(18)

Nãy giờ Quí ngồi xem ông thầy cũ tỉ mỉ lo cái bình trà coi bộ ông rất tiêu diêu với cái thú sách tối trà trưa, thì chúm chím cười hoài. Đợi thầy uống thấm giọng rồi Quí mới hỏi:

- Bẩm thầy, thầy hưu trí rồi, thầy không có lương tháng nữa. Thấy lãnh tiền hưu bổng chắc không được bao nhiêu. Vậy thì làm sao đủ cho thầy sống thong thả được?

- Ối ! Ở đời biết bao nhiêu là đủ, bao nhiêu là thiếu, em. Hễ mình nói đủ thì bao nhiêu cũng đủ, còn mình than thiếu, thì bao nhiêu cũng thiếu. Thầy đã có tiền hưu trí, nếu thầy còn thiếu, thì vô số người, không có tiền hưu trí như thầy, họ mới nói làm sao? Phần của thầy vì thầy biết tự túc, nên thầy được từ lạc. Vậy em khỏi lo. Bây giờ thầy muốn biết coi từ ngày em đi với ông La-Co rồi em trôi nỗi đến đâu mà em bặt tin, không trở về làng, mà cũng không gởi thơ, đến ông Bồi mất em cũng không về cư tăng báo hiếu. Thầy nói thiệt, thầy có nghĩ em chết, nên thầy lo, vì ngày trước em có hỏi ý kiến thầy khi em đi theo ông. thầy không dám xúi, những thầy không cản thì cũng như chịu để cho em đi. Ngày nay thầy thấy em về thì thầy mừng qua, mừng em con sống, thầy khỏi hối hận. Mà em ra đi, em quyết chí lập thân, những mang em không giúp cho em toại nguyện, em phải gặp nhiều nơi gian truân làm hay sao, nên ngày nay trở về, bỏ em lang thang dữ vậy?

Quí cười mà đáp:

- Bẩm thầy, thầy thấy lớp ngoài cửa cháu đây là lớp giả. Lớp thiệt của cháu khác, cho không phải như vậy.

- Hứ! Có lớp giả, còn có lớp thiệt nữa! Chi vậy?

- Bẩm, cháu muốn thu nhơn tính nên cháu mang lớp giả mà về làng. Sớm mới này cháu phải mang lớp giả mà đi Trà Vinh với người ta, xuống tới đây cháu nhớ thầy quá, không thể không thăm thầy được, nên cháu mang luôn cái lớp giả mà đi tìm thầy. Tại như vậy nên thành ra như cháu cố ý muốn giả dối luôn với thầy. Kỳ thiệt cháu kính trọng thầy như người cha thứ nhì của cháu, cháu đâu giám loe mắt thầy, xin thầy tha lổi cho cháu.

- Nếu em có cái lớp thiệt khá hơn thì thầy mừng cho em. Từ ngày em đi với ông La-Co đến nay là mấy năm?

- Bẩm 12 năm

- 12 năm ! Lâu quá ! Em theo luôn ông hay là tách đi làm việc khác?

- Bẩm, cháu theo luôn cho đến ngày ông chết.

- Ổng chết rồi?

- Bẩm, chết đã 3 năm rồi để cháu thuật rõ đời sống của cháu trong 12 năm nay cho thầy nghe. Cháu trở về Càng Lòng gần hai tháng rồi. Cháu cứ mang cái lớp giả, cháu không nói chuyện của cháu cho một người nào biết, chị em trong nhà cháu cũng giấu. Nay gặp thầy cháu không đám giấu thầy. Trái lại cháu còn phải bẩm thiệt đặng còn nhờ thầy dìu dắt nữa.

- Ừ, uống đi em, uống rồi nói cho thầy nghe.

- Cháu đi theo ông La-Co lên Sài Gòn ở mấy tháng, cháu lo phận sự làm bồi cho ông vuông tròn. Vì cháu ham học nên cháu mua sách rồi ban đêm rãnh rang cháu mở mà học thêm. Ông La-Co gặp cháu học như vậy vài lần. Ông không nói gì, mà ông lại kiếm sách mua đưa cho cháu và chỉ cắch cho cháu học. Nhiều đêm ông khỏe, ông ngồi dạy cháu học đến 11 12 giờ rồi ông mới nghỉ.

- Hồi trước thầy đã có nói với em, ông tử tế lắm

- Bẩm, cháu nhớ. Thấy ông tử tế, cháu càng nỗ lực mà học, cháu quyết lấy chí háo học mà làm kế lập thân.

- -Hay đa! Thầy khen em, bị bít đường, em biết ruồng mà đi. Muốn nên phải làm như vậy mới được chớ.

- Cháu học được mấy tháng, kế ông La-Co được giấy xuống Rạch Giá đo đất. Tự nhiên cháu đi theo. Ở trong vùng Long Mỹ hai năm, cháu vẫn tiếp tục học hoài. Ông Kinh Lý có rảnh thì vẫn chỉ cho cháu học. Hễ có dịp đi Sài Gòn thì ông mua sách thêm cho cháu. Ðo đất vùng Lòng Mỹ xong ông than mệt, bởi vì ông đã lớn tuổi, làm lâu năm, lại qua xứ mình lần sau đó ông ở luôn đến 4 năm, nên sức khỏe của ông giảm nhiều. Ông mới xin nghỉ 6 tháng đặng pháp dưỡng sức lại. Chừng đó ông mới nói thiệt với cháu rằng cháu ở với ông hơn ba năm, ông thấy rõ tánh tình của cháu, trung thành, ngay thẳng, ham học, hiền lành, bởi vậy ông thương cháu muốn giúp cho cháu ăn học đang lập thân như người. Ông hỏi cháu như chịu theo ông qua Pháp thì ông sẽ cho cháu vào trường mà học, ông chịu áo quần, cơm nước, bánh hàng cho hết thảy.

- -Sướng quá! Em gặp tiên cứu rồi! Chắc em chịu liền hả?

- -Dạ. Cháu chịu liền. Khi ấy cháu muốn gởi thơ cho thầy và cho cha cháu hay. Mà rồi cháu nghĩ ông Kính lý nói như vậy song biết ông làm y như vậy hay không. Huống chi cháu mới thấy có mòi học thêm được, chớ chưa chắc học được hay không, nếu vội cho thầy với cha cháu hay trước, rủi sau cháu không được thành công, té ra cháu ở bồi mà bày chuyện nói dóc.

- Tánh em khiêm tốn lại cẩn thận quá. Được tánh nết như vậy thầy chịu lắm.

- Ông Kinh lý về bển, ông kiếm mua một cái nhà ở ngoại ô Paris, có một miếng đất hơn một mẫu. Cháu phụ với ông mua đồ dọn nhà ở yên rồi ông dắt cháu vào một trường trung học ở gần đó mà xin cho cháu học. Cháu đã 19 tuổi rồi, theo phép cháu phải học lớp nhứt, lớp nhì mới được. Ông Kinh lý nói cháu là người ngoại quốc,vì thấy cháu ham học Pháp văn nên ông nuôi làm con đặng cho cháu ăn học để phổ thông văn hóa của nước Pháp. Có trường hợp như vậy nên hiệu trưởng mới chịu nhận cho cháu học, song để cháu ngồi học lớp thứ tư. Ông kinh lý có mướn một chị nấu ăn với một chú làm vườn nên ông để cháu đi học, không cho làm việc nhà. Ông cho ăn cơm chung và ngủ phòng kế phòng ông đặng ban đêm ông dạy cháu học. Cháu nổ lực học đêm học ngày đăng theo kịp chúng bạn nhỏ tuổi hơn cháu.

- Thiệt lớn mà học lớp nhỏ khó chịu lắm.

- Ông Kinh Lý nghỉ đủ sáu tháng rồi ông viện lẽ bịnh xin nghỉ thêm sáu tháng nữa. Cháu sợ ông mãn phép rồi ông trở qua bên mình, ông bỏ cháu bơ vơ. Té ra ông nghỉ đủ một năm rồi ông hưu trí ở luôn bên Pháp. Cháu qua mặt chúng bạn hết thảy. Ðến năm 24 tuổi cháu đậu đủ hai bằng tú tài, mà tú tài của cháu về khoa toán pháp. Cháu học được thành công cháu mừng hết sức.

- Năm trước nếu ông Bồi có tiền cho em qua Cần Thơ mà học đi nữa, chưa chắc sau em có bằng tú tài.

- Bẩm thiệt vậy, mà ông Kinh Lý giúp cho cháu thành công, ông đắc chí hơn cháu nữa. Năm đó nghỉ hè ông dắt cháu ra mé biển nghỉ mát với ông một tháng. Ông buộc cháu phải kêu ông bằng "Papa", không cho kêu " Monsieur" nữa. Ông tính cho cháu học cao hơn nữa. Ông nói xứ mình là xứ mới, sẽ có công việc kiến trúc nhiều: tu cầu, đắp lộ, cất nhà, đào kinh. Muốn dễ bề làm ăn phải học theo ngành đó. Ông khuyên cháu nên vào trường Công Chánh mà học thêm ít năm đặng lấy bằng Kỹ sư.

- Ông Kinh Lý tính hay lắm. Đời nay học nghề chuyên môn mà làm kỹ thuật gia quí hơn. Chắc cháu nghe lời ổng hả?

- Dạ, cháu nghe lời nên học trường Công chánh ba năm cháu lấy bằng kỹ sư.

- Suớng quá! Đi ở bồi, mà nhờ có chí ham học đặng lập thân, nên lần lên Tú Tài, rồi thẳng tới kỹ sư Công chánh. Ít ai có được vậy. Trong hai người, một người phải có chí cương quyết lập thân như em, còn một người phải có lòng thành nhơn chí mỹ như ông La-Co mới gây ra được một chuyện kỳ quái như vầy. Tiếc vì thanh niên Việt Nam ít có bồi Phan Văn Quí, mà nguời Pháp cũng chưa nhiều kinh lý La-Co, bởi vậy chuyện kỳ quái như vầy thầy để ý ao ước từ lúc thầy còn ôm sách vở đi học, mà đến ngày nay thầy già rồi thầy mới thấy được thực hiện. Tuy thấy trễ song thấy được, vậy cũng đủ cho thầy vui lòng. Có lẽ chừng thiên hạ hay cách em lập thân đây sợ có người nói em nhờ mạng số tốt, hoặc nhờ kiếp trước tu dày công, nên em mới được hưởng phước. Thầy không muốn tin mạng số, mà cũng không muốn tin kiếp tu, thầy đoán chắc em làm nên, là nhờ em biết cương quyết lập thân và nhờ em khéo tu dưỡng tâm tánh, nên nguyện vọng của em mới được thỏa mãn. Lời của ông La-Co nói đúng lắm: ông nói ông thấy em trung thành, ngay thẳng, ham học, hiền lành ông thương nên ông muốn nuôi em ăn học đặng em lập thân. Ấy vậy ở đời em muốn tu tâm dưỡng tánh, cư sử cho đúng đắng đàng hoàng, phải nuôi thiện chí, phải ráng kiên nhẫn,đừng gian xảo, đừng tham lam, chịu thanh cao, ghét hèn hạ, ăn ở như vậy tự nhiên thiên hạ phải thương yêu, quí trọng, dầu không có nguời này thì sẽ có người khác nâng đỡ giúp giùm, không sớm thì muộn, thế nào mình cũng nên danh, khỏi dua bợ ai hết.

- Cháu nhờ thầy dạy dỗ nhiều, nên cháu mới biết ăn ở cho người ta thương mà giúp cháu.

- Em biết như vậy thì càng làm cho thầy vui hơn nữa. Thầy có một đứa con, thầy ráng tập cho nó nên người, tuy nó làm giáo sư không cao sang chi lắm, song nó không để hổ với chức nghiệp của nó. Thầy rất hài lòng. Nay thầy được nghe một học trò cũ của thầy nói nhờ làm theo lời thầy dạy dỗ nên được thành công thì thầy thêm nở mày nở mặt với thiên hạ nữa. Hồi nãy em nói ông La-Co chết đã ba năm rồi. Em đã có bằng Kỹ sư, lại ông La-Co chết nữa. Vậy em còn ở bên Pháp làm chi mà tới bây giờ em mới về?

- Bẩm thầy, tại có chuyện khác nữa. Khi cháu có bằng Kỹ sư rồi, cháu muốn kiếm chỗ đi làm cũng như tập cho quen. Ông cha nuôi của cháu không cho. Ông nói ông già hay lại có bịnh nên ông biểu cháu ở nhà hủ hỉ với ông cho đỡ buồn, vì ông không có vợ con chi hết. Vì cháu thọ ơn của ông quá nhiều, nên cháu không giám trái ý ông. Thiệt năm đó ông thường có bịnh, cháu phải chăm nom các việc trong nhà, nhứt là thuốc men ăn uống cho ông. Tuy ông đãi cháu như con song cháu không hề giám vượt khỏi bổn phận tôi tớ. Từ khi được qua Pháp, cháu cứ chăm chú lo học, cháu không muốn tìm hiểu việc nhà của ông. Mà việc nhà của ông thì ông lo, không bao giờ ông nói cho cháu biết. Năm đó ông hay bịnh nên sức giảm nhiều. Ông viết thơ mời Nô Te đến nhà đặng ông lặp tờ chúc ngôn. Cháu không giám dự việc đó, cháu biết ông không có vợ con, còn trong thân tộc thì ông có một người cháu gái kêu bằng cậu, người ấy có chồng giàu ở dưới Marseille. Cháu tưởng ông có tiền bạc gởi băng với nhà đất ông ở đó mà thôi, ông làm di chúc sẽ để hết cho người cháu gái đó hưởng. Bịnh ông càng ngày càng tăng them chớ không bớt. Nhưng tinh thần ông vẫn còn đầy đủ hoài. Một buổi tối cháu ngồi bên giường đọc sách cho ông nghe một hồi, ông biểu thôi, để ông nói hết việc nhà của ông cho cháu hiểu. Ông nói rằng ông qua Nam Việt Nam Kinh lý hai mươi lăm năm, ông có gây ra một sự nghiệp lớn, có ruộng, có vườn và với huê lợi ruộng vườn đó ông có hùn với vài hãng công nghệ thịnh vượng. Ông cũng có tiền gởi băng cũng nhiều. Ông không có vợ con, chỉ có một đứa cháu gái nó đã có chồng giàu, lại vợ chồng nó mắc lo buôn bán lớn bên Pháp, không thể qua ở bên Nam Việt được. Vậy ông đã rước NôTe lập chúc ngôn rành rẽ rồi. Người cháu gái của ông không cần ông giúp. Nhưng vì tình cậu cháu nên trong chúc ngôn ông chỉ để cho cô một triệu quan đặng ngày sau cô làm của hồi môn cho đứa con gái của cô. Chi bếp nấu ăn với chú làm vuờn mấy năm nay giúp công cho ông nên ông cho mỗi người năm mươi ngàn quan. Còn lại các tài sản là ruộng vườn, nhà cửa, phần hùn trong mấy hãng với số tiền bạc còn dư để trong băng thì ông giao hết cho cháu.

- Uý! Cha chả ! Nếu vậy thì ông thương em đến nhận em làm con đặng kế nghiệp cho ông hay sao?

- Bẩm phải . Nhưng giao tất cả sự nghiệp cho cháu, ông có buộc ít điều kiện, chớ không phải giao cho cháu làm chủ đặng lên mặt nhà giàu ăn xài ngoả nguê.

- Ông buộc điều kiện gì? Sự nghiệp của ông đáng chừng bao nhiêu? Thiệt việc này ngoài trí tưởng tượng của thầy. Đã nuôi em ăn học thành tài, rồi còn để gia tài sự sản cho em hưởng nữa! Hồi trước thầy biết ông La-Co tử tế, nhưng thầy không dè ông tử tế đến bực này.

- Khi cháu nghe ông nói tới việc đó, cháu cũng ngac nhiên như thầy bây giờ. Ông Kinh lý thấy cháu cảm động, bối rối, ông nói thêm rằng tờ di chúc với các bằng khoán và giấy tờ về tài sản của ông, thì ông giao hết cho NôTe lãnh giữ. Tài sản đó có một ngàn mẫu ruộng tại Kinh Thị Đôi trong tỉnh Rạch Giá, một sở vườn cao su tám trăm mẩu trong tỉnh Biên Hoà, một sở vườn cà phê năm trăm mẩu trên Ban Mê Thuột,cổ phần hùng ba trăm ngàn trong một hãng xe hơi và ba trăm ngàn trong một hãng thuốc điếu tại Sài Gòn. Còn số bạc gởi tại ngân hàng chia cho cháu ông rồi thì còn hơn vài triệu.

- Quá xá? Ông La-Co giàu như vậy mà thầy không hay chớ!

- Cháu cũng không dè. Hồi ở bên mình thấy ổng đi do đất nắng mưa mệt nhọc. Chừng về Pháp thấy ông mua nhà tầm thường với miếng đất nhỏ mà ở, cháu biết ổng có tiền, nhưng có dè ổng là một triệu phú đâu.

- Cháu thấy tâm trí của người ngoại quốc hay chưa? Giàu đến bạc triệu phú, mà người ta không se sua, không lãng phí, cứ lui cui làm việc luôn luôn, chớ không phải như người mình, hể trong nhà có dư dược chút đỉnh thì lên mặt nhà giàu, cất nhà tốt, sắm xe hơi, áo quần loè loẹt, chơi bời liên miên, bài bạc rượu trà, không làm việc gì hết. Phải Ông La-Co ở luôn bên này đặng làm guơng cho người mình thấy mà bắt chước.

- Đối với cháu, ông tử tế chừng nào ông càng làm cho cháu thêm lo sợ chừng ấy. Khi ấy cháu ứa nước mắt mà nói với ông nuôi cháu ăn học thành tài, cháu chưa đền đáp cho ông nữa. Ông mới nói ông để gia tài của ông lại cho cháu là vì ông muốn cậy cháu thay thế cho ông mà làm hết một đại nghĩa, chớ không phải để gia tài cho cháu xài phí ngỏa nguê. Số là ông nhờ đất nước Việt Nam mà làm giàu. Bây giờ già rồi, ông không có vợ con, mà lại của nhiều. Ông tính rải của ấy để giáo hoá cho con nhà nghèo. Gần cháu trót mười năm, ông nhận thấy cháu là người biết ơn nghĩa trọng danh giá, ham học chớ không ham chơi, sợ tội chớ không sợ chết. Ông thấy cháu là người đáng mang danh tánh La-Co đặng thế cho ông mà giáo hòa con nhà nghèo Nam Việt có trí thông minh, có chí ham học nhưng vì bần hàn nên cha mẹ không đủ sức cho học đặng hấp thụ văn hoá Âu Mỹ. Ấy vậy trong tờ chúc ngôn ông nhìn nhận là con của ông, ông tự quyết giao hết gia tài sự nghiệp của ông cho cháu thừa hưởng. Ngày nào ông chết rồi thì Nô Te sẽ mời cháu, người cháu gái của ông với hai người gia dịch đến đặng đọc tờ chúc ngôn cho biết rồi giao tiền bạc cho ba người kia. Còn phận cháu thì cháu làm tờ chịu nhận ông là cha và chịu lãnh gia tài, rồi giao tờ ấy cho NôTe đem đến toà với di chúc mà xin toà thị chứng. Việc xong rồi thì cháu mang tên họ là La-Co và hưởng tất cả sự nghiệp của ông.

- -Vậy thì bây giờ em theo quốc tịch Pháp chớ không phải người Việt nữa. Tên em là La-Co, chớ không phải Phan Văn Quí. Phải vậy hay không?

- -Bẩm thầy, phải...Chánh việc đó làm cho cháu bối rối hết sức, không biết nên chịu hay là không nên chịu.

- -Thầy hiểu tại sao em bối rối .

- -Việc quan hệ quá, quan hệ về mặt quốc gia và tông tộc. Cháu không có ai sáng suốt ở gần mà hỏi ý kiến. Cháu tính viết thơ hỏi thầy, ngặt viết thơ thì lâu quá, lại không biết thầy còn ở trường Càng Long hay là đổi đi đâu. Cháu xin với ông Kinh lý cho phép suy nghĩ ít tuần rồi cháu sẽ trả lời . Ông nói việc ông cậy cháu đây là việc làm nghĩa ông giao bạc tiền cho cháu nhơn danh ông mà làm nghĩa, có chi khó đâu mà phải suy nghĩ. Ông biết cháu giàu lòng tín nghĩa nên ông mới cậy cháu. Ông là người Pháp, vì thương người Việt nghèo không học được, nên ông xuất hết gia tài để giúp những kẻ xấu phước ấy hấp thụ văn minh. Cháu là người Việt có sẵn của, chỉ tốn công mà thôi lẽ nào cháu không chịu lãnh nghĩa vụ giúp cho đồng bào nghèo của cháu được tiến hoá cũng như đồng bào giàu vậy.

- -Ông tính đúng quá. Thầy kính phục ổng rồi . Ổng có gia tài lớn mà không có vợ con. Ông tính dùng gia tài đó mà làm luôn hai việc nghĩa một lượt: giúp cho người Việt nghèo hấp thụ được văn hoá Pháp mà yêu mến nước Pháp; đồng thời cũng giúp cho nước Pháp là tổ quốc của ông, gieo rắt văn hoá vào trí não nhiều người Việt nghèo, để gây mối cảm tình thân yêu Việt-Pháp.

- -Chánh đó là ý ông. Nhưng ông thấy cháu dụ dự ông có nói rõ như vầy: để gia tài cho cháu không phải ông buộc cháu phải để hết mà làm nghĩa, không được xài riêng. Không phải vậy. Cháu thừa hưởng gia tài cháu có trọn quyền làm chủ. Cháu muốn xuất phát làm việc gì tuỳ ý. Ông còn dạy cháu khi về xứ sở, cháu phải lựa mua một sở đất giồng rộng lớn, gần tỉnh lỵ Trà Vinh để cất một cái đền cho thiệt đẹp đặng cháu ở, cho thiên hạ gọi "đền của ông La-Co" mà nêu danh ông.

- Sau cái đền ấy phải lập một cô nhi viện để nuôi trẻ mồ côi trai và gái, có trường cho chúng nó học chữ, học nghề; lựa những đứa thông minh gởi chúng nó đi học trường lớn hơn, rồi nếu coi học phát đạt, thì cho đi luôn qua Pháp để học tiếp. Cũng phải đến mấy trường trung học lựa những con nhà nghèo mà học giỏi, thì cấp học bổng cho chúng nó qua Pháp đặng vào mấy trường Cao Đẳng. Mà cho sanh viên qua Pháp đừng cho học về khoa hành chánh, nên un đúc kỹ thuật gia tốt hơn, nhứt là nên cho nó học bá nghề như nông phố, thủy lâm, thú y, công chánh thương mãi, cơ khí, công nghệ, hàng hải,...

- Ông không muốn người mình làm quan thấy hôn?

- Bẩm phải, ổng muốn quảng khai kinh tế trước hết. Phải có tài chính dồi dào rồi muốn làm việc chi mới được, chớ kinh tế eo hẹp tự nhiên bị ngoại bang yểm chế.

- Ông già này sáng suốt lắm. Ổng lo xa cho nước mình nữa kìa.

- Ông lại nói các sở vườn và ruộng ổng có đặt sẵn người cai quản. Cháu chỉ đi kiểm soát, thâu huê lợi gởi vào băng, rồi dùng huê lợi ấy mà làm nghĩa là: 1/Giúp cho con nhà nghèo học, 2/ Cứu những người bị tai nạn. Ông nhận thấy cháu là người biết giữ thanh cao, biết trọng danh dự, ham làm việc công ích, dám chết với nghĩa vụ, nên ông phú thác tất cả tánh danh cùng tài sản của ông cho cháu khai hóa và giúp đỡ đồng bào nghèo khổ của cháu. Cháu đã nhờ ông mới vượt khỏi vùng lầy. Cháu không được phép co tay, để cho đồng bào nghèo của cháu cứ làm trâu cho họ cày, làm ngựa cho họ cỡi.

- Nghe em nói thầy cảm quá. Ông La-Co là người Pháp mà ông dám đem hết tài sản ra làm nghĩa với đồng bào mình. Em là người Việt, lại em nhờ ông mà được thành danh, có lẽ nào em từ chối không chịu đáp nghĩa với ân nhân, không chịu ra tay cứu gíup đồng chưởng.

- Cháu dụ dự là vì nếu cháu lãnh nhiệm vụ ông phú thác thì cháu mất quốc tịch, mất tánh danh. Một bên là ơn dày với nghĩa vụ, còn một là tổ quốc với tông môn, cháu phải theo bên nào, phụ bên nào?

- Thiệt, người biết Quí trọng danh dự bối rối cũng phải. Khó xử quá! Hai bên đều có cái phải với cái không phải đồng nhau. Vậy theo ý thầy thì em đứng bên nào cũng được, có cái phải nó bù trừ cái quấy, nên người ta khó mà trách em ham tiền bạc quên ông cha hay là vì đạo nhà mà bỏ nghĩa lớn.

- Cháu bối rối mà không có thầy cho cháu hỏi, để ơn nghĩa tràn ngập lòng cháu, rồi cháu xuôi xị, hiến cả thân danh cho ân nhân xử dụng. Cách vài tháng sau ông Kinh lý mất, Nô Te mời hết mấy người được hưởng gia tài của ông đến mà đọc tờ chúc ngôn. Nô Te biểu cháu ký tờ chịu nhìn ông Kinh lý là cha và chịu lãnh gia tài. Người cháu gái của ông bất mãn, nên mướn luật sư kiện xin huỷ tờ chúc hôn đặng cô hưởng trọn gia tài. Cháu phải ở lại bên Pháp mà hầu kiện. Trong lúc chờ đợi toà phân sử, cháu buồn nên cháu viết thư ký tên La-Co, gởi cho quan Tham biện Trà Vinh cậy ngài hỏi dọ rồi cho cháu biết: 1/Tin tức về cha cháu coi còn sống hay đã chết,về ăn ở bây giờ thể nào,vợ con nên hay hư. 2/Tin tức về thầy, coi còn ở trường Càng Long hay không. Như đổi đi thì cho biết địa chỉ mới. 3/Tin tức về vợ chồng Ba Thới với người con gái tên Hường, bán quán tại ngã ba Suối Cạn. Cách vài tháng sau quan Tham biện Trà Vinh gởi tờ phúc trình của quan chủ quận Càng Long cho cháu biết rõ các tin tức. Nhờ vậy cháu mới được biết: Cha cháu mất, ruộng đất tiêu hết, chỉ còn nhà thờ với ruộng hương hoả. Mẹ ghẻ cháu cứ mê bài bạc. Chị cháu rách rưới cực khổ. Em cháu không học hành cứ du hí hằng ngày. Thầy đã hưu trí về ở Trà Vinh.

- Ba Thới chết. Vợ con tiếp tục bán quán đủ ăn. Cô Hường còn ở với mẹ, chưa lấy chồng

- Cháu ở bên Pháp đợi tới năm ngoái Toà mới xử xong vụ kiện đó, Toà bác đơn của tiên cáo, lên án nhận cháu là con của ông La-Co đủ quyền thừa hưởng gia tài của ông theo tờ di chúc. Cháu về bên xứ đặng lo thi hành ý định của ông cha nuôi cháu.

- Toà xử xong từ năm ngoái, sao em để tới bây giờ mới về.

- Bẩm thầy, cháu về từ năm ngoái, nhưng cháu ở trên Sài Gòn. Cháu chưa ra mặt là vì cháu mắc lo ba việc này: 1/Mua đất, cất nhà và lập cô nhi viện theo ý ông cha nuôi cháu dạy. 2/Sắp đặt lại gia đình của cháu lại cho đàng hoàng, làm cho người chị cháu hết cực khổ và đem bà mẹ ghẻ với thằng em cháu trở lại người ngay. 3/Dọ coi cô Hường, con gái của Ba Thới có phải cô vì nặng tình với cháu nên cô ở vậy mà chờ cháu hay không. Nếu thiệt như vậy thì cháu phải cưới cô và đáp tình trả nghĩa. Hôm nay cả ba việc đều gần xong. Nhà cửa cất gần rồi. Hôm tháng trước cháu giả dạng nghèo hèn, ăn bận như vầy về ở Càng Long, chưa nói cho ai biết về việc riêng của cháu. Cháu đã cải thiện đạo nhà của cháu được rồi. Chị cháu hết khổ. Mẹ ghẻ với em cháu hết giám bài bạc chơi bời. Cháu lại nhận thấy thiệt quả cô Hường vì nặng tình với cháu, nên mười hai năm nay cứ chờ cháu, không chịu lấy chồng. Nay cháu trở về quần áo lang thang bạc tiền không có, nhưng cô không chê, cũng vẫn nặng tình như cũ.

- Nếu vậy thì cuộc nhà kinh dinh đương cất bên ngoài đường châu thành, chỗ cây dầu một đó, là cuộc của em tổ chức phải hôn?

- Bẩm, phải. Năm ngoái về tới Sài Gòn cháu cậy người xuống đây kiếm đất. Cháu có xuống, cháu coi rồi cháu mua. Cháu vẽ bảng đồ, mượn người coi cất nhà và sửa soạn cho thiệt đẹp.

- Đẹp quá lại lớn quá. Hôm đầu tháng thầy nghe người đồn thầy có đến coi chơi. Cất theo kiểu đền đài bên Pháp, nên xem hùng vĩ quá. Phía sau còn đất trống lớn dữ.

- Bẩm chỗ đó sẽ cất cô nhi viện để nuôi trẻ mồ côi.

- Làm tốn tiền nhiều qúa.

- Phải làm theo ý ông cha nuôi cháu cho nên cháu bỏ ra một triệu mà tạo thành cuộc ở với cô nhi viện. Hôm nay cháu đến đây, trước thăm thầy và tỏ lời cảm ơn thầy dạy dỗ cháu nên cháu biết đường mà đi, sau nữa cháu yêu cầu thầy với thím về ở nhà mới đó với cháu đặng thầy trò ta hiệp lực đồng tâm mà giáo hoá và nâng đỡ hạng người nghèo khổ. Thầy tuy già, song sức còn khoẻ. Cháu cất nhà cháu có kềm hai bên hai cái lầu ba từng. Thầy thím muốn ở bên nào tuỳ ý. Được vậy thì cháu có người cố vấn sang suốt dạy biểu cháu và quán suất ở trong, cháu rãnh rang chạy bận ở ngoài. Thầy đã có cảm tình với ông La-Co. Thầy lại cho sáng kiến của ông ấy là cao Quí. Vậy thầy hiệp với cháu mà tác thành cuộc đại nghĩa theo ý ông bà có lẽ ông ở dưới Cửu tuyền ông sẽ vui thấy người bạn cũ không phụ tình ông tuy là dị chưởng.

Thầy nhứt Vĩnh ngồi tư lự một chút rồi nói: "Thầy già rồi nên tính trồng hường mà chơi vậy thôi. Nhưng gặp đại nghĩa mà làm lơ, té ra ích kỷ. Vậy để thầy suy nghĩ lại coi"

Quí thấy thầy không từ hẳn thì mừng nên nói: "Nếu cháu được thầy đứng sau lưng chỉ huy, thì cho hoạt dộng mạnh lắm vậy. Cháu còn xin hỏi ý kiến thầy về việc trăm năm của cháu. Cháu với cô Hường con của dì Ba Thới, bán quán tại ngã ba Suối Cạn từ thơ bé đã trìu mến nhau. Cháu đi 12 năm, cô ở nhà chờ cháu, không lấy chồng. Cháu thấy rõ có một dây ái tình buộc chặt cô với cháu. Xin thầy nghĩ thử coi vợ chồng học thức bất đồng, nhưng tình với nghĩa nặng dày,có thể kết chặt tóc tơ trăm năm bền vững hay không?

Thầy nhứt Vĩnh cười mà đáp:

- Đó là một vấn đề thắc mắc khó giải. Em với cô Hường đã yêu nhau từ nhỏ nếu bây giờ thầy nói nếu không nên phối hợp vợ chồng, té ra thầy phá đám làm tan rẽ ái tình của hai trẻ. còn như thầy nói nên phối hiệp, rủi ngày sau vì tâm chí bất đồng, vợ chồng không hòa thuận, thì thầy mang tiếng xúi bậy.

- Tình với nghĩa có thể bổ khuyết cho học thức được hay không?

- Nếu tình thiệt nồng, nghĩa thịêt nặng, hai đàng biết chăm chế cho nhau thì được, được về mặt gia đình, nghĩa là ăn ở với nhau trong nhà có thể hòa thuận. Ngặt em mang một nghĩa vụ lớn lao, em phải sống với xã hội nhiều hơn là sống với gia đình. Một vị Kỹ sư với một gái thôn quê, tâm chí khác nhau một trời, một vực. Cái của em hay cô nọ không biết quí, cái của cô nọ hay em không có chỗ dùng. Thầy sợ tâm chí bất đồng, vợ chồng không hiểu biết nhau, không giúp đỡ nhau, mỗi người đi một đường riết rồi lợt lạc làm cho phai cả tình nghĩa. Vậy việc đó em phải suy nghĩ cho kỹ rồi sẽ quyết định. Nếu hai đàng tuy học thức và tâm chí bất đồng, song người vợ biết chuyên lo bề nội trợ, để cho chồng khoẻ trí mà lo việc xã hội, chia trách nhiệm ra làm hai, vợ lo trong, chồng lo ngoài, được vậy thì cũng êm. Thầy nói êm chớ không nói êm ấm, bởi vì ai lo phận nấy, có chia buồn chung vui gì đâu mà nói êm ấm, khỏi sanh rầy rà đó là may. Cái cảnh vợ chồng nó tâm tâm mù mù nó hay biến đổi trăm hình ngàn tướng không có gì rõ ràng, chắc chắn hết em ôi. Không có vợ thì buồn, mà có vợ cũng không chắc gì vui. Chỉ có người say sưa mê mết với gia đình, không để ý đến những điều gai mắt trái tai lặt vặt, thì mới vui được. Vậy em tự liệu em hỏi em coi thiệt em thích có vợ, có con chàng rang chộn rộn chung quanh em hay không. Như em thích cái cảnh đó, lại em gặp người yêu em, mà em cũng yên người, thì em cưới đi. Còn như em thích cảnh đời thanh vắng để trí yên tịnh mà lo việc xã hội, nhắm đường tương lai thì thầy khuyên em nên ở một mình thì tốt hơn là cưới vợ, rồi sau chán nãn lạnh lùng mà để bỏ.

Quí ngồi nghe ông thầy cũ nói nhiều quá, mà ông cứ nói phân hai, không chịu kêu phải cưới cô Hường mà cũng không cản trở, thì chàng lơ lửng ở ngã ba đường, không biết bước chưn vào ngã nào. Chàng đứng dậy lấy cái nón ôm trong mình mà nói: "Bẩm thầy cháu xa cách thầy 12 năm, bây giờ được gần thầy, được nhờ thầy rọi đuốc vào cái nẻo đường cho cháu thấy đâu là phải đâu là quấy đặng cháu liệu mà đi. Cháu thành thiệt cảm ơn thầy. Về việc vợ chồng để cháu suy nghĩ lại rồi cháu sẽ quyết định. Còn về việc cháu yêu cầu thầy ra công chỉ bảo cho cháu khai hoang đồng bào mà đáp nghĩa cho ông La-Co, cháu xin thầy vui long nhận lời cháu cho cháuvững bụng mà tiến mạnh trong đường đại nghĩa"

Thầy Nhứt Vĩnh đứng dậy nắm tay Quí mà nói:"Hay em thành thân một cách rực rỡ phi thường, thầy mừng lắm. Việc em nói đó để thầy suy nghĩ ít bữa. Chúng ta còn gặp nhau nữa rồi sẽ bàn thêm"

Thầy đưa Quí ra tới sau, Quí đứng lại xin thầy đừng tiết lộ công việc của Quí cho ai biết trước, rồi mới từ biệt mà về.

(19)

Quí với Hường gây cảm tình cùng nhau từ ngày còn ngây thơ.

Theo Quí thì Quí yêu Hường cũng như người anh trai yêu người em gái, xa nhau thì nhớ, gần nhau thì vui. Yêu ấy cũng thân thiết, cũng nồng nàn, nhưng yêu thẳng ngay, trong sạch, không có gian, không vì nhục dục, như thứ yêu nhảm nhí mà hạng thanh niên nam nữ thời nay thường gọi là " ái tình" đó vậy.

Xa cách nhau đến mười hai năm, Quí mới trở về. Quí với Hường gặp nhau lại. Bây giờ hai người đã lớn rồi. Nhưng mà tình vẫn còn nồng nàn, long vẫn còn mừng rỡ như xưa.

Giả dạng nghèo nàng về ở Càng Long gần hai tháng nay, Quí được biết Hường quyết chờ mình nên không chê mà đổi ý.

Thuở nay Quí đặt tất cả tâm trí vào sự tập thân thành danh; lửa ái tình chưa hề có nhen nhóm trong long Quí. Cách mấy bữa trước nghe Hường bày tỏ chơn tình với mình thì Quí cảm động vô cùng. Hễ nằm một mình thì Quí cứ tự hỏi thầm trong trí mấy câu này.

« Mình đã lãnh một nghĩa vụ của ông La-Co phú thác. Mình có nên cưới cô Hường làm vợ rồi tỏ thiệt mọi việc cho cô hiểu mà cậy cô giúp với mình đặng tròn nghĩa vụ ấy hay không?

Cô với mình học thức bất đồng, chí hướng cũng bất đồng,hai người có thể hiệp hòa mà lo làm nghĩa vụ ấy hay không?

Được lên địa vị cao sang, ở nhà tốt, có tiền nhiều cô sẽ lên mày, lên mặt, đổi tánh tình, rồi dùng ám lực của tình yêu mà hấp dẫn lôi cuốn mình qua đường xa hoa mà bỏ phế nghĩa vụ hay không? »

Đó là mấy câu Quí tự hỏi mà không trả lời được, bởi vậy mẹ con dì Ba Thới rủ đi tìm xem đền đài, Quí không sốt sắng. Xuống xem rồi Quí đi tìm ông thầy cũ đặng tỏ tâm sự cho ông nghe và hỏi ông có nên cưới cô Hường để chia sớt gánh nặng với mình hay không.

Thầy nhứt Vĩnh thấy cô Hương chứa chan tình nghĩa, song thiếu thốn giáo dục nên thầy cứ nói phân hai, cứ bàn cô Hương có chỗ hay và có chỗ không hay, cứ khuyên Quí phải suy nghĩ mà liệu lấy, chớ vì nghĩa vụ của mình nặng nề nên thấy không dám xúi, mà cũng về tình nghĩa của Hường tràn trề nên thầy không nỡ cản.

Cách dè dặt của thầy nhứt Vĩnh đã không rọi vào trí của Quí được một tia sáng nào, mà lại làm cho mù mịt thêm, làm cho càng thêm bối rối. Nếu không cưới Hường thì thành ra là người bất nghĩa vô tình.

Mà chừng mình đổi dạng thay tên, mang cái danh Kỹ sư La-Co, về ở đền đài nguy nga, thâu xuất bạc triệu, thì thiên hạ họ lại chê cười mình được sang quên hèn, được giàu phụ khó!

Vì bối rối đó mà buổi chiều Quí ở Trà Vinh về Quí đi luôn về nhà, không muốn ghé tiệm dì Ba Thới . Mà khi về tới nhà Ba Mùi hỏi đi xem đền đài tốt lắm phải hay không, thì Quí nói lơ là, coi bộ không thỏa thích, chớ không phải như Mỹ từ hồi trưa cứ tán dương công cuộc kinh dinh đồ đạc Quí báu, ông xếp tử tế dắt đi coi cùng hết, mời uống rượu, lại còn đưa xe xuống chợ Trà Vinh.

Quí lửng lơ suy nghĩ trót 2 ngày. Buổi chiều ăn cơm rồi, chàng ra đứng ngoài cửa ngõ. Một đứa nhỏ cưỡi một con trâu và dắt hai con, ở dưới mẫu băng lên giồng, nó cất tiếng mà hát:

Anh ơi, anh đừng ham đó bỏ đăng,

Được lê anh quên lựu, có trăng anh phụ đèn.

Câu hát này từ nhỏ Quí thường nghe, nên không lạ gì. Nhưng hôm nay Quí nghe rồi xúc động trong lòng không được.

Quí ngước mắt ngó vào phía ngã ba Suối Cạn và cương quyết nói trong trí:"Tôi không thể bỏ Hường! Tôi không nên phụ Hường! Nếu tôi không chịu đền đáp tình dài nghĩa nặng của Hường thì tôi là một thằng trai vong tình bội nghĩa, xấu hổ lắm! Khiếp nhược lắm! Tôi phải cưới Hường, không được bỏ"

Quí xẳng xớm đi vô tiệm dì Ba Thới

Mặt trời chen lặn. Chim cò đi kiếm ăn, thấy gần tối nên bay về ổ đóng trong mấy lùm cây lớn chung quanh đình An Trường

Dì Ba Thới đứng chơi ngoài sân, thấy Quí lơn tơn vô, thì dì mừng nên nói lớn:"Dữ hôn ! Làm gì về hai bũa rày rồi biệt mất, không vô nói chuyện chơi vậy con?"

Quí cười rồi đi thẳng vô tiệm, không trả lời. Dì Ba theo vô nhà và nói tiếp:"Con Hường đi coi hổm nay nó khen tốt đã đành, nó cằn nhằn, nó nói họ có tiền bạc nhiều, họ vãi ra làm việc vô ích. Có tiền nhiều thì cất một cái nhà vừa vừa đủ ở, còn dư thì giúp kẻ nghèo nàn thiếu thốn phải có ơn hơn hay không"

Quí đi ngay lại cái võng vừa nằm vừa nói: "Ông xếp có chỉ miếng đất lớn phía sau mà nói sẽ cất nhà mà nuôi trẻ mồ côi, lập trường dạy học chữ, học nghề, vậy thì được lắm, chớ lại sao chê người ta lại làm việc vô ích"

Hường ở trong bước ra hỏi:"Có anh Quí vô hả? Đi coi rồi về sao trốn mất, không vô nói chuyên chơi vậy anh Quí?"

Quí cười mà đáp:

- Về rồi mắc có chuyện nhà. Mà coi cho biết vậy thôi, chớ có chuyện chi đâu mà nói.

- Thiệt việc người ta làm quá trời quá đất mình đâu dám khen chê. Nhưng coi rồi mình cũng nên bàn luận chơi được chớ. Chị Mỹ chỉ khen quá, phải hôn em?

- Thuở nay chỉ có thấy gì đâu mà không khen. Chỉ được biết chợ Trà Vinh chỉ khoái hết sức.

- Tội nghiệp chỉ quê mùa quá. Từ rày sắp lên anh ở nhà, anh dắt chỉ đi chỗ này chỗ kia chơi cho chỉ biết với người ta.

- Trời ơi ! Đi chơi phải tốn tiền dữ lắm. Giàu có gì mà đi chơi.

Dì Ba Thới nói:"Thiệt vậy, phải giàu mới đi chơi được chớ, nghèo thì có bạc tiền gì đâu mà đi"

Hường hỏi: "Anh muốn uống nước trà hôn? Như muốn thì em cậy chị Điệu nấu nước"

Quí lật đật nói:"Thôi, thôi,qua ăn cơm uống nước rồi nên chưa khát"

Hường cười và nói: "Vậy để em đốt đèn cho sáng rồi em hỏi anh ít chuyện "

Hường lại bàn thờ để bưng đèn tạ đăng đem để trên bàn rồi ngồi quẹt hộp quẹt mà đốt.

Dì Ba Thới nằm trên ván gần đó mà nói:"Hổm này dì nghĩ không ra. Ông nào đó muốn sắm cuộc ở làm chi mà dữ tợn vậy. Muốn cất nhà tốt đặng ở chơi cho sung sướng, sao không cất trên Sài Gòn, lại cất chỗ đó? Kỳ quá, hiểu không nổi "

Hường cười mà hỏi Quí:

- Anh hiểu tại sao họ cất chỗ đó hay không anh Quí?

- Làm sao qua hiểu được. Tại sao em hỏi qua như vậy?

- Thấy anh nói chuyện nhiều với ông xếp em tưởng ổng có nói với anh.

- Ổng không có nói. Mà qua cũng không có hỏi. Chuyện của người ta mình được xem là may, tìm hiểu ý của chủ nhà làm chi.

- Cũng nên hỏi cho biết chớ hổm nay em trông gặp anh đặng em hỏi ít chuyện. Anh cho phép em hỏi hay không?

- Em muốn hỏi việc chi thì cứ hỏi đi

- Trước hết em hỏi anh việc này: hôm trước mỗi lần má em hoặc em cậy anh dắt đi coi đền đài cho thì anh không được sốt sắng. Rồi bữa đó, xuống tó chỗ ai thấy việc kinh dinh, đồ đạc thứ nào cũng đẹp, thì trầm trồ khen ngợi, duy có một mình anh lơ lãng, bộ buồn hiu. Tại sao vậy?

- Em thấy qua buồn hay sao?

- Thấy chớ. Má em với chị Mỹ cũng đều thấy anh buồn, chớ có phải một mình em thấy đâu.

- Qua đã nói với em, qua có cặp mắt khác hơn người ta. Cặp mắt qua đã từng thấy đủ thứ hết, thấy tốt, thấy xấu thấy dữ, thấy ngay, thấy gian, bởi vậy qua thấy không còn ưa hay ghét thứ gì, khen hay chê ai nữa. Huống chi phận qua nghèo, qua thấy nhà kinh dinh, đồ lộng lạc, qua vui làm sao cho được mà em biểu qua vui.

- Mình không thể sắm nổi đồ quí. Mình thấy người ta sắm được thì mình mừng giùm cho người ta. Nếu mình thấy rồi mình buồn, té ra mình có lòng đố kỵ hay sao?

- Em nghĩ như vậy thì đúng lắm. Đố kỵ là tánh thường tình của con người . Qua buồn có lẽ cũng vì đố kỵ nhiều ít. Mà điều qua chắc chắn là tại cặp mắt qua thấy đủ thứ hết rồi, nên không còn biết chi là đáng vui hay đáng buồn nữa.

- Không quen sao ra mở cửa, ổng thấy anh ổng giở nón ổng chào, rồi hồi uống rượu ổng cứ theo nói chuyện với anh?

- Tại qua biết nói tiếng Pháp nên ổng ưa nói chuyện với qua chớ sao.

- Em tưởng có cái gì khác chớ không phải vậy

- Có cái gì?

- Nói chuyện với anh mà bộ ổng kính nhường anh lắm.

- Người có lễ giáo hễ nói chuyện với khách thì phải vậy chớ sao.

- Hứ! Không phải...Mấy bà con em về rồi, anh có gặp ông xếp đó nữa hay không?

- Không, xe chạy rồi qua đi kiếm nhà thầy Nhứt Vĩnh qua thăm, ở nói chuyện tới chuyến xe chót mới về.

- Má em chắc anh về anh ghé, nên biểu chờ anh về rồi sẽ dọn cơm đặng mời anh ăn luôn thể. Té ra xe về mà chạy luôn không ghé. Em thấy anh ngồi trên xe, nhưng chạy ra không kịp mà kêu.

- Tại qua thăm thầy qua, thầy thuật mọi việc ở nhà cho qua nghe. Qua buồn quá nên qua về luôn. Mấy bữa rồi cũng vì buồn nên qua không đi đâu hết.

Dì Ba Thới ngồi dậy mà nói:

- Thì chuyện như vậy đó, dì đã nói đủ cho con nghe hết rồi, có gì đâu mà buồn.

- Tuy vậy mà nghe thầy con nhắc lại rồi con cũng buồn nhớ.

- Thôi chuyện đã qua rồi, con nên quên phứt đi,để trí cho vui mà lo chuyện sắp tới. Việc nhà con, con đã sắp đặt lại, dì coi được lắm. Bây giờ con lo làm ruộng trồng rẫy, con gắng công chịu cực là một năm có lẽ con sẽ phục nghiệp cũ lại được không khó gì đâu.

- Thưa dì, bữa nay có sẵn dì với em Hường đủ mặt, con muốn hỏi thăm dì một việc coi dì liệu lẽ nào.

- Hỏi thăm việc gì?

- Hôm trước đi đám giỗ về, con ghé đây, không có dì ở nhà. Con nói chuyện với em Hường. Em chịu thiệt với con rằng trong 12 năm nay em không chịu lấy chồng là vì em chờ con.

- Thì nó chờ con chớ sao.

- Con có hỏi em: bây giờ con trở về với hai bàn tay không, con nghèo lắm em cũng đành làm vợ con hay không, thì em nói, nghèo giàu gì em cũng đành hết thảy.

- Nghèo nỗi gì? Con ở nhà thờ, con hưởng 12 mẫu ruộng hương hỏa sao lại gọi rằng nghèo? Vợ chồng có bao nhiêu đó cũng đủ sống với cảnh đời thông thả. Còn nếu cần kiệm gắng công mà làm, thì cũng có thể thành một nhà giàu nho nhỏ được lắm.

- Dì cũng bằng lòng gã em Hường cho con hay sao?

- Sao lại không bằng lòng? Dì đã có ý đó từ khi hai đứa còn nhỏ kìa chớ. Tại con bỏ đi mất nên câu chuyện phải dẹp mà chờ.

- Con rất cám ơn dì.

- Con muốn cưới chừng nào cũng được. Nhưng tốt hơn là cưới sớm sớm, đặng mùa mưa sắp tới đây vợ chồng hiệp nhau làm ruộng trồng rẫy cho khỏi trễ.

- Thưa, hiện giờ con chưa có tiền. Ông chủ cũ của con có hứa gởi tiền cho con, mà con chờ hai tháng rồi chưa thấy gì hết.

- Đám cưới làm sơ sài cho có lệ vậy thôi. Làm rình rang làm chi cho tốn hao.

- Thưa, cũng phải sắm áo quần, cũng phải có đôi bông với nữ trang chút đỉnh mới được chớ. Lại đám cưới phải nhóm họ, nếu không mời hết cả làng thì cũng phải mời nhóm vài người thân thiết, chớ làm âm thầm quá cũng tội nghiệp cho phận em Hường.

- Ôi! Đời này mà cần gì. Vợ chồng thương nhau là quí hơn hết. Dì gả dì không đòi gì hết. Nếu con có dư dả thì đi một cặp áo với một đôi bông hột trai đáng năm mười đồng vậy thôi. Còn nếu nhóm họ thì mời năm bảy người cũng được, cần gì phải mời đông.

- Dì nói như vậy, thôi để chờ ít bữa coi rồi sẽ tính. Nếu con không được thơ có lẽ con phải lên Sài Gòn ít bữa đặng cậy người ta gởi thơ thúc ông chủ cũ con.

Cô Hường nghe Quí tính cưới thì cô chum chím cười mà hỏi:

- Anh cưới em rồi anh vô đây ở hay là em phải theo anh về nhà anh?

- Qua ăn hương hỏa ở nhà thờ, hễ qua cưới vợ thì vợ qua phải về ở nhà thờ đặng lo cúng quảy ông bà. Qua bỏ nhà thờ vô ở đây sao được.

- Vậy thì em phải bỏ má em, chắc má em buồn dữ.

Dì Ba nói: "Dữ hôn! Về nhà chồng ở một bên, về đây xa xắc gì mà buồn"

Quí ngồi dậy đi lại gần đèn mà nói: "Con gái hễ xuất giá thì phải tùng phu. Qua cưới em rồi nếu qua muốn đi bên Tây bên Tàu, thì em cũng phải đi theo qua, em mất hết tự do mà không được cãi"

Hường cười mà nói: "Trời ơi! Lấy chồng chớ phải bán mọi hay sao? Sắp lấy chồng mà nghe nói nghê quá"

Quí cũng cười mà đáp:"Ghê lắm mà. Để thủng thẳng rồi sẽ biết"

Dì Ba Thới kêu cô Điệu biểu nấu nước đặng chế trà uống chơi. Hường lấy dĩa sắp bánh đãi Quí

Quí ăn bánh ngọt uống trà Tàu, nói chuyện chơi. Hường lập thế hỏi đon hỏi ren, có ý tìm hiểu trong 12 năm biệt tích Quí đi đâu, làm việc gì. Nhưng mưu mô của Hường không nổi. Quí cứ dùng câu pha lửng, mượn cách úp mở mà nói chuyện, chung cuộc rồi Hường cũng không biết gì hết, vẫn tưởng Quí ở đợ với người này, giúp công với người nọ, khi ra Bắc, lúc lên Lèo, trôi nổi theo phong trần, lặn hụp trong nghèo khổ.

Quí ở chơi đến hết canh một mới về ngủ.

Mấy bữa sau Quí biểu Sen với chú Tiền đi kiếm hột dưa hột cải đặng trời sa mưa có sẵn mà gieo trồng cho kịp thời tiết.

Quí lại hay vô trong nhà công sở của làng, khi cậy Xã trưởng cho mượn địa bộ mà coi sở ruộng 25 mẫu ở Mỹ Trường bán cho ai, còn sở 13 mẫu ở Mỹ Huê bị thi hành phát mãi bây giờ về ai làm chủ. Quí coi rồi lấy giấy biên hết, biên ngày lập tờ mua bán, biên số tiền đóng cầu chứng qua hộ. Bữa khác Quí đi kiếm Chánh lục bộ xin sao lục khai sanh, khi tử, lục khai sanh của Quí và khai tử của mẹ Quí, mà còn lục luôn khai sanh của Hường và khai tử của dượng Ba Thới nữa.

Ban ngày thì Quí đi làm những việc đó, hễ chiều ăn cơm rồi thì thả vô tiệm Dì Ba Thới nằm nói chuyện chơi. Chuyện gì cũng nói nhưng giữ kín công việc riêng của Quí đã làm trong 12 năm rồi, mà lại cũng không nhắc tới việc cưới vợ.

Quí tới lui như vậy đã mấy tuần, một bữa Quí đang ngồi nói chuyện với Hường, tình cờ dì Ba Thới vụt hỏi Quí:

- Hôm trước con nói con đợi ai đó gởi tiền cho con. Vậy mà họ đã gởi tới hay chưa?

- Thưa, chưa. Con trông quá mà chưa thấy gì hết. Không biết tại sao vậy. Con muốn lên Sài Gòn mượn người quen đánh dây thép nhắc coi. Ngặt đi Sài Gòn tốn hao quá, phần thì con không đủ tiền, nên con phải nằm ụ mà chịu.

- Nếu con cần đi Sài Gòn thì dì đưa tiền cho mà đi.

- Nếu dì có tiền dư cho con mựơn thì con mang ơn lắm. Chừng con lãnh tiền được con sẽ trả lại cho dì.

- Con cần dùng chừng bao nhiêu?

- Lên Sài Gòn chắc con ở trển mau lắm là mười bữa, còn có trễ lắm là nữa tháng ...Ở lâu tốn hao quá...Vậy nếu có thể được xin dì cho con mượn chừng một trăm rưỡi mới đủ.

- Được mà. Con lấy hai trăm cũng được. Con tính chừng nào con đi?

- Hễ có tiền thì con đi liền.

- -Vậy thì dì lấy tiền dì đưa cho con sẵn, đặng con sửa soạn rồi mai mốt con muốn đi bữa nào thì đi.

- Con có đồ đạc gì đâu mà sửa soạn. Nếu dì đưa tiền bây giờ thì sáng mai con đi liền.

Dì Ba đi vô buồng mở tủ lây tiền. Hường hỏi Quí:

- Sáng mai anh đi rồi chắc bữa nào anh trở về?

- Nói chắc ngày thì anh không thể nói được. Anh ráng làm cho mau có tiền đặng về lo đám cưới sớm càng tốt.

- Anh ra đi em trông lắm. Em muốn anh định chắc ngày để em khỏi trông bậy.

- Có trễ lắm là mười lăm ngày.

- Ừ, phải nói như vậy cho em biết, đặng từ nay cho tới mười lăm bữa nữa em khỏi trông.

Dì Ba Thới đem ra đưa cho Quí hai tấm giấy săng. Quí lật đật trả lại một tấm và nói: "Xin dì cất bớt một tấm. Nếu dì có bạc lẽ dì cho con mượn thêm năm chục mà thôi. Mượn nhiều con xài nhiều, rồi làm sao con trả nổi "

Dì Ba cười mà nói:"Dữ hôn! Thêm có 50 mà nhiều nhõi gì"

Quí cương quyết không chịu lấy hai trăm. Dì Ba phải lấy lại một tấm giấy săng đem vô buồng, mở tủ lộp cộp một hồi nửa rồi đem ra đưa cho Quí 10 tấm giấy năm đồng. Quí xếp hết một trăm rưỡi bỏ vào túi áo rồi nói: "Để con đi về rồi con mới bắt đầu lo đám cưới được. Bây giờ con thấy con có nhiều việc bận rộn lắm: may áo quần, sắm nữ trang, dọn nhà cửa, đăng bố cáo bát nhựt, mời họ hàng hai bên, đặt cỗ làm đám cưới. Phải lo trước các việc ấy cho xong, rồi mới dám định ngày cưới "

Dì Ba cười mà nói:

- Ừ, thì con về cho mau rồi sẽ hiệp với nhau mà lo.

- Thưa dì, con thấy đám cưới dâu rễ đều phải bận áo rộng. Vậy phải mua hàng áo rộng đặng bận hay không dì?

- Áo rộng mình mượn của người ta bận đỡ được, cần gì phải may cho tốn hao. Bận có một lát rồi thôi, may rồi bỏ chớ có ít gì.

- Ở Trà Vinh chắc không có hàng tốt. Con tính hễ con lãnh tiền được thì con mua áo cưới trên Sài Gòn mà đem về. Cha chả không biết thợ may dưới này may khéo hay không.

- Trời ơi! Thợ may Càng Long may khéo thượng hạng mà. Ở Trà Vinh, Ất-Ếch, Tiểu Cần, mấy nhà may lớn đều đem đồ lên đây mướn may luôn luôn.

- Nếu có sẵn thợ khéo thì dễ chịu.

- Con có nói cho má thằng Sen hay con tính cưới con Hường hay không.

- Thưa, chưa nói.

- Ừ, chừng nào định ngày cưới rồi sẽ nói. Có phải mẹ ruột đâu mà phải trình thưa trước.

- Để con cho chị Hai con hay.

- Ừ, với cháu Mỹ thì con cho nó hay trước được.

- -Thôi, để con về nghỉ sớm đặng khuya con dậy sớm con đi.

- Quí từ giã ra về. Hường đưa ra sân và dặn:"Anh ráng về cho mau nghe hôn. Ở nhà em trông lắm"

- Quí về tới nhà thấy trông nhà ngủ hết, duy có một mình cô Mỹ còn đương ngồi vá áo.

- Quí về lại ngồi trước chị và nói nhỏ: "Khuya nay em đi Sài Gòn chị Hai à"

- Cô Mỹ buông cái áo, ngước mặt ngó em mà hỏi:

- Em đi Sài Gòn chi vậy?

- Đi mua đồ sửa soạn đặng cưới vợ.

- Vợ ở đâu mà cưới thình lình vậy?

- Chị không biết hay sao?

- Em cưới cô Hường phải hôn?

- Phải. Chị nhắm coi được hôn?

- Được lắm chớ. Hường thương em, ai cũng nói mười mấy năm nay cô chờ em nên không ưng ai hết. Em có nói với dì Ba rồi chưa?

- Rồi, Dì chịu gả, không đòi chi hết.

- Dì Ba với má hồi trước là chị em thân thíêt thương nhau lắm. Dì thương chị em mình cũng như con của dì. Vậy em cưới Hường là phải.

- Em đi rồi chị ở nhà chị đừng có nói chuyện này cho dì hay nghe hôn. Để em về rồi em sẽ nói.

- Em đi chừng nào em về?

- Công việc của em nhiều lắm. Em chưa biết chắc ngày nào về được. Hoặc 10 bữa hoặc nữa tháng không chừng. Em phải kiếm đồ mua. Chị muốn bận áo màu nào? Nữ trang chị muốn đeo thứ gì? Chị nói cho em biết đặng em mua đem về cho chị.

- Thôi em. Tiền bạc không có. Em lo làm đám cưới chớ lo cho chị làm chi.

- Chị khỏi lo chuyện tiền bạc. Nếu em muốn thì bao nhiêu cũng có. Nay em tính cưới vợ đây, là tính chấm dứt cái đời cực khổ của chị và đem chị đặt vào một cảnh đời mới cho chị sung sướng, vui vẽ, hết buồn, hết lo. Chị muốn thứ gì em cũng có thể mua cho chị được hết. Chị đừng có ngại về tiền bạc.

Cô Mỹ nhìn Quí trân trân, tưởng Quí giểu cợt, nên cười mà nói:"Chị muốn ở cái nhà như nhà mình coi bữa hôm đó. Em đủ sức sắm nổi hay không?"

Quí cũng cười mà đáp:"Chánh em cất cái nhà cho chị ở đó. Em nói thiệt, chớ không phải nói chơi đâu chị Hai"

Mỹ cười và lắc đầu nói:"Chị giễu cợt, thiệt chị không muốn gì hết em à. Chị muốn em có vợ con, làm đủ ăn, chị em được gần nhau vậy thôi"

Bây giờ Quí mới nghiêm nghị nói:"Buồn nói bậy chơi đặng giải khuây. Chị đừng có học mấy lời em nói đó với ai nghe hôn chị Hai. Để em đi ít bữa em về rồi sẽ hay. Khuya em có quên chị làm ơn kêu em dậy đặng em đi Sài Gòn cho kịp nghe hôn chị Hai"

Quí đi ngủ.

Mỹ ráng ngồi vá cho xong lỗ áo rách rồi cũng dẹp rỗ may. Tắt đèn đi ngủ.

Đến nữa canh năm, nghe tiếng gà trong xóm gáy vang. Quí thức dậy đốt đèn rồi đi rửa mặt thay đồ. Mỹ nghe đọng cũng dậy nấu nước chế trà cho em uống ấm bụng đặng ra chợ mà lên xe.

Quí tom góp đồ đạc của chàng thồn vào cái giỏ mây đặng đem đi hết. Mỹ sợ em đi luôn nên nói: "Em đi ít bữa rồi về, để bớt đồ lại nhà, đem theo làm chi cho nặng giỏ". Quí nói: "Có gì đâu tới nặng mà chị sợ"

Trời hừng đông, Quí kêu Sen biểu dậy xách giỏ đưa mình ra xe. Sen chưng hửng, hỏi anh đi đâu mà ra xe. Quí nói đi Sài Gòn có chuyện, đi ít bữa rồi sẽ trở về. Sen rửa mặt, bận áo, rồi đi với anh.

Mỹ đi theo hai em ra tới lộ. Quí đứng lại mà dặn chị:"Sáng dì thức dậy, chị thưa giùm cho dì hay em đi Sài Gòn ít bữa, kiếm hột mua cho sẵn đặng trời mưa có mà gieo trồng liền". Quí từ chị mà đi, dọc đường còn căn dặn Sen ở nhà cứ dọn dẹp nhà cửa, từ trước sân ra sau vườn, đâu đó đều phải giữ cho sạch sẽ, đừng đi chơi bời chi hết.

Quí đi Sài Gòn đủ 15 bữa rồi mà chưa về.

Vì Quí có nói là đi mau lắm là mười bữa, còn lâu lắm là 15 ngày, nên hôm mới đi được có 10 bữa thì cô Hường đã bắt đầu trông rồi.

Hường biết mỗi ngày có hai chiếc xe chạy đường Trà Vinh - Sài Gòn. Mà chiếc xe Càng Long -Sài Gòn bận về cũng chạy luôn xuống Trà Vinh rồi mới trở về bến, thành thử mỗi bữa trưa điều có ba chiếc xe Sài Gòn về ngã ba Suối Cạn.

Hễ nghe Sài Gòn về thì Hường ra cửa đứng ngó chừng. Quá 15 ngày rồi mà không thấy Quí về, thì Hường nóng nảy đứng ngồi không yên. Hồi trưa lúc xe Sài Gòn về, thì Hường thường nghểu nghển ngoài lộ, có ý dòm xe Sài Gòn về có chiếc nào ghé trước nhà ông Bồi bái Tồn hay không, coi chừng đủ ba chiếc rồi cô mới chịu về vô nhà.

Dì Ba Thới cũng trông không được rồi buồn, thì dì khó chịu. Dì nhớ lại thì Quí đi bữa 20, nói đi lâu lắm là 15 bữa mà nay đã mùng 9 rồi, sao chưa thấy về. Xế bữa đó dì che dù đi ra nhà Ba Mùi đặng hỏi Mỹ với Sen coi Quí có gởi thơ về hay không.

Ba Mùi vui vẽ tiếp dì Ba Thới, kêu Mỹ biểu coi trầu nước; chị ta lăng xăng, coi bộ mừng rỡ lắm.

Dì Ba Thới hỏi Ba Mùi:

- Quí đi Sài Gòn hổm nay nó có gởi thơ nói chừng nào về hay không?

- Không có thơ từ chi hết. Bữa nó đi nó cũng không nói trước cho tôi hay, sáng tôi thức dậy nghe con Mỹ nói lại tôi mới hay. Nó đi mua hột cho sẵn đặng trời mưa mà gieo trồng. Đi mua hột gì mà lâu quá không thấy về.

- Tối hôm đó nó có vô thăm tôi chơi. Nó nói sang bữa sau nó đi Sài Gòn đặng mượn đánh dây thép biểu họ gởi tiền bac gì đó không biết. Nó tính đi chừng mười bữa, lâu lắm là nữa tháng, mà bữa nay đã 19 ngày rồi, sau bặt tin.

- Thằng Sen nói nó đem áo quần theo hết. Tôi nghi nó đi luôn dì ba à.

- Không lý. Nếu nó đi luôn thì nó cho tôi biết, chớ nó gạt tôi làm chi.

- Nó có nói với dì nó đi làm chi và bữa nào nó về hay không?

- Có chẳng giấu dì nó làm chi, hôm trước Quí có xin tôi gả con Hường cho nó đặng vợ chồng nó đây làm ruộng trồng rẫy chơi. Tôi thương nó từ hồi nhỏ đến giờ nên tôi chịu gả. Nó nói nó đợi ông gì đó gởi tiền bạc cho nó. Hễ có tiền rồi nó sẽ lo làm đám cưới . Nó đợi hoài sao không được tiền bạc chi hết. Hôm nọ nó mới mượn tôi chút đỉnh tiền đặng lên Sài Gòn cậy người ta đánh dây thép nhắc ông chủ cũ của nó gởi tiền cho mau.

- Chuyện nó cưới em Hường nó cũng không có nói cho hay. Té ra nó có mượn tiền của dì Ba mà đi đó hay sao?

- Có

- Dì Ba cho nó mượn bao nhiêu?

- Nó muợn một trăm rưỡi. Tôi đưa hai trăm. Nó không chịu, nó lấy một trăm rưỡi mà thôi.

- Nó muợn tới một trăm rưỡi, đi gần hai chục ngày mà không về, nó làm cho tôi nghi quá.

- Nghi giống gì?

- Tôi sợ nó đi luôn, nó không trở về.

- Không có lý. Nó biết tôi thương nó như con, lẽ nào nó gạt tôi. Ví như nó có bụng gian thì nó kiếm chỗ giàu có mà gạt đặng lấy cho nhiều, chớ giựt làm chi một trăm rưỡi.

- Người giàu có ai giám đưa tiền cho mà giựt? Dì Ba quen, chắc dì dám đưa nên mới gạt dì chớ.

- Không lý. Nếu tính gạt tôi thì đưa hai trăm nó lấy luôn, chớ sao trả bớt năm chục?

- Làm vậy dì Ba mới tin chớ.

Dì Ba Thới suy nghĩ rồi kêu Mỹ với Sen mà hỏi Quí có nói đi làm việc gì và đi chừng nào về không. Cả hai chị em đều nói Quí đi mười ba bữa hoặc nữa tháng. Sen lại nói Quí đi Sài Gòn kiếm hột mua đặng gieo trồng. Còn Mỹ dụ dự một chút rồi thỏ thẻ xì ra rằng Quí đi mua đồ đặng cưới vợ, nên có hỏi Mỹ muốn mua thứ gì đặng mua cho Mỹ luôn thể.

Dì Ba Thới ngơ ngẩn, nửa tin, nửa nghi, dì nằm buồn hiu, đến chiều mới xách dù đi về.

Đến tối dì thấy Hường buồn, dì mới đem những lời Ba Mùi nghi Quí bày chuyện giựt tiền đi luôn mà thuật lại cho Hường nghe. Hường bất bình nên nổi giận nói lớn: "Con mẹ đó tưởng ai cũng như nó, nên nó mới nghi bậy như vậy. Nó không biết con người. Má nghĩ coi anh Quí đi ở bồi 12 năm, ảnh trở về đây, bạc tiền không có, quần áo lang thang, mà ảnh nói một tiếng thì cả nhà đều khiếp sợ, Ba Mùi bỏ nghề bài bạc, thằng Sen hết dám ta bà, chị Mỹ được vui cười, nhà cửa đều sạch sẽ. Đi xem đền đài với mình, ông xếp là người Pháp mà vừa ngó thấy ảnh thì lật dật dở nón mà chào, đứng nói chuyện với anh thì nhỏ nhẹ cung kính. Con người như vậy tất nhiều phải có thần oai, hay là có cái gì đó mà khiến người ta khiếp sợ kiêng nể được đó chớ. Con người như vậy lẽ nào âm mưu mà giựt một trăm rưỡi đồng bạc của mình? Nếu có lòng gian thì giựt năm mười muôn, chớ giựt làm chi chút đỉnh cho mang tiếng xấu. Không có đâu. Ảnh biết con thương ảnh. Nhưng cứ than nghèo, du dự không muốn cưới con. Ảnh gạt con làm chi? Con không thể nghi ảnh gạt. Ảnh hẹn mà ảnh không về, chắc có việc chi trắc trở ảnh không về được, chớ không phải ảnh trốn đâu. Con dám nói chắc nếu ảnh tính đi luôn, thì ảnh cho con biết ngay, chớ sao lại hứa con làm chi. Còn ảnh nếu không có tiền mà đi, thì ảnh cũng nói ngây với má mà xin, cần gì phải dối gạt"

Dì Ba Thới thở ra mà nói: "Con nói phải lắm. Má cũng nghĩ như vậy. Bởi vậy Ba Mùi có nói mà má không tin"

Hường nói: "Nói bậy mà tin nỗi gì"

Dì Ba suy nghĩ một chút rồi nói "Quí chưa nói cho Ba Mùi hay sự nó tính cưới con. Nhưng nó có nói với con Mỹ. Nó đi mua đồ về cưới vợ, lại hỏi Mỹ muốn mua thứ gì đặng nó mua cho luôn thể"

(20)

Hường nói: "Thấy hôn?Nếu gạt mẹ con mình mà đi luôn, thì nói làm chi với chị Mỹ như vầy"

Nhờ Hường nói phải quấy, lại nói với giọng lạc quan, nên dì Ba bớt buồn. Nhưng dì đợi trông quá rồi bứt rứt khó chịu, nên sang bữa sau, ăn cơm sáng rồi, dì che dù đi ra nhà Ba Mùi nữa, định ra cãi lẽ cho Ba Mùi đừng nghi Quí xấu nữa, lại cũng ra nằm chơi mà đón xe Sài Gòn coi Quí có về hay không.

Quẹo vô cửa ngõ, dì Ba Thới thấy hai cánh cửa mở hết, thằng Sen đương đứng đó mà chơi. Sen chấp tay xá dì Ba. Dì Ba hỏi:

- Con chờ xe Sài Gòn về đặng rước anh Ba con phải hôn?

- Thưa, xe Sài Gòn vẫn chưa về đâu Dì Ba. Còn sớm mà. Chưa tới 10 giờ. Thường thường 11 giờ ngoài xe Sài Gòn mới xuống tới.

- Để dì vô nhà nằm chơi. Con ở chơi ngoài này con coi chừng nghe hôn.

- Có con coi chừng. Mà còn sớm lắm. Chưa về đâu.

- Ba Mùi với cô Mỹ thấy dì Ba Thới ra nữa thì mẹ con bước ra hang ba mà chào mừng.

- Ba Mùi cười mà hỏi:

- Dì Ba bữa nay ra sớm, tính đón xe Sài Gòn phải hôn?

- Ừ, ra đón coi. Nằm nhà chịu không nổi.

- Tôi nghi đi luôn, không về đâu dì Ba.

- Ê! Đừng có nghĩ quấy như vậy. Chiều hôm qua tôi về tôi nói dì nó sợ Quí lập mưu đặng muợn tiền mà đi luôn thì con Hường nó rầy quá. Nó nói không có lý Quí dã dối như vậy đâu. Tại có việc gì đó nên về trễ, chớ trốn đi đâu, tội gì nên sợ mà trốn?

Mỹ nói: "Con cũng chắc không nay thì mai Qúi sẽ về, không có đi luôn đâu. Nếu nó tính đi nữa thì nó nói cho con biết chớ"

Mỹ nói tới đó liền thấy hai chiếc xe hơi nhà mới tinh một chiếc lớn, sơn màu xám, đương chậm chậm quanh vô nữa ngõ, còn một chiếc nhỏ hơn sơn màu đen, nối theo sau, cùng sắp quanh vô sân.

Thằng Sen chạy vô sân la lớn: "Anh Ba về ! Anh Ba về! Chị Hai à!"

Ba Thới, Ba Mùi với cô Mỹ còn đứng trên thềm, tại hàng ba, cả ba đều ngó trân trân hai chiếc xe hơi lộng lẫy, sáng ngời, đương ngừng song song ngoài sân, cả ba đều ngạc nhiên không nói được.

Chiếc xe xám đậu gần thềm. Xe vừa ngừng thì một người ngồi dựa bên trái tài xế mở cửa bước xuống gọn gang, mình mặc đồ tây trắng, chưn mang giầy trắng, lật đật bước lại mở cửa xe phía sau.

Thiệt quả Sen coi không lằm. Quí trong xe bước ra. Nhưng không phải là Quí mặc áo cũ, quần dơ, mang giày mòn, đội nón rách, như hôm trước. Bữa nay Quí mặc bộ đồ ga-bạt-đinh trắng, chưn mang giầy vàng sậm, đầu đội nón nỉ xám lợi, tay có xách một cặp da. Quí thấy ba người đàn bà đứng trong hàng ba thì giở nón mà chào và nói: "Có dì Ba ra nữa à! Chắc ở nhà dì trông con lắm phải hôn? Có em Hường ở đây hay không?"

Dì Ba Thới nói:"Không có. Dì ra có một mình. Mới ra rới đây chưa kịp vô nhà"

Quí nói: "Vậy để biểu Sen vô rước em Hường ra đây chơi"

Quí liền kêu Sen và chỉ chiếc xe đen đậu phía ngoài mà nói: "Em lên chiếc xe nhỏ đó chỉ đường cho anh sốp phơ chạy vô ngã ba; em mời cô Hường ra đây lập tức. Em nói qua mới về tới, có dì Ba ở đây nữa, nên cho xe rước cô ra đặng nói chuyện. Đi cho mau đi"

Chiếc xe đó phía trước cũng có một người ngồi với tài xế, người ấy cũng mặc y phục như người bên xe lớn vậy, nhưng phía sau chỉ có hai cái hoa ly chớ không có ai ngồi. Người đó mở cửa phía sau cho Sen lên xe rồi tài xế quanh mà ra cửa ngõ.

Quí xách cặp da rồi bước lên thềm rồi đi thẳng vô nhà. Ba người đàn bà đi theo sau, ngó nhau chum chím cười, không biết sao mà nói.

Quí thấy chú Tiền lấp ló chỗ cửa xuống nhà dưới, thì kêu mà nói: "Chú Tiền lên đây biểu chút. Ở nhà chú với Sen có cuốc vồng sẵn rồi chưa? Tôi có mua đủ thứ hột đem về cho chú cất, đặng mưa xuống thì gieo trồng liền"

Quí đem cái cặp da để trên bàn giữa và lột nón để một bên đó.

Ba Thới và Ba Mùi vô ván mà ngồi. Mỹ bưng trầu cau đem để trước mặt dì Ba rồi đứng xớ rớ, ngó em mà cười.

Dì Ba Thới nói:

- Con hẹn dì có đi lâu lắm là nửa tháng con về. Bữa nay là 20 ngày rồi, bởi vậy ở nhà mấy bữa rày ai nấy trông quá.

- Con mắc mua đồ đủ thứ, nhứt là mua hai chiếc xe phải chạy thử, rồi phải xin số, phải làm giấy tờ, mất ngày giờ nhiều quá nên về trễ.

- Mua làm chi tới hai chiếc?

- Hai chiếc mới đủ dùng. Một chiếc để con đi, còn một chiếc để trong nhà ai đi đâu thì có sẵn mà đi.

- Trời đất ơi! Nói hơi bá hộ quá! Bộ họ gởi tiền cho con nhiều lắm hay sao?

- Con xin lỗi dì, con nói gạt dì chơi. Tiền của con có sẵn trên bang,chớ có ai gởi đâu.

- Vậy mà nó làm bộ mạt, nó mượn tiền tôi chớ.

- Một trăm rưỡi đồng bạc của dì đưa, con còn cất y nguyên đây.

- Quí móc bớp phơi ra, lấy một trăm rưỡi trả cho dì Ba, dì cười mà nói:

- Vậy mà hổm nay ở nhà ai cũng nghĩ con gạt dì đặng lấy tiền mà đi luôn.

- Vậy à! Em Hường có nghi như vậy không?

- Không. Con Hường nó cãi dữ lắm, nó không nghi. Con Mỹ cũng vậy. Có dì với dì Ba đây nghi lắm.

- Thấy bộ con bần hàn quá nên nghi cũng phải .

Trong lúc nói chuyện lăng săng đây thì Sen ngồi xe vô ngã ba, thấy Hừơng đương đứng trước cửa lật đật mở cửa xe chạy vô mà nói: "Có anh Ba tôi mới xề tới, ảnh với dì Ba biểu đem xe vô rứơc chị ra lập tức. "

Hường ngạc nhiên hỏi:

- Về bằng thứ gì!Xe Sài Gòn chưa về nhà

- Về xe nhà. Anh mua tới hai chiếc lận. Đó xe vô rước chị đó là xe nhỏ. Còn chiếc xe lớn nữa, tốt lắm. Đậu ngoài nhà, chị bạn áo mau mau đặng đi. Ảnh chờ ngoải.

Hường cười, đi vô lấy áo xuyến dài mà bận, choàn đầu khăn lụa trắng, dặn chị Điệu coi nhà, rồi theo Sen lên xe mà đi.

Hường ngồi xe hơi mới mà vì chua hiểu tình thế biến chuyển thế nào nên trong long không an. Chừng quanh vô sân còn thấy một chiếc xe nữa đậu chình ình, thì lòng càn thêm rộn rực. Mà chừng xe ngừng, thấy Quí ăn mặc sang trọng bước ra cửa kêu nói: "Vô đây em, vô mau", thì cô càng bối rối hơn nữa.

Người ngồi phía trước nhảy xuống mở cửa. Cô Hường bước ra lứng cứng không biết đi đâu; nghe Quí đứng trên thềm kêu nữa, cô bèn đi lại chỗ đó.

Quí ngoắt anh bồi đi theo xe nhỏ mà biểu:"Anh xách cái hoa ly nhỏ bên xe anh đó đem giùm vô nhà cho tôi"

Mỹ ra rước Hường vô nhà, chị em ngó nhau mà cười, vì cảm xúc quá độ, không nói được chi hết.

Quí đợi anh bồi xách hoa ly vô; chàng mới chỉ tay biểu để trên ván. Chàng móc túi lấy xâu chìa khoá ra lựa mà mở hoa ly. Thấy chú Tiền đang đứng dựa cửa mà ngó, chàng bèn ngoắt lại và nói:"Cái này mới gọi là hoa ly a, chú thấy hay chưa chú Tiền? Chớ cái bữa hổm đó là giỏ mây, biết hôn? Kêu hoa ly sao được"

Chú Tiền cười hệch hạc mà nói:"Cái nào cũng để đựng quần áo như nhau. Vậy thì kêu hoa ly hết ráo cho dễ. "

Ai nghe nói thiệt thà như vậy cũng tức cười .

Quí mở hoa ly ra mà nói:"Tôi mua hàng để may đồ bận đám cưới đây". Thấy trong hoa ly có tới sáu bảy gói, dì Ba Thới với Ba Mùi xích lại gần mà coi. Mỹ, Hường, Sen và chú Tiền cũng bước tới đứng dựa ván mà ngó.

Mỗi gói đều có biên chữ phía ngoài, Quí lựa mà đưa cho cô Mỹ một gói và nói:"Tôi mua đồ cho chị Hai đây: Một cặp áo màu để bận, bữa tôi cưới vợ. Còn ngày thường thì tôi mua hai áo đen, hai quần lãnh đen với hai quần hàng trắng. Chị Hai phải mướn may gắp đặng có đồ mà bận với người ta "

Mỹ mở gói ra. Ai nấy áp lấy coi, ai cũng khen đồ tốt.

Quí đưa một gói khác cho cô Hường mà nói:"Qua mua một mớ ba cái áo cưới đây. Em coi màu đó và hang đó có vừa ý em không?"

Dì Ba Thới lấy mở ra liền;dì nói hang này ở đây chưa thấy ai bận. Dì khen quá.

Quí đưa một gói cho Ba Mùi một gói mà nói:"Tôi có mua một mớ cho dì, hai cái áo hàng đen, một quần lãnh đen và một quần hàng trắng đây. Dì mướn may mà bận"

Quí đưa một gói cho dì Ba Thới một gói mà nói: "Phần của dì Ba cũng giống y như vậy, hai áo hai quần"

Quí lại đưa them cho Mỹ hai gói nữa mà nói:"Trong hai gói này một gói có mười thước lụa trắng. Chị Hai mướn may hai bộ đồ mát cho em Sen bận trong nhà. Còn đồ Tây thì tôi dắt nó xuống Trà Vinh tôi sẽ đặt tiệm may cho nó. Còn gói kia là đồ của chú Tiền. Trong đó năm thước hàng đen để may cho chú một bộ đồ đặng đi chơi, chú có đồ hàng mà bận, lại có 10 thước vải đen để chị Hai may đồ cho chú bận ở trong nhà"

Chú Tiền khoái chí nên cười ngỏn ngoẻn.

Còn một gói chót, Quí đưa cho dì Ba Thới mà nói: "Đây là hàng con mua để may hai cặp áo rộng đặng bữa cưới rể dâu mà có bận khỏi mượn của người ta. Nên sắm để trong nhà làm vật kỷ niệm về cuộc vợ chồng phối hiệp. Trong đó có kềm hai vóc áo đàn ông để may hai ào dài cho tôi một cái, cho em Sen một cái, đặng bận lúc đám cưới "

Đồ lấy ra hết rồi, Quí mới xếp hoa ly lại, đứng ngó Mỹ với Hường mà cười, cười cái bộ vừa kinh ngạc, vừa ngơ ngác của hai cô.

Dì Ba Thới khoanh tay ngồi ngó hàng giẻ bày ra đầy ván thì lắc đầu mà nói: "Đồ mua nhiều quá thấy mà ngán, thứ nào cũng tốt, cũng lạ. Tốn mấy ngàn đây chớ phải ít sao!"

Ba Mùi nói:"Đàn ông mà sao biết lựa mà mua như vầy, thiệt giỏi quá chớ. Tôi với dì Ba sợ mua cũng không được vậy"

Quí nói: "Có khó gì đâu. Tính mua thứ gì cho ai, tôi biên ra rành rẽ trong một tờ giấy. Tôi cắt nghĩa cho hai bà quen ở Sài Gòn hiểu, rồi tôi đưa giấy đó cho hai bà cầm coi mà mua giùm. Hai bà quen dùng hàng tốt, hai bà quen với mấy tiệm bán hàng, tự nhiên biết lựa đồ tốt mà mua, lại mua giá rẻ nữa"

Hường ngó Quí mà than:

- Đồ nhiều quá, mướn may biết chừng nào rồi, với lại ở đây chỉ có một chi thợ khéo mà thôi.

- Phải may cho mau đặng làm đám cưới chớ

- Em sợ may tới hai tháng cũng chưa hết

- Không được. Phải rồi cho mau ...Thôi, việc mướn may để rồi sẽ tính. Bây giờ lấy cái này cho bà con coi thử đã. Chị Hai với em Hường làm ơn gói giùm hàng lại sắp lại hoa ly cho khỏi lộn xộn, rồi tôi lấy đồ khác cho mà coi.

Mấy người đàn bà áp gói đồ và sắp vào hoa ly thứ nào theo thứ nấy.

Quí bước lại cái bàn giữa, xách cặp da đem để trên ván biểu Sen cho một cái ghế rồi ngồi tại đầu ván mà mở cặp ra. Quí thò tay vào một mép mà lấy ra ba cái hộp với năm gói giấy săng, mỗi gói chừng một chục ghim, có buộc nhợ đỏ chắc chắn.

Cô Mỹ nói lớn:"Trời đất ơi! Tiền bạc ở đâu mà nhiều dữ vậy"

Quí vừa bỏ mấy gói giấy bac vào cặp vừa cười mà đáp: "Hôm trước em đã có nói với chị, em đi lấy tiền về đặng lo cưới vợ, bởi vậy em hỏi chị muốn thứ gì thì em sẽ mua cho chị. Chị nói chị muốn ở cái nhà mình đi coi dưới Trà Vinh hôm trước đó. Vậy em giao cái nhà đó cho chị. Chị phải xuống đó mà ở"

Mỹ biến sắc hỏi:"Té ra nhà đó của em mướn cất hay sao? Tưởng em giểu chơi chớ! Ai mà dè"

Quí không them cãi, ngoắt Sen lại, đưa cho nó một cái hộp nhỏ mà nói:"Qua có mua cho em một đồng hồ đeo tay đây, đồng hồ Thuỵ Sĩ, tuy bằng thép, mà hiệu này tốt nhứt, hễ đeo thì máy chạy luôn luôn, khỏi lên dây thiều"

Quí đưa cho Hường một hộp mà nói "Qua mua đồ để đi lễ cưới em đó: một đôi bông tai với một đôi bông vàng. Giở ra coi được hay không"

Quí đưa luôn cái hộp chót cho Mỹ mà nói:"Em cũng mua luôn cho chị Hai y như vậy. Đôi bông nhỏ hơn một chút, chớ đôi vàng thì đồng giá như nhau"

Mấy người đàn bà lo giở cái hộp ra coi. Sen cầm cái đồng hồ bộ bối rối. Quí mới lấy lại mở dây mà đeo cho nó. Nó đứng ngắm nghía. Quí mới nói: "Em thấy hôn? Ở đời phải ráng chịu cực như qua lúc còn nhỏ, thì chừng lớn mới có tiền mà làm vui cho mọi người được. Vậy em phải dứt cái thói ham chơi đi, cứ lo làm viêc như mấy tháng nay vậy, thì em sẽ được sống trong cảnh đời vui tươi và sung sướng, nhứt là sung sướng về tinh thần"

Dì Ba Thới kêu mà nói:"Quí, con Hường với con Mỹ nó cằn nhằn con đây nè! Hai đứa nói con mua đồ kỳ cục quá, hai đứa nó không dám đeo"

Quí châu mày mà hỏi:

- Tại sao mà không dám đeo?

- Đồ quí quá không xứng với hạng nghèo như chị em nó, nên chúng nó dội chớ sao.

- Vậy chớ đồ đó phải để cho ai đeo mới xứng?

- Để cho những người sang trọng

- Hứ! Ai sang trọng hơn hai chị này đâu, xin chỉ thử coi. Chị Mỹ con từ hồi nhỏ cho tới bây giờ, đã ba mươi tuổi rồi, chỉ không có tội lỗi gì, mà thân chỉ cực khổ hơn mọi, không được vui sướng chút nào hết. Vậy phải cho chỉ một phần thưởng để bù lại các cực khổ của chỉ, cực khổ mà không biết than phiền, không thèm hờn giận. Chỉ phải có cảm hiền lành như Phật, chỉ mới được vậy. Theo con thì chỉ sang trọng hơn các chị em bạn gái hết thảy. Người như chỉ mới đáng đeo đồ Quí trong mình. Chỉ có dơ dáy như họ đâu mà sợ xấu hổ. Còn em Hường, em yêu con, tuy con không có hứa hẹn chi với em hết, mà em quyết khi tuổi xuân xanh mà chờ con đến 12 năm. Con trở về, con làm bộ nghèo hết sức, mà em không phụ, cứ vẫn yêu con như cũ, tự quyết chịu cực chịu nghèo với con trọn đời. Thử hỏi trong hạng gái giàu sang được bao nhiêu người có tình có nghĩa như em Hường vậy đâu? Theo con mắt của con thì con thấy hai người này đáng ở nhà tốt, đáng đeo đồ quí, đáng gọi là sang trọng. Vì vậy nên con mới mua đồ quí giá mà biếu đó.

- Con mua hết bao nhiêu tiền vậy con? Hột xoàn chắc mắc dữ lắm hả? Con ông Cả trong ấp năm, chồng đi bông nhỏ xíu, mà nói mua tới hai trăm rưỡi. Bông này hột trưu trứu, chắc mắc lắm.

- Hai đôi vàng một giá như nhau. Mỗi đôi năm ngàn rưỡi. Còn đôi bông mua cho em Hường đó ba ngàn hai. Đôi bông của chị Hai con nhỏ hơn môt chút nên ba ngàn.

- Quá sá! Mười mấy ngàn đồng bạc đó ! Mua làm chi vậy không biết!

- Dì đeo thử cho hai người coi vừa hay không. Tôi mua nhón đặng đám cưới. Sau có muốn gì nữa rồi sẽ mua thêm.

Ba Mùi với dì Ba Thới phụ đeo bong đeo vòng cho hai cô. Quí với Sen đứng ngó, trong lòng vui vẻ hết sức, còn hai cô đứng trơ trơ, cảm xúc quá,nói không được. Quí bước lại nắm tay hai cô dắt để đứng trước cái tủ kiếng cho hai cô thấy đôi bông tai với vòng.

Chừng trở lại bộ ván Quí mới nói: " Hai chị đeo luôn hai bông tai mà chơi. Còn hai đôi vàng thì cởi ra đặng tôi đem về dưới đặng tôi bỏ trong tủ sắt tôi cất cho, đến bữa đám cưới sẽ lấy mà đeo. Bây giờ đeo nhỏng nhảnh, mà nhà óp quá, sợ ăn cắp đánh giựt rồi mang khốn"

Dì ba đồng ý với Quí nên dì cởi hai đôi vàng bỏ vô hộp mà trao lại cho Quí để vô cặp.

Quí đưa tay ra coi đồng hồ vàng đeo tại cườm tay, thấy đã mười một giờ rưỡi rồi nên nói: "Bữa nay tôi về ở nhà mới. Tôi đã có ý định mấy bà con mình bửa cơm đầu và ngủ đêm thứ nhứt tại nhà tôi đặng nói chuyện cho vui. Vậy tôi mời hai dì, chị Hai, em Hường với em Sen đi hết với tôi xuống nhà tôi ăn cơm "

Dì Ba Thới hỏi:

- Nhà con ở đâu mà mới?

- Dì quên hay sao? Nhà ở dưới Trà Vinh đó.

- Nhà nào?

- Nhà con dắt coi bữa hôm đó.

- Trời đất ơi! Té ra đền đài cất đó của con hay sao? Thiệt vậy hả?

- Thưa phải. Con mua đất rồi mướn cất đó.

Hường vụt nói: " Hổm nay tôi nghi quá, nhưng tôi không dám nói ra"

Cô Mỹ tiếp nói: "Em nói thiệt hay là nói chơi vậy em?"

Quí cười mà đáp:

- Em nói thiệt chớ. Bũa hổm em sửa soạn đi Sài Gòn, em hỏi chị muốn thứ gì em mua cho chị, dầu tốn tiền bao nhiêu em cũng mua được hết. Chị nói chị muốn ở cái nhà như nhà chị đã coi đó vậy. Em mua liền, em mua cho chị ở theo ý chị muốn đó.

- Chị nói chơi cho vui. Em nói em cất nhà cho chị ở đó. Chị tưởng em giễu chơi, chớ có dè đâu, mà kỳ cục như vậy.

Quí dạy qua hỏi Hường:

- Hồi nãy em nói em nghi, nhưng không dám nói ra. Em nghi giống gì?

- Xuống coi đền đài, vùa tới cửa thì em nghi liền. Em nghi anh làm chủ cuộc đó chớ nghi giống gì. Tới chỗ kinh dinh lạ lùng hết sức mà anh không kiêng nể chút nào. Giựt chuông anh giựt luôn tới mấy lần, dường như thôi thúc phải mở cửa cho mau. Ông xếp là người Pháp, đi ra, ổng thấy anh thì ổng xăng xóm đi riết, còn ở xa mà ổng giở nón chào. Ông không dám mở cửa nhỏ, ông phải mở cửa lớn rồi khép nép mời anh vào. Anh làm lơ nhưng anh nói tiếng Pháp sao đó mà ổng niềm nở mấy bà con em hết sức. Lúc uống rượu trên lầu anh đứng nói chuyện với ông xếp, anh lộ vẻ oai nghiêm hơn. Hương chức của mình nói chuyện với anh Trùm Sốc. Em thấy vậy em nghi anh là ông chủ của ông xếp rồi, bởi vậy chừng ông xếp lấy xe đưa mình xuống chợ, em có nói anh muốn ổng đưa mình về Càng Long ổng cũng đưa. Anh nhớ hôn?

- Nhớ. Qua khen em có ý tứ, có cặp mắt quan sát rất sáng suốt. Giỏi thiệt!

- Em chắc bữa đó anh nói ở lại đặng đi thăm thầy nhứt Vĩnh, mà anh cũng ở lại đặng nói chuyện với ông xếp nữa phải hôn?

- Đúng. Xe chạy rồi qua trở lại bungalow coi sổ sách của ông xếp đến hai giờ ổng mới lấy xe đưa qua xuống nhà thầy nhứt Vĩnh.

Dì Ba Thới nói: " Con nhỏ này nó sáng trí quá ! Hèn chi hổm rày hễ nhắc tới chuyện đi xem đền đài thì nó múm mím cười hoài. . . Ừ con, Quí, mà sao trong phòng có hình của người Pháp giống ông La-Co, ông xếp lại nói hình cha của ông chủ?"

Quí cười mà đáp:" Thưa, phải. Hình cha của con là ông La-Co đó. Cha nuôi, có giấy tờ đủ phép. Bây giờ con là Kỹ sư La-Co, người Pháp, chớ không phải Phan Văn Quí, người Việt nữa. Chuyên dài lắm để con mời hết xuống nhà rồi con sẽ thuật hết công việc của con trong 12 năm nay cho mà nghe. "

Mấy người ngó nhau mà dụ dự không biết có nên đi liền với Quí hay không.

Cô Hường mới nói:" Bà con đã ăn cơm sớm rồi hết. Lại trời đã trưa rồi, nếu đi liền với anh thì phải sửa soạn thay áo, thay đồ, anh chờ đợi lâu, sợ anh đói bụng"

Dì Ba Thới nói: "Quí nó về nhà mới, nó muốn hết thảy bà con chị em xuống ăn cơm và ngủ với nó môt bữa, nếu mình không chịu đi sợ nó buồn"

Hường nói: " Con tính như vầy má à: chị Mỹ không có áo quần. Hôm trước chỉ đi Trà Vinh chỉ bận đồ chủn chẳn con thấy con chịu không nổi. Con muốn anh Quí đi trước một mình đi. Để con lấy một vóc áo và đi với chị Mỹ ra chợ cậy thợ đo rồi cắt may liền cho chỉ một cái áo dài, may hia bữa phải rồi, đặng có áo cho chỉ bận. Hai chị em con đi thì má ở nhà mà lấy vóc lãnh má cắt giùm cho chỉ một cái quần. Hai con đi một chút rồi trở về ráp may đến chiều cho rồi. Chiều nay anh Quí cho một chiếc xe hơi lên rước bà con mình. Chị Mỹ đã có quần áo mới cho chỉ bận. Còn áo thì con đưa cho chỉ bận đỡ một cái áo xuyến của con. Chắc áo của con chỉ bận vừa. Nếu có rộng chút đỉnh thì không hại gì, chớ bận áo cũ coi kỳ quá"

Quí vội vã nói:" Em Hường tính như vậy thì phải lắm. Thôi thì tới bắt em Sen đi trước với tôi. Tôi để lại đây một chiếc xe cho hai chị em ra chợ đặng may áo. Xe ở chờ chừng nào may quần xong rồi sẽ rước hai dì với hai cô đi "

Hường không chịu, cô nói đi xe ra chợ họ hỏi xe của ai rồi phải cắt nghĩa dài dòng cực lắm. Có một khúc đường để chị em đi bộ cho êm. Cô lấy gói hàng của cô Mỹ mở ra lựa đưa một vóc lãnh cho dì Ba Thới mượn cắt giùm một cái quần và lựa lấy để riêng một vóc áo đặng đem đi.

Quí bỏ đồ vào hoa ly, biểu Sen thay đồ, kêu bồi xách hoa ly ra xe, rồi cùng với Sen từ biệt mà đi hứa bốn giờ chiều sẽ cho Sen trở về rước hết. Hai xe đi rồi thì Hường với Mỹ cũng gói vóc áo đi ra chợ mướn thợ may, căn dặn ráng may gấp, nếu chiều bữa sau rồi thì càng tốt, muốn đòi tiền công mắc hơn cũng được. Chị em dắt nhau lại tiệm mua kim chỉ với một lưng quần rồi về liền đặng có may quần cho kịp.

Dì Ba Thới ở nhà cắt xong cái quần rồi. hai cô về thì ráp vô may liền. Dì Ba che dù đi về, nói về lựa săn một cái áo đặng cho Mỹ bận.

Ba Mùi giỏi nghề tứ sắc, chớ may vụng về lắm, bởi vậy từ hồi Quí mua đồ đem về đến giờ chị ta hổ thẹn, muốn kiếm việc mà làm thì không biết việc gì, muốn tỏ ý ăn năn thì không đủ lời mà nói. Chị ta cứ chà lết một bên hai cô, coi hai cô may mà thôi.

Thình lình Mỹ nhếch miệng cười mà hỏi Hường:

- Không biết thằng ba làm giống gì mà tiền bạc nhiều quá vậy. Mấy tháng nay nó có ló mòi cho cô biết hay không cô Hường?

- Không. Ảnh nói chuyện với tôi thì ảnh cứ than nghèo lắm, đi 12 năm trở về không có bạc tiền. Hôm ảnh mới về, má tôi hỏi ảnh về thăm rồi đi nữa hay là ở luôn đây, thì ảnh nói nếu ai cho ảnh mượn chút tiền làm vốn ảnh sẽ lập tiệm mua bán, bằng không thì ảnh phải đi chỗ khác kiếm thế làm ăn, chớ ở đây mà không làm gì hết thì chết đói còn gì. Hôm đi xem đền đài thiệt tôi nghi, nhưng nghi bậy vậy thôi, tôi có dè đâu mà tiền bạc nhiều đến làm việc đồ sộ như vậy nổi.

- Nãy giờ tôi lo quá cô à. Em nó giàu thì tôi mừng chớ sao không mừng. Mà giàu chút đỉnh như người ta, chớ giàu gì mà quá trời đất như vậy. Tôi sợ quá vì không biết nó lấy tiền của ai mà nhiều dữ vậy.

- Ừ, tối nay chị em mình phải chất vấn chỗ đó cho rành rẽ mới được.

Bây giờ Ba Mùi mới chen vô mà nói: " Thằng ba nó giấu mình, tôi sợ mình hỏi nó không chịu nói đâu. Ôi ! Mà nó làm việc gì mặc nó, mình tìm hiểu làm chi. Nó có tiền, thì mừng cho nó, hơi nào mà lo"

Mỹ nói:" Dì nói như vậy sao được. Như nó làm việc phải mà giàu thì mình cũng mừng cho nó. Còn như nó cắt họng cắt hầu người ta mà đoạt của rồi mình cũng mừng, cũng áp vô mà ăn của bất nghĩa đó hay sao.

Tôi không chịu. Nó phải nói rõ cho tôi biết tiền bạc góc ở đâu mà ra. Nếu gốc khong thẳng ngay trong sạch, thì tôi trả đồ cho nó, tôi không thèm lấy thứ gì hết. Thà tôi đi ở đợ cho họ đặng có cơm mà ăn, có áo mà mặc, chớ ăn cuớp người ta đặng ở nhà lớn, đeo hột xoàn, đi xe hơi, mặc áo tốt, không kể người ta khóc than rủa, chưởi, thiệt tôi không thể làm như vậy được

Hường nói: "Chị nói như vậy tôi phục lắm. Tôi cũng vậy. Nếu anh Quí ăn cướp người ta mà làm giàu, thì tôi thà bán quán tôi ăn, tôi không ưng làm vợ ảnh đâu"

Ba Mùi nói:" Hai chị em nói nghe kỳ quá. Đời này mà nói như vậy thì làm sao mà giàu. Ở đời cũng như đánh bài đánh bạc. Ngồi sòng mình phải tính ăn. Mà mình ăn thì tự hiên mấy nguời kia phải thua. Nếu không muốn có người thua thì làm sao mà ăn được. Việvc thằng Ba có tiền tôi không ngại gì. Tôi ngại có điều này là hôm nó về nó làm bộ nghèo nàn, tôi có ý khinh rẽ nó. Nó không giận; nay nó cũng mua áo quần mà cho tôi; tôi nghĩ tới cái đó tôi mắc cỡ quá. "

Mỹ nói:" Ai thấy nó nghèo cũng khinh khi, chớ phải một mình dì hay sao mà mắc cỡ. Dì không nhớ hôm đám giỗ hay sao? Nó bổn thân đi mời, mà chủ cả với mấy ông giàu trong làng không ai thèm tới hết. Lại còn có nhiều người nói đi ở bồi làm chi mà về ăn bận thua Trùm Sóc. Vậy thì ở nhà làm ruộng trồng rẫy mà sống cho khỏi mang tiếng ở đợ ở bồi"

Tuy nói chuyện song hai cô ráng may riết. Bây giờ quần đã ráp ống rồi, hai cô chia nhau, Hường đột lai, còn Mỹ may lưng. Hai cô chắc thế nào cũng rồi trước 4 giờ.

Lối 3 giờ rưỡi, dì Ba Thới om ra một cái áo xuyến đen của Hường mà biểu Mỹ bận thử. Dì nói áo đó may hồi Hường chưa mập nên chắc bận vừa. Thiêt quả y bận vừa cũng như áo may cho Mỹ, tay với cổ vừa, mà kích với trôn cũng vừa. Hường mừng quá, may riết một hơi nữa, cái quần cũng xong. Cả nhà đều vui mừng đương nói lăng xăng, thì chiếc xe hơi lớn, màu xám, đã lên tới. Sen chạy vô nói:" Anh Ba biểu đem xe lên rước hai dì với hai chị"

Hường nói: "Tôi phải về tắm rửa và thay đồ rồi mới đi được chớ. "

Ba Mùi biểu dì Ba Thới với Hường lên xe cho Sen đưa về mà sửa soạn. Ba Mùi với Mỹ hứa ngoài này cũng sửa soạn rồi sẽ vô rước mà đi với nhau.

Sen lên xe nghi ngố quá, khen nhà lớn đồ tốt, nói không dứt. Vô tới ngã ba, dì Ba với Hường xuống xe, mấy người ở gần đều ra coi, trầm trồ xe mới, không biết xe của ai, cũng không hiểu mẹ con dì Ba đi đâu về đó. Dì Ba biểu Sen đem xe trở về rước Mỹ với Ba Mùi, chừng nào xe vô thì mẹ con dì cũng sửa soạn xong.

Xe đi rồi, mấy người trong xóm lại hỏi thăm coi xe đi đâu vậy. Dì Ba Thới nói Quí là con ông Bồi bái, mới mua xe nên cho về rước mẹ con dì với mẹ con Ba Mùi xuống Trà Vinh ăn cơm. Tuy thấy có Sen ngồi trên xe, song ai nấy lơ láo dường như tưởng dì Ba giễu chơi, không thể tin Quí mua xe hơi, ngặt dì Ba với Hường mắc tắm rữa thay đồ nên không gạn hỏi cho kỷ được đành phải rã ra đi về.

Cách một lát, chiếc xe ấy trở lại nữa. Bây giờ Sen ngồi trước với tài xế, còn phía sau có Ba Mùi với cô Mỹ. Dì Ba Thới với cô Hương ra. Tài xế mở cửa xe cho dì Ba lên nữa, rồi xe chạy, chừng đó người trong xóm mới chưng hửng.

(21)

Cuộc nhà của Phan Văn Quí, con trai lớn của Bồi bái Tồn, mướn cất dựa trên đuờng vào tỉnh lỵ Trà Vinh, mà mấy tháng nay thiên hạ gọi là đền đài, rủ nhau đến xem nườm nượp đó, đã dọn dẹp trong ngoài sau trước đều hoàn thành rồi hết

Trên cửa ngỏ sắt, vừa đẹp đẽ, vừa hùng hồn, đã có thượng một khuôn sắt hình bán nguyệt, chạm thiệt khéo, trong khuôn có gần 4 chữ, trên hai chữ " Biệt Thự" vừa vừa, dưới hai chữ " La-Co" rất lớn. Cửa với khuôn đều sơn dầu màu xám, duy 4 chữ thì sơn dầu màu đỏ, nên ở xa ngó thấy rõ ràng.

Trước nhà thì sân đã dọn xong, bồn bông đắp rồi, đường ngang đường dọc cũng xẻ rồi, chỉ chờ trời mưa gieo bông hoa, đặt cây trái.

Trong nhà bàn ghế tủ giừơng cũng đã dọn đủ rồi hết, có máy đèn riêng để cho điện chạy khắp trên dưới trong ngoài.

Đám nhơn công làm mấy tháng nay ở phía trước, bây giờ dồn hết vô phía sau, đương rần rộ kiến trúc cô nhi viện.

Buổi chiều đó trong bếp người ta nấu nướng lộn xộn, trong nhà mấy anh bồi sắp dặt lăng xăng.

Cửa ngõ mở bét cả hai cánh. Cửa lớn cửa sổ trong nhà cũng mở hết.

Quí đầu chải láng nhuốt, mình mặc quần túc so dài ống với áo sơ mi lụa ngắn tay, chơn mang giày da vàng, đương đi bách bộ trước thềm nhà mà nói chuyện với ông sếp Marc, mặc quần sọt với áo sơ mi xanh. Hai người bàn về sự chọn lựa giống hoa mà trồng, bỗng thấy chiếc xe xám của Quí vế tới, xe quanh vào cửa ngõ rồi vòng theo bồn bông mà ngừng dưới thềm êm ru.

Hai anh bồi, mặc đồ trắng, trong nhà chạy ra, xe vừa ngừng thì hai anh liền mở cửa xe cho khách xuống. Quí với xếp Marc ở lại đứng một bên chờ tiếp khách.

Dì Ba Thới xuống trước, ngó thấy ông xếp, dì chúm chím cười. Ba người kia tiếp tục xuống sau; Ba Mùi xuống chót, coi bộ bợ ngợ hơn hết.

Quí chờ xuống đủ hết rồi mới bước tới mà nói: " Bữa nay tôi chánh thức cầm quyền làm chủ biệt thự La-Co này rồi. Vậy tôi lấy danh La-Co kính cẩn chào hai dì, mùng chị Hai và tiếp em Hường. Tôi xin mời hết vào nhà rồi sẽ nói chuyện".

Cô Mỹ thấy em mặc sang trọng chớ không như mấy tháng về ở trên nhà, cô muốn trách em đã giàu muôn hộ rồi sao lại giấu diếm chị em làm chi, nhưng cô chưa kịp nói, thì ông xếp Marc nói trước: " Hôm nọ bà với hai cô thình lình xuống viếng nhà ông kỹ sư, mà ổng không cho tôi biết trước, rồi chừng tôi ra mở cửa cổng lại dặn tôi làm bộ như tôi không biết ổng. Vì vậy nên tôi tiếp bà với hai cô không được trọn lễ. Tôi xin bà với hai cô vui lòng tha lỗi cho tôi".

Dì Ba Thới cười mà nói: " Ông tiếp bà con tôi như vậy là đủ quá rồi. Còn lỗi gì đâu mà tha. Ông làm bộ không biết, mà con nhỏ tôi nó nghi lắm".

Sen bước lại nói nhỏ với Ba Mùi: " Đồ đạt tốt lắm má ơi. Má không thể tượng tượng được. Để vô nhà rồi mà coi"

Quí mời vô nhà. Quí đi giữa, hai dì đi hai bên. Hai cô tiếp theo đó, rồi ông xếp với Sen đi chót.

Bữa nay bàn ghế sắp ra đủ hết, nên coi lộng lẫy hơn hôm trước một phần. Ba Mùi khiếp sợ nên lúm cúm đi không được.

Quí dắt đi một vòng từ dưới đất lên trên lầu cũng như hôm trước nhưng bữa nay khỏi cắt nghĩa nữa nên đi mau. Ba Mùi càng coi càng kiên nể cách giàu sang của Quí, nên không dám hó hé một tiếng.

Coi đủ rồi, Quí dắt trở xuống tầng dưới, mời ngồi hết tại bộ sa lông lớn phía trước đặng giải khát. Quí sắp ba người ngồi tại ca na phê phía trong, cô Mỹ ngồi giữa, hai dì ngồi hai bên. Còn bần ghế ngoài thì một bên cô Hường và Quí ngồi, phía bên kia thì ông xếp với Sen.

Bồi xách lại để trước mặt mỗi người một cái bàn vuông nhỏ đặng để ly, vặn đèn điện bực cháy rồi rót nước cam nho cho mấy bà mấy cô, còn đàn ông thì rót la ve.

Quí ngó cô Mỹ cười mà nói: " Hôm trước chị Hai nói với em chị muốn ở cái nhà như vầy. Em sắm cho chị rồi đó. Chị có phòng riêng trên lầu cũng như em. Vậy chị ở luôn dưới này với em và thằng Sen đặng giúp em làm đám cưới"

Cô Mỹ cũng chúm chím cười mà đáp:

- Chị nói chơi với em, chớ ở sao được.

- Sao lại không được?

- Không quen nên khó chịu chớ sao.

- Thì ở ít bữa rồi quen chớ gì. Thằng Sen chịu ở luôn dưới này với em rồi.

- Để thằng Sen nó ở với em.

- Chị cũng phải ở nữa. Em không cho chị về. Chị ở ít bữa tới đám cưới rồi có vợ em thì chị vui chớ gì.

Cô Hường nói tiếp: " Nhà dọn xong hết. Vậy chị ở luôn chị Hai"

- Cô mỹ lặng thinh mà suy nghĩ

Dì Ba Thới hỏi:

- Con cất nhà kinh dinh, con dọn đồ hực hỡ như vầy, mà trở về Càng Long con làm bộ ăn mày chi vậy Quí?

- Thưa con muốn thử nhơn tình chơi.

- Con gạt, con làm cho dì với con Hường cũng lầm, tưởng con nghèo lung lắm chớ.

- Thiệt vậy hay sao dì?

Cô Hường nói: " Thiệt vậy chớ. Anh giả dạng coi nghèo khổ quá, người ta không lầm sao được. Anh biết họ nói anh thế nào hay không? Họ nói theo ở bồi với Tây tưởng sau này được làm ông này hay thầy gì, té ra bỏ xứ mà đi mấy năm, chùng trở về coi bộ không bằng Trùm Sốc. Vậy thì ở nhà làm ruộng chắc no ấm hơn. Đi làm chi".

Quí cười mà nói: " Mấy lời họ chê đúng lắm. Tôi phục họ ngay. Tôi không phiền đâu. Trái lại tôi rất vui mà thấy tôi giả dạng thiệt hay, nên ai nấy đều lầm hết".

Bây giờ Ba Mùi mới dám nói: " Giả dạng hay quá, không lầm sao được. Đến dì với con Mỹ ở trong nhà mấy tháng, mà cũng không biết giả, nên cũng phải lầm như thiên hạ".

Quí nói: " Thôi, để đám cưới, tôi làm tiệc tôi mời hết bà con trên Càng Long xuống tôi đãi một bữa đặng tôi xin lỗi về sự tôi gạt gẫm bà con"

Đồng hồ gõ 7 giờ. Quí thấy mấy bà mấy cô uống cạn ly rồi, mới hỏi mấy anh bồi coi ăn cơm được hay chưa. Mấy anh trả lời rằng đầu bếp mới cho hay đồ ăn đã nấu xong rồi hết.

Quí bèn đứng dậy mời khách vào nhà ăn.

Bồi dọn bàn ăn, sắp mỗi bên ba người, còn một người ngồi đầu bàn. Quí mời cô Mỹ ngồi giữa, hai dì ngồi kề hai bên. Còn phía bên này Quí ngồi giữa, để cô Hường bên tay mặt và ông Marc bên tay trái. Sen ngồi đầu bàn.

Khách ngồi xong Quí mới nói: " Tôi xin lỗi hai dì, tôi về ở nhà này tôi mang cái tên La-Co, chớ không phải tên PhanVăn Quí. Mà tôi là người Pháp, chớ không phải người Việt như hồi trước. Vậy bữa cơm đầu tiên tôi đãi bà con trong nhà này, tơi phải đãi cơm tây cho hợp với tình cảnh, rồi bữa khác bà con muốn ăn cơm nào tôi sẽ làm vừa ý luôn luôn"

Cô Mỹ nói: "Ăn cơm Tây là ăn làm sao. Tôi có biết đâu"

Quí nói : "Cũng ăn thịt cá rau cải như ăn cơm Việt vậy, duy khác mấy điều này là: bánh mì thế cho cơm; đồ ăn bưng lên từ món cho mình sớt, chớ không dọn hết một lượt trên bàn và để chung ai muốn ăn thứ gì tuỳ ý; không có chén mà có dĩa bàn cho mình sớt đồ ăn. Dao với nĩa thì thế cho đũa. Khác có bấy nhiêu đó. Để rồi chị coi tôi với ông xếp làm sao chị làm theo vậy. Ăn vài dĩa chị sẽ quen chớ không khó gì đâu"

Bồi bưng súp lên. Quí chỉ đem cho dì Ba Thới và khuyên dì lấy muỗng múc đỗ vào đĩa. Đợi dì múc được hai phần đĩa Quí bảo thôi và chỉ dì Ba Mùi cho bồi đem lại. Ba Mùi làm y như Ba Thới nên khỏi dạy. Tới cô Mỹ và cô Hường thì hai cô đã biết rồi. Quí biểu mấy người đàn bà lấy khăn trải lên bắp vế đặng rũi đồ ăn có rớt thì khỏi dơ áo quần. Việc rồi Quí lấy muỗng múc xúp mà ăn cho đàn bà coi đặng làm theo.

Tới mấy dĩa sau, cá, thịt, đậu, rau, Quí cũng chỉ cách cho mấy bà sớt mà ăn với bánh mì, xắt thịt thì cầm dao, múc đồ ăn thì dùng nĩa, ăn một dĩa đầu rồi ai cũng biết, hết không khó gì.

Cô Mỹ cứ ngó cô Hường mà cười, không dè mà ngày nay được ăn cơm Tây, lại ăn trong nhà sang trọng, đèn điện sáng trưng, nắp khăn trắng nõn, muỗng nĩa bằng bạc, trên bàn có chưng hai bình bông, ly dĩa thứ gì cũng tốt, thưở nay chưa tùng thấy.

Cô Hường cứ ngồi lo ra, làm cho Quí phải nài ép, sớt thêm đồ ăn cho cô hoài.

Duy có hai bà dì, nhứt là dì Ba Thới, vui cười ngã ngớn, nói đồ ăn ngon thì phải ăn no; tuy đồ Tây mà mình ăn nó, chớ phải nó ăn mình hay sao nên sụt sè sợ sệt.

Dì Ba Thới cứ theo giễu cợt chọc ông Marc nói tiếng việt; mà ông Marc lanh lợi bặt thiệp, ông đủ lời đối đáp luôn luôn, làm cho bữa cơm gia đình hôm nay vừa thân yêu, vừa vui vẽ, không có một điểm nghi nan, lo ngại nào nữa hết.

Đền chừng ăn bánh tráng miệng và uống cà phê rồi, Quí biểu bồi dọn trầu cau trà thuốc trên phòng khách đặng khách kên đó nói chuyện chơi.

Ông Marc biết ông chủ muốn bày tỏ việc riêng trong gia đình, nên ông cáo từ về phòng mà nghỉ sớm vì ông phải coi làm tối ngày mệt nhọc, nên ông không thể thức khuya được.

Dì Ba Thới hỏi phòng ông xếp ở đâu thì Quí nói hai bên nhà lớn có kiềm hai căn lầu ba từng, trong đó ngăn làm nhiều phòng để cho khách ở. Ông Marc lấy một phòng từng dưới mà ở đặng vô cho tiện. Sỡ dĩ làm phòng nhiều như vậy là vì rồi đây sẽ mở cô nhi viện, sẽ có ký lục làm việc giấy, nên phải có chỗ ở cho nhơn viên trong sở ở mà giúp việc.

Ông Marc đi rồi, Quí mới mời hết bà con lên lầu.

Hai bà dì lấy làm lạ mà thấy trên một bàn nhò có để trầu cau, thuốc xỉa, thuốc điếu đủ hết, lại có hai ống nhổ bằng đồng bạch mới tinh, còn trên cái bàn lớn thì có bình trà, sáu cái tách với dĩa bánh tây và một dĩa trái cây là nho tươi, trái bôm, xá lỵ, cam xánh, quít đường, xoài voi, vú sữa.

Quí mời khách vô, ai muốn ngồi đâu tuỳ ý. Hai bà dì ngồi hai cái ghế phía ngoài cho gần bàn trầu cau. Sen ngồi trái bên bàn viết. Còn hai cô Hường với Mỹ thấy ghế ca na bê trong bèn ngồi lại đó.

Quí biểu Sen rót nước trà và mời hai dì uống rồi sẽ ăn trầu. Quí đốt một điếu thuốc rồi hút phì phà, rồi chen ngồi lại ca na bê, ngồi giữa để hai cô ngồi hai bên.

Dì Ba Thới vừa têm trầu vừa ăn vừa hỏi: " Này, con Quí, tại sao hồi tối con nói bây giờ tên con là La-Co chớ không phải Phan Văn Quí nũa? Lại còn làm việc gì mà con giàu quá, cất nồi nhà cửa đồ sộ như vầy? Bây giờ chỉ có bà con trong nhà thôi. Vậy con phải nói thiệt mà nghe, đừng giấu diếm nữa"

Quí cười mà nói: " Chánh con mời hết xuống nhà dưới mà ăn cơm cho đặng nói rõ việc ấy cho bà con hiểu"

Quí bèn thuật lại rõ ràng trong 12 năm đã qua Quí đi theo quan Kinh Lý La-Co mà làm việc gì, ngồi chậm rãi nói hết cũng như nói với thầy nhứt Vĩnh nghe hôm trước không bỏ xót một điểm nào. Chàng nói khi ở Càng Long lên Sài Gòn rồi, ông La-Co thấy thấy chàng hễ ban đêm rãnh rang thì thức mà học, ông đem lòng thuơng, ông mới kiếm sách mua cho chàng và lúc nào ông rãng thì ông dạy giùm nữa. Ông giắt theo vô Rạch Giá ở hai năm cho ông đo đất, ông cũng dạy tiếp như mấy tháng ở Sài Gòn. Chừng ông về Pháp mà nghỉ ông biểu chàng đi theo ông, vì thấy chàng ham học nên ông hứa hễ qua Pháp ông sẽ nuôi chàng ăn học cho thành công để lập thân danh với thiên hạ. Thiệt quả về bên Pháp ông mua đất mua nhà mà ở, mướn người làm vườn và người nấu ăn, để chàng ở không đặng mỗi bữa đến nhà trường mà học.

Ông cho chàng ăn cơm chung với ông, cho chàng ngủ một cái phòng khít một bên phòng ông, ban đêm ông giúp chỉ cho chàng học nữa. Ông nghỉ phép được một năm rồi ông xin hưu trí ở luôn bên Pháp. Nhờ vậy chàng mới học tiếp được, học năm năm lấy đủ hai bằng tú tài. Ông La-Co lấy làm hài lòng, ông buộc chàng phải kêu ông bằng Papa, chớ không cho kêu mông-xừ nữa và ông cho chàng vào trường công chánh học thêm ba năm lầy được bằng kỹ sư. Chàng nhờ ông mà lập được thân danh, không nỡ bỏ ông mà về xứ sở. Chàng xin ông cho chàng đi làm đặng lập sự cho quen. Ông không cho. Ông nói rằng ông đã già yếu nay hay có bịnh, vậy chàng phải ở nhà hủ hỉ với ông cho ông vui và săn sóc giùm ông khi ông đau ốm.

Nghe Quí thuật đến đây dì Ba Thới chận mà nói:

- Nếu vậy thì tấm hình treo trong phòng làm việc mình thấy bữa hổm đó quả thiệt là hình ông La-Co mà. Phải hôn con?

- Thưa phải, cha nuôi của cháu đó.

- Sao hôm đó con cãi với dì, con nói không phải?

- Vì cháu chưa muốn cho dì biết.

- Thôi con nói tiếp đi. Ông La-Co bây giờ còn ở bên Pháp hay ổng có qua bên này với con?

- Ông chết rồi, chết đã hai năm nay.

- Ổng chết lâu quá, sao con còn ở làm chi bên Pháp đền này con mới về?

- Tại có việc rắc rối, để thủng thẳng tôi nói hết cho bà con nghe. Năm tôi thi đậu bằng kỹ sư công chánh mà người mình gọi là quan Bác vật Trường Tiền đó, thì ông La-Co hay đau ốm. Ông không có vợ con, chỉ có một người cháu gái kêu bằng cậu, có chồng là một người buôn bán giàu có lớn. Thấy sức càng ngày càng nguy, ông La-Co mới mời Nô Te đặng lập tờ chúc ngôn. Cháu không muốn biết việc nhà của ông, nên cháu không tìm hiểu ổng tính việc chi. Còn chừng một tháng nữa ổng mất, ổng mới nói cho cháu biết ổng làm việc bên xứ Nam Việt mình trót 25 năm, ổng có sắm tài sản nhiều thứ. Nay ổng già, mà không có vợ con, nếu ổng để lại tài sản cho cháu gái của ổng thì không có ích gì, vì chồng nó đã giàu, lại mắc buôn bán nên không thể qua Nam Việt, ở hưởng tài sản của ông được. Vì vậy ổng có lập tờ chúc ngôn cho người cháu gái ổng một triệu bạc gởi trong nhà băng và cho người nấu ăn với người làm vườn mỗi người năm mươi ngàn quan. Còn lại số tiền chỉ tồn lại trong nhà băng, nhà đất mà ổng mua nhà ở bên Pháp đó với tài sản của ổng bên Nam Việt thì ổng giao cho tôi kế nghiệp mà hưởng hết.

- Trời ơi ông thương tới vậy lận sao?

- Thưa phải. Ổng giao hết gia tài cho tôi hưởng, mà ổng có buộc mấy điều kiện làm cho tôi phải khổ tâm hết sức. Ổng buộc tôi phải làm con nuôi ổng, đặng mang tên ổng mà chọn con nhà nghèo siêng năng ham học, như tôi hồi nhỏ, ngặt không có tiền đi học được, đặng tôi xuất tiền cho qua Pháp ăn học cho thành tài. Ông nói ông giao nhiệm vụ đó cho tôi là vì ông biết tôi có ở trong hoàn cảnh khổ đó hồi nhỏ, nên tôi mới biết thương kẽ nghèo muốn học mà không học được. Tôi sẽ sốt sắng cứu vớt hạng người đáng thương đó như ổng đã cứu vớt tôi mà giúp tôi lập thân thành danh. Ổng chắc tôi sẽ sốt sắng lãnh nhiệm vụ ấy, thứ nhứt để đền ơn đáp nghĩa cho ổng, thứ nhì để giúp cho đồng bào tôi ham học vì nhà nghèo nên không vượt khỏi địa vị thấp hèn, thứ ba giúp gieo rắt văn hóa của nước Pháp là văn hoá tôi ái một từ hồi nhỏ giúp gieo rắt trong dân gian xứ Nam Việt mình, với tiền bạc ổng giao sẵn trong tay tôi.

- Ông La-Co thiệt là tử tế. Vậy mà mình có dè đâu.

- Tôi cũng không dè. Tôi tưởng ông biết tôi nên thương thân phận tôi mà thôi, té ra vì tôi mà ổng nghĩ đến số phận của các con nhà nghèo khác nữa. ổng giao cho tôi làm hai việc; Thứ nhứt: nuôi cho con nít mồ côi được ấm no. chừng khôn lớn chúng nó biết nghề làm ăn mà nuôi dsaá«người cho thong thả. Thứ nhì: lựa con nhà nghèo thông minh mà ham học gửi cho qua Pháp học mấy ngành kỹ thuật để đào tạo nhơn tài mà kiến thiết nước Việt Nam. Ổng thương nước mình mà cũng không quên được nước Pháp của ổng, bởi vậy ổng buộc tôi phải làm con nuôi của ổng đặng tôi mang tên La-Co mà giúp người Nam Việt để gây tình thân thiết Pháp - Việt đời đời. ổng muốn như vậy làm tôi bối rối hết sức.

- Ổng để gia tài cho con, mà ổng buộc phải để làm hai việc đó, chớ con không được lấy mà xài hay sao mà con bối rối?

- Thưa không. Con làm chủ sự nghiệp của ổng thì con thong thả muốn ăn xài cách nào và bao nhiêu tuỳ ý. Ông buộc con trước hết phải tạo ra một cơ sở vĩ đại tại tĩnh Trà Vinh là quê quán của con mà người ở đều biết danh ông. Vì vậy nên con mới lập ra cuộc này đây. Con bối rối là nếu con chịu làm con nuôi ông, thì con mất táng danh Phan Văn Quí, con có lỗi với cha mẹ ông bà con nhiều lắm, mà con còn mất quốc tịch Việt Nam, nên hỗ với quê cha đất tổ của con nữa.

Mấy người đàn bà này không có học nên không có hiểu nhiệm vụ cao Quí của một người trai đối với tông môn và đối với tổ quốc, bởi vậy ngó nhau rồi cô Mỹ nói: " Được hưởng gia tài dầu em phải mang tên La-Co cũng không hại gì mà bối rối"

Quí cười mà nói: " Chị không hiểu chỗ thắc mắc đó đâu chị Hai. Tôi có học, tôi biết danh dự và phận sự làm trai nên tôi ái ngại lắm. Tôi tính viết thơ về nhà hỏi ý kiến cha và thầy nhứt Vĩnh nên tôi xin đình việc ấy lại một vài tháng cho tôi suy nghĩ. Ông La-Co nói không có việc gì mà phải suy nghĩ. Ông đã lập tờ chúc ngôn nhận tôi làm con và để sự nghiệp cho tôi rồi. Cách có mấy tuần thì ổng mất. Nô te nhóm mấy người được hưởng gia tài mà đọc tờ chúc ngôn, biểu tôi ký tên tờ chịu nhận làmcon ông La-Co và chịu lãnh gia tài đặng Nô te xin tòa lên án cho tôi mang tên La-Co, là công dân của nước Pháp. Tôi buộc lòng phải chịu, chớ ổng chết rồi, còn cãi với ai. Nhưng người cháu gái không bằng lòng nên đề đơn tranh gia tài xin toà huỷ tờ chúc ngôn. Tôi phải ở lại bên Pháp lòng vòng trót hai năm mà hầu toà. Lúc ấy tôi có viết thơ cậy nam biện Trà Vinh cho tôi biết tin tức bên nhà. Nhờ có tờ phúc trình của quan chủ quận Càng Long nên tôi được biết:

1) Cha tôi mất, ruộng bán hết một sở, sau bị thi hành phát mãi một sở nữa, nhà nghèo chị tôi cựa khổ, em tôi vất vã lưu linh.

2) Thầy nhứt Vĩnh hưu trí về cất nhà ở dưới trà Vinh

3) Dượng Ba mất, dì Ba bán quán như cũ, còn cô Hường chưa có chồng

Tôi được biết rõ hết. Năm ngoái toà có xử xong vụ kiện, bác đơn của tiên cáo và cho tôi có quyền hưởng gai tài của cha tôi ký thác. Tôi mới trở về Sài Gòn thi hành nhiệm vụ của ông La-Co phú cho tôi"

Di Ba Thới nói:

- Té ra con về lâu rồi hay sao?

- Con về hồi năm ngoái.

- Ở đâu? Sao không về đây?

- Con mua nhà ở trên Sài Gòn. Con có xuống Trà Vinh hai ba lần kiếm đất mà mua đặng cất nhà cửa đây. Con có qua lại ngang Càng Long mấy lần, có lần, con thấy em Hường đứng trước cửa

- Sao không ghé?

- Ghé chưa được, vì chưa tới ngày giờ con phải ra mặt. Con đợi cất nhà gần xong rồi năm nay con mới giả dạng nghèo hèn về Càng Long đặng thứ nhứt dùng lời ngay lẽ phải, thứ nhì thử bụng em Hường coi có phải em chờ con hay không.

- Nay con gỡ rối cho gia đình của con đã xong, sắp đặt thi hành nhiệm vụ của ân nhơn con phú thác cũng gần xong rồi, mà tính dài nghĩa nặng của em Hường con cũng đã hiểu rõ, bởi vậy con không còn giấu giếm nữa, con chường mặt thiệt của con ra, là kỹ sư La-Co mà cưới em Hường đặng vợ chồng chung lo nuôi con mồ côi và giúp trẻ nghèo thông minh có thể mở rộng tài năng trí thức được.

- Ông La-Co để gia tài cho em bao nhiêu mà em làm rình rang quá, rồi còn tiền đâu mà nuôi con mồ côi và cho con nhà nghèo ăn học?

- Chị Hai đừng lo. Không kể cái nhà và với cái vườn bên Pháp em để làm trụ sở đặt người ở trông nom các sinh viên của em sẽ gởi qua, ân nhân của em để lại cho em số bạc mặt gởi trong nhà băng hơn hai triệu...

- Trời ơi! Một triệu là bao nhiêu?

- Một triệu là một ngàn ngàn...

- Quá sá !

- Mau đất cất nhà và lập cô nhi viện tốn hao lối nữa triệu. Còn lại hơn một triệu rưỡi để nuôi mồ côi với sinh viên nghèo.

Dì Ba Thới hỏi:

- hồi nãy con nói ông La-Co còn sự sản gì ở bên này nữa?

- Còn nhiều: một sở ruộng lúa một ngàn mẫu tại kinh thị Đôi trong tĩnh Rạch Giá.

- Dữ hôn ! một ngàn mẫu?

- Huê lợi mỗi năm từ ba mươi đến bốn mươi ngàn thùng lúa, trừ sở phí rồi.

- Ghê chưa!

- Còn một vườn sao su tám trăm mẫu trên Biên Hòa với một sở vườn cà phê năm trăm mẫu ngoài Ban Mê Thuộc. Huê lợi hai sở vườn đó mỗi năm tới mấy trăm ngàn, thiếu gì tiền. Vậy mà còn số hùn lớn trong một hãng bán xe hơi và trong hãng thuốc điếu trên Sài Gòn nữa. Hai hãng đó cũng lời lắm.

- Thôi tiền bạc làm giống gì cho hết.

Quí thấy cô Hường nãy giờ ngồi lặng thinh, mà bây giờ mặt lại buồn hiu thì day qua mơn trớn nói: " Bữa nay qua mới nói thiệt đó. Em nghi qua ăn cướp người ta mà đoạt tiền bạc rồi kiếm chuyện nói dóc hay sao mà em buồn? Qua có giấy tờ đủ. Lại công việc qua làm đây đủ chứng lời cho qua nói nãy giờ chớ. Hôm trước qua xin cưới em, nhưng qua than nghèo, em phải cực khổ với qua. Em nói qua có sẵn một sở ruộng giồng rộng hơn một mẫu. Vợ chồng chịu cực gieo trồng cho gáip hết mà lấy huê lợi trong ít năm ắt sẽ giàu. Thiệt gieo trồng rau cải ắt có lợi, nhưng lợi ấy không bằng gieo trồng nhơn tài đâu em. Vậy em ráng hiệp lực với qua để giúp nhơn tài cho nước, rải tài nghệ cho dân, mối lợi ấy cả dân tộc được nhờ, cả quê hương được hưởng. Đó mới thiệt là Quí".

Cô Hường cảm động đến ứa nước mắt, cô muốn nói mà nghẹn ngào nói không được.

Quí thấy vậy bèn nói:

- Bây giờ để lo đám cưới đã. Cưới rồi chúng ta sẽ chia phần việc đặng mỗi người lo một mối, lo tổ chức một thớt vườn La-Co để gieo trồng đủ thứ nhơn tài chơi.

- Không có đám cưới đâu anh.

- Ủa! Sao vậy?

- Em xin bãi. Trước mặt má em đây, em xin hủy bỏ lời em đã hứa làm vợ anh đó đi, bởi vì nghe nói chuyện nãy giờ em nhận thấy em không xứng đáng làm người bạn trăm năm của của anh. Em phải nhường địa vị ấy cho một người khác có học thức, có tài năng, thì nhiệm vụ của anh mới được vuông tròn, đời sống của anh mới được vui vẻ. Nếu anh cưới em thì chẳng khác nào anh buộc một viên đá to vào chưn anh. Viên đá đó nó sẽ ngăn trở khó anh bay nhảy, chớ không giúp cho anh được việc gì.

Ai nấy nghe cô Hường nói như vậy đều ngạc nhiên, Ba Mùi ngó Ba Thới, có ý đợi ý dì coi thế nào. Ba Thới lại đợi coi ý Quí thế nào nên cứ ngồi im lìm

Quí châu mày, để cô Hường nói dứt lời rồi nghiêm chỉnh nói: " qua rất cám ơn em lo cho phận qua hơn ham tiền bạc. Bao nhiêu đó đủ cho qua thấy lòng dạ em rồi. Vì em lấy lòng thành thiệt mà đáp lại.

Việc em ái ngại đây, qua đã có nghĩ tới rồi, nghĩ nhiều, nghĩ từ bữa qua hay ở nhà em không chịu lấy chồng là vì em chờ qua. Đó là một bằng cớ đối với qua tình em thiệt là dài. Chừng qua than phận qua nghèo hèn, mà mà thấy bề ngoài ai cũng khinh rẽ qua hết, nhưng riêng em lại không chê qua, em vẫn ưng phối hiệp để chia sớt cực nhọc với qua, thì qua thêm nhận thấy đối với qua em sẵn sàng làm một cái nghĩa lớn đó khiến cho qua phải bối rối vô cùng, ngày trước qua chơi vơi dưới mương dưới vũng, ông La-Co kéo qua lên tắm rữa rồi đặt qua ngồi trên sạch sẽ tốt tươi. Mang nhiệm vụ của ông phú thác qua về đây, thiệt qua không có tính cưới vợ. Qua quyết ở độc thân mà lo công việc của ông để đền đáp ơn nghĩa. Qua sẽ rèn tập cho Sen đặng nó thế cho qua mà nối nghiệp tông môn. Còn phận qua thì chừng gần mãn đời qua sẽ chọn trong đám nhơn tài qua sắp đào tạo, chọn một người đúng đắn mà phú thác lại công việc ông La-Co đã giao cho qua đây"

Quí nói tới đây rồi ngừng lại. Lấy một điều thuốc nữa đốt mà hút. Ai nấy đều nín khe, vì việc quan hệ quá, không biết sao là phải, sao là quấy mà dám phân phán.

Quí nói tiếp: " Chừng biết em có tình có nghĩa với qua thì qua không biết phải liệu lẽ nào. Nếu qua ở độc thân không cưới vợ, té ra đối với em, qua là người vô tình bất nghĩa. Còn nếu qua cưới em, thì vợ chồng mà học thức bất đồng, qua tính một đường, em hiểu một ngã, vợ chồng dường ấy tự nhiên phải cắn đắn nuốt cay chớ vui sướng gì mà vợ chồng. Mà còn lại hơn nữa, là nhiệm vụ nặng nề của qua là đạo vợ chồng bận rộn đó mà lãng xao dải đải"

Hường nghiêm chỉnh cãi lại:

- Anh cũng phải có vợ như người khác vậy chớ, có vợ đặng trong nhà có sẵn người giúp đỡ cho anh. Song cưới vợ anh phải chọn một cô học giỏi, thông thạo việc đời, thì mới có ích cho anh, chớ em là gái bán quán, quê mùa, dốt nát, không hiểu biết cao xa, không biết xứ nào hết, thì cực lòng cho anh lắm vậy.

- Vì tình vì nghĩa nên qua mới tính cưới em. Chớ người khác qua cưới làm chi. Phan Văn Quí sẽ có Phan Văn Sen thay thế. Kỹ sư La-Co sẽ có nhiều nhơn viên phụ tá trợ, mỗi người một ngành, không có vợ lại hại gì. Được biết tình nghĩa em, thì qua rất bối rối. Vì bối rối nên em biểu dắt đi xem đền đài, qua dục dặc không muốn đi. Vì bối rối nên qua phải tìm thầy nhứt Vĩnh mà hỏi ý kiến. Vì bối rối nên nói chuyện với thầy nhứt Vĩnh rồi, qua trở về nhà nằm suy nghĩ mấy ngày, cứ lơ lửng nên không dám vô nhà thăm em. Suy nghĩ kỹ lưỡng lắm rồi qua mới vô xin với dì Ba mà cưới em đó.

- Anh cũng thấy như em, thấy vợ chồng không cùng bực, không đồng ý thì khó, mà rồi anh suy nghĩ thế nào lại xin cưới em??

- Qua nghĩ em quê mùa, dốt nát thiệt. Nhưng em có tình nồng nhiệt yêu qua, em lại có lòng thành nhiệt giúp qua, thế thì làm vợ qua, dù em không có tài trí mà giúp qua đi nữa, em cũng không nỡ ngăn cản không để cho qua lo nhiệm vụ cao quí của ông La-Co phú thác. Qua sẽ cậy em giúp coi mọi việc trong nhà, chăm sóc cho giấc ngủ, miếng ăn manh quần, tấm áo cho qua vậy thôi, chăm nom cho qua thảnh thơi khoẻ khoắn đặng qua lo việc bảo bọc con côi ấm no, giúp đỡ nhà nghèo học tập, qua tính chừng cưới rồi, nếu em không vui mà giúp tay với qua vế việc khác thì giúp bao nhiêu đó cũng đủ.

cô Hường ngồi lặng thinh không cãi nữa.

Dì Ba Thới mới nói: " Quí nói như vậy thì phải lắm. Nãy giờ dì cũng bối rối như con Hường . dì nói thiệt, thấy con đi Sài Gòn về rần rộ, mua đồ bạc muôn, dì lo ngại hết sức, không biết con làm nghề gì mà tiền bạc nhiều dữ vậy. Chừng con nói chuyện ông La-Co để hết gia tài cho con thì dì ghê quá. Con xin cưới con Hường thì dì gả. Bây giờ hay con giàu thì dì mừng lắm, chớ sao lại không mừng. Mà giàu chút đỉnh như người ta thí nừng, chớ giàu gì mà tiền bạc triệu này qua triệu kia, nghe ngán quá, hết mừng được"

Cô Hường chúm chím cười mà nói: " Anh Quí xin cưới. Tôi ưng anh Quí. Việc đó tôi không chối. Bây giờ ông kỹ sư La-Co nói chuyện cưới tôi. Cái đó không được. Tôi không dám ưng".

Quí cười mà đáp:

- Em ưng Phan Văn Quí thì Phan Văn Quí đứng cưới. Em bỏ dẹp kỹ sư La-Co đi.

- Vậy thì phải cưới em về ở nhà thờ.

- Vậy chớ sao. Phải cưới về nhà thờ đặng lạy ông bà cha mẹ chớ. Nhưng phận gái hễ xuất giá thì phải tòng phu. Chừng Phan Văn Quí ở đâu em phải theo mà ở đó.

Ba Thới, Ba Mùi với cô Mùi đều cười rộ.

Cô Hường cũng cười theo.

Quí biểu Sen lạ phụ bưng bánh trái mời hai bà, hai cô ăn. Ai nấy đều nói ăn cơm Tây no quá, không thể ăn nữa nổi, nên chỉ uống trà mà thôi.

Bây giờ Quí mới giở việc may áo quần ra mà hỏi. Ba Thới với Ba Mùi nói chiều mai thợ sẽ may xong một bộ đồ cho cô Mỹ có mà bận trước. Còn áo quần cho bốn người bận đám cưới thì vì nhiều quá nên không biết chừng nào may mới rồi.

Quí suy nghĩ rối nói: " Vậy thì tôi tính như vầy: chiều mai chị Hai tôi có một bộ đồ mà mặc rồi. Tôi xin phép hai dì sáng mốt để tôi chở chị Hai tôi với em Hường lên Sài Gòn đặng đặt cho thợ Sài Gòn đo mà may đồ của hai cô, để thợ Càng Long may đồ cho hai dì. Tôi cũng dắt thằng Sen theo đặng đặt luôn đồ Tây cho nó nữa. Ở lâu lắm là một tuần có lẽ họ may xong hết"

Dì Ba Thới hỏi:

- Lên Sài Gòn rồi ở đâu mà chờ may?

- Ở nhà con.

- Con có nhà trên Sài Gòn nữa sao?

- Có chớ năm ngoái con về con mua một cái nhà lầu ở phía Nữ học đường, trên hai phòng, dưới hai phòng thiếu gì chỗ ngũ.

- Trên Sài Gòn đã có nhà mà còn cất nhà dưới này nữa, ở làm sao cho hết.

- Thưa, nhà Sài Gòn là trụ sỡ chánh của con. Thơ từ của các ruộng vườn và các hãng đều tập trung về đó. Con có đặt người quản lý. Con lên xuống coi chừng vậy thôi. Nhưng phải có nhà đặng con lên có chỗ cho con chớ.

- Hai đứa nó thuở nay chưa biết Sài Gòn. Lên đó rồi tụi nó biết thợ may ở chỗ nào đâu mà mướn may đồ.

- Thưa, dì khỏi lo. Có con đây chi. Lên đó con mời mấy bà con quen lại con giới thiệu, rồi con giao cho mấy bà đưa đi làm công chuyện. Có vợ ông xếp Marc, vợ ông quản lý của con, vợ mấy thầy làm với con, thiếu gì người theo mà lo. Hai cô lên đây họ rước như chơi, họ mời coi hát, mặc sức mà đi.

- Nhà quê lên Sài Gòn, chắc hai đứa lính quýnh lắm.

- Tập lần cho quen. Hai dì muốn đi theo chơi hay không? Đem hàng lên trển mướn may luôn hết cho mau. Ở trển có nhiều tiệm may, thợ lại may khéo nữa.

Ba Thới và Ba Mùi bàn tính rồi nói thôi để cho Mỹ với Hường đi, hai bà mướn thợ Càng Long may, đặng ở nhà coi nhà, có muốn đi chơi thì đám cưới rồi sẽ đi.

Nói chuyện chơi đến khuya, dì Ba Thới buồn ngủ, mới bàn tính với nhau đặng chia phòng mà ngủ. Hai bà xin ngủ chung một phòng ở từng dưới. Quí biểu Sen phải ngủ cái phòng đó đặng gần hai bà. Còn hai cô thì ngủ chung một phòng lớn ở trên lầu, đối diện với phòng của Quí.

Quí đưa hai bà với Sen đi nghỉ rồi trở lên thấy Hường, Mỹ vẫn còn ngồi nói chuyện, Quí ráp lại đàm đạo nữa. Quí tính sáng bữa sau sẽ giao cho mấy bà một chiếc xe đặng đi chợ chơi. Trưa ăn chơi rồi xe sẽ đưa về Càng Long cho hai cô sửa soạn đặng bữa sau nữa Quí sẽ lên rước đi Sài Gòn chơi.

Hai cô thuở nay chưa đi Sài Gòn lần nào, nhớ tới việc đó có ý lo ngại. Nhưng nghĩ đi với Quí, lại lên đó có nhà sẵn cho mà ở, thì cũng có hơi vững bụng.

Sáng bữa sau, ăn lót lòng rồi Quí dậy đem xe lớn ra cho bốn người đàn bà với Sen đi chợ chơi. Quí đưa cho mỗi người một trăm đặng muốn mua vật gì thì có tiền sẵn mà mua.

Mấy bà đi rồi thì Quí cầm lái chiếc xe nhỏ một mình đi thăm thầy nhứt Vĩnh.

Trưa về ăn cơm, bữa nay ăn cơm Việt, Quí rất vui mừng mà nói có gặp đầy đủ thầy nhứt Vĩnh, hai ông bà đều chịu chừng cô nhi viện tổ chức xong rồi hai ông bà sẽ dọn về ở làm đốc lý cơ quan phứơc thiện ấy, ông lại lãnh chăm nom phần giáo hoá cô nhi và chọn lựa sinh viên để gởi qua Pháp mà học thêm nữa. Được thầy nhứt Vĩnh phụ trách thì Quí vững vàng hết lo gì nữa.

Ăn cơm rồi thì bốn người đàn bà lên xe lớn đi về Càng Long. Quí soạn hai gói hàng của Ba Thới với Ba Mùi mà giao cho hai bà đặng về mướn thợ Càng Long may. Còn đồ của hai cô với áo rộng cùng áo dài của Quí và Sen thì để lại trong hoa ly đặng sáng mai Quí sẽ trở theo lên Sài Gòn mướn may hết.