*Mẹ Ghẻ Con Ghẻ*

PHẦN THỨ NHỨT: CHÍ LẬP THÂN

CHƯƠNG I

(1)

Năm nào cũng vậy, hễ qua tháng 6 thì trời mưa dầm dề, mưa cho ruộng nỗi nước đặng nhà nông đón đạt mà cấy lúa mùa, bởi vì mạ gieo hôm mồng 5 tháng 5 đã gần đúng lứa.

Cứ theo lệ ấy, nên bữa này là 19 tháng 6, hồi trưa mưa xối xả một đám thật lớn, rồi cứ rỉ rã tiếp hoài, mưa cho đến nữa chiều mà cũng con lâm râm, chưa chịu dứt hột.

Dọc theo lộ Càng Long đi Trà Vinh, lối ngã ba đường Mỹ Huê tẻ vô Suối Cạn, chiều nay quang cảnh trông ra có vẻ đặc biệt, không giống mấy chỗ khác. Trên giồng thi đâu đó thẩy đều im lìm, mà nhờ giọt mưa mát mẻ cây cối xanh tươi, lại nhà nào cũng đang nấu cơm chiều, khói bốc lên mà bị mưa không bay tan ra được, bởi vậy mấy nóc nhà bếp khói vần vũ mịt mù như mây bao phủ ở trên. Còn ở ngoài ruộng thì chỗ này người ta bừa, chỗ kia người ta nhổ mạ chỗ nọ người ta đương cây, nông phu xúm xít từ khóm trong đồng, kẻ hát người hò cho vui đặng quên nhọc nhằn, quên lạnh lẽo.

Kẻ du hí bị trời mưa ướt ắt họ không nghểu nghến ngoài đường được, thì họ lúng túng, nên buồn bực. Mà người làm ăn gặp mưa gió thuận hòa như vậy thì họ vui mừng, vui vì bắp đậu khỏi khô, mừng vì ruộng đủ nước cấy.

Một chiếc xe hơi đò, sơn màu đỏ lòm, ở phía Trà Vinh chạy lên, qua cầu ầm ầm, bóp kèn te te, rồi bớt máy ngưng ngay ngã ba đường Suối Cạn, trước đầu máy khói lên nghi ngút.

Một cậu trai trạc chừng 15, 16 tuổi, mặt mày sáng sủa bỏ tường mạnh mẽ, đầu đội nón nĩ đen, mình mặc áo trắng quần trắng ở trên xe leo xuống, tay ôm một gói đồ, ngoài bao bằng chăn tắm sọc xanh sọc đỏ. Vì trời mưa lâm râm, cậu sợ ướt mình, nên chạy riết vô quán của đi Ba Thới bên đường mà đụt, còn chiếc xe đò thì rồ xăng và sang số rút chạy thẳng ra chợ Càng Long.

Cậu trai này tên Quí, năm nay 16 tuổi, con của ông Bồi-bái Tồn trong làng Mỹ Huê đây, nhà ở đưa bên lộ, cách ngã ba Suối Cạn không đầy hai trăm thước. Mấy bữa rày, cậu xuống Trà Vinh dự thi bằng Sơ học, ở đậu nhà thầy Sang hồi trước có dạy trường Càng Long. Hồi trưa này hội khảo khi chấm bài xong mới kêu tên các trò thi đậu. Quí nghe kêu tên họ mình. Quí mừng lung lắm, mừng vì trường Càng Long mới bắt đầu năm nay cho 5 trò cho đi thi sơ học, 4 trò đều rớt, duy mình được đậu, mình làm rỡ ràng cho thầy, làm vui lòng cha và chị, mà có lẽ chừng khai trương sẽ được lên Sài Gòn hoặc qua Cần Thơ mà học thêm đặng lấy bằng Thành chung rồi làm thầy giáo hay làm thấy ký, thầy thông.

Với trí ý thỏa mãn hân hoan của trò mới thi đậu. Quí chạy vô cửa quán, mặt mày tươi rói, miệng chúm chím cười.

Cô Hường, con gái của dì Ba Thới là chủ quan đã tuổi 15, nhan sắc xinh đẹp, mà tánh nết vui vẻ thật thà như trẻ 11, 12 tuổi. Vừa thấy Quí bước vô cửa thì Hường hỏi:

- Anh thi đậu phải hôn anh Quí?

- Ừ, đậu.

- Đó! Em nói trúng hay không hử.

- Giỏi à!

- Chị Mỹ hay rồi chưa?

- Chưa. Qua mới về tới đây.

- Chỉ Mỹ với cậu Bồi hay chắc mừng lắm.

Quí liếc mắt ngó về rặng tre xanh đất của mình thì trong lòng khoan khoái, nên nhằm nhía muốn dầm mưa mà về nhà.

Hường bước ra hỏi:

- Sao hồi nãy anh không biểu xe ghé ngay cửa ngõ đặng vô nhà cho khỏi mắc mưa, anh lại biểu ghé đây?

- Qua biếu hể qua khỏi ngã ba một chút thì ngưng, sốp-phơ không hiểu, nên ghé ngay ngã ba.

- Vậy tưởng anh ghé đặng cho má em hay trước chớ.

- Dì Ba Thới lo nấu cơm ở phải sau, dìi nghe nói chuyện thì lật đật đi ra. Dì với má Quí hồi trước là chị em bạn thiết thương yêu nhau làm. Má Quí mất hồi Qui mới 3 tuổi. Dì ba Thời, vị tính chị em, nên thuở này thương yêu Quí như con, thương vì Qui mô coi mẹ sớm quá, nhứt là thương vì Quí có mẹ ghẻ, mà lại mẹ ghẻ không hiền. Dì bước ra thấy Quí thì hỏi:

- À! Con mới về hả? Thi đậu rồi con há?

- Dạ, thưa đậu.

- May quá. Dì mừng lắm. Cha chả, nếu má con còn thì má con vui biết chừng nào.

Quí ngắm nghía muốn đi về, nên cứ ôm gói đứng ngoài của, không vô nhà.

Dì Ba Thới nói tiếp:

- Vô ngồi chơi con. Trời mưa đi ướt mình hết.

- Để con về cho cha con hay đang cha con mùng.

- Có ở nhà đâu mà cho hay. Ảnh đi danh tứ sắc trong giồng, đi hồi ăn cơm sớm mai. Nếu ảnh về thì ảnh đi ngang đấy chớ đi đâu. Chưa thấy về. Mà trời mưa này về gì được.

- Quí nghe nói như vậy thì châu máy dụ dự, rồi nói:

- Để con về cho chị Hai con hay.

- Hường tiếp nói:

- Nếu anh muôn về thì lấy cây dù của em đây che đỡ mà về, rồi sáng mai gởi vô cho em.

- Thôi trời mưa nhỏ để qua đi đại.

- Ướt mình hết chớ.

- Không sao đâu.

Quí từ giã mẹ con dì Ba Thới rồi ôm gói bước ra lo chạy lúp-xúp mà về nhà.

Nhà của Quí ở cách quán dì Ba Thới chỉ có bốn khoảng dây thép.

Một tòa nhà ngói nền đúc, trong miếng đất giống rộng hơn một mẫu, nằm dựa quan lộ, có vườn tre bao quanh kín mít. Đó là cuộc ở của ông Bồi-bái Tồn. Ông Bồi-bái còn làm chủ 50 mẫu ruộng hạng nhứt trong kinh Suối Cạn. Vì trong làng Mỹ-huê không ai giàu lớn, nên với gia tư như vậy mà nhơn dân ở vùng này đều cho ông Bồi là nhà giàu.

Năm vậy ông Bồi mới 50 tuổi. Khi mới lớn lên ông cưới Thị Tánh con nhà có ăn, ở dưới Làng Thế. Nhờ Thị Tánh siêng năng cần kiệm, biết lo biết tính, nên mặc dầu ông lo mê tứ sắc mê đá gà, Thị Tánh cứ chuyên chú làm ăn, nếu không đầy mười năm thì đã gây được cơ nghiệp. Thị Tánh chết đã 13 năm rồi, để lại cho ông hai đứa con, đưa lớn là con gái, tên Mỹ, bây giờ được 18 tuổi và đứa con nhỏ là Quí đi thi về đó. Thị Tánh mất được 3 năm, thì ông Bồi chắp nối với một gái nhỏ, tên Thị Mùi, năm nay mới 35 tuổi. Thị Mùi sanh thêm cho ông một đứa con trai nữa tên Sen, bây giờ đã 8 tuổi.

Quí phải dầm mưa chạy về nhà, là cố ý muốn báo tin mình thi đậu cho chị hay đặng chị mừng. Chẳng dè vô tới sân, nghe tiếng mẹ ghẻ ở trong nhà la hét ôm sòm, làm cho Quí khựng lại, rồi thủng thẳng bước lên thềm, chớ không bươn bả nữa, mặc dầu mưa vẫn rỉ rả rơi hột hoài. Khi vô cửa thì Quí nghe mẹ ghẻ nói: " Thứ con gái hư, chừng này mà chưa nấu cơm, còn đợi chừng nào nữa hử? Ở nhà cứ ngủ hoài, không làm gì hết. Tao nói trước cho mà biết, gái làm biếng như mầy đó, chừng có chồng, đố khỏi mẹ chồng tròng nồi trên đầu cho mà coi. Ðồ hư! Ðồ thúi!"

Quí rón rén ôm gói áo quần đi thẳng lại buồng phía chái trên mà thay đồ. Thị Mùi ngó thấy, song không thêm nói tới, lại xâm xâm bước lại của xuống nhà dưới đứng mà hỏi:

- Tại sao mầy không chịu nấu cơm vậy Mỹ? Mầy đợi tao về tao nấu cho mầy ăn phải không?

- Cha với dì đi khỏi hết. Tôi sợ nấu cơm để nguội lạnh nên tôi đợi về rồi sẽ nấu chớ.

- Đừng đặt điều kiếm chuyện chữa mình. Cha chả! Mầy con trả treo với tao nữa hả? Tao biết mà, bây giờ mầy khôn lớn rồi, mầy có coi tao ra gì nữa đâu. Mầy bán dê bán díu, mầy nói tao là mẹ ghẻ độc ác. Để cha mầy về đây rồi mầy coi.

- Tôi có nói chi đâu...

- Ðừng chối. Mầy nói với người ta ngoài chợ, họ mới học với tao đây.

- Tôi có nói với ai đâu?

- Nín! Mầy không được phép cải với tao. Mầy muốn cải thì đợi cha mầy về rồi mầy sẽ cái với ông. Đồ khốn nạn trở lên nhà trên ngồi.

Thằng Sen ở trong buôn đi ra, hai tay cầm hai trái chuối. Thị Mùi nói một mình: "Ác lắm! Thằng nhỏ đói bụng mà không có cơm cho nó ăn. Nó ăn chuối đây rồi nó đau bụng cho mà coi".

Quí thay quần áo khô rồi ra đứng trước hàng ba chống tay lên làng cần, mặt buồn hiu. Bây giờ mưa đã dứt hẵn, nhưng bầu trời vẫn còn tô màu xám tro, rất hiệp với tâm trí bất mãn của Quí lúc này, mà có lẽ cũng thích hợp với nỗi niềm thê lượng của Mỹ đương chụm lửa nấu cơm dưới nhà bếp.

Quang cảnh đã buồn, lại thêm trong mầy đường mương dài theo bờ tre, ãnh ương tiếp nhau kêu uênh oang, rồi ếch dưới mé rạch cũng bắt chước kêu uệch oạc. Quí chán nản chịu không nổi, bèn bỏ đi ra lộ ngóng về phía trong giồng coi có thấy đang cha về hay không, thì chỉ thấy công cấy công mạ kéo nhau từ tốp ở trong đồng đi lên giồng, với những tiếng nhái bầu kêu lạch cạch ở xa, dường như ca hát mà đưa nông phu về nghỉ.

Quí đứng ngó một hồi rồi châu mầy, định trí, xăng xóm trở về nhà, quyết nói liền cho chị hay mình đã thi đậu.

Lần này Thị Mùi thấy Quí thì hỏi: " Thi đậu hay không mà về?"

Quí chậm bước mà đáp: " Thưa đậu", rồi đi luôn xuống nhà bếp.

Mỹ lum khum chắt nước cơm ở cửa sau. Nghe động đất, Mỹ day lại thấy Quí thì chưng hửng! Mỹ vụt hỏi: " Em về hồi nào vậy? Đậu hôn em?".

Quí cuối mà đáp: " Đậu rồi chị Hai à. Em mừng lắm. Em về nãy giờ mà biết chị không vui, nên em không muốn cho chị thấy".

Mấy lời của Quí chẳng khác nào nước cam lồ rưới vào thương tâm của Mỹ, bởi vậy nghe em nói thì Mỹ hân hoan, mặt mày tươi như hoa cười, cặp mắt sáng như sao chói. Mỹ bưng nồi cơm bỏ lại trên bếp và dụt lửa gạt than. Lo nồi cơm xong rồi, Mỹ day lại, mặt nhìn Quí trân trân mà nói: " Chị mừng lắm. Phải má còn thì vui biết chừng nào".

Chị em đứng nhìn nhau, không nói chỉ nữa hết, mà cái nhìn ấy chưa chan tình cảm, đầy rẫy niềm riêng, bởi vậy ngó nhau rồi, chị cũng như em, có hai giọt lụy lăn xuống hai gò má nóng hổi.

Quí thủng thẳng nói: " Để cha về em xin cha cho em lên Sài Gòn học nữa, học chừng nào đậu được bằng thành chung rồi sẽ thôi".

Mỹ gật đầu mà cười, tỏ ý đồng tình với em về sự ấy.

Tuy đã quên những lời đắng cay của mẹ ghẻ hỏi nãy, nhưng không thể quên phận sự được, Mỹ mới lo giụm lửa khác đặng hâm cá hâm thịt.

Quí bước lại cửa sau ngồi chồm hổm ngó ra vườn. Chú Tiền là người làm vườn, đang lủi thủi đấp vòng đặng trồng khoai lang, đầu đội nón lá, ở trần lưng đen trại. Đám đưa gang gần tàn, còn sót lại mấy trái đã chín, nên phơi vỏ vàng khè, mà chưa ai chịu hái. Con chó mực ở đâu trên nhà trên chạy xuống đứng ngó Quí mà ngoắc đuôi, rồi nằm một bên, lim dim cặp mắt như buồn ngủ. Con gà mai xám dắt bầy con đi vô chuồng, mẹ túc túc kêu con, con chét chét như trả lời với mẹ.

Mỹ hâm cá hâm thịt xong rồi, thăm nồi cơm cũng đã chín, nên bước lên nhà trên hỏi mẹ ghẻ coi phải dọn cơm hay là phải đợi cha. Thị Mùi ong óng: " Hễ cơm chín thì dọn ăn. Tháng Sen nó đói bụng từ hỏi chiều tới giờ. Biết chừng nào ổng về mà đợi ổng".

Trời đã sẫm tối. Quí lo đốt đèn, Mỹ lo dọn cơm trên ván ở nhà dưới. Thị Mùi dắt thằng Sen xuống ăn cơm. Quí cũng lên ngồi ăn, duy có Mỹ cứ lui cui trong bếp không chịu ăn với mẹ và hai em.

Bữa cơm này theo lẽ là bữa cơm vui vẻ mừng cho Quí thi đậu. Vì gia đạo của ông Bồi bái Tồn lôi thôi, mà bữa cơm này trở nên lạnh lùng buồn bã vô cùng. Thị Mùi chỉ lo gắp cá lấy thịt cho tháng Sen, không thèm nói tới Quí. Tháng Sen quen thói kiêu hãnh, coi anh nó như tôi tớ của nó, nên hồi chiều thấy anh về, nó không mừng, mà bây giờ ngồi ăn với anh, nó cũng không để ý. Quí thuở này không được mẹ yêu thương, không được em cung kỉnh, thì nó đã tập tánh sụt sè đối với mẹ, lạnh đạm đối với em, bởi vậy ngồi ăn thì nó chăm lo ăn cho no đặng có đi, sợ nói chuyện không vui cho nó, nên nó không dám nói chỉ hết.

Thị Mùi nói thẳng Sen đói bụng, nên rầy rà té ra ăn có một chén cơm rồi buông đủa mà đi. Kế đó Thị Mùi cũng rồi bữa, nên đi nữa, bỏ Quí ngồi ăn một mình. Mỹ bưng một chén cơm chạy lại ngồi ăn với Quí, hai chị em sắc mặt vui tươi dường như hễ được hiệp nhau thì không cần ai thương yêu, mà cũng không màng lời gay gắt.

CHƯƠNG II

(2)

Trong chốn thôn quê, hễ tối một lát thì người ta ngủ hết, ngủ sớm đang khuya có dậy sớm mà đi làm. Thị Mùi chỉ đi đánh bài chớ không có làm việc chi, nhưng ngày nay ngồi sòng mệt mỏi, nên ăn cơm rồi chị ta vô mùng nằm im lim. Quí xẩn bẩn trước hàng ba trông cha, còn Mỹ thì coi dọn dẹp dưới bếp. Tháng Sen buồn, nó đem đèn lại mà cho cá lia thia đá bóng, đặng coi chơi một hồi rồi nó đi ngủ.

Bây giờ bầu trời đã trong, sao giăng tứ phía, lại bên hướng đông mặt trăng gần mọc, nên rựng sáng chân trời.

Mỹ coi cho chú Tiền dọn dẹp dưới nhà bếp, xong hết nên cũng đi ngủ. Trong nhà duy con Quí chừa một cánh cửa, rồi cứ thơ thẩn trước hàng ba, mà trông cha.

Thiệt quả trăng vừa hé mọc, rọi ánh sáng trên ngọn tre thì ông Bồi Tồn đạp xe máy về. Ông đương dắt xe lên thềm thì Quí đón mà mừng: " Cha, con thi đậu rồi cha à!".

Ông Bồi vui vẻ đứng lại hỏi:

- Đậu hả! Trường Càng Long đậu mấy trò, con?

- Có một mình con.

- Chà chà! Vậy thì Quí lắm. Con về hồi nào?

- Hồi chiều.

- Con có cho thầy con hay rồi chưa?

- Thầy con còn ở dưới Trà Vinh.

Hai cha con nối gót nhau mà vô nhà. Ông Bồi thấy trong nhà im lìm thì hỏi:

- Nhà ngủ hết rồi sao?

- Thưa ngủ hết.

Thị Mùi dở mùng chun ra hỏi chồng:

- Ăn cơm rồi chưa mà tới chừng này mới về?

- Ăn rồi.

- Tôi tưởng ở đánh luôn đêm chớ.

- Sáng mai tôi mắc đi Dừa Đỏ, đánh nữa tôi mệt, sáng mai đi sao nổi. Tôi muốn xên hồi chiều kia chớ, bị chú Cả Tư chú thua, chú cứ nài đánh ráng cho chú gỡ, nên cù nhầy tới 8 giờ đói bụng quá mới xên được.

- Đánh bao nhiêu vậy

- Năm cắc.

- Ông ăn hay thua?

- Ăn một trăm ngoài. Hồi xế tôi ăn gần năm trăm. Cuối qua bị thường một bàn quan, rồi bài xuống nước làm tôi thua lại.

- Đánh với ai vậy?

- Thì cũng mấy tay cũ, ông Hưong quản, chú Cả Tư, cô Năm với tôi, chớ có ai lạ đâu.

- Chắc cô Năm ăn. Tháng này cổ hên lắm, nghe nói cổ ăn luôn luôn.

- Bữa nay cổ đủ vốn, Ông Hương quản ăn ít chục. Có một mìnhn chú Cả Tư thua. Còn mình khá không.

- Thua. Bữa nay bài xấu quá đánh không được. Toi ghét tôi xên sớm. Ông nói sáng mai ông đi Dừa Đỏ, đi có việc chi vậy?

- Nghe nói Hương bộ Hên có con gà cú hay lắm. Tôi tính xuống coi như thiệt tốt thì bắt về nuôi.

- Mới tháng nầy mà lo gà!

- Phải kiếm lần đi chớ. Trên thầy Phó, dưới thầy Ba, họ sai người đi kiếm gà cùng hết. Mình không lo trước rồi tới mùa đâu có mà chơi với họ.

Ông Bồi mấy năm nay không lo trồng tỉa chi hết, ông bỏ phế mẫu đất trồng chung quanh nhà cho chú Tiền làm sao thì làm. Còn sở ruộng trong Suối Cạn thì ông cho người ta mướn, ông khỏi lo cấy gặt. Mùa ướt ông cứ thả đi đánh tứ sắc, rồi đến mùa khô thì ông đá gà, vẩn vơ trong trí những tướng sĩ tượng, xe pháo ngựa hoặc những gà xám, gà diều gà ô, ông chẳng hề có nghĩ đến việc gì khác. Trong những dịp đi ăn đám giỗ hay là ngồi luận đàm với anh em, nếu có ai nói đến tương lai của chủng tộc, thì ông trề môi, cho việc ấy không phải phận sự của ông. Nếu có ai khuyên ông làm việc ích chung, thì ông ngảnh mặt làm ngơ, nghĩ đó là lý tưởng của phong trào xảo trá. Cũng như nhiều bạn đồng thời chung quanh ông, tuy không nói ra, song ông vẫn rất tự hào với thái độ cư xử của ông. Ông tin chắc ông được hưởng thú phong lưu hoàn toàn, tội nghiệp ông không dè thú phong lưu ấy mỗi ngày tràn ra một chút, tràn cách êm đềm, lần lần làm cho sự nghiệp ông suy bại. Làm cho gia đình ông toan hoang, mà còn làm cho danh dự ông thấp hèn, làm cho tinh thần ông giảm bớt.

Nghe ông nói chuyện với vợ nãy giờ thì đủ thấy trí ý của ông. Sự lo hiện thời là lo đánh bài, còn chỗ nghĩ tương lai là chỗ nghĩ mua gà hay mà nuôi đặng đến mùa khô có gà đá với họ, chớ không phải lo làm cho lớn sự nghiệp hay là giáo hóa con cái trong nhà. Tình cờ ông đi lại đèn đốt thuốc, ông thấy Quí đứng xớ rớ gần đó tự nhiên ông hỏi con, hỏi mà không chú ý lắm:

- Té ra trường Càng Long có một mình con đậu?

- Dạ có một mình con.

- Thôi con khoẻ rồi, hết lo nữa...

Quí rụt rè do dự, rồi nhỏ nhẹ nói: " Con muốn xin cha cho con lên Sài Gòn học".

Ông Bồi còn suy nghĩ chưa kịp trả lời với con thì Thị Mùi hớt mà nói: " Trời ơi! Đi học trên Sài Gòn tốn hao lung quá, khéo bày chuyện đặng đi xài tiền. Làm biện làm phứt cho xong, có lương ăn. Lại khỏi thất công đi học".

Ông Bồi nói: "Con nít mà làm biện nỗi gì"

Quí rón rén thưa: " Con muốn học đặng lấy bằng Thành chung".

Thị Mùi chặn mà đáp: " Sợ Thành yêu thành quỉ chớ Thành chung nỗi gì. Nè tôi nói ông biết, tôi cực nhọc mà nuôi hai đứa con ông 10 năm nay, tôi nghĩ thiệt uổng công tôi lắm. Nuôi chúng lên vai lên vóc, rồi con Mỹ nó bắt đầu nói hành nói tỏi với tôi đó. . Rồi đây thằng Quí cũng vậy, chớ không khá gì. Thiệt mang cái chức mẹ ghẻ đã không được ơn, lại còn mắc oán".

Ông Bồi nghiêm nét mặt an ủi vợ:

- Con cái trong nhà nó có dại lầm lỗi điều gì, thì mình rầy la nó chớ giận hờn làm chi.

- Thôi thôi, tôi không dám la rầy ai hết. Rất đỗi tôi không dám nói động đến nó, mà còn mang tiếng oán, nếu tôi la rầy rồi sẽ ra làm sao nữa.

- Con Mỹ làm sao mà mình giận nó?

- Nó nói với thiên hạ ngoài chợ rằng tôi là người không ra gì. mẹ nó hồi trước làm đổ mồ hôi xót con mắt, mới có của mà để lại. Tôi xắn xả vô hưởng của mẹ nó, mà lại còn hắt hủi chị em nó.

- Mỹ thiệt thà lắm! Có lẽ nào nó nói nói nhiều chuyện như vậy.

- Hứ! Nó mà thiệt thà! Nó còn nói nhiều chuyện khác nữa, song họ sợ tôi giận, nên họ không dám thuật lại cho nghe. Ông kêu nó dậy mà hỏi coi nó nói giống gì thì biết.

- Con mà đi nói xấu cho mẹ thì có lỗi nhiều. Nếu thật quả có như vậy thì tôi trừng trị nó. Mà nó nói với ai như vậy đó?

- Nó nói với mọi người ngoài chợ.

- Mọi người là ai? Đâu mình kể tên vài người cho tôi biết đặng tôi hỏi lại cho có chứng cớ rõ ràng mà làm tội nó chớ.

- Tôi có biết nó nói với ai mà chỉ.

- Vậy thì chuyện mơ hồ, có căn cứ gí đâu mà giận nó. Không chừng người ta muốn cho xào xáo trong nhà mình, nên người ta bày chuyện mà nói.

- Ông một phe với con, nên ông binh nó hoài.

- Không phải binh. Dầu việc gì cũng vậy, phải lấy công tâm mà đoán chớ. Tôi làm cha, tôi biết trị con, nhưng nếu con thiệt có lỗi thì mình mới trị, chớ nó vô tội. Mình đánh nó thì oan cho nó chớ.

- Thôi, tôi biết rồi. Tôi sẽ để nhà cho con ông ở. Có tôi ở đây, cha con ông không vui. Hồi ông muốn cưới tôi, thì đã ái ngại về chỗ mẹ ghẻ con ghẻ. Tôi sợ mà rồi không phải mang tiếng ác.

- Mình đừng nói vậy. Hễ giận thì đòi đi. Đi đâu?

- Tôi vô trong giồng kiếm đất cất chòi mẹ con tôi ở.

- Có lẽ nào làm như vậy.

- Chớ ở đây, con ông cứ nói xấu cho tôi, thì tôi làm sao ở được.

- Mà ai nói với mình rằng con Mỹ nói xấu mình kìa?

- Thím thợ Hai.

- Chắc con Mỹ nó nói với thím hả? Để mai tôi dắt con Mỹ ra dáp mặt[1] thím mà hỏi cho ắt chất[2].

- Không phải con Mỹ nói ngay với thím thợ Hai. Nó nói với người ta. Người ta nói chuyện với thím, rồi thím học lại với tôi.

- Người ta là ai? Tôi muốn biết rõ chỗ đó.

- Tôi có biết đâu.

- Ôi! Chuyện đàn bà ngồi lê đôi mách[3], hơi đâu mà nghe họ. Mà thế nào ngày mai tôi cũng hỏi thím Hai cho biết ai muốn khuấy rối gia đạo của tôi đây. Mình an tâm. Việc này tôi không bỏ qua đâu.

Mỹ ở trong buồng bước ra và khóc và nói:

- Con xin cha hỏi lại chuyện này cho minh bạch, kẻo oan ức con lắm. Mỗi sớm mai con đi chợ mua ăn, lo mua riết đặng về nấu cơm, con có ngày giờ đâu mà nói chuyện với người này người nọ. Con biết thím thợ Hai nhưng thuở nay không có dịp nào nói chuyện với thím, tại sao thím dám đặt điều cho con. Con muốn xin với dì con sáng mai đi với con ra nhà thím đặng con hỏi thím.

Thị Mùi nói: " Được, sáng mai đi". Ông Bồi cản: " thôi, đôi chối mà tốt gì, để tôi tra hỏi cho. Mẹ con ra ngoài chợ, rồi cãi lẫy với người ta coi sao được".

Ông Bồi cười đáp: " không phải tôi binh con, mà tôi muốn cho gia đình đầm ấm, mẹ thương con, con kính mẹ chớ. Thôi, Mỹ vô ngủ đi con. Chuyện đó để cha hỏi cho".

Mỹ lau nước mắt trở vô buồng, Thị Mùi không làm cho Mỹ bị đòn được thì nàng giận nên bỏ đi ngủ.

Quí nãy giờ ngồi núp bóng cây cột phía chái trên, lóng nghe công việc của chị, chừng thấy cha đã xử êm, thì thở một hơi dài, rồi lại đóng cửa. Vì sự xin đi học chưa được lời cha phán đoán, nên Quí có ý trông cha nói lại chuyện ấy, té ra ông Bồi rót nước trà mà ngồi uống rồi ông cũng đi ngủ, dường như không chú ý đến việc tương lai của con.

Quí vặn đèn lu lờ, rồi trở về phòng riêng của mình ở chái trên, nhè nhẹ mở cánh cửa sổ hứng gió ra vườn sáng lòa. Mặc dầu ễnh ương ngoài mương vẫn uênh oang, nhái bầu trong ruộng vẫn kêu lét chét, Quí không còn buồn như hồi chiều nữa, có lẽ nhờ được nghe những lời công chánh của cha phân xử tội chị, nên Quí rất hài lòng. Quí vui rồi nhớ bài học luân lý về hạnh của Mẫn Tử Khiên hồi xưa cũng có mẹ ghẻ như mình, mà lại có hai đứa em khác mẹ, chớ không phải như mình có một em Sen. Ngày nọ cha Mẫn Tử Khiên tình cờ được biết bà vợ chỉ chăm nom hai đứa con ruột của bà no ấm, còn bỏ con ghẻ là Mẫn Tủ Khiên rách rưới, lạnh lẽo thì ông giận; ông hài tội bà rồi làm tờ xuất. Không chịu làm bạn với người ác phụ ấy nữa. Tử Khiên quì lạy cha mà can gián, xin cha tha lỗi cho mẹ ghẻ, nói rằng mẹ ghẻ ở trong nhà thì chỉ có một mình rách rưới lạnh lẽo mà thôi, chớ nếu mẹ ghẻ ra khỏi nhà thì sẽ thêm hai em rách rưới lạnh lẽo nữa! Nghe mấy lời hiền đức ấy, cha động lòng mà tha tội cho mẹ ghẻ, mà mẹ ghẻ cảm xúc nên từ ấy thương yêu Tử Khiên như con ruột.

Quí nhớ bài học ấy rồi cảm động hỏi thầm trong trí: Đối với em mình là Sen, mình có thương như Tử Khiên hồi xưa thương và lo cho 2 em ngài hay không? - Không. - Đối với mẹ ghẻ, mình có ái kính nhẫn nại như Tử Khiên hồi xưa hay không?- Không.

Quí vẫn đáp trong trí như vậy rồi hổ thẹn, và hối hận, nhứt định sẽ đổi trí ý, từ rày sẽ thương yêu em Sen, không lạt lẽo như xưa nữa, sẽ kính mẹ ghẻ, hứ không ghen ghét như trước nữa.

Xét hạnh kiểm đối với cha mẹ và em trong nhà rồi, Quí suy nghĩ qua việc học. Thế nào cũng xin cha lên Sài Gòn mà học nữa. Như cha sợ học ở Sài Gòn tốn hao tiền, thì mình vào trường trung đẳng Cần Thơ hoặc Mỹ Tho. Phải có học thức rộng mới lập thân được, chớ mới có bằng sơ học rồi ở nhà, thì cuộc sống của mình sẽ lùn-đùn[4], không thể vượt lên cao nổi.

Quí quyết định như vậy rồi đóng cửa sổ đi ngủ, lòng mát mẽ như cây gặp mưa hồi chiều, trí sáng loà như trăng rọi sáng ngời trước ngõ.

CHƯƠNG III

(3)

Sáng bữa sau, ăn cơm rồi ông Bồi đạp xe máy đi Dừa Đỏ. Thị Mùi cũng sửa soạn ra chợ đánh bài.

Theo lệ thường, nàng kêu thằng Sen tính dắt đi. Mà Quí lại khác hẳn lệ thường, bữa nay Quí nắm tay em ở lại và nhỏ nhẹ thưa với dì ghẻ: " Thưa dì, có tôi ở nhà, xin dì để em Sen ở nhà chơi với tôi".

Thị Mùi châu mày suy nghĩ.

Quí cúi xuống nói với em: " Em ở nhà, qua làm ná rồi hai anh em mình kiếm chim bắn chơi".

Sen tươi cười và gất đầu đáp: " Ừ được. Má đi đi. Tôi ở nhà bắn chim với anh ba".

Thị Mùi nói: thằng Sen ở nhà, thì Quí phải coi chừng nghe không. Tao giao nó cho mày giữ a.

Quí liền lấy dao phay kiếm cây chặt hai cái nạng và cột dây thun làm hai cái ná, rồi anh em dắt nhau ra lộ kiếm chim bắn chơi.

Bữa nay trời ui ui, chớ không nắng gắt. Ít có dịp đi chơi với Quí, mà lại đi chơi vui vẻ như vầy. Sen đắc chí nhảy nhót, nói cười, kêu biểu: " Anh ba, có chim anh phải để cho tôi bắn trước đa"

Mới lần thứ nhứt, Quí nhìn em rồi cảm động tình thương yêu thuở nay trút hết vào chị, bây giờ đã bắt đầu sang sớt nhiều ít cho em. Tới góc vườn, Quí thấy một con cu đất đậu trên ngọn tre. Quí kêu mà chỉ. Sen chờn vờn nhìn bắn. Qúi lựa một cục đá nhỏ đưa cho em, Sen giương ná nhắm bắn, nhưng vì sức yếu nên bắn không tới đâu hết. Qúi cười rồi tiếp, vì cu đậu cao, phải ráng hết sức mà bắn cho mạnh, kéo ná đến đứt cả dây thun mà bắn cũng không tới. Con cu vẫn đậu đó hoài không thèm bay, dường như khinh thị anh em Quí không làmn sao rớ bộ lông nó được. Quí giận nên kêu biểu đưa ná nhỏ cho mình mượn mà bắn nữa. Sen không cho, dấu cái nà sau lưng kiếm lượm một cục đá rồi nhắm bắn. Mới kéo chớ chưa bắn, thì một sợi dây chằng đã sứt nên bắn không được. Sen thất chí, xụ mặt, trao cái ná cho anh mà mượn buộc lại. Quí biểu trở vô nhà sửa ná lại cho chắc lại mới được, rồi anh em dắt nhau đi về, cả hai đều bực tức nên hết vui.

Anh em Quí ngồi trước hàng ba mà sửa ná. Quí chăm chú làm việc, còn Sen nha nhỗm một bên mà đợi chờ, hỏi chuyện này chưa rồi, thì bắt qua chuyện khác, tiếng lăng líu tiếp hoài không dứt.

Mỹ ở sau vườn đi vô, một tay ôm trái dưa gan nứt nở, một tay cầm ba trái ổi da vàng tươi. Nghe nói chuyện ngoài hàng ba, cô đi thẳng ra đó, thấy hai ông em thì nhếch mép cười và hỏi: " Đi bắn được con chim nào không?"

Sen day lại và vui vẻ đáp: " Có con cu đậu ngoài hàng tre, chi hai à. Để anh ba sửa ná lại rồi tôi bắn đặng làm thịt ăn chơi".

Mỹ cười: " tưởng dễ à? Thôi, bắn dưa, bắn ổi đây cho xong!"

Sen dơ tay lấy một trái cắn ăn liền.

Mỹ hỏi: " Quí muốn ăn ổi hay là ăn dưa, em? Như ăn dưa thì chị lấy đường

cho mà ăn"

Quí lơ lãng đáp:

- Ðể em cột ná rồi sẽ ăn. Chị có dây gai chắc không chị Hai?

- Đâu mà có.

- Tức quá, phải có dây chắc, cột ná cho cứng, mới bắn tới con cu đó.

Mỹ trở vô nhà lấy dĩa để trái dưa với hai trái ổi. Quí cột ná rồi, nhưng bắn thử thì dây đứt nũa, lấy làm phiền lòng, nên bỏ đi vô nhà. Sen lăng xăng chạy theo. Quí lấy một trái ổi và nói: " còn một trái đó, chị ăn đi chị Hai"

Sen nói: " Cho tôi".

Quí đáp: " Em ăn một trái rồi, để trái đó cho chi Hai chớ". Mỹ lấy trái ổi đưa cho Sen mà nói: " Thôi, để cho em nó ăn"

Quí đứng ăn ổi mắt ngó Sen mà hỏi:

- Chị coi Sen giống em không chị Hai?

- Giống lắm, chớ sao lại không giống.

Quí suy nghĩ một chút rồi nói tiếp: " Vậy thì chị em mình phải thương nó". Mỹ chúm chím cười mà nói: " Bề nào nó cũng là con của cha. Một máu một thị chớ phải ở đâu mà ra hay sao?" Sen bợ ngợ không hiểu ý anh chị muốn nói gì, nó cười ngỏn ngoẻn, rồi thúc Quí cột nà đặng có bắn cung.

Quí đi kiếm dây cột ná nữa, rồi dắt em trở ra lộ. Con cu đất đã bay mất từ hồi nào, làm cho anh Quí thất vọng, thả nghểu nghến theo hàng tre mà kiếm chim khác.

Một chiếc xe đò ở Trà Vinh chạy lên. Quí nắm cánh tay Sen đứng trên lề đường mà coi xe chạy. Chừng xe chạy tới, Quí thấy có thầy nó ngồi trên xe thì lật đật cúi chào. Đứng ngó theo xe, nó nghiêm nét măt suy nghĩ rồi nói với Sen: " Thôi em vô nhà chơi với chị Hai, để qua ra chợ đặng thăm thầy một chút". Sen lắc đầu nói: " Không chịu đâu. Tôi cũng đi chợ nữa, đi kiếm má".

Không muốn làm em buồn Quí mới dắt em ra chợ. Đi ngang qua nhà Hương Thị, Quí thấy mẹ ghẻ đang ngồi đánh tứ sắc, mới biểu Sen ở đó chơi, rồi Quí thẳng lên thăm thầy nhứt ở ngang trường học.

Cách một hồi Quí trở lại nhà Hương Thị kêu Sen mà rủ về. Thị Mùi nói: " Thôi, để nó ở đây nó chơi với sấp nhỏ của Thị Hương rồi chiều nó về với tao".

Quí đi về một mình, sắc mặt hân hoan, vừa đi vừa hút gió. Quí hân hoan không phải vì rời được em. Không, không phải vậy, Quí hân hoan là vì mới gặp thầy và được nghe thầy nói sẽ giúp chỉ đường cho mình đi học nữa. Lòng thỏa thích, mặt tươi cười, Quí đi riết về nhà. Vừa thấy chị Quí liền nói:

- Em đi thăm thầy nhứt của em rồi, chị Hai à.

- Thầy em về hồi nào mà đi thăm? Sao hồi hôm em nói còn ở Trà Vinh?

- Mới về xe đò hồi nãy.

- Còn Sen đâu?

- Nó ở lại chơi với dì ngoài chợ.

- Vậy há? Em ăn dưa không?

- Không, em không muốn ăn, chị ăn đi.

- Thôi để dành Sen về nó ăn.

- Chị Hai, có lẽ em còn phải đi thi nữa.

- Hứ, thi gì mà thi hoài vậy?

- Thầy em nói như cha chịu đóng tiền cho em học mấy trường tư trên Sài Gòn thì tốt. Còn như cha không muốn chịu tốn hao thì thầy em làm đơn giùm cho em gởi xin thi "buộc" vào trường trung học Cần Thơ mà học cũng được. Học Cần Thơ 4 năm rồi cũng thi bằng thành chung.

- Được hả?. . . Ráng nghe không em, đừng để thành yêu thành quỉ như lời dì nói hồi hôm.

- Chị đừng nghi ngại. Để em học cho chị coi. Em quyết làm ông này ông kia chớ không phải làm biện làng như biện thi, biện hợi vậy đâu.

Không biết em sẽ làm ông gì, nhưng thấy trí em tấn thủ, nghe lời kiên quyết, thì Mỹ rất vui lòng, cô ngồi ngó em với cặp mắt chứa chan yêu thương, tràn trề hy vọng.

Người ta nói hạng trai trẻ, hễ trong lòng hân hoan thì không thể ngồi yên được. Có lẽ như vậy cho nên hồi nãy Quí mới đi riết về nhà, mà tỏ sự mừng cho chị biết cũng chưa thỏa mãn, cần phải nói với nhiều người khác nữa, bất luận là ai. Không kể phận chị ở nhà buồn, không e người ta cho mình là kheo khoang, Quí cầm cái ná đi ra lộ. Lúc ban trưa nông phu đều nghỉ hết, lại trời vần vũ chuyển mưa, nên đường vắng hoe không có người qua lại, duy chỉ có con heo nái của cai tuần Tám dắt bầy con đi trên lề đường, ủi cỏ lên kiếm bầy trùng để ăn, với con chó cò của ai chạy lăng xăng trên bờ mẫu.

Quí đứng ngó mông một hồi rồi thủng thẳng đi vô ngã ba suối cạn, mặc dầu trời ầm ĩ muốn mưa. Tới quán dì Ba Thới, Quí đứng ngoài lộ ngó vô. Trong quán vắng teo. Dì Ba Thới nằm trên bộ ván, day đầu ra cửa tóc xoã xuống đất. Hường ngồi trên cái thùng đang vạch tóc của mẹ kiếm chí mà bắt. Con két đứng trong cung bán nguyệt, treo tòn ten trước hàng ba, cú cắn cây mà lộn mèo.

Thình lình Hường ngó ra lộ, thấy Quí thì cười mà nói với mẹ: " anh Quí vô kìa má".

Dì Ba Thới xay đầu mà dòm rồi nói: " vô đây con. Mình trông nó từ sớm tới giờ, nó vô rồi đứng ngoài lộ. Ngộ giữ hôn!".

Dì ba lồm cồm ngồi dậy bới đầu, không cho con bắt chí nữa. Dì đã 45 tuổi, nhưng nước da trắng, miệng có duyên, goá chồng đã sáu bảy năm nay, bán quán đủ nuôi sống cả hai mẹ con, nên mặc dù ai gấm ghé dì vẫn để hết cả những lời ve vãn ngoài tai, quyết thủ tiết với chồng cho trọn niềm, nghĩ hủ hỉ với con đủ an ủi nỗi lòng mà vui vẻ cùng thiên hạ.

Quí bước vô đứng ngoài hàng ba chọc con két, đưa ngón tay nhử con két táp mà giựt.

Hường nói: " nè, nó cắn trúng đau lắm đa anh Quí. Hễ nó táp được thì nó ngậm cứng, không chịu nhả. "

Quí vô nhà. Dì Ba Thới hỏi:

- Làm gì mà mơi giờ không vô chơi vậy con?

- Con ở nhà... Con mắc đi ra chợ thăm thầy con.

- Anh Bồi đi đâu mà hồi nữa buổi thấy ảnh cưỡi xe máy qua cầu đây?

- Cha con đi coi gà dưới Dừa Đỏ.

- Anh đó cứ lo gà, vịt, ảnh mê lắm.

- Ở đây ai cũng vậy, chớ nào phải một mình cha con.

- Gà đá nhau đổ máu đổ mủ, thấy tội nghiệp hết sức. Tại sao họ lại đành lòng chơi như vậy không biết. Mấy người đó chừng chết dưới âm phủ sợ mắc tội lớn.

- Kể gì tội phước. Mà đá gà đặng ăn tiền chớ có phải chơi đâu. Có nhiều độ ăn thua đến năm ba ngàn.

- Còn thêm cái tội đổ bác nữa. Má con trước ghét lắm, thường than phiến với dì về tánh ba Bồi mê gà và mê bài. Con thi đậu chắc anh Bồi mừng lắm, phải không con?

- Thưa mừng.

- Còn má thằng Sen?

Quí châu mày đi lại cái tủ đựng bánh mà dòm không trả lời nữa, bộ như không nghe câu hỏi sau đó. Hường đi theo mở cửa tủ và nói: " Anh muốn anh bánh nào đó thì lấy ăn đi anh Quí. Bánh còn sốt, mới mua về hồi sớm mai".

Quí lắc đầu.

Hường lấy đưa cho Quí một cái bánh bàng nhưng đậu xanh mà nói: " Anh ăn thử bánh bàng đây coi. Ăn đi. Anh không ăn em giận đa".

Dì Ba nói tiếp: " ăn đi con, muốn ăn thứ gì thì cứ viêc lấy mà ăn. Dì đủ sức chịu bánh cho con ăn mà. Dì không bao giờ quên lời má con gởi gắm. Chớ chi anh Bồi bỏ con, thì dì đem con về dì nuôi liền".

Quí cầm cái bánh bàng lại ghế ngồi ăn, nghe những lời thương yêu của dì Ba thì cảm động vô cùng, nên không nói chi hết.

Hường thấy Quí ăn hết cái bánh thì mời ăn thêm cái nữa. Quí khoát tay lắc đầu, đứng dậy đi kiếm nước uống, mặt lộ vẽ tươi cười, lòng nhẹ nhàng phơi phới.

Sau một trận gió đùa mây tan mất, bây giờ mặt trời ló ra dọi nắng sáng loà. Hường khoe đám bắp trồng sau nhà có trái đã lớn rồi và rũ Quí ra coi chơi.

Dì Ba nói: " Ừ hai đứa ra coi có bắp dầy thì bẻ ít trái vô nướng mà ăn con". Hường với Quí nối gót nhau đi xuống nhà sau rồi ra vườn. Một vuông đất chỉ được vài công chớ không lớn, nhưng mà đâu đó đều bằng thẳng sạch sẽ đồ trồng giáp hết không có một chỗ nào cỏ mọc. Khít bên nhà thì một đám ớt hơn 10 cây, cây nào cũng có trái chín đỏ lòm, một hàng ớt sừng trâu, một hàng ớt nút áo. Ngang đó là một đám rau thơm đủ thứ, thứ nào cũng lên mạnh mẽ tươi tốt. Lại có bốn cây cà thấp lùn mà trái sai oằn, thứ màu tím, thứ màu trắng. Cũng có mấy cây cà tây lên cao, phải cặp cây làm giàn mà đỡ cho khỏi ngả, nhưng trái còn xanh chớ chưa chín, một đám đậu phộng đã đơm bông vàng tươi. Hường chỉ mà nói trong ít ngày nữa đậu già sẽ nhổ được. Dài theo con đường đâm ngay vô ranh đất phía trong, thì một bên trồng toàn mía tây, mía đã cao khỏi gối, chắc hết mùa mưa sẽ có mía bán. Còn một bên là đám mía trổ cờ lố xố giao lá bịt bùng, nhờ trồng trên giồng đất có pha cát. Lại có mương rãnh nước mưa không đọng được, nên bắp mới trúng.

Hường chỉ đám bắp:

- Bắp tốt lắm, thấy không?

- Tốt thiệt.

- Ngoài anh đất nhiều quá mà trồng lôi thôi bỏ đất trống uổng hết sức.

- Qua mắc học, chị Hai qua mắc đi chợ nấu ăn. Có một mình chú Tiền, chú làm cầm chừng cho lấy có, làm sao không bỏ đất trống.

- Hai anh em nhìn vô đám bắp lựa bắp dầy, bẻ vô nướng ăn. Anh nhớ coi chừng, đừng bẻ bắp non uổng lắm, nghe không.

Hường vẹt lá đi ra đám bắp, Quí đi theo sau. Bắp cao lại lá nhiều nên khuất mắt hai trẻ, ai đi phía ngoài khó thấy được, chỉ nghe tiếng Hường nói nói cười cười mà thôi.

Cách một hồi lâu hai trẻ trở vô nhà, Quí hai tay xách lôi một chục bắp, trái nào trái nấy nương nưởng. Dì ba đắc chí, hối Hường nhúm lửa đặng có than nướng cho Quí ăn. Dì Ba nói với Quí:

- Anh Bồi mới về ngang đây.

- À, nếu có cha con về thì con phải về.

- Về làm gì? Hồi nãy dì có kêu mà nói có con ở đây, anh Bồi biết rồi, nên không kiếm con đâu mà sợ.

- Con có chuyện muốn nói với cha con.

- Chuyện gì?

- Con phải hỏi lại cho chắc coi cha con chịu cho con lên Sài Gòn mà học hay không. Như không chịu thì con cậy thầy con làm đơn giùm cho con xin thi " buộc" đăng con qua Cần Thơ con học.

- Ôi! Chuyện đó có gấp gì đâu. Tối rồi con sẽ nói cũng được.

- Con muốn nói riêng với cha con.

- Sợ ai mà phải nói riêng? Làm cha mẹ phải lo lập thân cho con. Ai dám ngăn cản hay sao mà con sợ. Sự nghiệp của anh Bồi bây giờ đó là nhờ một tay má con gây dựng. Phải dùng sự nghiệp mà nuôi con ăn chớ. Nếu anh Bồi không chịu tốn mà cho con học để dành tiền cho họ đánh bài, thì chừng ảnh chết xuống âm phủ, ảnh còn mặt mũi nào mà thấy má con. Dì nói thiệt, nếu anh Bồi yếu trí ảnh làm lôi thôi, thì dì khinh ảnh lắm.

- Hồi hôm con có khơi ra nói, thì cha con làm thinh... Mà dì con tỏ ý không muốn cho con học thêm nữa, nói bày đi học xa đặng phá tiền, biểu con ở nhà rồi xin làm biện làng.

- Má thằng Sen không có quyền ngăn cản sự học của con. Để bữa nào anh Bồi đi ngang qua đây dì sẽ nói chuyện với ảnh. Con hãy yên tâm. Để dì lo cho. Dì là chị em của má con. Anh Bồi biết lắm. Dì nói Dì không vị đâu.

Quí ngồi êm và suy nghĩ.

Dì Ba kêu Hường mà nói: "Hường à con đốt lửa cho có than rồi cho má hay đặng má nướng cho con nghe không, con hkông biết con nướng ba sồn ba sựt[1] ăn không ngon".

Hường ờ đằng sau nói vói: "Gần có than rồi má à".

Quí nghe tiếng Hường kêu má là tiếng thuở nay mình không có nói lần nào, bởi vậy nó cảm động nên đứng tần ngần buồn hiu.

Dì Ba kêu biểu nó đi xuống nhà bếp coi nướng bắp chơi, rồi dắt nó đi vô trong. Dì dành mà gặt bếp lửa. Hường đứng dậy ngó Quí vừa cười vừa nói: " Bắp tháng này ngọt lắm. Để nướng rồi anh ăn thử coi".

Dì Ba sửa soạn bếp vừa hỏi Quí:

- Ngoài con năm nay có trồng bắp hay không?

- Thưa không

- Má thằng Sen ngày nào cũng đi đánh bài, có trồng trặc gì đâu.

- Chú Tiên có trồng dưa gan

- Dì thấy. Trồng có ích vòng, mà không săn sóc nên dưa đèo hết. Hồi má con còn, chung quanh trồng đủ thứ mà ham. Trồng đậu xanh, đậu phộng, mỗi năm bán tới mấy giạ. Còn qua tháng 11, tháng chạp thì trồng dưa hấu ngoài ruộng chở đi bán cả ghe. Chỉ trồng giống củ cải lớn bằng bắp tay, dài gần 2 gang, bán tới bảy tám xu một củ. Cách làm rẫy thì chỉ giỏi đệ nhứt ở làng này, chớ có phải như mà thằng Sen vậy đâu.

- Chị Hai con cũng ưa trồng, nhưng chỉ mắc chợ nấu ăn, nên không có thời giờ mà trồng được.

- Con Mỹ nó còn con nít, lại có ai chỉ biểu cho nó đâu mà nó trồng. Con Hường trông này cũng vậy. Nhưng dì tập lần nó, có lẽ ít năm nữa nó làm công chuyện được.

Lửa than có rồi, Dì Ba Thới mới lột bắp mà nướng, Hường đi làm mỡ hành đặng thoa bắp.

Bắp ngụi rồi, hai đứa trẻ ngồi dựa bếp lửa mà cạp, Hường kiếm chuyện ghẹo Quí vui vẻ vô cùng.

Ăn rồi còn dư hai trái, dì Ba Thới mới biểu Qúi cầm về cho Mỹ. Hường lấy giấy gói lại tử tế mà trao cho Quí.

Quí ra về thì đã nữa chiều, thầm vái mẹ ghẻ chưa về đặng nói chuyên với cha. Té ra bước lên thềm thì thấy cha nằm trên ván có mẹ ghẻ một bên nói chuyện bài bạc. Thằng Sen ra đón. Lấy cái gói của Quí cầm, mở ra thấy hai trái bắp nướng thì vui mừng nên mỗi tay cầm một trái chạy vô khoe với mẹ. Quí đi thẳng xuống nhà bếp mà kiếm chị.

CHƯƠNG IV

(4)

Không biết ông Bồi Bái Tồn vì yếu chí nên xuôi theo ý vợ nhỏ hay là tại ông có ý kiến riêng, song ông không muốn nói ra ngay, mà hôm trước có dịp ngồi một mình với Quí, ông nói với con một cách rất cương quyết rằng ông không thể cho con lên Sài Gòn mà học được. Quí thấy phía đó bịt đường, mới day qua phía khác. Nó năn nỉ với thầy nó làm ơn chỉ dùm cách gửi đơn xin dự thi " buộc " vào trường trung học Cần Thơ, trò mà ham học tự nhiện thầy vui lòng, bởi vậy thầy Nhứt Vĩnh ra công lo giấy tờ dùm cho Quí đi thi học bổng.

Hôm tuần trước Qui đã đi qua Cần Thơ mà thi. Số cử tử[1] trên 200, tranh nhau mà hưởng 30 học bổng. Quí đậu số 3, vinh hạnh viên mãn nên về mấy bữa rầy trong lòng vui vẻ như dẫy đầy ánh sáng ban mai. Mà người tự đắt ý tự hào nhứt là thầy Vĩnh. Thầy đi cùng xóm cùng làng mà khoe tía khoe hạnh của trò Quí, một trò kiểu mẫu của thầy nắn đút mấy năm nay, mà chắc chắn cũng nên một nhân vật đứng đắng cao quí của làng Mỹ Huê, không biết chừng của quận Càng long, của tỉnh Trà Vinh, hay của miền Nam nước Việt nữa.

Quí sữa soạn áo quần sách vỡ, đặng đến ngày nhập trường để qua Cần Thơ mà học, học 4 năm để lấy bằng Thành chung thiệt chớ không phải "thành quỉ" hay " thành yêu"; mà không biết chừng hễ có bằng Thành chung rồi, học luôn đặng thi tú tài, có bằng tú tài rồi ra Hà Nội học thêm nữa, học trường cao đẳng sư phạm hoặc trường y khoa, để đến đó rồi liệu định.

Một buổi sớm mai, thanh bạch tốt tươi, khoẻ khoắn yên tĩnh, Quí dắt Sen ra trước sân kiếm ổi chín hái ăn. Con kỳ nhông đầu đỏ mình xanh ở trên cây ổi nhảy xuống đất làm cho Sen giật mình, sợ sệt, ôm chặt Quí mà la. Ông thấy vậy nghe Sen la bài nãi, không biết có việc gì nên lật đật chạy ra cửa kêu Quí mà hỏi. Chừng nghe Sen sợ kỳ nhông thì ông bà tức cười rồi đứng đó chơi.

Tên trạm làng ở ngoài lộ xâm xâm đi vô, chấp tay xá vợ chồng ông và đưa một phong thơ. Ông Bồi cầm thơ và trở vô nhà mang cặp kiếng đàng hoàng đặng mở thơ ra coi. Thị Mùi muốn biết coi thơ của ai, nên liền theo vô nhà mà hỏi.

Thơ bằng chữ Pháp, tuy đánh máy tỏ rõ, song ông Bồi đọc không được, nên kêu Quí vô mà đưa cho Quí coi. Quí đọc thơ rồi tay run, mặt tái mà nói với cha: Thưa cha, thơ của sở học chánh cho hay rằng tuy con thi đậu số 3, nhưng mà học bổng lập ra cốt giúp cho con nhà nghèo. Con là con một vị chủ điền đứng bộ trên 50 mẫu ruộng hạng nhứt, nên con không được hưởng phép học bổng. Vậy con chỉ được vào học theo đóng tiền kêu là "payant" và ngày vào học phải đóng 3 tháng tiền ăn và tiền sách vở!

Ông Bồi bỏ đi lại ván ngồi vấn thuốc hút, sắc mặt nghiêm nghị. Thị Mùi hỏi Quí:

- Đóng tiền một lần này mà thôi, hay là phải đóng hoài?

- Thưa, mỗi tháng đóng một kỳ.

- Ðóng hết bao nhiêu?

- Thưa, theo thơ đây thì mỗi tháng đóng 66 đồng chia ra tiền ăn ở 54 đồng, còn tiền học 12 đồng.

- Giống gì mà dữ vậy! Nghe nói phải học tới 4 năm, chớ phải học một ngày một bữa sao. Vậy thì học phải tốn hao bạc ngàn, chịu sao nổi. Bữa nào khai trường?

- Thưa, Thầy con dặn sớm mai 15 hãy đi, vì chiều 15 phải có mặt tại Cần Thơ đặng vô trường.

Ông bồi thở ra một cái rất dài, rồi chậm rải nói:

- Thôi con, học tốn nhiều quá, mà phải tốn tới 4 năm, cha sợ cha không chịu nổi.

- Ông còn muốn nói nữa, nhưng ông ngó con rồi cảm xúc quá, nói không được, ông đứng dậy đi ra ngoài hàng ba, đôi dòng luỵ lăn đầu xuống hai gò má.

Quí thất vọng cực điểm, nên đứng trân trân. Nó ngó qua khung cửa xuống nhà dưới, thấy Mỹ đương đứng nhìn nó với sắc mặt buồn hiu, thì nó rơi luỵ, rồi xây lưng đi lại phái trái trên, đi lơ lửng như xác không hồn, mắt lờ mờ, ngực đập thịch thịch. Quí đi tuốt vô trong phòng đặt lưng trên giường rồi kéo mền đậy mặt mà khóc. Cha đã nhứt định vậy rồi. Đời học sinh của mình chỉ tới bực sơ học là cùng! Thành chung cũng không được đừng mong tu tài và Cao Đẳng!

Cách một hồi Quí nghe mẹ ghẻ ở ngoài hỏi: "Đi đâu mà đẩy xe máy ra đó? Cơm đã gần chín rồi, sao không ăn cơm rồi sẽ đi?" Rồi nó lại nghe cha trả lời: "đi bậy vô giòng chơi. Ở nhà ăn cơm đi "

Cha đã đi rồi thế là sự học của mình đã bỏ dẹp; cha không muốn nói tới nữa thì mình còn chỗ nào mà trong mông. Quí nghĩ như vậy thì tức tủi, nên nằm khóc nữa.

Tại sao cha mình không chịu tốn cho mình học nữa? Có phải tía mới khởi đầu thì mẹ ghẻ mình sợ hao tốn rồi tỏ ý không muốn, bởi vậy cha mình không dám trái ý ấy, nên bịt đường tấn thủ của mình? Hay là tại cha mình tuy có ruộng, song bị ăn xài lớn, nên không có tiền à lo cho mình học đến cùng? Quí hỏi trong trí như vậy, mà không dám trả lời, bởi vì trả lời tự nhiên mình trách cha, mà con trách cha là trái đoạo nghĩa.

Thằng Sen vô phòng kêu Quí mà biểu ra ăn cơm. Quí lắt đầu nói:

- Em ra ăn với dì đi.

- Cơm dọn rồi chị Hai biểu kêu anh.

- Qua không đói. em nói với chị Hai như vậy?

Sen chạy ra rồi đi xuống nhà dưới ăn với mẹ, ở nhà trên bậy giờ vắng vẻ im lìm. Quí mở bức thơ ra đọc lại, đọc mỗi câu nước mắt chảy mấy lần, càng đọc càng thêm đau lòng buồn tuổi.

Thị Mùi ăn cơm rồi dắt Sen đi như mổi buổi. Mỹ ngồi ghé phía chân giường, thấy em sầu não, cô cũng rưng rưng nước mắt mà nghẹn ngào nói: "Chớ chi có ai chịu mướn chị, thi chị ở đỡ lấy tiền cho em đi học "

Lời nói ấy càng làm cho Quí thêm buồn tủi, nên Quí tóc mền ngồi vậy và ngó ngây chị mà hỏi: "chị cũng muốn cho em học nữa phải không "

Mỹ lấy vạt áo lao nước mắt mà đáp: "phải học cho nhiếu mới cao mới Quí. Bây giờ em thôi học rồi ở nhà làm gióng gì? Mổi ngày xã đi chơi. Qua mùa gà thì gom gà đi theo cha. Chừng lớn lên làm ruộng nuôi gà vịt dánh tứ sắc. Chị có muốn sống tới cảnh vô vị như vậy đâu"

Quí vụt nhảy xuống đất gọn gàng và đứng nói một cách rất cương quyết: "Em sẽ tuân theo ý chị. Em quyết thoát khỏi cái đời thấp hèn, yếu ớt, vô vị, lu mờ, như chị mới nói đó ".

Mỹ ngó em trân trân mà hỏi.

- Em làm cách nào? Không đi học được thì khó mà lấp thân lắm.

- Em chưa biết em phải làm thế nào. Để thủng thẳng rồi em sẽ tính.

- -Chị vái vong hồn má phù hộ thân em.

- Và phù hộ chị luôn nữa chớ. . . Em quyết em sẽ làm nên, làm nên cho thiên hạ biết mặt. làm nên đặng chị em mình hưởng thú cao sang

- Lo cho em, chớ thân chị mà kể gì, phận chị thế nào cũng được hết chị không cần lo.

Quí suy nghĩ một chút rồi vói lấy bức thơ trên giường xếp bỏ vào túi vừa đi vừa nói: " Để em đem ra cho thầy em coi".

Mỹ đi theo nói: " Để chị dọn cơm em ăn rồi sẽ đi. Bề gì cũng phải ăn cơm, không nên để bụng đói".

Quí dụ dự rồi gật đầu và đi xuống nhà dưới. Mỹ dọn cơm rồi ngồi chơi với em cho nó vui. Té ra Quí ăn có một chén cơm rồi bỏ đủa đi uống nước, nét mặt không buồn thảm nữa, song nghiêm nghị hầm hừ.

Quí nói chị hay rồi ra lộ mà đi chợ.

Thầy Vĩnh ăn cơm sớm mới rồi đương nằm trên ghế bố mà coi sách. Thấy Quí bước vô, thầy buông sách ngồi dậy va vui vẻ hỏi: "Có giấy kêu đi học hay chưa?"

Quí rút bức thư trong túi ra và cầm hai tay đưa cho thầy mà đáp:

- Bẩm thầy, có giấy đây, song cháu không được học buộc.

- Sao vậy?

- Bẩm thầy coi đó sẽ rõ.

Thầy Nhứt cầm thơ mà đọc rồi gật đầu mà nói:

- Phải rồi. Ông Bồi đứng bộ ruộng nhiều quá, tự nhiên em không được hưởng học bổng. Thầy cũng nghi chỗ đó, nhưng thầy xúi em thi liều, là vì thầy nghĩ phải thi đậu người ta mới cho đóng tiềm mà học, tự dưng ông Bồi sẽ vui lòng mà đóng tiền. Em đã có ông Bồi hay rồi chưa?

- Bẩm, rồi.

- Chắc ông Bồi vui lắm hả?

- Bẩm thầy cha chúa nói không đủ sức đóng tiền cho cháu học, nên biểu cháu ở nhà.

- Hứ! Giống gì mà không đủ sức. Tốn hao mỗi năm chừng ít trăm đồng bạc chớ bao nhiêu.

- Bẩm, cha cháu nói học tốn hao nhiều lắm tại phải học tới 4 năm, thì không thể chịu nổi.

- Thầy Nhứt ngồi châu mày suy nghĩ một chút rồi chậm rãi nói:

- Có con ham học như em, mà bắt ở nhà không cho học nữa thì chắc trong nhà khuẩn lắm, chớ không phải hà tiện. Vậy em chẳng nên phiền cha mẹ. Em thôi học thầy tiếc em lắm. Nếu em có tiền cứ học tới hoài, thì em sẽ đi tới đâu lận, chớ không phải chỉ tới bằng thành chung đâu. Ở đời mỗi người đều có mạng. Có lẽ mạng em không được cao sang, nên đường học vấn mới bị lấp bít như vậy. Thầy tiếc quá, nếu nhà thầy dư dả, thầy sẽ ra tiền cho em mượn mà ăn học. Thầy chắc tiền ấy không mất. Ngặt thầy nghèo, lương mỗi tháng vừa đủ ăn và nuôi con chớ không dư, làm sao mà giúp em.

Thầy Nhứt nói giọng thành thật. Làm cho Qúi cảm động nên chảy nước mắt. Thầy Nhứt vụt đứng dậy quăng quyển sách trên bàn viết mà nói lớn: "nhà có tiền họ không biết làm việc nghĩa như vầy thiệt tức quá. Số tiền họ thua gà, thua bài mỗi năm, nếu mà họ đễ nuôi học trò nghèo ăn học, thì công ơn lớn biết chừng nào".

Quí rón rèn nói: " Bẩm thầy, mấy năm cháu nhờ thầy dạy dỗ, cháu mang ơn thầy nhiều lắm. Hồi nãy thầy nói mỗi người đều có mạng riêng. Cháu tin có như vậy. Chắc là tại mạng cháu không ra gì nên cháu không thể học nhiều được. Mà thân cháu sau này sướng hay cực, cao hay thấp, dầu hế nào đi nữa, cháu cũng không quên ơn thầy".

Thầy Nhứt đi qua đi lại trong nhà một hồi rồi đứng lại hỏi Quí.

- Em không được đi học nữa, rồi bây giờ em ở nhà làm việc gì?

- Bẩm cháu không biết... Có lẽ cháu sẽ lên Sài Gòn.

- Lên Sài Gòn làm chi?

- Bẩm cháu cũng chưa biết.

- Sài Gòn là chỗ đễ người ta lập thân danh hơn hết. Hễ có tài thì tự dưng nên danh. Mà dầu không có tài đi nữa, miễn lanh lợi, khôn ngoan và xảo trá nhứt là xảo trá - thì làm giàu mau lẹ mà lại rồi còn có danh lớn nữa. Tuy vậy mà thầy không muốn em lên Sai Gòn. Em ở dưới tỉnh tốt hơn.

- Bẩm thầy, cháu định lên Sài Gòn đăng kiếm thế học thêm.

- Học cái gì? Phải vào trường mới tìm được cái thiệt học, chớ học lóm đăng cho có cái võ học thức, còn trong óc trống trơn, học như vậy dầu có ích riêng cho mình, song có hại chung cho xã hội nhiều lắm.

- Cháu cám ơn thầy,

- Em phải suy nghĩ lại. Thà làm một nông phu biết đạo nghĩa, có liêm sĩ hơn là một danh nhơn mà lòng ô trược, óc hư mục, em hiểu không?

- Bẩm, hiểu.

- Ư, ở đời cần phải giữ tâm trí cho thanh cao, giữ tánh tình cho ngay thẳng, dầu làm tên dân Quí, chẳng luận là làm ôn gì. Theo đạo quân tử thì hay giở ở chổ đó, ở tâm chí, ở tánh tình, chớ không phải ở địa vị. Em phải nhớ lời thầy dạy.

- Dạ cháu sẽ nhớ luôn luôn.

- Ư, thôi em về nghỉ. Dầu em thôi học, mà hễ có việc chi bối rối, thì em cứ ra đây hỏi thầy, thầy sẵn lòng chỉ bảo cho.

- Cảm ơn thầy.

Quí xá thầy Nhứt và lấy bức thơ đi về, tính giữ kỹ bức thơ ấy để làm kỹ niệm cái mức chót của đời học sinh mình.

CHƯƠNG V

(5)

Những lời thấy Nhứt Vĩnh giảng dạy Quí, thiệt không phải thánh ngôn hay hiền ngữ gì đó, nhưng tỏ ra với cái giọng bực tức, đau đớn nhứt là thành thật, nên mỗi câu đều có sức dội rất sâu xa. Đã vậy mà Quí có sẵn tâm hồn tôn kính và tin cậy thầy, lại gặp lúc đang thống khổ vế tinh thần bễ nghễ về tâm chí, bởi vậy được nghe những lời ấy Quí cảm động tận đáy lòng, rồi dường như khối buồn đã tan dần, nỗi khổ đã nhẹ bớt.

Hồi trong nhà đi ra, Quí xính vính, lờ mờ, nhờ những lời dịu dắt nâng đỡ soi sáng của thầy mà bây giờ trở về Quí vững vàng, an tịnh chút ít, chẳng khác nào chiếc thuyền nhỏ gặp đám dông to mà đã vào được ụ rồi, hay là người lạc hướng trong rừng lúc ban đêm mà đã được thấy ngọn đèn đỏ lấp ló chỉ chừng đường vào xóm.

Mỹ vừa thấy Quí bước lên thềm thì đón hỏi:

- Em có gặp thầy Nhứt hay không?

- Có.

- Thầy coi thơ rồi thầy nói sao?

- Thầy buồn cho thân phận em.

- Thầy không có phương thế nào mà giúp cho em qua Cần Thơ học sao?

- Phải có tiên mới giúp được, chớ có phương thế nào khác đâu. Thầy em có than thầy em nghèo, chớ chi thầy em dư dả ra tiền mà nuôi em học.

- Người đáng kính đáng phục quá! Dẫu không giúp được, mà có lời nói như vậy thì mình cũng phải nhớ ơn hoài.

- Không thế nào em quên được đâu.

- Thầy Nhứt có trách cha không?

- Không. Thầy em nói có lẽ tại cha túng tiền quá, nên mới bắt em ở nhà, chớ không phải hà tiện. Thầy em khuyên em đừng có phiền.

- Thiệt, em chẳng nên phiền cha...

- Em đâu dám phiền cha. Em buồn về mạng của em mà thôi

- Nếu má còn sống chắc em còn đi học được.

- Người ta nói hồi còn sinh tiền má làm ăn giỏi lắm. Nhà cửa ruộng đất của mình đây đều là công má làm ra. Phải vậy hay không chị Hai?

- Hồi má mất chị còn nhỏ quá, mới bốn năm tuổi có biết gì đâu.

Quí bỏ ra vườn vừa đi vừa lầm bầm: "nếu thiệt ruộng đất nhờ tay má làm ra, mà bây giờ em không có tiền ăn học, thì em tức lắm".

Mỹ nghe mấy lời ấy thì động lòng nên đứng ngó theo em, ứa nước mắt.

Người trí ý yếu mếm hể găp nghịch cảnh thì khôi tâm nản chí rồi xuội lơ, không biết phản động, cứ than thở buồn rầu. Có lẽ Quí nhờ máu của mẹ hồi trước là một người hoạt động mạo hiểm, cương quyết nên tuy còn nhỏ tuổi mà Quí trí cứng mạnh, đã biết chắc không được đi học nữa, thì Quí không thối chí ngã lòng. Quí lại tính tìm đường khác mà đi, đi cho khỏi cái khu vực thấp hèn, đi cho đến địa vị cao quí.

Đã thành ý mà lại còn được thấy trường chí, nên mấy ngày nay tuy nỗi buồn tủi chưa tiêu tan hết được, nhưng Quí được an tậm tỉnh trí, đứng đi ăn ngủ như thường.

Ông Bồi lúc nào có ở nhà thì ông hay liếc mắt ngó Quí, dường như ông muốn khảo sát tâm hồn con để dò thử coi sự ông quyết định đã làm buồn lòng con đến bực nào.

Đến đêm 14 tây, Quí nằm nhớ nếu mình được đi học Cần Thơ, thì sáng mai mình phải đi đón xe đò mà đặng chiều mai nhập trường với chúng bạn, nhớ sự ấy thì trong lòng thắt thẻo bồi hồi, nên nằm trăn trở hoài, ngủ không được.

Sáng 15 tây, Quí thức dậy sớm, trong lòng cứ nôn nao buồn bực, không thể ở trong nhà được nên lần bước đi ra lộ. Giọt sưong ban mai đang oằn oại trên ngọn cỏ; giặng cây Suối Cạn xanh xám ở trong xa. Mấy chị gánh rau hành ra chợ mà bán, họ đi từ tốn, nói chuyện rù rì; những mẫu ruộng cấy tháng trước lúa đã nở bụi, đâm lá một màu xanh mướt.

Quí đứng ngó mông, thấy mã mẹ nằm trên gò, cách lộ chừng ít chục thước. Nó thường xuống bờ mẫu nhỏ đi vô đó, gặp khúc bờ đứt phải vén quần mà nhảy ngang qua.

Mã chỉ có một ngưu manh với tấm mộ chí dựng trên đầu, nhưng nhờ xây trên gò cát ở giữa ruộng, nên không có cỏ rác.

Quí đứng dưới mộ chí mà ngó vô giồng. Mặt trời đã mọc song bị mấy rặng tre che khuất, nên chưa dọi anh sáng trên đường. Lòng đương bát ngát, trí đương tư lự. Quí xây mặt ngó vô phía ngả ba Suối Cạn, bỗng thấy 1 chiếc xe hơi đò ló đầu. Quí biết hết xe của các hãng chạy qua lại Càng Long, bởi vậy vừa thấy xe là Quí đã hiểu là xe ở Trà Vinh đi Vĩnh Long, trong trí thầm nghĩ nếu bữa nay mình được đi học, tự nhiên phải đi chuyến xe này đặng 9 giờ lên tới Vĩnh Long mà sang qua xe 10 giờ đi Cần Thơ. Quí đứng ngó xe trên trên; xe chạy ngang qua rồi, Quí ngó xuống mồ của mẹ, hai dòng luỵ lan xuống gò má nóng hầm. Đứng buồn tủi một hồi rồi dưòng như được nghe tiếng thiêng liêng an ủi trưởng chi. Quí lau nước mắt, nhìn mồ mẹ một lần nữa và bước lại bờ mẫu trở ra lộ.

Bây giờ mặt trời đã lên khỏi ngọn tre, nhưng bị đám mây án nên chưa dọi nắng. Quí không vô nhà, lại xăng sớm đi vô ngả ba. Tới quán dì Ba Thới, Quí ngó vô, thấy Hương nhì Út, ngồi vén quần gải bắp vế sột sột, đương cải về chuyện gì không biết với tám Thẩm ở trần kheo ngực ốm lộ xương.

Hương thấy Quí thì mừng và mời vô trong.

Quí ngó quanh quất rồi hỏi:

- Dì Ba đi đâu vắng?

- Má em đi chô, đi hồi nãy, anh không gặp hay sao?

- Không.

- Anh lên võng nằm chơi, má em đi chợ một chút sẽ về.

Có lẽ Hương nhi Út với tám Thấm cãi xong chuyện hay sao, mà hai người dắt nhau đi cười vui hoài nhã.

Quí lên võng giăng dựa vách, nằm đưa nhè nhẹ, dắt tay qua trán, mắt nhắm lim dim.

Hường chưng hửng, đứng suy nghĩ rồi chậm rãi nói: " Hèn chi cách mấy bữa rày cậu nói chuyện anh đi học, song em mắc nấu cơm nên em nghe không rõ. Cậu nói rồi cậu khóc, em tưởng anh gần đi học xa cậu Bồi buồn nên cậu khóc chớ".

- Quí châu mày hỏi:

- Cách mấy bữa rồi?

- Chừng năm sáu bữa.

- Tại sao mà cha qua khóc?

- Thương anh nên khóc chớ gì?

- Không phải đâu. Cha qua đã không chịu cho qua đi học nữa, thì qua có đi đâu được, nên sợ xa qua mà klhóc.

- Em có biết đâu.

- Mà hôm đó nói chuyện với cha qua, em có nghe dì Ba trách móc cha qua điều gì không?

- Không. Má em nói nhuyện êm ái lắm.

- Khó hiểu...khó hiểu lắm.

- Để má em về rồi anh hỏi lại coi có quả như vậy không?

- Đợi dì Ba về qua sẽ hỏi.

Có người đàn bà vô đàng trước kêu hỏi mua thuốc. Hường ra bán thuốc. Quí thủng thẳng bước ra vườn đứng coi đám ớt chín. Cách một lát Hường theo chỉ rau mà khoe với Quí, rồi dắt nhau trở vô nhà.

Quí thích chơi với két lắm, mà bữa nay không muốn ngó tới két, cứ nằm trên võng dàu dàu. Hường kiếm đủ chuyện vui mà nói, song Quí chẳng bao giờ chích miệng, ứ ừ hử mà thôi.

Xe đò đi Vĩnh Long xuống tới ngừng ngay trước quán.

Dì Ba Thới ở ngoài chợ ngồi xe ấy mà về; dì leo xuống. Tay xách giỏ đồ ăn, còn lơ xe thì bưng dùm một thúng bánh ngọt để xuống lộ cho dì.

Hường ở trong quán chạy ra bưng thúng bánh, vui vẻ nói với mẹ: "Có anh Quí vô chơi từ mai má à".

Xe đò rút chạy. Tên lơ xe muốn ghẹo Hường nên đứng tại bàn đạp xe nói lớn: "Thôi con đi nghe má. Má ở lại mạnh giỏi"

Hường biết người ta muốn ghẹo mình, nên xụ mặt mà rủa: " Đồ mắc dịch đâu!"

Dì Ba xách giỏ, còn Hường bưng thùng bánh ngọt, mẹ con nối gót mà vô quán.

Dì Ba hỏi con:

- Có Quí vô chơi hả con?

- Có.

- Con có lấy bánh trái gì cho nó ăn không?

- Con có lấy đậu nấu cho anh ấy ăn, ảnh không chịu ăn.

- Để biểu nó ở ăn cơm. Má có mua đồ ăn bộn.

- Con có rũ ảnh ở chơi tới chiều sẽ về.

Quí ra đứng tại cửa quán mà chào dì Ba. Dì mừng rỡ hỏi:

- Hổm nay con đi đâu mất? Dì trông dữ quá.

- Con ở nhà, song có việc buồn nên con không muốn đi chơi.

- Dì muốn sai con Hường ra kêu con vô cho dì nói chuyện, song sợ mẹ thằng Sen hay rồi đặt điều nói bậy, nên dì không cho kêu. Thôi, để dì lo chỉ cho con. Hường nấu ăn rồi dì sẽ nói công chuyện cho con nghe. Con nằm đó chơi.

Dì Ba lột khăn bỏ trên ván rồi xách giỏ đi thẳng xuống nhà dưới. Hường để thùng bánh trên kệ, day mặt ngó Quí chúm chím cười, rồi đi theo mẹ vô trong.

Quí đứng dựa cửa ván ngó ra đường, trông nghe coi dì Ba nói chuyện gì, tuy trong trí đã chắc dì sẽ nói chuyện dì với cha gặp nhau, mà Hường đã thuật sơ cho mình nghe hồi nãy.

Dì Ba soạn đồ trong giỏ ra chỉ cho Hường nấu nướng, rồi đi trở ra ngoài thay áo, dì hỏi Quí:

- Quí đói bụng hay không, con?

- Thưa, không.

- Như có đói thì lấy bánh đó ăn đỡ.

- Thưa con không đói.

- Thôi, đề con Hường nấu cơm xong rồi ăn. Con ở trong này chơi chiều hãy về. Con không đi học nữa thì lo bài vỡ gì đâu mà ở nhà.

Nghe nhắc đến chuyện học. Quí buồn thiu, bước lại ghế dựa tủ tiền, đưa chân khều lên mặt đất mà vẽ chữ. Dì Ba ngồi trên bộ ván gần đó mà ăn trầu. Dì nói: " Hồi nãy dì đi xe hơi về đây, dì thấy anh Bồi cưỡi xe máy đi ra chợ. Thế bữa nay đánh bài đâu trên giồng trên".

Quí muốn biết coi cách mấy mấy ngày trước cha vô đây nói chuyện gì và nhứt là nuốn biết coi tại sao nói chuyện mà cha lại khóc, bởi vậy Quí khởi đầu hỏi:

- Con không được đi học Cần Thơ. Dì hay chuyện đó phài không?

- Hay, dì hay hổm nay.

- Ai nói mà dì hay?

- Anh Bồi.

- Hồi nãy em Hường vó nói cách mấy bữa rày cha con vô đây có thiệt như vậy hay không dì Ba.

- Thì ảnh vô đây, ảnh nói chuyện về con, nên dì hay con không đi học nữa chớ.

- Cha con tự nhiên vô thăm dì, hay là tình cờ ngang qua đây rồi dì mời ghé vô mà nói chuyện.

- Không. Ở ngoài nhà ảnh đi vô đây, ở nói chuyện với dì đến trưa mới đi vô giồng. Theo chuyện nói với dì thì ảnh không cho con đi được nữa, ý ảnh buồn lung lắm.

- Dầu cha con có nhiều buồn cách mấy đi nữa con chắc chẳn thế nào cũng không buồn bằng con.

- Quí nói câu đó mà rưng rưng nước mắt.

- Dì Ba đương xỉa thuốc ngoài rạch, dì nghe, dì ân hận, lại liếc thấy vẽ mặt buồn tủi của Quí, thì dì nghiêm nét mặt mà nói:

- Con chẳng nên phiền anh Bồi. Thiệt ảnh buồn lắm. À để dì thuật công chuyện ảnh nói với dì lại cho con nghe. Vô đây, ảnh vừa ngồi, thì dì hỏi ảnh có biểu má thằng Sen may áo quần sửa soạn đặng con đi học hay không, vì cả làng ai cũng nghe con đã thi đậu và sẽ được qua Cần Thơ mà học, ảnh lặng thinh một hồi thở ra mà nói con thi đậu ảnh mừng hết sức, té ra mới tiếp được giấy nói phải đóng tiền mà học, chớ nhà nước không nuôi cơm, bởi học bổng để cấp cho con nhà nghéo, con điền chủ không được phép hưởng. Dì nói nhà nước định như vậy là phải lắm, vậy ảnh cứ đóng tiền cho con học. Anh nói mỗi năm đóng nội tiền đã trên 200 rồi còn phải tốn tiền bánh hành quần áo nữa. Mà phải tốn như vậy đến 4 năm, ảnh không thể chịu nỗi. Dì giận dì nói má con hồi làm cực khổ mà sắm nhà cửa ruộng đất để lại cho con. Số lúa cho mướn ruộng mỗi năm góp trên 2000 giạ. Vậy phải trức ra ít trăm dạ mà cho con học, chớ sợ tốn rồi bắt con ở nhà chịu dốt còn huê lợi của má nó để cho má thằng Sen thua tứ sắc, làm như vậy không sợ thiên hạ kêu rêu hay sao. Con thấy không? Dì dám nói lắm, dì có sợ đâu. Tiền bạc của vợ trước để lại mà không cho con hưởng, lại đem cho vợ sau bài bạc, đàn ông ăn ở như vậy sao cho được.

- Dì nói như vậy rồi cha con trả lời sao?

- Tội nghiệp quá... Anh Bồi khóc.

- Sao vậy dì?

- Ảnh khóc rồi tỏ hết việc nhà cho dì nghe, vì ảnh biết là dì là chị em thiết của má con hồi trước, nên ảnh không dầu diếm chi hết. Ảnh nói, hồi má con mất thì nhà cửa tử tế, lại có ruộng đất nữa. Chôn cất má con rồi, trong nhà con dư bạc mặt gần một ngàn. Vì ảnh buồn mới thả đi đánh bạc, đá gà mỗi năm thua một chút, vì thua nên huê lợi ruộng không đủ xây dựng trong nhà, ảnh phải vay mượn thêm, nhiều năm thành mắc nợ. Hôm tháng hai rối đây ảnh đả cho mướn hết ruộng trong Suối Cạn, cho mướn luôn trong 3 năm, cho mướn lấy bạc mặt trả nợ. Từ đây cho tới 3 mùa lúa nữa ảnh không có thâu góp một hột nào hết. Ảnh phải bài bạc dạy mọc kiếm tiến nuôi sống vợ con mỗi bữa, mà sợ kiếm không đủ, thế thì làm sao cho có tiền mà nuôi con ăn học. Ảnh than như vậy, rồi chắc ảnh ăn năn, nên ảnh khóc dữ quá. Thấy vậy dì không nỡ trách ảnh nữa, mà dì còn phải an ủi cho ảnh bớt buồn. Bài bạc như vậy đó, không biết tại sao người ta lại mê quá.

Dì Ba vừa nhai trầu vừa nói tiếp: " Mấy năm nay dì có nghe anh Bồi mắc nợ, họ nói nợ đến bạc ngàn chớ không phải ít. Mà dì không dè mắc nợ đến nỗi phải đợ ruộng. Mấy bữa rày dì hỏi dọ, thì quả ruộng người đất ảng đã cho Sáu Thị mướn bạc mặt ba năm, tờ cho mướn ruộng có làng thị nhận chắc chắn. Ấy vậy ảnh không cho con đi học nữa được là tại gia tư bẩn chật chớ không phải tại ảnh nghe lời ai hay là ghét bỏ con. Không nuôi con ăn học được, ảnh buồn lắm, buồn thiệt đa con chẳng nên buồn ảnh mà lỗi đạo cha con".

Quí gật đầu đáp:

- Có lẽ thầy con cũng biết cha con nghèo rồi, nên bửa hổm cũng khuyên con đừng phiền.

- Coi lựng khựng như vậy đó, mà nguy rồi đa con. Dì nghĩ lại dì giận lắm. Hồi cưới má con về thì làm giàu xâu xẩu, năm nào cũng mua thêm ruộng đất, trong nhà phát đạt quá. Mà con mất cũng chưa sao, chớ cưới má thằng Sen đó mới bắt đầu sụy sụp, có con trai con gái đủ rồi, còn ức hiếp gì nữa mà chấp nối. Mà nếu muốn kiếm người nội trợ, thì ta lựa cho xứng đôi vừa lứa, kén người đức hạnh nhơn từ, cưới chi thể con nít. Ăn no rồi chỉ biết đánh bài chớ không biết làm việc chi khác. Cưới vợ như vậy không tàn không mạc sao được!

Quí chợt đứng dậy và nói xẳn xớm: " Cha con nghèo rồi, không thể lo cho con được nữa, mà con cũng không muốn cho cha con phải nhọc lòng vì con. Con phải lập thân danh cho con. Dầu nên hư con cũng phú cho trời đất định. "

Dì Ba ngó sững Quí, có lẽ nghe mấy lời ấy dì động lòng nên dì than: " Tội nghiệp còn nhỏ quá! Bộ cứng cỏi giống má nó dữ".

Quí bước ra ngoài sân đi lên xuống, dường như máu chạy rần rần khắp mình, cần phài vận động không ngồi hay là đứng yên một chỗ được.

Dì ba muốn cho trí Quí yên tĩnh, nên đi vô bếp phụ Hường nấu ăn.

Cơm đã chín rồi, cá canh kho nấu cũng đã xong, Hường bước ra trước quét ván sửa soạn dọn cơm. Thấy Quí đi thơ thẩn trước sân, Hường kêu mà nói: " Anh Quí, vô phụ với em bưng mâm đèn lên ăn, anh"

Quí đương suy nghĩ, thình lình nghe tiếng kêu thì giật mình, day vô thấy Hường đương vui vẻ ngó mình mà cười, thì cười theo, cái cười biểu lộ tâm hồn bình tĩnh, chớ không phải cái cười dấu diếm trí não buồn tủi. Quí trở vô nhà phụ vời Hường mà dọn cơm rồi ngồi ăn với mẹ con dì Ba, tuy không vui vẻ như trước được song cũng không tru sầu như hồi nãy.

Ăn cơm xong rồi, dì Ba theo thói quen nên nằm tại bộ ăn trước nhà mà nghỉ trưa, Hường nói với mẹ để đi ra sau vườn đánh lá mía rồi rũ Quí đi teo coi mình làm vườn. Hường lấy hai cái nón lá buông, mình đội một cái đưa cho Quí một cái, rồi biểu Quí đi theo. Có lẽ Quí đã nghĩ nếu không học chữ được nữa, thì phải học nghề, bởi vậy Quí hăng hái ra vườn mía, không do dự, không ái ngại chút nào hết.

Trời mưa mà ui ui chớ không nắng. Lại ngọn gió nam phưởng phất thổi nhè nhẹ làm cho không khí mát mẽ, chớ không nóng nực.

Một đám má tây tươi tốt, ngọn lên cao khỏi đầu, có nhiều cây đã bày, dưới đất hai ba lòng vàng khe, bị gió thổi ngang làm những lá cong phải oằn oại ngã nghiêng.

Hường chỉ mấy lá mía già hoặc khô cho Quí coi và cắt nghĩa tại sao phải lột mà phủ gốc, rồi bắt đầu làm việc để dạy Quí cách thiệt thành. Hai bàn tay Hường da trắng trong, ngón no tròn, lột lá mía coi thiệt khéo, Quí coi rồi bắt chước làm theo. Hai trẻ ở trong đám mía, tiếng cười giọng nói vui vẻ của Hường lần lần cảm nhiễm, lôi cuốn, bao trùm cả tâm hồn Quí, làm Quí quên hết nỗi thất vọng mới qua, mà mạnh dạn nhìn đường tiến thủ sẽ đến, rồi cũng hăng hái tươi cười như bạn.