có thể thấy rằng con người luôn là nơi bắt đầu và cũng là nơi đi đến của văn học. Bối cảnh nghệ thuật khác nhau sẽ đưa người đọc đến với những trải nghiệm không giống nhau. Trong tác phẩm vợ nhặt nhà văn kim lân đã dùng ngồi bút của mình để tạo nên những trang văn heo động mãi trong tâm hồn chúng ta về nhân vật bà cụ tứ. Những dòng chuyện xúc động tâm trạng bà cụ được coi là thành công nhất trong truyện ngắn
Một người mẹ nhân hậu bao dung dầu lòng thương con từng trải Đoạn trích nằm ở giữa tác phẩm bộc lộ tấm lòng nhân đạo của nhà văn kim lân " bà lão khuất phục bước theo con ... con cái chúng mày về sau"

lân là nhà văn sinh ra và lớn lên ở Từ Sơn Bắc Ninh một mảnh đất đầy giá trị truyền thống văn hóa dân tộc với điệu quan họ hay tranh dân gian đông hồ. Có lẽ những điều đó đã góp phần bồi đắp lên nghệ thuật của kim lân. Ông có những trang viết đặc sắc về phong tục và đời sống làng quê. Sở trường viết truyện ngắn. Ông là điển hình của hình tượng quý hồ tinh bất quý hồ đa bởi cả sự nghiệp văn chương của ông chỉ có hai tập truyện nên vợ nên chồng 1955 và con chó xấu xí 1962. người ta đánh giá rằng chuyện của ông biết ở đẳng cấp phần viết chứ chẳng phải người viết nữa.
Vợ nhặt được trích trong truyện con chó xấu xí năm 1945. giữa buổi cảnh cái đói tràn đến xóm ngụ cư. Tràng /con trai bà cụ tứ- Đưa người vợ nhặt trở về nhà để giới thiệu con dâu cho mẹ mình. Bà cụ xuất hiện dáng vẻ đi lọng khọng, ho húng hắng. Đó là hình ảnh người mẹ già nua ốm yếu. Bà đã sửa mất chồng và con gái chỉ nương tựa vào đứa con trai mà nó lại người ngờ nghệch tính giở hơi. Nhân vật bà cụ tứ xuất hiện giữa tác phẩm trong tình huống éo le từ đó đã bộc lộ tâm trạng cũng như phẩm chất con người bà.

bà lão rất ngạc nhiên khi thấy chàng reo lên như một đứa trẻ và lịch đặt chạy ra đón mình về khi bà thấy người đàn bà trong nhà thì đứng sững lại, ba từ gợi trái giật mình trước sự hiện diện của người đàn bà đó trong chính nhà mình. Hàng loạt câu hỏi đặt ra trong đầu óc già nua của ba: quái sao lại có người đàn bà trong đấy nhỉ, người đàn bà nào, sao lại chào mình bằng U. bà dường như chẳng tin nổi vào mắt mình nữa: bà lão hấp háp ... nhoèn đi thì phải. bà nhìn mãi vẫn chưa nhận ra là ai bèn quay sang nhìn con mình tỏ vẻ không hiểu. Sự ngạc nhiên ấy còn thể hiện trong những bước chân bà lão lập cập bước vào.
Người vợ nhặt chào ba bà lại ngạc nhiên mà im lặng làm chị tưởng bà bị điếc đành chào thêm lần nữa. Thật ra bà cụ đã nghe rõ rồi nhưng bà không hiểu. Mãi đến khi chả nhắc bà kìa nhà tôi nó chào u. bà cụ vẫn ù ù, danh nói thêm nhà tôi. Chấm. Cũng là cái số cả. Lúc này ba mới vỡ lẽ ra sự tình thằng con trai bà vừa nhập một người vợ nó có vợ.
Có lẽ bà lão là người chậm hiểu nhất vấn đề. Khi mấy người hàng xóm thấy chàng đi với thị đã xôn xao đoán được, ngay cả lũ trẻ con chung thủy cũng trêu chàng là chồng vợ hài. Mà chỉ có bà cụ nữa ngay cả lúc được chào bằng U rồi bà lão vẫn không hiểu. Bà không phải là người chậm hiểu mà bởi lẽ bà không ngờ rằng thằng con trai người mệt chắc chắn sẽ ế vợ này lại có vợ mà còn trong tình cảnh nạn đói này nữa bà chỉ vỡ lẽ khi được trang giới thiệu đây là nhà tôi bà cúi đầu nín lặng. cái nín lặng này chứa biết bao suy nghĩ cái nội tâm phong phú của bà hát hát so với tưởng già nua kia bà lão hiểu rồi. Bà chấp nhận sự thật. diễn biến của tâm trạng đã đi đến đỉnh cao: chao ôi người ta vợ chồng trong lúc.Chấm. Mặt sau này. Hai chữ chao ôi như kéo dài mà chua chát, cay đắng. Cảm giác như trái tim người mẹ khốn khổ này đang run lên. Bà tuổi thân tuổi phận làm cha làm mẹ mà không làm tròn được trách nhiệm với con cái đó là trách nhiệm anh nên làm nổi. Vi kim lên không biết rõ chỉ viết " Còn mình thì ..." ... Ấy đã hoàn toàn thể hiện sự bất lực đời khổ hạnh của ba bà cụ khóc. Dòng nước mắt ấy như chứa đựng dồn nén nỗi niềm cơ cực cả cuộc đời.
Còn long ba thì ai oán thương xót bà biết thằng con trai mình thuốc kịch xấu xí và còn ngốc ngách nữa. Sinh ra một đứa con như vậy bà cảm thấy xót xa thương chàng lắm. Chàng lấy vợ bà còn quạt lòng thêm. NgườiA chẳng qua là đến bước đường cùng mới lấy con bà: người ta gặp khó khăn ba. Có được vợ. Bà suy nghĩ như vậy không hề có ý khinh gì cô vợ nhặt. Cái sắc sảo tinh tế trong nghệ thuật miêu tả tâm lý nhân vật lại được thể hiện khá rõ bà cụ tứ Yến Lạc trong lòng thì đã đồng cảm thấu hiểu được tuổi nhục của tình cảnh khốn cùng kia của người con dâu bởi vì thế mà bà cứ đăn đăn nhìn.
chuyển từ tủi hờn xót thương bà cụ Tú thấy mừng lòng: vất vả nuôi con khôn lớn trưởng thành nên bà cụ cũng vui mừng lắm trước sự con trai bà lấy được vợ bà vui bởi vì con bà đã có thể yên bề gia thất có vợ có con như bao người đàn ông khác nghĩ thế bà vui lòng chấp nhận. hắng dặng, nhẹ nhàng nói với nàng dâu mới: ừ, thôi thì các con cũng đã phải duyên phải kiếp với nhau cu cũng mừng lòng. Hai tiếng bằng lòng chất sáp lập tỉnh biết bao lời nói mộc mạc ấy đã đem lại sự xúc động cho người vợ nhặt đáng thương kia xóa nỗi bé bàng lo sợ của người con dâu trả lại danh dự cho người con gái mang tội theo trai và chính câu nói ấy của bà cụ tứ đã mở ra trang đời mới cho người vợ nhặt và cuộc sống gia đình Ba
người mẹ nghèo khổ nhân hậu rất nhanh chóng thủ hiểu cho người con dâu tấm lòng bao dung ấy của người mẹ thật vĩ đại và nhân từ biết bao.
Thói thường người già hay nghĩ nhiều bà cứ dặn dò các con: nhà ta thì nghèo. Sống giữa cái nạn đói cái chết như rơm rạ như vậy mà những người nghèo khổ như mẹ con chàng vẫn tin vào tương lai bà cụ cũng tin ai dầu ba họ ai khó ba đời. Chỉ có những người bạn dự lễ cuộc sống mới có được niềm tin dài dằng ấy lời khuyên ấy của người mẹ là món quà vô giá gói chọn bao tình yêuThương vô bờ của ba dành cho các con.
Với một nghệ thuật tinh tế ngôn ngữ chọn lọc chi tiết đặc sắc, ngôn ngữ mộc mạc giản dị nhưng được chất lọc kĩ lưỡng. Kim lân đã diễn tả tâm lý của bà cụ tứ một bà cụ nông thôn nghèo khổ mà hiểu biết, yêu thương con và yêu thương cả những mảnh đời ói âm tốt nghiệp bằng một tấm lòng nhân hậu. Bà được nhà văn xây dựng như một biểu tượng cho người mẹ Việt xưa và nay.
nhiều thập kỷ trôi qua bạn đọc ngày nay được sống trong sự đổi mới toàn diện trong không khí vươn lên của đất nước và dân tộc sẽ còn tìm thấy nhiều tầng lớp ý nghĩa thú vị trong tác phẩm vợ nhặt của nhà văn kim lân thông qua nhân vật bà cụ tứ tác giả kim lân đã đặt ra những vấn đề tư tưởng thấm đẫm nhân văn không chỉ nhất thời mà còn muôn đời với tất cả mọi người