Tân Phong Nữ Si

I

Ông Từ Đại Đạo mở cửa buồng bước ra, rồi ông đi thẳng lại cái bàn giữa tại salon, lấy một điếu thuốc đút vô ống đót và quẹt hộp quẹt đốt mà hút. Ông mặc đồ âu phục bằng tussor, mới ủi thẳng thớm, cổ thắt noeud đen, chơn mang giày da láng, tóc chảy láng mướt, râu cạo sạch trơn. Ông đã gần 50 tuổi rồi, tóc đã bạc hoa râm song da mặt chưa dùn, sức lực còn mạnh. Một tay cầm điếu thuốc, một tay thọc trong túi quần, ông đi qua đi lại trong phòng khách chưng dọn hực hỡ.

Một lát ông ngó cái đồng hồ treo trên tường, ngay bàn viết của ông, rồi ông bước qua phòng ăn, thấy vợ đương coi dạy bồi đặt bàn sắp ghế thì ông hỏi: "Con Tân chưa về hay sao?".

Bà Đạo tuổi đã 45, nhưng mà da mặt còn thẳng, mái tóc còn đen, đeo hột xoàn thiệt to, mặc quần lụa trắng, bà nghe chồng hỏi thì bà day lại mà đáp:

- Con nhỏ tệ quá nó đi mất biệt, có thấy tăm dạng gì đâu. Đi đâu vậy không biết.

- Nó nói má nó[1] mua bánh nhiều mà không mua trái cây, nên nó lấy xe chạy ra Sài Gòn mua trái cây chớ đi đâu!

- Nó sai bầy trẻ đi mua cũng được, cần gì nó phải đi. Nó đi mất, rồi vợ chồng anh Hội Đồng lên tới, nó về không kịp, mới làm sao?

- Chưa lên tới đâu. Mới 2 giờ 10 phút. Trong thơ anh Hội Đồng nói ảnh ăn trưa dưới Mỹ Tho, rồi ảnh mới đi. Có sớm cũng 2 giờ rưỡi hoặc 3 giờ ảnh mới lên tới.

- Thì bây giờ đã gần 2 giờ rưỡi rồi.

- Chưa, mới 2 giờ 10. Nó đi lâu rồi, chắc nó về cũng gần tới.

- Nó về trễ rồi làm sao? Hồi nãy tôi biểu nó đừng đi, mà nó cãi tôi.

- Bà hay la quá! Ví như vợ chồng anh Hội Đồng với đốc tơ tới trước, còn con Tâm đi chợ về sau, lại hại gì.

- Sao lại không hại? Ông cưng con rồi nó muốn thế nào ông cũng chìu theo nó hết thảy. Thuở nay ông có thấy ai đi coi vợ, mà tới ngồi đó chờ nàng dâu hay không?

- Coi vợ giống gì hổng biết! Hai đàng đã hứa lam sui với nhau mấy năm nay. Sắp nhỏ nó cũng gởi thơ đổi hình với nhau. Bây giờ đốc tơ về mình cho hai đứa nó gặp mặt nhau, chớ coi vợ nỗi gì. Ví như ở dưới họ tới trước thì họ ngồi chơi, họ chờ có một chút, chết chóc gì đó mà sợ.

- Làm sui mà ông nói nghe dễ quá!

- Đời nay mà khó dễ giống gì.

Vợ chồng đương cãi cọ nhau thì nghe tiếng xe hơi chạy vô sân. Ông ngó ra và nói rằng: "Vợ chồng anh Hội Đồng lên tới kìa". Bà nói: "Chết chưa! Tôi nói hay hôn hử?"

Hai vợ chồng vội vã bước ra thềm đứng chực mà tiếp khách.

Ông đốc tơ Cao Vĩnh Xuân, trạc chừng 27-28 tuổi, vóc ốm mà cao, mặt sáng sủa, bộ nghiêm chỉnh, đầu đội nón nỉ màu ma-rông[2], mình mặc một bộ đồ Tây xám, mở cửa xe nhảy xuống gọn gàng, rồi tay nắm cửa xe đứng chờ cha mẹ leo xuống.

Vợ chồng ông hội đồng địa hạt Cao Vĩnh Thạnh tiếp nhau xuống xe, ông mặc áo dài khăn đóng đàng hoàng, bà mặc áo tím than lót màu cặn rượu chát. Xuống xe rồi vợ chồng đi trước, con nối theo sau mà lên thềm.

Ông Đạo thì bắt tay chào mừng ông Thạnh; bà Đạo thì tiếp rước bà Thạnh, chủ khách đều hớn hở vui cười. Ông đốc tơ Vĩnh Xuân dở nón, cúi đầu mà chào ông và bà chủ nhà. Ông Đạo vội vã bắt tay và hỏi:

- Hôm đó tàu tới hồi mấy giờ?

- Dạ, tàu tới đúng 4 giờ.

- Hèn chi! Tôi nghe nói 5 giờ chiều tàu tới. Đúng 5 giờ tôi qua đó, thì tàu tới đã lâu rồi, hành khách đã lên hết.Tôi kiếm anh Hội Đồng, chị Hội Đồng cũng không có.

Ông Hội đồng Thạnh nói: "Tàu tới, vợ chồng tôi rước thằng nhỏ rồi chạy về Cai Lậy liền " .

Chủ khách dắt nhau vô nhà, Bà Đạo mời bà Thạnh đi thẳng vô ngồi bộ ván phía trong, còn ông Đạo thì mời ông Thạnh với Vĩnh Xuân ngồi tại bộ ghế salon phía ngoài, hai ông ngồi ngang nhau, Vĩnh Xuân ngồi sụp xuống, mà một bên với cha.

Ông Đạo mời khách uống nước hút thuốc lăng xăng, rồi hỏi Vĩnh Xuân rằng:

- Từ bên Tây về bên nầy, ở dưới tàu tới hai mươi mấy ngày, chắc cháu mệt lắm hả?

- Dạ, ở dưới tàu lâu, nên tù túng một chút, mà cháu về ba bữa rày, nghỉ cũng đã khỏe.

- Cháu lấy được bằng cấp Y khoa tấn sĩ rồi, bây giờ về đây cháu tính xin vô ngạch lương y của nhà nước, hay là cháu muốn mở phòng khám bịnh riêng ở ngoài?

- Thưa, cháu muốn mở phòng khám bịnh cho thuốc riêng đặng thong thả mà khảo cứu thêm về cái nghề thuốc.

Cô Hai Tân vừa nói vừa kéo tay Vĩnh Xuân mà dắt qua phòng ăn. Hai ông và hai bà ngó nhau mà cười. Bà hội đồng Thạnh nói rằng: "Gái đời nay dạn dĩ quá!" Bà Đạo cười mà đáp rằng: "Tại thầy cho nó học chữ Tây, nên tánh nó như đầm. Tôi rầy nó hết sức, muốn sửa cho nó theo con gái An Nam, mà sửa không được".

Ông Đạo nói rằng: "Đời nào phải theo đời nấy, sửa giống gì. Đờn ông đời nầy người ta cùng là giao thiệp đều theo cách người Âu Mỹ. Đờn bà con gái tự nhiên phải tập ăn ở như đầm, mới hiệp ý nhau được chớ ".

Bà Đạo hỏi bà Thạnh rằng:

- Anh chị đã có tính tháng nào cưới hay chưa?

- Nó về hổm nay, vợ chồng tôi nói chuyện với nó thì nó nói để thủng thẳng ít ngày rồi sẽ hay.

- Chừng nào cưới, xin anh chị phải cho hay trước lâu lâu một chút, chớ đừng có nói gấp quá sắm đồ không kịp.

- Có lẽ phải đi lễ hỏi rồi mới định ngày cưới chớ.

Ông Đạo lắc đầu nói rằng: "Vợ chồng tôi đã hứa làm sui với anh chị bốn, năm năm nay rồi, sắp nhỏ nó cũng biết việc đó. Bây giờ đốc tơ về rồi, chừng nào cưới thì cưới, bày nhiều lễ làm chi. Đời văn minh, mà còn giữ theo tục xưa, coi kỳ quá".

Ông Thạnh cười và đáp rằng:

- Anh chị thương, nên dễ như vậy, thì vợ chồng tôi mang ơn lắm.

- Tôi với anh mà khó dễ giống gì. Anh chị muốn thế nào cũng được hết, miễn tiện thì thôi.

- Anh nói như vậy,thôi để tôi tính việc nhà ít bữa rồi tôi lên, hoặc tôi gởi thơ cho anh hay.

- Ruộng anh năm nay lúa tốt hôn?

- Tốt lắm. Ruộng của anh trong Kinh Mới anh bỏ hoang uổng quá. Nghe nói phía trỏng năm nay họ làm lúa trúng dữ.

- Tôi mua sở đất đó hết ba chục ngàn, làm mấy năm bị thất thoát hoài, lỗ vốn gần mười ngàn nữa; tôi đã thèm, hết muốn theo ruộng, để lo cơ sở cao su với vườn sầu riêng dễ chịu hơn.

- Cao su lúc nầy có lên giá hôn?

- Có lên chút đỉnh, làm ăn được.

- Còn trại cưa của anh khá hôn?

- Mấy năm trước thì đủ vốn chớ không lời. Từ năm ngoái tới giờ coi mòi khá.

- Sở ruộng của anh ở dưới Cai Lậy, để coi có ai muốn mướn, thì tôi chỉ cho họ lên họ mướn. Mùa nầy lúa phía trỏng trúng đây, chắc qua sang năm thiếu gì người mướn.

- Nếu có ai đó muốn mướn xin anh làm ơn cho mướn giùm cho tôi. Chắc là tôi không dám mà làm nữa. Ở trên nầy mà xuống dưới làm ruộng bất tiện quá.

Cô Hai Tân với Vĩnh Xuân dắt nhau trở qua salon. Cô thưa cho cha mẹ hay bánh trái đã dọn rồi.

Ông Đạo bèn đứng dậy mời khách qua phòng ăn mà dùng bánh.

Hai ông ngồi trên, hai bà ngồi giữa, sau chót là Vĩnh Xuân với cô Hai Tân ngồi ngang mặt nhau.

Vĩnh Xuân ngồi nghiêm chỉnh song chàng ngó cô Hai Tân luôn luôn và cứ chúm chím cưòi hoài, chớ nói ít. Còn cô Hai Tân thì cô lăng xăng, lấy bánh bỏ đầy dĩa cho chàng, gọt trái bom ép chàng ăn, rót cà phê mời chàng uống.

Ăn uống xong rồi, chủ khách trở qua salon. Cô Hai Tân mới nói với Vĩnh Xuân rằng: "Em yêu bông lắm. Bởi vậy trước sân em không cho thầy em trồng cây, để trống mà xây bồn trồng bông chơi. Trời mát rồi, vậy mời anh bước ra sân coi mấy gốc hường của em đây. Đã biết dẫu thế nào cũng không bằng hường bên Tây được, nhưng mà bông coi cũng có vẻ đẹp đẽ, lại ở xứ nắng nên nó có cái màu theo trong xứ. Anh ra đây coi ".

Cô vừa nói vừa bước lại cặp tay Vĩnh Xuân mà dắt đi ra sân.

Vĩnh Xuân bước xuống thềm và hỏi rằng:

- Đây kêu là Chợ Quán, mà chợ chỗ nào đâu tôi không thấy, lại thấy vườn nhiều?

- Tuy là Chợ Quán, song không có chợ, đường trước nhà đây đi xuống một chút thì tới mé sông. Anh quẹo qua tay mặt đi một đỗi tới nhà thương, đi khỏi nhà thương thì gặp chợ, người ta kêu chợ Hòa Bình. Anh không biết phía nầy hay sao?

- Hồi nhỏ tôi lên Sài Gòn có một năm rồi tôi đi Tây, tôi không có dịp đi vô phía trong nầy.

- Từ rày sắp lên anh sẽ có dịp. Anh có hay em thi tú tài kỳ nhì em đậu rồi hay không?

- Hay rồi.

- Ai nói?

- Thầy tôi nói tôi mới hay.

- Hôm em thi đậu thì anh đã xuống tàu rồi, nên em không biết làm sao mà viết thơ cho anh hay được. Em muốn gởi thơ xuống chận tàu anh ở Singapour, mà rồi em nghĩ để anh về tới rồi anh hay thình lình ngộ hơn.

- Tôi lấy làm mừng và khen cô.

- "Cô chớ"! Kêu bằng em, chớ kêu bằng cô nghe lợt lạt quá. Anh kêu bằng cô nữa, em giận đa, biết hôn?

- Nếu em cho phép thì tôi mới dám.

- Cho phép liền. Anh về dưới Cai Lậy hổm nay chắc anh buồn dữ hả?

- Đi lâu quá về nhà thấy cha mẹ, ông bà thì mừng, chớ có buồn gì đâu.

- Phải, anh mới về thì anh mừng. Mà anh ở nhà tới ba bữa rồi anh hết mừng, thì chắc anh phải buồn. Em biết chợ Cai Lậy mà. Mấy năm trước thầy em làm ruộng ở dưới, em có theo thầy em xuống chơi mấy lần, lần nào em cũng ghé thăm hai bác. Chợ gì mà chật hẹp, đường sá nhỏ xíu, phố xá dơ dáy quá. Còn đi mới ra khỏi chợ thì tứ phía là ruộng hết thảy, cảnh coi buồn muốn chết.

- Ở nhà quê thì là vậy chớ sao.

- Buồn lắm chắc em ở không nổi.

- Nhà quê thì không có các cuộc vui như thành thị, song được bề thanh tịnh, mình ở thì khỏe trí hơn.

- Nếu muốn thanh tịnh cho khỏe trí thì thà là lên ở miệt trên, cao ráo, sạch sẽ hơn. Để bữa nào em dắt anh lên sở cao su của thầy em trên Củ Chi cho anh coi, thanh tịnh mà sạch sẽ lắm. Còn nếu qua vườn sầu riêng bên Bình Nhâm, thì vui hơn nữa. Để thủng thẳng rồi em dắt anh đi chơi cho biết.

- Tôi sanh trong chỗ ruộng lúa, nên tôi ưa ruộng, ngó ra đồng tôi vui trong lòng. Mỗi chỗ đều có thú vui khác nhau. Ở ruộng, đến mùa cấy rồi, mình đi theo mấy bờ ruộng mà câu cá, thú vị lắm.

- Ở trên nầy câu cá cũng được vậy. Qua trại cưa của thầy em, bên Rạch Ông, rồi ngồi trên cầu mát mà câu, cá ăn giựt không kịp. Em câu chơi hoài. Như anh thích câu cá thì em dẫn anh đi câu.

Hai người vừa nói chuyện vừa dắt nhau đi vòng trong sân mà xem bông, xem hường, xem huệ, coi họ vui vẻ lắm.

Bà Thạnh tính từ[3] đặng đi Cần Đước cho sớm, nên bà bước ra cửa kêu Vĩnh Xuân mà nói rằng: "Thôi, trở vô đặng thưa với hai bác mà đi Cần Đước, con. Bốn giờ rưỡi rồi".

Cô Hai Tân chưng hửng nên hỏi Vĩnh Xuân:

- Gấp như vậy hay sao?

- Tôi phải xuống Cần Đước đặng thăm bà ngoại tôi.

- Vậy mà tôi tưởng ăn cơm chớ.

- Xin lỗi cô để khi khác.

- Kêu cô nữa kìa!

Vĩnh Xuân cười rồi đi vô nhà với cô Hai Tân.

Vợ chồng ông hội đồng Thạnh với Vĩnh Xuân từ giã mà đi. Vợ chồng ông Đạo với cô Hai Tân đưa ra xe.

Khi Vĩnh Xuân sửa soạn bước lên xe, thì cô Hai Tân níu áo mà nói rằng: "Khoan, xin chờ em một chút". Cô đi lại một bụi hường, hái một bông vừa mới bán khai, đem giắt trên miệng túi áo của Vĩnh Xuân vừa cười vừa nói: "Xin anh giữ cái bông nầy để kỷ niệm ngày nay".

Vĩnh Xuân tạ ơn rồi lên xe. Xe rút chạy, cô Hai Tân đứng ngó theo, sắc mặt hân hoan, cặp mắt rất hữu tình.

Bà Đạo ngó chồng rồi lắc đầu nói rằng: "Con gái đời nay làm kỳ quá, coi không được. Hồi trước người ta đi coi vợ, mà người ta thấy dâu lý lắc như con Tân vậy người ta sợ, người ta dám cưới đâu".

Ông Đạo rùn vai rồi bước lên thềm và đáp rằng: "Bà thủ cựu quá! Đời nào có phong tục theo đời nấy chớ".

II

Cách nửa tháng.

Một buổi sớm mơi, cô Hai Tân ngồi xe hơi vô Chợ Lớn mua đồ. Ông Từ Đại Đạo mặc đồ mát, đứng trước sân coi mấy tên gia dịch xới đất đặng trồng bông.

Người phát thơ ghé lại trao cho ông Đạo một phong thơ với hai tờ nhựt báo. Ông cầm phong thơ mà coi, thì thấy con dấu nhà thơ Cai Lậy. Ông quầy quả bước vô nhà, ngồi tại salon rồi xé thơ mà coi.

Bà Đạo nằm tại bộ ván phía trong, thấy ông coi thơ rồi ông biến sắc và thở dài, thì bà hỏi rằng:

- Thơ của ai vậy?

- Thơ của anh hội đồng Thạnh.

- Ảnh gởi thơ nói việc gì? Ảnh có nói chuyện sắp nhỏ hay không?

- Ảnh gởi thơ nói chuyện đó đa.

- Ảnh nói sao đó? Có nói lối tháng nào xin cưới hay không?

- Khỉ mốc chớ cưới! Ảnh gởi thơ mà hồi việc hôn nhơn nè.

- Hứ! Sao vậy?

- Ảnh nói đốc tơ chưa muốn vợ.

- Nói cái gì kỳ cục vậy! Đây đọc thơ cho tôi nghe coi.

Bà vừa nói vừa bước lại ngồi ngang ông. Ông đọc thơ như vầy:

"Kính gởi lời trước thăm anh chị và hai cháu, sau trả lời cho anh chị rõ việc hôn nhơn của sắp nhỏ.

Đốc tơ đi thăm bà con bên nội, bên ngoại đủ hết rồi, vợ chồng tôi mới dở chuyện hôn nhơn mà bàn tính với nó. Nó nói "bây giờ bụng nó còn chưa muốn cưới vợ, để ở một mình đặng thong thả mà khảo cứu thí nghiệm y khoa. Vợ chồng tôi sợ thất ước với anh chị, nên hổm nay ráng ép nó hết sức, mà nó nằng nặc quyết định không chịu cưới vợ gấp, xin ở độc thân năm bảy năm đặng khảo cứu nghề của nó cho tinh tế, rồi sẽ tính bề gia thất.

Vậy tôi phải kính lời thưa cho anh chị hay. Con có học thức rộng, không dễ gì mà mình ép nó được. Mà nó nói như vậy, tôi tưởng anh chị không lẽ ép cháu Tân phải chờ nó. Vậy vợ chồng tôi xin anh chị tự liệu, nếu coi chỗ nào phải thì gả cháu Tân, chẳng cần phải chờ Vĩnh Xuân, bởi vì có biết chừng nào nó mới cưới vợ mà chờ.

Tôi viết thơ nầy mà tôi buồn lắm, vì anh em mình tính làm sui với nhau 4-5 năm nay, bây giờ Vĩnh Xuân làm cho tôi phải có lỗi với anh, thiệt tôi khó chịu quá. Mà thà là buồn, song tôi nói phứt cho anh chị hay, thì tốt hơn là tôi để dây dưa, thành ra tôi không thiệt tình với anh chị.

Xin anh chị xét lại mà tha lỗi cho vợ chồng tôi ".

CAO VĨNH THẠNH

Kính thơ.

Bà Đạo nghe đọc dứt rồi, thì bà nói với chồng rằng:

- Tôi chắc nó chê con Tân không có nết, chớ có gì đâu.

- Sao mà không có nết! Làm đốc tơ mà có vợ thông minh lanh lợi như con Tân vậy, thì phải lắm, còn chê nỗi gì. Tôi nghĩ nó tính lập nhà thương, nó muốn kiếm vợ cho thiệt giàu, đặng họ ra vốn cho nó làm công việc, nên nó kiếm chước mà từ hôn chớ.

- Tôi tưởng không phải vậy đâu. Muốn lập nhà thương bất quá tốn đôi ba chục ngàn chớ bao nhiêu. Nó cưới con Tân rồi, như nó muốn như vậy, thì anh Hội đồng giúp nó một mớ. Mình giúp một mớ nữa, nó làm cũng được, cần gì phải kén vợ nào nữa. Họ giàu mà họ quê mùa, họ rị mọ lắm, dễ gì bảo họ ra tiền một hai muôn.

- Tôi nghi lắm. Đời nầy là đời kim tiền, thiên hạ họ tính lợi tính hại hết thảy. Thôi họ chê con Tân nghèo, thì họ cưới chỗ khác, tôi có cần gì đâu. Mình không phải nghèo hèn, con mình không phải quê dốt gì mà sợ nó ế chồng.

- Tôi giận quá, tôi muốn ông đi xuống Cai Lậy mà hỏi lại cho ác chất coi tại sao Vĩnh Xuân không chịu cưới con Tân.

- Người ta không chịu cưới con mình rồi, còn mặt mũi nào mà mang xuống đó! Tôi không đi đâu hết.

- Nếu ông không chịu đi, thì tôi đi.

- Đi chi vậy?

- Để tôi xuống cho giáp mặt đặng tôi hỏi coi tại sao Vĩnh Xuân chê con Tân.

- Bà không biết mắc cỡ hay sao?

- Có gì đâu mà mắc cỡ. Hứa làm sui với nhau mấy năm nay, giờ người ta bội ước, họ mắc cỡ chớ mình mắc cỡ nỗi gì.

- Bà muốn đi thì đi một mình. Tui nhất định không ngó mặt tụi nó nữa.

- Để sáng mai tôi đi. Nè, mà ông khoan nói cho con Tân nó hay đa, nghe hôn.

- Phải nói cho nó hay chớ. Chuyện trăm năm của nó nay đã dở dang, mình còn giấu nó làm chi.

- Khoan đã. Để tôi đi xuống dưới coi họ nói làm sao rồi sẽ hay. Ít bữa mình sẽ nói cho nó, có muộn gì đâu.

- Tự ý bà.

Xe hơi của cô hai Tân về, chạy vòng vô sân. Bà Đạo lật đật lấy thơ xấp lại mà bỏ vô túi rồi đi vô buồng.

Ông Đạo trở ra sân mà coi chỉ cho gia dịch trồng bông. Cô hai Tân xuống xe rồi đi lại đứng một bên cha mà nói rằng: "Trồng bông cho đều mấy bồn hết, đặng chừng đám cưới coi mới ngộ". Ông Đạo châu mày, ngó chỗ khác, không nói chi hết.

Sáng bữa sau. Cô hai Tân thấy mẹ thay đổi áo quần rồi kêu sốp-phơ đem xe ra. Cô bèn hỏi:

- Má đi đâu vậy má?

- Má lên trên sở cao su một chút.

- Má cho con đi với má.

- Con đi làm gì. Con ở nhà với thầy, để má đi thăm vườn một chút.

- Má về ăn cơm hay không?

- Chừng mười một giờ má về. Mà như tới giờ ăn cơm, má có về trễ, thì con biểu thằng bếp cứ dọn cơm cho thầy con ăn đi, đừng có chờ.

Ông Đạo ở nhà với con, mà ông không muốn thấy mặt con, nên trọn buổi sớm mơi ông cứ xẩn bẩn trước sân, hoặc sau vườn, mà coi gia dịch vô phân tưới nước những bông và cây của ông trồng.

Đến 11 giờ rưỡi mà bà Đạo chưa về. Cô hai Tân biểu bếp dọn cơm, rồi cô ra vườn kiếm cha mà mời vô ăn. Ông Đạo ngồi ăn cơm với con, mà ông không nói chuyện; cô hai Tân có hỏi chi thì ông trả lời tiếng một mà thôi.

Ăn cơm rồi cha con đang ngồi ăn đồ tráng miệng, bà Đạo về tới. Cô hai Tân thấy xe vô sân, thì cô lật đật và bước ra thềm và nói rằng: "Má về kìa! Phải dè má về, mình chờ một chút nữa, đặng ăn cơm với má cho vui".

Chừng bà Đạo xuống xe, thì cô hỏi rằng: "Sao má về trễ vậy má? Quá mười hai giờ rồi. Má dặn mười một giờ, mà con chờ tới mười một giờ rưỡi, con biểu dọn cơm".

Bà đạo không trả lời, không nói chi tiết, mà mặt lại có sắc giận. Chừng bà bước vô nhà, ngó thấy ông ngồi uống nước, thì bà nói rằng: "Tôi đoán trúng lắm; thiệt nó chê con Tân không có nết na! Tại ông đó, tại ông muốn cho con nó theo gái kim thời, ông cho nó học Tây, ông tập nó ăn nói đi đứng như đầm, tôi cản không được nên bây giờ mình mới bị người ta khinh rẻ như vậy đó, ông thấy chưa?".

Cô hai Tân không hiểu việc gì hết, nghe mẹ nói như vậy thì cô chưng hửng, đứng ngó mẹ trân trân.

Bà Đạo ngồi một cái ghế ngang với ông, bà vừa lột khăn choàng vừa nói rằng: "Thiệt, khốn nạn hết sức!".

Ông Đạo châu mày nói rằng: "Ai biểu bà đi xuống dưới làm chi, rồi bà về trở lại bà giận tôi".

Cô hai Tân lại ngồi một bên mẹ và thỏ thẻ hỏi rằng: "Có việc gì vậy má? Ai chê con không có nết na mà má giận đó?"

Bà Đạo ngó con rất oai nghiêm mà đáp rằng:

- Đốc tơ Vĩnh Xuân nó chê mầy, chớ ai.

- Chê hồi nào? Nói với ai mà má hay?

- Nó nói với tao chớ nói với ai.

- Nói hồi nào? Nói ở đâu?

- Mới nói dưới nhà anh hội đồng hồi nãy đây.

- Té ra má đi xuống dưới người Cai Lậy, má về đây hay sao?

- Chớ sao!

- Má đi xuống dưới chi vậy? Có ai mời má hay sao?

- Được thơ tao giận, nên tao hỏi cho giáp mặt, chớ ai mà mời.

- Thơ đâu sao má không cho con coi?

- Thơ đây, mầy muốn coi thì coi...Vậy cho sáng con mắt cha con mầy. Con gái An nam thì học nữ công, nữ hạnh, bày đặt theo kim thời, theo văn minh, nên mới nhục nhã như vậy đó!

Bà vừa nói vừa móc túi lấy ra một phong thơ mà đưa cho con.

Cô hai Tân mở cái thơ của ông Hội Đồng Thạnh ra mà đọc. Chừng cô đọc hết rồi thì cô cười ngất mà hỏi mẹ rằng:

- Tại má thấy cái thơ nầy nên má mới đi xuống Cai Lậy đó phải không?

- Chớ sao.

- Phải mà thầy con cho con coi cái thơ nầy, thì con cản, con không cho má đi. Thơ nói như vậy, thì là dứt rồi, má còn tới nhà người ta làm gì.

- Tao giận lắm, nên tao xuống tao hỏi cho rõ ràng coi tại sao họ chê mầy.

- Vì thầy má đã hứa lời, nên họ muốn cưới con thì cưới; còn như họ hồi thì thôi, chớ hỏi họ không cưới rồi con chết hay sao mà má giận? Má xuống má hỏi giống gì nữa? Má có gặp vợ chồng bác Hội đồng với anh Đốc tơ ở nhà hay không?

- Có ở nhà đủ hết.

- Má hỏi rồi họ nói làm sao?

- Ban đầu họ cũng nói như trong thơ vậy. Đốc tơ nói chưa muốn cưới vợ, để ở một mình đặng khảo cứu làm cho nghề thuốc được rành. Tao không chịu cái lý đó, bởi vì nó không muốn cưới vợ, sao mấy năm nay nó gởi thơ từ cho mầy luôn luôn. Tao hỏi riết mới lòi ra sự Đốc tơ nó chê mầy không có nết na theo gái An nam.

- Lời chê con không có nết đó là lời vợ chồng bác Hội đồng nói hay là lời của anh Vĩnh Xuân nói?

- Đốc tơ nó nói với tao chớ.

- Ảnh nói sao đâu, má lập lời ấy lại cho con nghe thử coi?

- Ối! Nó nói dài lắm, ai nhớ hết cho được. Nó nói năm nó được thơ của anh Hội đồng gởi qua cho nó hay, ảnh đã hứa làm sui với thầy mầy, thì nó tưởng là chừng nó học thành rồi, nó trở về xứ sở, nó sẽ có một người vợ An nam thiệt thà mềm mỏng, lo cơm nước, áo quần cho nó. Té ra chừng nó về, giáp mặt với mầy, nó thấy cách mầy ăn nói, bộ mầy đi đứng giống như đầm chớ không phải như người vợ nó tưởng tượng trong trí nó mấy năm nay đó vậy. Nếu cưới mầy, thà rằng nó cưới đầm còn tốt hơn, bởi vì mầy làm bộ như đầm, chớ mặt An nam trân mà đầm nỗi gì. Nó tỏ thiệt với tao lời nó nói không chịu cưới đó là lời nói dối. Nó sẽ cưới vợ, song nó cưới con gái An nam, biết lễ phép An nam, biết tam tùng tứ đức, chớ nó không chịu cưới gái kim thời mặt An nam mà bộ như đầm đó.

- Gái kim thời hư lắm hay sao? Anh Vĩnh Xuân bụng dạ hẹp hòi quá! Phần ảnh thì ảnh muốn học cao, đặng có trí độ như người Tây. Còn phần đờn bà con gái thì ảnh không muốn cho họ học cao, đặng có trí độ như người đầm. Ảnh muốn cho đờn bà con gái An nam phải lục đục trong bùn, phải lăn lóc dưới bếp, làm tôi mọi để giữ con, quét nhà, nấu ăn cho ảnh, phải cúi đầu quì gối vưng lời ảnh luôn luôn, ảnh nói trời hay trời, ảnh nói đất hay đất. Anh Vĩnh Xuân có cái quan niệm về vợ chồng như thế ấy, mà ảnh chê con, ảnh không cưới con thì may cho con lắm. Má nên đốt đèn treo cờ ăn mừng, chớ đừng có buồn.

- Chồng chê mà chưa biết mắc cỡ, còn nói nhiều chuyện!

- Thưa má, ví như con có tánh bất trung bất chánh hoặc sanh tâm gian giảo làm mất tiết mất trinh, mất danh dự, mất phẩm giá nên bị chồng chê thì con mới hổ thẹn. Chớ chê con hư như anh Vĩnh Xuân chê đó, thì con cười, con có mắc cỡ chi đâu.

Nãy giờ ông Đạo ngồi nghe vợ con nói chuyện với nhau, ông không thèm xen vô. Bây giờ ông nghe con nói như vậy, ông mới nói rằng: "Thôi, họ hồi thì thôi. Con Tân còn nhỏ, ế ẩm gì đó mà lo. Để cho Vĩnh Xuân nó kiếm con gái biết lễ phép An nam nó cưới. Con Tân, coi biểu bầy trẻ dọn cơm cho má con ăn".

Bà Đạo đứng dậy nói rằng: "Tôi ăn cơm không được đâu. Giận quá rồi bắt no. Để tôi nghỉ chừng nào đói tôi sẽ ăn". Bà nói rồi bỏ đi vô buồng thay áo. Chừng bà trở ra thì cô hai Tân đã làm sẵn một ly sữa cho bà uống.

Vợ chồng ông Đạo nằm trên bộ ván mà nghỉ. Cô hai Tân ngồi cái ghế gần đó mà đọc nhựt trình.

Bà Đạo nói rằng: " Tôi nghĩ lại thiệt tôi tức quá. Mình không phải nghèo khổ gì, có một đứa con gái cho ăn học tốn hao không biết bao nhiêu, lại nó cũng không xệp mũi sứt tai gì đó, mà gả lấy chồng lại bị người ta chê!"

Ông Đạo đáp rằng:

- Bà đừng có buồn mà. Bà không nghe con Tân nó nói hồi nãy đó sao, tôi nghĩ nó nói phải lắm. Ở đời nầy mà nó còn cái óc thủ cựu quá như vậy, nó không cưới con mình tôi cũng cầu.

- Con Tân nó nói giống gì ông cũng cho nó nói phải hết thẩy. Ông cưng nó, ông nghe lời nó lắm. Bởi ông cưng, ông nghe nó, nên bây giờ nó mới vậy đó.

- Bây giờ nó vậy là sao?

- Nó không có nết na gì hết chớ sao.

- Nết na là cái gì mà bà nói không có?

- Nết na là đi đứng cho đằm thắm, ăn nói trúng khuôn phép, việc đáng nói sẽ nói, dầu việc vui cũng đừng có cười om sòm. Con gái có nết na là vậy đó, chớ nết na là gì.

- Nết na như vậy là nết na của hình nộm, chớ có phải nết na của người ta đâu. Người ta có mắt, có tai, có ruột thì tự nhiên có cảm giác, có tánh khí thấy việc vui thì cười, thấy việc quấy thì giận, muốn đứng thì đứng, muốn ngồi thì ngồi. Bà có con mà bà muốn tập cho nó như cái hình máy, giựt dây nó mới đi, khều miệng nó mới nói, ý bà như vậy không hạp với ý tôi chúc nào hết. Sanh con mình lo nuôi cho nó mạnh mẽ phần xác, lo cho nó học đặng nó mở mang tri thức, lo dạy dỗ cho nó biết yêu chánh ghét tà. Còn tánh khí thì phải để cho nó thong thả không nên ép buộc nó vào khuôn mẫu nào hết, làm như vậy nó mới có nhơn phẩm, có chơn tánh riêng của nó chớ.

- Ông dạy giỏi lắm! Nhờ ông dạy giỏi, nên bây giờ họ mới không dám cưới nó đó.

- Bà cứ lo việc đó hoài! Có phải trong nước An nam nầy có một mình Vĩnh Xuân là con trai đâu. Đốc tơ nó chê nó không cưới thì mình gả cho trạng sư, cho bác vật, ế ẩm gì đó mà sợ. Để rồi bà coi, tôi sẽ kiếm chồng cho con Tân sang trọng thông minh bằng mười Đốc tơ Vĩnh Xuân.

- Ông tập tánh nó như đầm, thì ông gả nó cho Tây chớ An nam nào mà dám rớ tới.

- Ví như gả cho Tây lại hại gì?

- Khéo nói túng! Hồi nó còn nhỏ, tôi năn nỉ với ông, tôi biểu cho nó học đặng biết chữ chút đỉnh mà thôi, rồi rước thợ về nhà dậy nó học may vá, thêu thùa, bánh mứt. Chừng nó lớn mình lựa đứa nào nghèo mà biết nhơn nghĩa, mình gả nó, rồi bắt vợ chồng nó ở với mình. Mình ít con thì mình nuôi rể, cho con mình nó khỏi cực khổ. Ông ham danh dự, ông muốn làm cao, bởi ông trèo cao quá, nên bây giờ ông mới té nặng đó.

- Bà đừng nói như vậy. Chưa té đâu. Sao mà té?

- Ông muốn gả con cho cao bây giờ người ta chê, người ta không thèm cưới thì là té, chớ còn đợi gì nữa?

- Tôi đã nói với bà, tôi sẽ kiếm chồng cho con Tân cao bằng mười Vĩnh Xuân cho bà coi mà.

Nãy giờ cô Hai Tân ngồi coi nhựt trình, để cho cha mẹ cãi nhau thong thả, cô không dự vào. Bây giờ cô mới cười mà nói rằng: "Sao má nói con té? Con đứng vững lắm, chẳng bao giờ té đâu mà má sợ. Còn thầy lo kiếm chồng cho con chi vậy? Con quyết định ở độc thân trọn đời, con không thèm lấy chồng đâu xin thầy đừng tính tới việc nhơn duyên của con nữa.

Ông Đạo lồm cồm ngồi dậy ngó con mà hỏi:

- Chuyện gì mà lại không thèm lấy chồng?

- Con ở độc thân thử coi thứ gái kim thời nầy hư đến thế nào mà thiên hạ họ chê.

- Con tính như vậy trí con thấp lắm. Con không lấy chồng, họ tưởng đâu họ chê rồi con ế, không ai thèm cưới, họ khinh khi con nữa chớ.

- Người như vậy đó dầu khen con cũng không mừng, dầu chê con cũng không sợ.

- Con không chịu lấy chồng rồi con làm gì?

- Con xin thầy với má cho con đi Tây.

- Đi Tây làm chi?

- Con qua Tây con học thêm ít năm nữa.

Bà Đạo cười gằn mà nói:

- Bên nầy học làm đầm chưa đúng nên bây giờ đòi đi qua Tây học thêm đặng làm đầm cho thiệt đúng phải hôn?

- Thưa phải.

- Con nết na vậy đó, thầy nó thấy chưa! Họ chê nó, họ không thèm cưới, nó giận lẫy không thèm lấy chồng. Bây giờ nó đòi đi Tây, tôi rầy nó, rồi nó lẫy với tôi nữa đó.

- Thưa, con nói thiệt, chớ con đâu dám nói lẫy với má. Con học đặng con làm đầm cho đúng bực thử coi như thế nào.

- Muốn lấy chồng hay là không muốn thì tự ý, việc đó tao không ép. Chớ đi Tây thì không được. Con gái mà đi xa như vậy dễ gì hay sao?

- Con lớn rồi con đủ trí khôn, có sao đâu mà sợ má.

Ông Đạo can rằng:

- Thầy với má có một mình con là gái, nếu con đi Tây thì má con nhớ. Con đừng có tính việc đó.

- Nếu thầy với má không bằng lòng cho con đi Tây đặng con học thêm, thì phải cho con 10 ngàn đồng bạc.

- Cho con 10 ngàn đặng con làm việc gì?

- Con muốn làm việc gì tự ý con.

- Con nói như vậy sao được. Không phải cha mẹ tiếc tiền với con. Nếu con làm việc phải, dầu tốn mấy chục ngàn cũng được, chẳng luận 10 ngàn. Mà con làm việc gì con phải nói rõ cho cha mẹ biết chớ?

Cô Hai Tân ngồi suy nghĩ một hồi rồi nói rằng: "Con muốn hoặc rủ chị em bạn của con hiệp nhau lập một trường nữ nhi học hiệu đặng đào tạo ra một đám con gái mới, có đủ tư cách cứng cỏi, cao thượng, như con gái bên Âu bên Mỹ, để giải thoát cái ách tôi mọi của đờn ông, họ hầm hầm quyết mang vào cổ chúng con hoài, hoặc lập một tờ nhựt báo mà vận động khuyến khích chị em gái phải đổi lòng sửa trí, phải kết đoàn, phải tranh đấu đặng lướt cho khỏi cái địa vị hèn hạ mà phong tục cứ buộc chúng con phải loi nhoi ở trong đó hoài, đặng chung đứng ngang hàng với đờn ông con trai trong xã hội".

Bà Đạo chắt lưỡi nói rằng: " Trời ơi! Phận riêng của con còn chèm nhem đây, biết con lo cho thân được yên hay không mà, hơi nào mà lo cho thiên hạ nữa không biết"

Cô Hai Tân nói: "Thưa má, phận con yên lắm có chèm nhem chỗ nào đâu, con đã nhứt định ở độc thân không thèm lấy chồng, thì thân con khỏe khoắn thong thả lắm. Mà ở đời phải có một cái mục đích gì để làm đường mà đuổi theo, thì sự sống mới có ý nghĩa, mới được vui vẻ. Con quyết lấy sự giải phóng phụ nữ mà làm mục đích cho sự sống của con. Nếu thầy với má thương con, thì cho phép con tự do mà làm việc ấy, là một việc không vô ích cho đời của con, mà cũng không vô ích cho xã hội đâu".

Bà Đạo cười ngất mà nói:

- Con báo hại cho con gái An nam hết thảy bắt chước làm đầm như con, rồi chúng nó bị chồng chê như con vậy, càng khổ thêm cho người ta nữa.

- Má cứ lo việc lấy chồng hoài! Trời sanh đờn bà con gái ra, có phải tính cho họ có cái thiên chức độc nhứt là lấy chồng mà thôi đâu má.

- Thì sanh đờn bà con gái ra để hiệp với đờn ông con trai gầy dựng gia đình, sanh con đẻ cháu, làm cho xã hội bền vững chớ sao?

- Con tưởng không phải như vậy. Thiệt, trời sanh đờn bà con gái để làm bạn với đờn ông đặng xây dựng gia đình mà duy trì xã hội. Thế thì, đờn bà với đờn ông đều đứng ngang hàng nhau, đờn bà cần dùng đờn ông, mà đờn ông cũng cần dùng đờn bà vậy chớ. Nếu má nói: "Ðờn bà phải lo lấy chồng " thì con thưa "Đờn ông cũng phải lo lấy vợ". Hai bên ai cũng vậy, cũng đều cần dùng nhau. Nếu đờn ông có quyền chê đờn bà thì đờn bà cũng có quyền chê đờn ông vậy chớ. Mà hai bên đều cần dùng nhau, đều có quyền như nhau, sao đờn ông lại được phép lấn lướt, ép buộc đờn bà, phải làm tôi mọi cho họ? Họ lộng quyền áp chế, thì đờn bà hiệp nhau tẩy chay họ rồi họ làm sao?

- Thôi má dốt, má cãi không lại con. Con giỏi con làm sao cho chồng khỏi chê đó, thì may hơn hết.

Ông Đạo nói rằng: "Nãy giờ thầy suy nghĩ, hai việc con muốn làm đó đều phải hết thảy. Nhưng mà lập trường để dạy học thì bừa bộn một chút, còn thì lập báo thì dễ hơn. Thôi, để thủng thẳng rồi thì thầy sẽ tính, chẳng nên vội lắm".

Bà Đạo mỉm cười mà nói:

- Cái nào con ổng nói ổng cũng cho là phải hết thảy. Thôi, cho nó 10 ngàn bạc đặng nó lập nhựt trình đi.

- Biết chừng đâu.

III

Qua năm sau.

Hơn 10 bữa rày, chẳng những là tại Sài Gòn, Huế, Hà Nội, Kim Biên mà thôi, mà ở các tỉnh thành toàn xứ Đông Pháp, thậm chí ở trong mấy chợ nhỏ, đâu đâu cũng đều có dán những tờ quảng cáo màu xanh, hoặc màu đỏ, hoặc màu vàng mà tuyên bố tờ Nhựt báo „Tân Phụ Nữ" sẽ ra đời để giải phóng phụ nữ Việt Nam, để yêu cầu nam nữ bình quyền và để công kích hôn nhân hủ tục; bởi vậy bữa nay tờ báo xuất bản tại Sài Gòn, những người lãnh bán báo chia nhau đi các nẻo đường mà rao, thì mấy bà mấy cô giành nhau mà mua đặng giúp cho những người có công sáng lập cơ quan để mở đường tấn hóa cho phụ nữ, lại mấy ông mấy thầy cũng áp mua đặng coi cho biết tôn chỉ của tờ báo mới là thế nào. đến 12 giờ trưa, 5 ngàn số báo để bán lẻ tại Sài Gòn, thiên hạ đều mua hết, chẳng còn sót một số nào, mà đi đến đâu cũng nghe người ta nghị luận về tờ báo "Tân Phụ Nữ", đờn ông thì ngợi khen văn chương, đờn bà thì mãn ý về tôn chỉ.

Báo quán dọn lai một cái nhà lầu rộng lớn ngó ra đại lộ Norodom. Từng dưới nhà phía trước thì dọn phòng để khách ngồi chờ với phòng của Ty quản lý làm việc, phía sau thì dọn chỗ cho ấn công sắp chữ và để máy chạy nhựt trình; còn hai bên thì một bên dọn phòng Tổng lý, một bên dọn phòng Chủ bút với phòng cho Bộ biên tập.

Đúng 5 giờ chiều, từng trên lầu đã trưng dọn trang hoàng. Trong cái phòng lớn chính giữa, có một cái bàn dài trải nappe[1] trắng tươi, trên bàn bánh với rượu dọn sẵn sàng.

Khách mời dự tiệc rượu khánh hạ tờ báo „Tân Phụ Nữ" ra đời, đã rải rác kẻ đi xe hơi, ngưới ngồi xe kéo mà tới báo quán.

Ông quản lý Trần Hạo Nhiên, vóc dáng to lớn, bộ mạnh dạn, mặc một bộ đồ nỉ den, giày đen, noeud đen, bâu cứng đứng tại cửa lớn mà tiếp khách rất vui vẻ rồi chỉ thang mà mời khách lên lầu.

Ở trên lầu, cô Hai Tân là Tổng lý báo „Tân Phụ Nữ" bây giờ cô nhập tịch vào làng báo nên cải tên là Tân Phong nữ sĩ, cô hiệp với hai chị em bạn đồng song mà cũng đồng chí, là cô Thiên Hương vợ của Bác vật Qui, lãnh trách nhiệm chánh chủ bút, và cô Thanh Lệ, chưa có chồng, lãnh trách nhiệm phó chủ bút, ba cô mặc y phục theo kiểu kim thời, song trang điểm có vẻ thanh nhã, đứng gần cầu thang mà rước khách bắt tay chào mỗi người, giọng nói hữu tình mà nghiêm nghị, miệng cười hữu duyên lại vui vẻ.

Nhiều văn sĩ trong làng văn, làng báo bực thượng lưu trí thức như giáo sư, bác vật, đốc tơ, trạng sư và hạng Tân Phụ Nữ ở Sài Gòn đều đến dự lễ khánh hạ nên khách kể trên một trăm người.

Ba cô dắt khách đi xem các phòng từ phòng Tổng lý cho tới phòng Tổng biên tập, từ chỗ sắp chữ cho tới chỗ phát báo. rồi khách vào tiệc rượu. Khi khách ngồi rồi, cô tổng lý Tân Phong nữ sĩ đứng dậy mà rằng: "Theo tục lệ xưa nay, hễ có cuộc lễ hoặc đám tiệc gì người chủ tịch phải đọc một bài diễn văn. Chị em chúng tôi lập tờ nhật báo " Tân Phụ Nữ" thệ tâm giải phóng phụ nữ Việt Nam, thệ tâm yêu cầu nam nữ bình quyền, thệ tâm công kích hôn nhân hủ tục, nghĩa là chị em chúng tôi quyết đánh đổ tục lệ xưa, bởi vậy chị em chúng tôi nhứt quyết không làm diễn văn, chỉ lo hành động cho đạt được mục đích mà thôi. Nay quí ông, quí bà, quí cô đến khánh hạ ngày sanh cho tờ báo của chúng tôi, tức biểu đồng tình với cử chỉ của chúng tôi, vậy chị em chúng tôi xin nói " Cám ơn" và xin chúc quí ông, quí bà quí cô ăn bánh uống rượu mà chứng giùm ngày nay là ngày chị em chúng tôi phất cờ kêu toàn thể phụ nữ Việt Nam mở mắt đứng dậy gỡ mà quăng cái ách của bực nam nhi hủ lậu mang vào cổ chúng ta xưa nay.

Cô Tân Phong nữ sĩ nói dứt lời, thì tiếng vỗ tay rộ lên như pháo nổ, rồi chủ khách đồng ăn bánh uống rượu, nói nói cười cười, trên mặt mỗi ngưới đều vui mừng hớn hở.

Tiệc rượu mãn rồi, ông quản lý Hạo Nhiên hối bồi dẹp hết bàn ghế và đặt máy pick-up cho khách khiêu vũ.

Ông Bác vật Qui bước lại cúi đầu chào cô tổng lý Tân Phong và mời cô mở cuộc khiêu vũ đặng khách vui chơi. Cô Tân Phong cặp tay ông bác vật Qui rồi thủng thẳng đi ra đứng giữa phòng tiếng nhạc trỗi lên, hai người bèn nhảy theo nhịp. Khách nam nữ, gần phân nửa, liền mời nhau bắt cặp mà nhảy theo.

Cuộc khiêu vũ dây dưa đến 8 giờ rưỡi mới bãi. Khách từ mà về. Cô Tân Phong, cô Thiên Hương và cô Thanh Lệ hiệp cùng ông quản lý Hạo Nhiên với ông bác vật Qui đứng tại cầu thang mà đưa và tạ ơn khách.

Ông Tạ Chí Thành, là một cự phú ở Chợ Lớn, có vườn cao su trên một ngàn mẫu trong tỉnh Biên Hòa, ông chừng 30 tuổi đẹp trai, mà y phục cũng đẹp; ông đợi khách lần lượt đi hết, rồi ông bước lại đứng trước mặt cô Tân Phong, mắt liếc, miệng cười mà nói rằng: "Tôi rất kính phục chủ nghĩa của ba cô lắm. Vậy tôi khuyên cô bền chí vững lòng mà đuổi theo cho đến đạt mục đích. Nếu cô chẳng chê tôi là đứa thô, thì tôi xin phép đứng sau lưng cô luôn luôn, hễ cô có cần dùng tiền bạc, bất luận là mấy ngàn mấy muôn, đặng tán thành công việc của cô làm, cô cứ day lại ngó tôi, thì tôi sẵn lòng giúp đỡ, xin cô đừng ngại".

Cô Tân Phong cười rất hữu duyên và cúi đầu tạ ơn. Ông Chí Thành bắt tay từ giã rồi mới xuống lầu.

Khách về hết rồi, cô Tân Phong bèn ngó cô Thiên Hương và cô Thanh Lệ mà cười và nói rằng: "Cuộc lễ khánh hạ của chúng ta kết quả rất mỹ mãn. Tôi vui lắm, mà cũng phấn chí lắm. Chúng ta còn phải bàn tính công việc của chúng ta. Vậy tôi xin mời hai chị đi lại nhà tôi đặng ăn cơm rồi nói chuyện luôn thể. Tôi cũng mời anh bác vật và anh quản lý nữa. Tôi có dặn bếp sắp đặt trước rồi, đừng ngại chi hết. Đã khuya rồi, thôi mau mau kẻo nguội hết rồi bếp nó phiền".

Ai nấy không thể từ chối được, nên phải đi theo cô Tân Phong mà xuống lầu.

Vợ chống bác vật Qui có xe hơi riêng, cô Tân Phong mời cô Thanh Lệ với ông Hạo Nhiên lên xe của cô, rồi cô cầm tay lái mà chạy.

Cô Tân Phong mướn một cái nhà trệt mà ở tại đường Richaud. Nhà tuy nhỏ, song có sân rộng, trước có trồng bông đủ màu, chung quanh có cây lớn che tàn mát mẻ. Trong nhà cô dọn rất đẹp, có phòng tiếp khách, có phòng làm việc, chỗ ngủ chỗ ăn đều phân biệt.

Chủ khách về tới nhà, cô Tân Phong mời hết vô phòng ăn và kêu bồi bếp hối bưng đồ ăn. Ráp lại bàn ăn, cô Tân Phong mời vợ chồng ông bác vật Qui ngồi một bên, còn một bên thì cô ngồi giữa, cô mời cô Thanh Lệ ngồi phía tay mặt và ông Hạo Nhiên ngồi phía tay trái của cô.

Bác vật Qui vừa cầm đũa thì nói rằng: "Lễ khánh hạ vui quá, song tôi còn tiếc một điều là hai bác không đến dự tiệc rượu với mấy cô".

Cô Thiên Hương nói rằng: "Hồi hôm tôi có đi với chị Tân Phong vô trong nhà, tôi năn nỉ hết sức mà hai bác không chịu đi. Bác trai tuy không chịu đi, song cũng còn hỏi thăm công việc của chị em tôi làm, duy có bác gái, coi bộ không vui, nên không bao giờ thèm hỏi tới ".

Cô Tân Phong nói: "Thầy tôi có nói riêng với tôi. Thầy tôi nói muốn đến dự tiệc lắm, ngặt hễ đi thì má tôi phiền, vì vậy nên tính ở nhà đặng khỏi chọc giận má tôi ".

Bác vật Qui hỏi:

- Nếu vậy thì cô lập nhựt trình đây bác gái không bằng lòng hay sao?

- Ghét lắm. Má tôi cứ theo ép tôi lấy chồng. Lấy chồng làm gì không biết. Để tôi ở độc thân, tôi làm gái đời nay thử coi hư đến bực nào mà.

- Còn bác trai lại bằng lòng hay sao?

- Thầy tôi chịu. Thầy tôi lén đưa bạc cho tôi hùn mà mua nhà in và dọn báo quán đó. Nhà nầy cũng thầy tôi mướn rồi dọn cho tôi ở đây. Thầy tôi có nói thầy tôi không lui tới nhưng mà tôi cứ làm đi, nếu thiếu tiền thì cho thầy tôi hay rồi thầy tôi sẽ phụ thêm.

- Bác trai ngộ quá há! Tuổi tác thì theo bậc lão thành, còn trí ý lại theo bọn thanh niên, người như vậy ít có lắm.

Cô Thiên Hương lại hỏi cô Thanh Lệ:

- Bữa hổm tôi dặn chị gởi thiệp mời ông đốc tơ Vĩnh Xuân. Chị có nhớ mà gởi hay không, sao hồi chiều không thấy ổng?

- Tôi có gởi thiệp chớ, có lẽ tại ổng mắc việc gì đó nên ông đến không được.

- Bao thơ chị để trúng địa chỉ hay không?

- Sao lai không trúng. Tôi đề Docteur Cao Vĩnh Xuân, Clinique Cochinchinoise, N'800 Rue de Verdun Saigon , đề như vậy có thể nào lạc được.

- Đề như vậy thì trúng lắm, mà tại sao ổng không đến, lại cũng không trả lời? Chắc là ổng nghe đờn bà con gái lập nhựt báo ổng ghét chớ gì.

- Hay là vợ ổng không cho ổng đi.

- Có lẽ nào! Thiệp mình mời đủ ông bà mà.

- Tôi nghi như vậy thôi nhưng mà có lẽ trúng đa chị. Bà đốc tơ Vĩnh Xuân coi bộ kỳ lắm, không phải như chị em mình đâu.

- Chị biết hay sao?

- Sao lại không biết. Người ở một tỉnh với tôi mà.

- Nếu chị quen thì bữa nào chị lên nhà mà thăm rồi xin quảng cáo được hôn?

- Có lẽ được. Bây giờ anh quản lý cứ gởi báo đi. Vợ đốc tơ Vĩnh Xuân giàu lắm, gởi báo trước rồi sau minh đòi tiền cũng được mà.

Cô Tân Phong hỏi Hạo Nhiên:

- Mình làm quảng cáo hôm nay, vậy mà công chúng đã có gởi thơ đến chịu mua báo được chừng bao nhiêu?

- Hồi trưa nầy tôi có coi sổ thì đã được 4 ngàn tám trăm rồi. Số đầu tôi cho chạy 12 ngàn tờ, tôi để 5 ngàn đặng bán lẻ tại Sài Gòn, Chợ Lớn. Từ sớm mơi đến 11 giờ thì hết ráo, không còn bán nữa. Tôi tính số mai phải chạy 15 ngàn mới đủ bán.

- Về việc bán báo và thâu xuất tiền bạc, chị em tôi phó thác hết cho anh. Anh ráng chăm nom giùm đặng chị em tôi rảnh trí mà lo bài vở.

- Xin cô hãy tin tôi. Đừng lo chi hết. Tôi sẽ tận tâm.

Hạo Nhiên đứng dậy. Cô Tân Phong hỏi:

- Anh ăn rồi hay sao? Sao ăn ít vậy?

- Tôi no rồi. Xin cho phép tôi vô lễ đi uống nước trước đặng tôi chạy xuống báo quán một chút mà coi chừng thúc ấn công sắp chữ riết đặng lên khuôn mà chạy cho sớm. Lúc ban đầu công việc còn lộn xộn chưa có mực thước, nên tôi phải chịu cực một chút. Phải đôi ba tháng thợ thầy quen lần rồi mình mới khỏe.

- Như anh muốn thì anh đi trước đi. Có lẽ một lát rồi chị em tôi cũng trở xuống báo quán làm việc. Anh muốn uống trà hay cà phê thì biểu bồi nó rót cho.

- Cảm ơn. Cô để cho tôi tự tiện.

Hạo Nhiên ăn tráng miệng và uống một tách cà phê đậm, rồi từ giã mỗi người, kêu xe kéo mà chạy xuống báo quán.

Cô Tân Phong nói: "Anh Hạo Nhiên coi bộ tận tâm với chị em mình lắm. Mình được người quản lý trung hậu ít nói mà siêng năng vậy, thiệt là có phước".

Bác vật Qui nói: "Ảnh ít nói mà học giỏi lắm. Ảnh thi tú tài một lượt với tôi, song ảnh thi về khoa bút toán. Ảnh đậu với "mention très bien"[2], bị cha mẹ nghèo nên ảnh đi Tây học thêm không được, chớ phải ảnh có tiền mà đi Tây thì dầu học khoa nào ảnh cũng nên hết thảy".

Cô Thanh Lệ cười nói: "Tại ảnh đi Tây không được, nên ảnh giận, rồi ảnh thờ chủ nghĩa độc thân?".

Cô Thiên Hương cãi: "Không phải vậy, Tôi có hỏi sao ảnh không cưới vợ, thì ảnh nói phận ảnh nghèo chưa lập được địa vị gì, nếu cưới vợ rồi làm sao có hạnh phước được ".

Cô Thanh Lệ nói: "Với chị thì ảnh nói như vậy, còn với tôi thì ảnh nói ảnh chưa để ý đến cuộc vợ chồng, là vì ảnh chưa gặp người nào có đủ tư cách làm bạn trăm năm với ảnh. Coi bộ ít nói mà kén vợ dữ lắm"

Cô Tân Phong ngó cô Thanh Lệ mà nói: "Chị đã tính hiệp với tôi đặng mà thờ chủ nghĩa độc thân, mà chị còn nói việc vợ chồng làm chi không biết!"

Cô Thanh Lệ mắc cỡ, nên không trả lời.

Ăn cơm rồi chủ khách đi ra salon uống nước. Cô Thiên Hương nói với chồng rằng: " Em phải trở xuống báo quán đặng coi như ấn công sắp bài của em rồi thì em đọc lại mới được. Có lẽ em phải viết lần bài cho số ngày mốt nữa. Mình về ngủ trước đi, nghe hôn mình, chừng nào em buồn ngủ em sẽ về. Mình đừng phiền em nghe".

Bác vật Qui đáp: "Em cứ lo phận sự"

Cô Thiên Hương ôm mặt chồng mà hun rồi đứng dậy rủ hai cô kia đi.

Bác vật Qui lên xe mà về Tân Định một mình, còn ba cô thì đi xe của cô Tân Phong mà xuống báo quán.

Ba cô bước vô báo quán thì thấy trong phòng quản lý đèn đốt sáng trưng, Hạo Nhiên ngồi chăm chỉ mà viết. Ba cô đi một vòng coi ấn công sắp chữ rồi mới lên lầu, ai vô phòng nấy mà làm việc.

Đến 12 giờ khuya, cô Thiên Hương buồn ngủ mới rủ hai cô kia về. Ba cô xuống lầu, thấy Hạo Nhiên vẫn còn làm việc thì kêu mà biểu về, không cho làm quá độ.

Cô Tân Phong mời hết lên xe, rồi cô đưa Thanh Lệ về đường Lagrandière là chỗ ở với chị làm nữ giáo sư trường Chợ Đủi, đưa Hạo Nhiên về đường Mayer và đưa Thiên Hương về Tân Định rồi cô mới về nhà riêng để nghỉ.

IV

Dọc theo đường Verdun , khỏi Chợ Đủi một khúc xa xa, có một cái nhà lầu tuy không lớn lắm, song trước có sân rộng chung quanh có trồng cây mát mẻ; kế bên phía tay mặt lại có một dãy phố lầu 10 căn. Bao vòng nhà và phố ấy thì có làm rào, dưới xây gạch, trên song sắt, rồi chừa hai cái cửa lớn, một cái vô nhà lầu, một cái vô dẫy phố.

Trên cửa ngõ vô dẫy phố, có một tấm bảng đề chữ lớn như vầy:

Clinipue Cchinchinoise

Docteur CAO VĨNH XUÂN

Chuyên trị các chứng bịnh đờn bà và con nít.

Đó là nhà thương của Vĩnh Xuân mới lập mấy tháng nay.

Vĩnh Xuân chê cô Hai Tân mà từ hôn, rồi bà ngoại ở Cần Đước mới làm mai cô Ngọ, bên vợ cho 20 ngàn, ông hội đồng Thạnh phụ 10 ngàn nữa, nên Vĩnh Xuân mướn nhà và phố, mua sắm đồ đạc, mà tổ chức cuộc dưỡng đường rất nguy nga đó.

Trong cái nhà lầu, vợ chồng Vĩnh Xuân ở từng trên, còn từng dưới, chính giữa để làm phòng rước khách, một bên thì dọn phòng coi mạch và một bên thì dọn phòng để khảo cứu thí nghiệm.

Trong 10 căn phố lầu thì dọn làm 20 phòng để bịnh nằm phân nửa từng trên, phân nửa tầng dưới.

Nhà thương tuy mới lập, song bịnh nằm gần đầy hết mấy phòng, mà thân chủ ở ngoài, dẫu sớm mơi hay chiều cũng vậy, rải rác mỗi buổi đều có năm ba người đến coi mạch hoặc tiêm thuốc.

Một buổi chiều, đốc tơ Vĩnh Xuân qua nhà thương mà thăm bịnh rồi, ông trở về phòng coi mạch ngồi lấy sách y khoa dỡ ra mà đọc. Cách chẳng bao lâu có một cái xe hơi còn mới tinh ngừng ngoài cửa, rồi có một cô leo xuống, trạc chừng 20 tuổi, nhan sắc thiệt xinh đẹp, tướng đi thiệt dịu dàng, y phục thiệt sang trọng, thủng thẳng đi vô sân. Chừng cô bước lên thềm, thấy người gác cửa đứng đó, cô mới hỏi rằng:

- Tới giờ coi mạch hay chưa anh?

- Thưa, tới nãy giờ. Cô muốn coi mạch phải hôn?

- Phải. Có ai trong phòng ông đốc tơ hay không?

- Thưa không. Buổi chiều nay cô tới sớm hơn hết, nãy giờ chưa có bịnh nào tới. Mời cô ngồi nghỉ, để tôi cho ông đốc tơ hay.

- Cảm ơn.

Người gác cửa mở cửa phòng coi mạch vô nói cho Vĩnh Xuân hay có bịnh xin coi mạch, rồi trở ra cúi đầu nói rằng: "Ông đốc tơ dạy mời cô vô".

Cô nọ vô rồi, người gác cửa khép cửa phòng coi mạch lại và ra bên trên thềm mà ngó mông ngoài đường.

Cô Ngọ là vợ của đốc tơ Vĩnh Xuân, mặc một bộ áo quần bằng lụa trắng, ở trên lầu đi xuống phòng khách. Cô mập mà lại lùn, trán thấp, mặt tròn, môi dày miệng rộng, đeo bông tai, cà rá, dây chuyền và vòng, thứ nào nhận hột xoàn cũng trưu trứu[1]. Cô đi thẳng ra chỗ người gác cửa đứng mà hỏi rằng:

- Ai đi xe hơi đó? Đâu mất rồi?

- Thưa, vô phòng cho ông đốc tơ coi mạch.

- Đau bịnh gì mà coi mạch?

- Thưa, tôi không hiểu.

- Làm bộ dạng đi ve thầy thuốc, chớ bộ tướng vậy mà đau giống gì nên coi mạch.

Người gác cổng đứng ngó cô đốc tơ, không kiếm được câu mà trả lời.

Cô Ngọ ngó cái cửa phòng mạch lườm lườm, đi lại đứng gần đó lóng tai nghe một hồi, rồi châu mày và thủng thẳng đi vô phía trong mà đứng ngó chừng nữa.

Cô đứng lâu chừng nào mặt cô càng lộ sắc giận thêm chừng nấy.

Thình lình cửa phòng coi mạch mở ra. Cô có bịnh đi coi mạch đó trong phòng bước ra, tay cô cầm một miếng giấy, cô cúi đầu từ giã đốc tơ miệng chúm chím cười rất hữu duyên. Đốc tơ đứng tại cửa, cúi đầu đáp lễ và cười nói rằng: "Tôi kính chào cô. Cô mua thuốc rồi mỗi bữa đem lại đây tôi tiêm cho".

Cô nọ xuống thềm mà ra sân đi về.

Cô Ngọ xốc xốc đi lại, chân mày trợn ngược mắt ngó Vĩnh Xuân va hỏi rằng:

- Con nào đó?

- Ở đâu trong Chợ Lớn.

- Ở trong Chợ Lớn sao mình quen? Quen hồi nào?

- Tôi có quen hồi nào đâu.

- Không quen với nó, sao nó cười mơn với mình?

- Cười hồi nào ở đâu?

- Đừng có chối. Tôi đứng đàng kia nãy giờ, tôi thấy hết.

Vĩnh Xuân rùn vai rồi trở vô phòng, không thèm trả lời. Cô Ngọ đi theo, Vĩnh Xuân ngồi lại bàn viết. Cô Ngọ kéo ghế ngồi ngay trước mặt và nói rằng:

- Mình quen với con đó hồi nào, mình phải nói thiệt đi?

- Tôi đã nói tôi không có quen.

- Mình không quen, vậy chớ nó tới đây làm gì?

- Mình lam đốc tơ, người ta có bịnh thì người ta tới xin mình coi mạch đặng trị bịnh cho người ta chớ tới làm gì.

- Nó làm bộ, chớ mặt như vậy mà bịnh gì. Bịnh đi ve đốc tơ phải hôn?

- Mình là vợ đốc tơ, mình không phép nói như vậy.

- Tôi nói bậy mà trúng đa.

- Tôi xin mình kính trọng giùm nghề nghiệp của tôi một chút.

- Cái gì mà phải kính trọng! Mình nói nó có bịnh nên đến xin mình coi mạch. Nó có bịnh gì, mình nói tôi nghe thử coi?

- Tôi không phép nói việc đó.

- Đó, rõ ràng chưa! Nó có bịnh gì đâu mà mình nói được.

- Tôi xin mình đừng có nói điên. Mình lên lầu mà nghỉ để tôi làm việc bổn phận.

- Tôi không đi đâu hết. Mình không nói thiệt thì tôi ở đây hoài.

- Tôi có dấu mình chuyện gì đâu mà mình ép tôi phải nói thiệt.

- Mình không giấu, sao tôi hỏi con đó đau bịnh gì mà đến cho mình coi mạch, mình không chịu nói?

- Làm nghề nào cũng có cái thiên chức riêng theo nghề nấy. Làm nghề thầy thuốc, cái thiên chức càng hệ trọng lắm. Người ta có bịnh, người ta mới đến cầu mình cứu cái sanh mạng của người ta. Mình phải coi mạch đặng tìm chứng bịnh, rồi lo định thuốc đặng điều trị mà cứu người ta. Lúc mình bắt mạch, hoặc mình nắm tay, hoặc mình kề tai trong mình người ta, mình phải coi bịnh nhơn cũng như một khúc cây hay một cục đá, không có cảm giác gì hết. Còn mình trị bịnh cho người ta, mình không được phép nói chứng bịnh của người ta cho người khác biết, trừ ra khi nào bịnh nhơn nài mình phải biên chứng bịnh trong giấy cho người ta cầm, thì mình mới làm. Thiên chức của đốc tơ là vậy đó, nên tôi không thể trả lời câu mình hỏi được, mình cũng không nên ghen tương nói bậy bạ mà nhục nhã cho tôi và mích lóng thân chủ.

- Mình giấu là giấu cho thiên hạ, chớ vợ của mình mà mình củng giấu nữa sao?

- Nếu là thầy thuốc biết tự trọng, thì không được nói chứng bịnh của người coi mạch cho ai biết hết dầu vợ con cũng vậy.

- Nếu vậy thì mình trọng con đó hơn tôi nhiều quá!

- Mình nói như vậy, thì tôi không còn thế gì mà nói chuyện phải quấy với mình được nữa.

Vĩnh Xuân phiền quá, nên vùng đứng dậy, rồi đi qua đi lại trong phòng, mặt mày buồn hiu.

Cô Ngọ cũng đứng dậy hỏi rằng: "Còn xưa rày tôi thấy ai vô mình cũng coi mạch một chút xíu rồi ra, sao hồi nãy con đó vô phòng mình coi mạch lâu dữ vậy? "

Vĩnh Xuân ngó vợ rồi rùn vai lắc đầu, không trả lời.

Cô Ngọ vừa bước ra cửa vừa nói rằng: "Từ rày sắp lên, ai vô coi mạch thì mở cửa bét ra, chớ tôi không cho đóng bì bịt nữa".

Vĩnh Xuân không trả lời, cứ chắp tay sau đít đi qua đi lại trong phòng.

Cách một lát, cô Ngọ trở lại đứng ngoài ngó vô mà nói rằng: "Hồi nãy mình dặn con nhỏ đó mua thuốc rồi mai đem lại đây cho mình tiêm. Tôi nói cho mà biết, tôi không bằng lòng mình tiêm thuốc cho người đó. Mai nó có lại thì mình đuổi nó đi, biểu nó kiếm đốc tơ khác mà uống thuốc".

Vĩnh Xuân chắc lưỡi lắc đầu, rồi bước lại đứng tại cửa sổ mà ngó ra sân không thèm nói chi hết.

Có một thầy, bồng một đứa nhỏ, ngồi xe kéo vô cậy đốc tơ coi mạch. Vĩnh Xuân mời vô phòng đóng cửa lại. Cô Ngọ ngoe ngoảy đi lên lầu.

Đến 5 giờ rưỡi chiều, cô Ngọ biểu sốp phơ đem xe hơi ra, rồi cô xuống kêu chồng đi chơi. Vĩnh Xuân nói rằng:

- Bữa nay tôi đi không được. Mình đi một mình đi.

- Chuyện gì mà đi không được? Bộ mình chờ ai nữa hay sao chớ?

- Bên nhà thương có người bịnh nặng, tôi phải ở nhà đặng đi thăm bịnh.

- Một ngày thăm bịnh hai lần mà thôi, chớ thăm hoài hay sao? Bên nhà thương có mấy cô mấy thầy điều dưỡng đó chi?

- Mình làm đốc tơ chủ nhà thương, mình phải tận tâm mà nuôi bịnh, chớ bỏ phú cho người tùng sự của mình sao phải.

Có một thầy điều dưỡng ở bên nhà thương qua nói rằng: "Bẩm ông, người bịnh phòng số 8 sao bây giờ nóng lung quá. Tôi mới đặt thủy, lên tới 40,6 ".

Vĩnh Xuân ngó vợ mà nói: "Thấy hôn!" Rồi đi với thầy điều dưỡng mà qua nhà thương.

Cô Ngọ lên xe hơi mà đi một mình, mặt cô chừ bự.

Tối cô đi chơi về rồi vợ chồng ngồi ăn cơm với nhau.Vì người bịnh nằm phòng số 8 nóng mê man, Vĩnh Xuân lo ngại trong lòng, nên ngồi ăn, ông không muốn nói chuyện. Còn cô Ngọ vừa mới ngồi lại thì cô kêu bồi kêu bếp la ó om sòm, chê món nầy nêm lạt, chê món kia ăn không được.

Vĩnh Xuân đã rối trí về chức nghiệp mà ông còn bực mình vế thói ồn ào của vợ nữa, bởi vậy ông ăn không biết ngon, và riết cho hết chén cơm rồi đi uống nước. Ông bước ra sân rồi đi qua đi lại mà suy nghĩ. Chừng vợ ăn cơm rồi đi lên lầu ông mới trở vô phòng thí nghiệm, vặn đèn khí bựt lên và dỡ sách thuốc ra mà coi.

Ông cứ ngồi coi sách đến 11 giờ khuya. Thình lình cô Ngọ xô cửa bước vô hỏi lớn rằng: "Chừng nầy sao chưa chịu đi ngủ ngồi làm gì mà ngồi ghì dưới nầy?"

Ông cứ ngó trong cuốn sách mà đáp:

- Mình có buồn ngủ thì ngủ trước đi. Tôi mắc làm việc.

- Việc gì?

- Có một người bịnh đau chứng lạ quá, thuở nay tôi chưa thấy, bởi vậy tôi phải khảo cứu lại coi cái gốc bởi đâu mà gây chứng bịnh đặng tôi để thuốc cho trúng, thì trị mới được.

- Làm ban ngày mà thôi, chớ tội gì mà phải làm thêm ban đêm nữa.

- Làm nghề Đốc tơ mà kể gì ngày hay đêm. Người ta có bịnh người ta đến, hoặc người ta rước mình đi thì người ta phú tánh mạng của người ta cho mình. Dầu ban đêm hay ban ngày, mình cũng phải hết lòng lo cứu chữa người ta, dầu đường sá xa xuôi trắc trở mình cũng không được phép từ chối. Cái chức nghiệp của ông đốc tơ là vậy đó. Còn tôi đây, tôi làm đốc tơ mà tôi lại lập nhà thương đặng nuôi bịnh. Những người có bịnh họ đến nằm trong nhà thương của tôi, họ tin tôi, họ chắc tôi sẽ làm cho họ hết bịnh. Nay có một người bịnh trở nặng thình lình tôi phải dụng hết trí não tìm phương cứu người ta, chớ không lo sao được.

- Hừ! Khéo nhiều chuyện! Thôi ở đó mà lo.

Cô Ngọ ngoe nguẩy bỏ đi ra, rồi đi lên lầu đóng cửa cái rầm.

Vĩnh Xuân lắc đầu rồi đứng dậy đi qua bên nhà thương. Ông vô phòng số 8 mà thăm bịnh nhơn, thấy bịnh nhơn bớt nóng và diện mạo tỉnh táo, thì ông mừng, nên trở về nhà ông mới chịu đi ngủ.

Qua ngày hôm sau, lối 11 giờ trưa, có người đến rước ông lên coi mạch cho một bịnh nhơn già trên Tân Định. Ông kêu sốp phơ biểu đem xe hơi ra cho ông đi. Sốp phơ mới chạy ra ngoài. Ông nghĩ đường đi không xa, mà người ta rước gấp, nói bịnh ngặt, nếu chờ kiếm cho được sốp phơ thì trễ nãi, bởi vậy ông lên xe kéo mà đi. Đến nhà bịnh, ông coi mạch, viết toa biểu đi mua thuốc rồi ông về. Tuy bịnh không có chi nặng lắm, nhưng mà bịnh nhơn trọng tuổi, nên khó chịu một chút, bởi vậy chừng trở về trong tâm trí ông không yên. Xe ngừng, bước lên thềm, thì thấy vợ đứng tại cửa, sắc mặt hầm hầm, ngó ngay ông mà hỏi rằng: "Đi đâu vậy hử?"

Ông nghe giọng bất nhã thì ông chưng hửng, song ông không giận, ông cười mà đáp rằng:

- Đi coi mạch cho người ta trên Tân Định.

- Đi đâu mình cũng nói đi coi mạch hết thảy.

- Mình đừng có nói như vậy chớ. Nếu không phải đi coi mạch, thì tôi có thể nào mà nói ra khỏi nhà hoặc nhà thương được đâu.

- Mình nói mình đi coi mạch, mà ra khỏi nhà rồi mình đi đâu ai biết được.

- Mình nghi tôi đi đâu?

- Không phải tôi "nghi", tôi biết "chắc" chớ.

- Mình biết chắc sự gì?

- Sự gì tôi cũng biết hết thảy.

- Tánh mình kỳ quá. Mấy tháng nay tôi cắt nghĩa hết sức, mà mình không chịu hiểu, mình cứ ghen hoài. Tôi làm đốc tơ mà đi coi mạch, mình nghi, bịnh nhơn tới mình kỵ, mình không bỏ cái thái độ đó, thì có thể nào tôi làm tròn chức nghiệp của tôi được.

- Hễ nói chuyện, thì cứ chưng cái chức đốc tơ! Tôi không màng đâu.

Vĩnh Xuân rùn vai rồi bỏ đi rửa mặt.

Ăn cơm trưa, vợ chồng không nói chuyện với nhau. Chừng ăn rồi, Vĩnh Xuân cởi áo nằm trên cái divan tại salon lim dim lối một giờ đồng hồ rồi bận áo lại mà vô phòng thí nghiệm.

Đến chiều, cô lại coi mạch bữa trươc đó ngừng xe hơi ngoài cửa, rồi chậm rãi đi vô sân, tay có cầm một hộp thuốc. Chừng cô vô tới thềm, thì cô Ngọ chận lại mà hỏi rằng:

- Cô đi đâu?

- Tôi đi tiêm thuốc.

- Cô về đi. Không có đốc tơ ở nhà.

- Vậy chớ ông đốc tơ đi đâu?

- Đi đâu tự ý người ta, cô không cần phải biết làm chi.

- Sao hôm qua ông đốc tơ viết toa biểu tôi mua thuốc rồi bữa nay đem lại cho ổng tiêm, mà ổng lại bỏ đi đâu?

- Cô kiếm đốc tơ khác tiêm cho. Đốc tơ của tôi không bằng lòng tiêm cho cô.

Cô nọ chưng hửng, ngó cô Ngọ mà cười ngạo rồi quày quả xây lưng, không thèm từ giã, vừa đi vừa nói lầm bầm "Thầy thuốc gì mà kỳ quá!".

Cô Ngọ đứng ngó chừng cho cô nọ lên xe đi rồi, cô mới mở cửa phòng coi mạch mà nói với chồng rằng:

- Con hôm qua đó nó trở lại, tôi đã đuổi nó về rồi, nói cho mà biết, đừng có chờ mất công.

- Con hôm qua là con nào?

- Khéo làm bộ! Con nhõng nhẽo với mình hôm qua; mình hẹn với nó bữa nay trở lại đó, chớ con nào.

- Trời ơi! Người ta đến tiêm thuốc mà mình đuổi người ta hay sao?

- Tôi đuổi đi rồi.

Vĩnh Xuân đứng dậy chắc lưỡi lắc đầu mà nói rằng: "Mình làm thái quá! Thế nầy tôi phải sang nhà thương cho người khác và dẹp cái nghề đốc tơ cho rồi!".

Ông nóng nực quá, ngồi đứng không được, nên tay mở nút áo, tay vuốt đầu lia lịa rồi lấy nón đội mà đi.

Ông ra khỏi cửa rồi ông đi bộ lên hướng trường đua cũ. Ông lên tới đầu đường Mayer ông quẹo mà đi qua Tân Định, trở xuống Đức Hộ, ông mỏi chưn nên đi xe điện mà xuống Sài Gòn. Tới nhà gare Catinat thì trời đã tối rồi, trong nhà hàng và ngoài đường đèn đuốc sáng trưng. Ông mới xuống xe đi dọc theo đường Catinat mà xuống mé sông. Gặp quán rượu, ông ngồi uống một cái bock mà giải khát. Có mấy người ngồi uống rượu biết ông, thấy bộ ông buồn bực thì đều lấy làm lạ, xong không dám hỏi.

Đến 8 giờ, ông vô một nhà hàng ở đường Kinh Lấp mà ăn cơm, rồi thủng thẳng đi bộ mà về.

Về tới nhà ông không thấy vợ, ông hỏi bồi, mới hay vợ đã lấy xe hơi mà về Tân An hồi 6 giờ chiều. Ông qua nhà thương đi một vòng, rồi lên lầu thay đồ mà nghỉ.

V

Từ ngày tờ báo „Tân Phụ Nữ" ra đời, thì những người có trách nhiệm trong tòa soạn đều tận tâm cổ động về sự sáng lập Bình dân Bảo sanh đường trong mấy chỗ đông đảo, để cho đờn bà nghèo đến lúc sanh con, có chỗ sạch sẽ mà nằm khỏi đi xa, lại khỏi bị tay mấy "bà mụ xóm" không có học thức, không biết vệ sinh là gì.

Những bài đăng trong báo cốt nói Nhà nước có lòng thương, muốn cho dân số càng ngày càng thêm đông nên tại Châu Thành Chợ Lớn có lập một nhà bảo sanh thiệt lớn và tại mỗi tỉnh thành cùng tại nhiều quận có lập nhà bảo sanh nhỏ, để giúp cho đờn bà sanh đúng phép có vệ sanh. Đã vậy mà trong nhiều làng lớn Nhà nước còn đặt mụ có bằng cấp đến nhà giúp sanh cho nhơn dân. Nhờ cái chánh sách y tế rất nhơn huệ của Nhà nước như vậy nên mấy mươi năm sau đây cái nạn yểu tử giảm được nhiều. Tuy vậy mà chung quanh Sài Gòn - Chợ Lớn có nhiều xóm như Vĩnh Hội, Cầu Kho, Xóm Chiếu, Tân Định, Đất Hộ, Thị Nghè, Phú Nhuận, Chí Hòa, dân nghèo ở đông đặc, mỗi lần đờn bà sanh phải đi đến nhà bảo sanh Chợ Lớn thì xa quá. Còn ở trong nhiều làng lớn, dầu có mụ của Nhà nước đi nữa, mà không có nhà bảo sanh thì cũng bất tiện cho đờn bà nghèo. Báo „Tân Phụ Nữ" cổ động khuyên mấy bà mấy cô giàu có ở mấy chỗ nói trước đó, phải thương xót chị em đờn bà nghèo khổ, vui lòng chung đậu tiền bạc, ai giàu lớn thì đậu nhiều, ai giàu nhỏ thì đậu ít, đặng cất mỗi chỗ một tòa nhà "Bình dân bảo sanh đường" rồi yêu cầu Nhà nước đặt một cô mụ có bằng cấp ở cai quản và giúp sanh cho nhơn dân. Nhà bảo sanh nầy định có một hạng mà thôi, ai vô nằm mỗi ngày chỉ đóng tiền nhiều lắm là một cắc để ăn cơm mà thôi.

Báo cổ động mới có mấy tháng mà ở xóm Chí Hòa mấy bà mấy cô có lòng từ thiện đã lập được một "Bình dân Bảo sanh đường".

Bữa nay khánh thành nhà bảo sanh ấy, nên những người sáng tạo mời cô Tổng lý báo "Tân Phụ Nữ". Cô Tân Phong nữ sĩ đi dự lễ, lại dắt cô Thanh Lễ theo. Lễ khai mạc hồi 3 giờ chiều, cô Tân Phong đọc một bài diễn văn mà khen ngợi lòng từ thiện của mấy bà mấy cô ở Chí Hòa rồi nói chuyện chơi đến 4 giờ rưởi mới lên xe mà về.

Xe xuống đường Verdun, chừng tới Clinique Cochinchinoise, cô Thanh Lệ biểu cô Tân Phong ngừng lại và nói rằng:

- Chị để tôi ghé thăm cô đốc tơ Vĩnh Xuân một chút, và lấy tiền báo luôn thể.

- Rồi lát nữa làm sao chị về?

- Chị ghé chơi với tôi được không?

- Ôi! Tôi ghé sao được.

- Thôi, chị về trước đi, lát nữa tôi về xe kéo.

- Nè, chị có ghé, như gặp ông đốc tơ Vĩnh Xuân, chị đừng có nói tôi là ai đa, nghe hôn.

- Tôi biết mà. Nói làm chi. Có lẽ tôi sẽ phỏng vấn đốc tơ về cách trị bịnh đờn bà và cách nuôi dưỡng con nít chơi. Mà thế nào tôi cũng xin ổng để quảng cáo cho báo mình.

- Chị muốn xin quảng cáo thì xin, song việc đó không cần chi lắm. Có một điều cần nhứt là chị cần dè dặt.

- Chị để mặc tôi. Chị về đi.

- Lát nữa sẽ gặp nhau.

Cô Tân Phong mở máy cho xe chạy. Cô Thanh Lệ xăng xớm đi vô nhà đốc tơ Vĩnh Xuân. Khi cô bước lên thềm thì người gác cửa tiếp chào và hỏi rằng:

- Thưa, cô muốn coi mạch phải hôn?

- Tôi muốn đến thăm cô đốc tơ.

- Cha chả, rủi quá, bà tôi không có ở nhà.

- Vậy chớ đi đâu?

- Bà tôi về Tân An hổm nay.

- Anh có nghe chừng nào lên hay không?

Người gác cổng liếc mắt ngó cửa phòng coi mạch, rồi bước lại gần cô Thanh Lệ vừa cười vừa nói rằng:

- Bà tôi giận ông tôi, rồi bỏ đi về Tân An, nên không hiểu chừng nào mới lên.

- Sao mà giận?

- Cô vẫn biết, đờn bà có một cái đó mà sanh giặc, chớ có chuyện chi đâu.

- Ghen phải hôn?

Người gác cổng cười mà cô Thanh Lệ cũng cười.

Cô Thanh Lệ hỏi:

- Cô đốc tơ ghen lắm hay sao?

- Tôi nói lỡ nhiều rồi... Cô quen với bà tôi hay là cô quen với ông?

- Tôi là chị em bạn với cô đốc tơ.

- Xin cô thương tôi; sau cô có gặp bà tôi, xin cô đừng có học lại việc tôi thèo lẻo, mà bà đuổi tôi tội nghiệp.

- Anh an lòng, tôi không có học lại đâu mà sợ.

- Cám ơn cô.

Cô Thanh Lệ đứng suy nghĩ một hồi rồi hỏi:

- Ông đốc tơ có nhà hay không?

- Thưa có. Ông tôi ngồi trong phòng coi mạch.

- Có khách nào hay không?

- Thưa, không. Hồi nãy có mấy người bịnh lại, ông tôi coi mạch cho toa, họ đã về hết rồi. Bây giờ ông tôi ngồi có một mình trong phòng.

Cô Thanh Lệ mở hộp lấy một cái danh thiếp đưa cho người gác cổng và nói rằng: "Anh làm ơn đưa tấm danh thiếp đây cho ông đốc tơ và nói tôi xin vô thăm ông một chút". Người gác cổng vừa cười và nói: "Xin cô đừng học chuyện tôi thèo lẻo hồi nãy". Cô Thanh Lệ gật đầu. Người gác cổng mở cửa phòng coi mạch bước vô một chút rồi trở ra mời cô Thanh Lệ vô.

Cô Thanh Lệ vừa bước chân tới cửa phòng thì thấy Đốc tơ Vĩnh Xuân đương đi ra tiếp cô. Ông cúi đầu chào cô một cách rất hiệp lễ, khép cửa phòng lại, rồi chỉ một cái ghế để dựa bàn viết mà mời cô ngồi. Ông ngồi tại bàn viết, ngó ngay cô mà hỏi rằng:

- Chẳng hay cô có việc gì cần tôi, nên cô đến thăm tôi đây?

- Ông là một nhà bác học, ngày giờ của ông quí báu lắm, em đến đây làm phiền cho ông, xin ông tha lỗi.

- Cô chẳng có lỗi chi mà phải xin tôi tha. Thiệt tôi vì chức nghiệp nên ít có thời giờ rảnh. Nhưng hiện bây giờ tôi không mắc bân việc chi hết. Vậy cô có việc chi xin cô tỏ đi. Tôi sẵn lòng nghe.

Cô Thanh Lệ vừa muốn nói, kế chuông điện thoại kêu ren ren, Vĩnh Xuân xin lỗi cô rồi cầm ống mà nghe. Ông nói: "Phải, đây là Clinique Cochinchinoise... Tôi được hân hạnh mà nói chuyện với ai đó?... À, bonjour Tuần...Phải Vĩnh Xuân đây...Mạnh giỏi, cám ơn...Ồ! Công việc thì luôn luôn, làm sao mà đi chơi được. Toa[1] là đốc tơ nhà nước, hết giờ toa nghỉ; còn mỏa[2] bị nhà thương riêng của mỏa tự nhiên mỏa phải lo chớ sao...Hả, toa mới đám cưới? Bữa nào?...mười bảy tháng nầy?...Bữa nào toa đãi tiệc thì mỏa rảnh vô chung vui với, một ít giờ đồng hồ có lẽ được, chớ đi xuống tới được Cần Thơ nà rước dâu thì chắc là không được ...Mỏa đi rồi mỏa bỏ nhà thương cho ai ...Xin toa tha lỗi...Hả? Ma femme? Cha chả, cái đó mỏa không dám hứa với toa...bởi vì nó giận mỏa đi về dưới Tân An mấy bữa rày. Hôm qua ông thân mỏa lên ép mỏa đi rước nó, mà mỏa bận quá có lẽ nào đi được ...Mỏa có biết chừng nào nó lên đâu mà dám hứa với toa cho nó đi rước dâu... Hà? Ối! Cứ cái mửng cũ đó hoài, toa biết mà...Thì ghen chớ có chi đâu...Chớ chi mỏa chơi bời nên ghen là đáng lắm. Ngặt mỏa làm việc muốn bể trí khôn, ngoài chức nghiệp mỏa không biết làm chi nữa, mà cứ ghen hoài, ghen làm cho thân chủ thiệt khổ quá. Chớ sao! Mỏa ngán lắm toa, phải dè như vầy mỏa ở độc thân khéo quá ...Ố! Gia đình hạnh phúc! Khỉ mốc chớ gia đình hạnh phúc! Mỏa nếm gia đình hạnh phúc rồi!...Ồ, bạn trăm năm, tri ân tri kỷ, mỏa mong cho toa lắm! Nhưng mà để toa cưới rồi toa sẽ thấy...Ừ, thì cưới con nhà lễ nghĩa chớ sao, mỏa đã chạy một gái thời nay, mà còn muốn chết đây chớ...Cám ơn, mỏa vái cho toa số phước hơn mỏa ...Cám ơn, cám ơn... mỏa chúc cho toa cũng vậy...Au revoir "

Vĩnh Xuân móc ống điện thoại rồi ngó Cô Thanh Lệ, cười và hỏi: "Chúng ta nói chuyện tới đâu tôi quên rồi".

Cô Thanh Lệ nãy giờ day ngó chỗ khác, dường như không để ý tới câu chuyện của Vĩnh Xuân nói trong điện thoại, nhưng cô nghe rõ hết, nghe bao nhiêu đó thì đủ hiểu gia đạo của Vĩnh Xuân rồi. Chừng Vĩnh Xuân hỏi cô nói chuyện tới đâu, thì cô đáp rằng: "Chị em chúng em là gái tân học, hiệp nhau lập một tờ nhựt báo đề hiệu "Tân Phụ Nữ" đặng mở đường tấn hóa và binh vực quyền lợi cho phe nữ lưu. Tờ báo chúng em mới ra đời mới có mấy tháng nay mà được chị em trong ba Kỳ hoan nghinh đặc biệt, nên mỗi ngày báo phải xuất bản trên 20 ngàn số mới đủ bán. Em là một viên phụ bút nhỏ mọn trong tòa sọan, song em có nghe ông là một vị bác sĩ đại tài chuyên môn trị bịnh đờn bà và con nít, nên em đến đây xin phỏng vấn ông về cái vấn đề đờn bà. Em muốn biết coi một người đờn bà ở độc thân cô thế sống lâu hơn mọi người đờn bà có chồng hay không, và nếu quả thiệt như vậy thì nhờ duyên cớ nào? Nếu ông vui lòng chỉ dẫn, thì em sẽ ghi lời ông dạy, rồi em đăng lên báo cho chị em phụ nữ biết ".

Vĩnh Xuân chau mày mà hỏi:

- Té ra cô là người ở trong tòa soạn báo "Tân Phụ Nữ"? Phải tờ báo nầy đuổi theo mục đích: "Giải phóng Phụ nữ, công kích hôn nhơn, yêu cầu nam nữ bình quyền, phải không? "

- Thưa, phải.

- Vợ tôi có mua tờ báo ấy. Tôi thường có đọc nữa.

- Nếu vậy thì chị em chúng tôi vinh diện lắm.

- Tôi đọc mà tôi buồn lung lắm.

- Thưa ông, em muốn xin ông tỏ cho em biết coi tờ "Tân Phụ Nữ" có chỗ nào không vừa ý ông, nên ông đọc mà ông buồn?

- Tôi buồn vì tôi thấy mấy cô cày ruộng, mà mấy cô mắc cái cày trước cặp bò.

- Xin ông nói rõ hơn một chút.

- Mấy cô muốn giải phóng nữ, muốn nam nữ bình quyền. Giải phóng làm chi, bình quyền làm chi? Mấy việc ấy không là việc cần ích. Hiện nay đờn bà con gái An Nam được bao nhiêu người có học thức rộng như mấy cô? Ít lắm, phần đông còn quê mùa dốt nát, chưa hiểu nghĩa vụ làm vợ, làm mẹ. Chớ chi mấy cô đòi đổi tôn chỉ, mấy cô chuyên dạy cho đờn bà con gái An Nam biết phận sự làm vợ, biết nghĩa vụ làm mẹ, thì có ích nhiều lắm. Chưa giải phóng, chưa bình quyền, mà đờn ông còn gần chết thay, nếu được giải phóng, đựơc bình quyền, thì ai chịu cho nổi.

- Thưa ông, em đến đây là quyết phỏng vấn ông, chớ không phải đến để tuyên truyền tôn chỉ. Đã vậy mà em là một viên phụ bút nhỏ trong tòa soạn, em không được phép sửa tôn chỉ của tờ báo. Quyền ấy thuộc về cô Tổng lý. Nếu bữa nào rảnh ông ghé báo quán mà nói chuyện với cô Tổng lý.

- Tổng lý là ai?

- Cô Tân Phong nữ sĩ.

- Cô được bao lớn? Có chồng có con hay chưa?

- Thưa, cô Tân Phong bằng tuổi em, chớ không lớn. Cô thề độc thân không chịu lấy chồng.

- Tôi biết báo quán ở đại lộ Norodom. Ðể bữa nào rảnh tôi sẽ ghé đặng xin đổi tôn chỉ mà dạy dùm đờn bà con gái một chút. Còn cái vấn đề cô hỏi tôi hồi nãy là một vấn đề rất khó giải quyết. Thuở nay nhiều nhà bác sĩ đã làm sách mà nghị luận, người thì nói độc thân bổ ích cho sự sống, kẻ thì cho hôn nhơn có ích. Theo ý riêng của tôi, cho sự độc thân là có ích. Để có rảnh tôi soạn sách luận về vấn đề ấy rồi tôi cho cô mượn cô coi, chớ ngồi nói chuyện thì không thể giải cho hết ý tứ được.

- Nếu được như vậy thì em cảm ơn ông lắm. Em xin phép hỏi ông một điều nầy nữa: Ông đi du học nhiều năm, bây giờ ông trở về quê hương, ông thấy tánh tình và thái độ của đờn bà con gái An Nam có dời đổi hay không?

- Dời đổi nhiều lắm.

- Dời đổi như vậy là hay, hay là dở?

- Vấn đề đó tôi chưa khảo cứu cho tường tận nên tôi chưa dám nói. Khi tôi mới về, tôi thấy con gái tập thời mới tôi coi dở lắm, mà rồi bây giờ tôi lại thấy gái giữ thói xưa tôi coi càng dở hơn nữa. Mà chỗ tôi thấy là bề ngoài. Tôi đương tính khảo cứu bề trong. Chừng nào tôi khảo cứu xong rồi thì tôi mới dám phân đoán.

Hai người nói chuyện tới đó, kế nghe có tiếng giày đi ngoài cửa. Cô Thanh Lệ đứng dậy nói rằng: "Em làm mất thì giờ của ông, em xin ông tha lỗi".

Vĩnh Xuân cũng đứng dậy vừa cười vừa đáp:

- Tôi tha lỗi, nhưng mà tôi buộc cô đừng đem theo những lời tôi nói với cô nãy giờ vào nhựt báo.

- Em chịu hứa lời. Mà em xin ông phải hứa chắc ông sẽ cho em mượn mấy cuốn sách mà ông nói hồi nãy.

- Được. Để tôi sọan rồi tôi sẽ đem lại báo quán mà cho cô mượn, luôn dịp tôi cãi tôn chỉ với cô Tổng lý chơi.

- Ông vui lòng để quảng cáo về nhà thương của ông vào báo "Tân Phụ Nữ" chăng?

- Xin lỗi cô, tôi không ưa làm quảng cáo. Đã vậy mà lúc nầy tôi mệt trí quá, tôi có ý muốn sang nhà thương của tôi cho đốc tơ khác, bởi vậy làm quảng cáo không tiện.

Cô Thanh Lệ từ giã mà ra. Vĩnh Xuân mở cửa đưa cô thấy có người bịnh đương ngồi chờ ở phòng khách thì mời vô liền.

Cô Thanh Lệ về tới báo quán thì đồng hồ chỉ sáu giờ. Cô đi ngang qua cửa phòng quản lý, cô dòm vô, thì thấy đèn sáng trưng, ông Hạo Nhiên còn ngồi tại bàn viết, mà ông không làm việc, ông khoanh tay ngồi ngó sững vô vách, mặt buồn hiu. Cô bèn đứng lại hỏi rằng: "Chừng nầy anh còn ngồi làm chi đó, coi bộ buồn dữ vậy?"

Hạo Nhiên giựt mình day ra, thấy Cô Thanh Lệ thì cười và đáp rằng:

- Ở nhà một mình, về sớm rồi nằm chèo queo đó có ích gì, chờ tối một lát rồi sẽ về cũng được.

- Chị Tân Phong còn ở trên lầu không?

- Còn. Đương nói chuyện với khách ở trển!

- Khách nào đó?

Thì cũng ông Tạ Chí Thành, chớ có khách nào lạ đâu. Bữa nào cũng ra chà lết làm mất thì giờ của người ta quá.

Té ra ông Tạ Chí Thành. Để tôi lên kiềm chế làm cho ổng buồn đặng ổng về cho rảnh.

Cô Thanh Lệ lên phòng Tổng lý, thấy cửa mở thì cô đi đùa vô, bắt tay chào Tạ Chí Thành rồi kéo ghế ngồi gần cô Tân Phong mà nói rằng:

- Tôi gặp rồi.

- Gặp ai?

- Gặp người chồng.

- Có phỏng vấn hay không?

- Cuộc phỏng vấn thì hỏng, nhưng mà tôi biết nhiều chuyện khác ngộ lắm.

- Chuyện gì?

- Mắc có khách nên không lẽ tôi nói. Để khách về rồi tôi thuật lại cho nghe. Chuyện hay lắm!

- Tạ Chí Thành biết nếu mình ngồi lỳ nữa thì người ta buồn, nên đứng dậy nói rằng: "Thôi để tôi đi để cho hai cô nói chuyện riêng".

Cô Tân Phong nói rằng:

- Không mà. Chị em tôi nói chuyện về tờ báo, chớ có chuyện riêng gì đâu, ông đừng ngại.

- Tôi muốn mời hai cô đi ăn cơm với tôi chơi.

- Tôi với anh Hạo Nhiên mới đi ăn cơm với ông hôm qua rồi; sao bữa nay ông còn mời nữa?

- Bữa nay đi với cô Thanh Lệ.

- Cha chả! Nếu ông nhức định nuôi cơm chúng tôi hằng ngày thì ông nói trước cho chúng tôi biết đặng đuổi đầu bếp đã chớ.

- Mấy cô đuổi hết đầu bếp đi. Tôi sẽ mời mấy cô đi ăn cơm luôn luôn.

- Cám ơn ông. Nói chơi với ông chớ bữa nay chị em chúng tôi mắc làm việc, đi ăn nhà hàng không tiện. Xin để bữa khác.

- Mai được hôn?

- Tôi không dám hứa trước.

- Để tối mai tôi ra nữa. Còn việc lập nhà bảo sanh đó, xin cô vui lòng cho phép tôi làm như vậy, đừng ngại chi hết.

- Ông trọng tôi quá.

- Người đáng trọng mà không trọng, vậy chớ trọng ai?

- Ông làm tôi ái ngại quá.

- Có chi đáng ngại đâu. Tôi xin phép hai cô cho tôi về.

Tạ Chí Thành bắt tay từ giã hai cô rồi xuống thang lầu.

Cô Tân Phong nhận chuông. Người lon ton chạy vô. Cô dạy xuống dưới phòng quản lý nói cho ông Hạo Nhiên hay rằng ông về cũng được, khỏi chờ cô nữa.

Người lon ton ra rồi, Cô Thanh Lệ hỏi:

- Ông Tạ Chí Thành nói chuyện mở nhà bảo sanh ở đâu vậy?

- Ổng nói ổng muốn hưởng ứng theo cuộc vận động của chị em mình, nên ổng xuất tiền cấp một "Bình dân Bảo sanh đường" trong một miếng đất của ổng ở phía Phú Lâm. Ổng cất gần rồi nên xin phép tôi đặng lấy hai chữ Tân Phong và đặt hiệu nhà bảo sanh ấy.

- Được vậy thì tốt lắm. Ổng làm nghĩa mà lai trọng chị nữa.

- Người như vậy mà biết trọng ai? Trọng tình dục chớ trọng tôi. Nếu biết trọng tôi sao cứ ve tôi hoài.

- Cái trọng của người thấp thì như vậy đó chớ sao.

- Bởi người trọng thấp thỏi như vậy nên hồi nãy ổng ghé thăm, chị chưa về, chị Thiên Hương cũng vắng mặt, tôi phải biểu lon ton dặn anh Hạo Nhiên ở lại chờ tôi.

- Lẽ nào ông Tạ Chí Thành dám làm điều vô lễ với chị hay sao mà chị sợ dữ vậy?

- Mình phải đề phòng chớ. Thôi bỏ chuyện đó đi. Hồi nãy chị nói chị ghé thăm ông đốc tơ Vĩnh Xuân. Chị biết được nhiều chuyện ngộ. Chuyện gì đâu chị thuật lai nghe chơi?

- Cô Ngọ ghen tương rồi bỏ đi về Tân An hổm nầy rồi. Ông Vĩnh Xuân rối trí lắm định sang nhà thương.

- Có lẽ nào mà kỳ cục như vậy.

- Thiệt vây chớ, tôi đang nói chuyện thì ông đốc tơ nào đó nói điện thoại, mời ổng đi ăn đám cưới. Ổng nói chuyện nghe chán ngán cuộc vợ chồng quá. Tôi nghe rõ ràng. Mà chừng tôi xin quảng cáo thì ổng lại nói có lẽ ổng sẽ sang nhà thương cho người khác, nên ổng không cần cổ động nữa.

Cô Tân Phong nghe như vậy, thì cô ngồi suy nghĩ một hồi lâu rồi cô thở ra mà nói:

- Ổng chê gái đương thời mang đầm coi không được, Ổng kén lễ nghĩa theo lề lối xưa, té ra ổng cũng không được hưởng hạnh phúc.

- Tôi nói chuyện với ổng, tôi hiểu ý ổng đã ăn năn rồi.

- Dẫu ăn năn thì cũng đã trễ.

- Ổng nói bữa nào rảnh ông ghé báo quán mà nói chuyện với chị.

- Ý! Đến nói chuyện gì? Chị nói xì ra cho ổng biết tôi hay sao?

- Không! Ổng có biết chị đâu. Ổng kích bác chủ nghĩa của tờ báo "Tân Phụ Nữ". Ổng nói rất đỗi đờn bà con gái chưa được giải phóng, chưa đồng quyền với đờn ông đã điên đầu điên óc rồi, nếu cho giải phóng, cho bình quyền thì ai chịu nổi. Ổng khuyên tôi phải sửa chủ nghĩa, lo dạy dỗ cho đờn bà con gái biết đạo làm vợ, biết phận làm mẹ thì có ích hơn. Tôi không chịu cãi với ổng, vì tôi đâu có quyền sửa chủ nghĩa của tờ báo được. Ổng mới nói để bữa nào rảnh ổng sẽ kiếm Tổng lý mà nghị luận chuyện ấy.

- Nếu ổng nói như vậy thì thiệt quả gia đình ổng không được hòa thuận đầm ấm rồi.

- Cái đó tôi biết chắc như vậy. Chẳng những tôi nghe ông nói chuyện điện thoại mà thôi, mà người gác cửa cũng có khai lén với tôi như vậy nữa.

- Nếu vậy thì cái đời của ổng cũng đã hỏng rồi!

- Ối! Có vậy cho ổng sáng con mắt, hết chê gái kim thời.

- Nói chuyện với chị mà ổng còn chê gái kim thời nữa hay không?

- Ổng không chê nhưng mà ổng chưa chịu khen. Bữa nào ổng ghé đến thăm chị, thì chị cho ổng một bài học đặng ổng mở con mắt một chút.

- Không! Tôi không muốn tiếp ổng. Nếu ổng đến đây thì tôi cậy chị, hoặc chị Thiên Hương nói chuyện.

- Chị sợ hay sao?

- Sợ cái gì?

- Sợ ổng nhìn rồi ổng biết chị.

- Nói mà chơi, chớ dầu ổng biết tôi là con Hai Tân mà ổng chê bai phụ rẫy hồi năm ngoái đó đi nữa, cũng không hại gì đến tôi. Bây giờ tôi không muốn gặp mặt ổng là vì ổng chê tôi hư mà tôi chưa hư. Tôi muốn để chừng tôi già, tôi hư đủ cách hết, rồi thì tôi sẽ giáp mặt mà kể hết các chỗ tôi hư cho ổng nghe.

- Chị nói mấy lời thì đủ cho tôi hiểu chị còn thương ông Vĩnh Xuân nhiều lắm.

- Tôi thù, tôi oán, chớ thương!

- Thì bởi thương nên mới oán đó.

Cô Tân Phong ngồi lặng thinh suy nghĩ. Cách một hồi cô dẹp giấy tờ rồi đứng dậy nói rằng: "Thôi, về ăn cơm. Đói bụng rồi".