người anh ép gả cô cho một chàng sinh-đồ ở trong làng để lấy tiền làm-ma, nhưng cô không nghe. Có người thì nói trò nhà quan khi thất-thế, cao không đến thấp không thông, vì thế phải ở vậy đến giờ. Tôi nghe chuyện trong lòng mới khoan-thai, rồi lại về Hoan-châu, nay gặp nhau đây, thấy bà cô khổ như thế, bất-luận cái tình có thế hay không, nhưng chả qua cũng là vì tôi mà xui nên, vi-kim chi-kế, chỉ có một cách là tôi xin bảo-dưỡng cho trọn tuổi trời, mới chuộc được cái tiền-khiên ấy của tôi. Nhưng nay tôi còn ở Kinh này thì phụng-dưỡng chu-cấp cũng dễ, nếu khi được cáo về cố-sơn, đường trường cách-trở, thì tư-trợ thế nào được nữa. Ví bà bằng lòng về Hoan-châu với tôi, trong lâm-viên nhà tôi có một nơi cũng u-tịch, có một mái già-lam 伽藍 của ông anh tôi dựng cũng đủ cung dầu hương, còn hè đông ấm lạnh thì xin ở tôi cả, như thế là để báo cái cao-tiết của bà, một là để chuộc cái tội-lỗi của tôi. Ông hỏi cái chuyện trước, rồi trần-tình với bà một lượt để xem bà có nghe không, cho tôi sẽ liệu. Tôi lại cho mang ít quà đến làm tin." Ông Tài vâng lời đi, đến chiều hôm về nói rằng: "Tôi đến chùa Liên-tôn thừa-gián nói chuyện, bà sụt-xùi mà trả lời rằng: "Cám ơn quan có lòng tốt, tôi mà không gặp được người lương-nhân, phải cô-khổ một đời thế này, cũng là bởi cái số-mệnh của tôi, chứ có dám oán-trách chi ai, cái thân tàn này có tiếc gì. Chỉ nghĩ rằng trông trước trông sau không còn có ai là thân-thích, phần mộ của Tiên-nhân lấy ai coi giữ, có lẽ tìm đường ấm no lấy một mình mà xa lánh nơi quê người đất khách hay sao? Xin ông về nói với quan cho rằng tôi tuy chưa chịu cái ơn rộng của ngài mà được đội một tấm lương-tâm của ngài như thế, cũng đủ an-ủi cho cái cảnh linh-lạc của tôi vậy." Tôi nghe nói thương-hại thay cho bà không biết là chừng nào! Nhân giãi lòng một bài rằng:

無心事出誤人多

今日相看苦自嗟

一笑情多流冷淚

雙眸春盡見形花

此生願作乾兄妹

再世應圖巽室家

我不負人人負我

縱然如此柰之何.

Vô-tâm mà hóa lỡ người ta,

Trông mặt nhau nay những xót-xa.

Cảm-tình cười gượng rơi hàng lụy,

Bừng mắt trông mờ thấy bóng hoa.

Kiếp này hãy kết tình huynh-muội,

Kiếp khác xin hoàn nghĩa thất-gia.

Ai nỡ phụ ai ai nỡ phụ,

Vì đâu nên nỗi biết sao mà.

Từ đó thường đi lại hỏi-han nhau, bà có nói rằng trong Nghệ có nhiều những cỗ thọ-đường tốt, bà muốn dùng một cỗ, tôi cho đi dò-la ngay, nhưng chửa mua được. Lúc tôi được tha về, tôi có gửi một người tin của tôi năm quan cổ-tiền, để giạm mua hộ một cỗ thọ-đường tặng cho bà; thôi đó là việc còn về sau không cần nói nữa.