* Tính độc lập thể hiện ở những điểm sau:
a/ Ý thức XH thường lạc hậu hơn tồn tại XH:
- LSXH loài người cho thấy nhiều khi XH cũ đã biến mất rất lâu nhưng ý thức về XH đó thì vẫn còn tồn tại, VD như truyền thống, thói quen và nhất là tập quán
- Nguyên nhân của điều này:
+ Tác động mạnh mẽ và nhiều mặt trong hđ thực tiễn của con người nên tồn tại XH diễn ra vs tốc độ nhanh hơn hơn khả năng phản ánh ý thức XH
+ Sức mạnh của thói quen, tập quán, truyền thống và do cả tính bảo thủ của hình thái ý thức XH
+ Ý thức XH gắn liền vs những tập đoàn người, của các giai cấp nào đó trong XH
b/  Y thức XH có thể vượt trội trước tồn tại XH
- Ý thức XH thường lạc hậu hơn tồn tại XH nhưng cũng có thể vượt trội hơn tồn tại XH
- Thực tế nhiều tư tưởng KH và TH trong những đk nhất định có thể vượt trội trước tồn tại XH rất xa
- LS đã cho thấy nhiều dự báo của các nhà tư tưởng lớn phải sau 1 thời gian ngắn hoặc dài mới đc thực tiễn xác nhận
c/ Ý thức XH có tính kế thừa:
- Tiến trình pháy triển của đời sống tinh thần của XH loài người cho thấy rằng các quan điểm lí luận, các tư tưởng lớn của thời đại sau bh cũng dựa vào tiền đề đã có từ những giai đoạn LS trước đó
- Trong sự phát triển của mình, ý thức XH có tính kế thừa nên k thể giải thích 1 tư tưởng nào đó nếu chỉ dựa vào trình độ, hiện trạng ptr KT và các quan hệ KT-XH
- Trong các xã hộ có giai cấp thì các giai cấp khác nhau sẽ kế thừa những di sản khác nhau của giai đoạn trước đó
d/ Sự tác động qua lại giữa các hình thái ý thức XH
- Các hình thức tồn tại XH phản ánh tồn tại XH theo những cách khác nhau, có vai trò khác nhau trong XH và tr ong đời sống của con người
- Ở các thời đại khác nhau, trong hoàn cảnh LS khác nhau dù vai trò của các hình thái k giống nhau nhưng chúng vẫn có sự tác động qua lại lẫn nhau
e/ Ý thức XH tác động lại tồn tại XH
- Tồn tại XH chịu sự tác động trở lại của ý thức XH là 1 biểu hiện khác của tính độc lập tương đối của ý thức XH
- Sự tác động trở lại đv tồn tại XH của các hình thái ý thức XH mạnh hay yếu còn phụ thuộc vào những đk LS cụ thể, các quan hệ KT, trình độ phản ánh và sức lan toả của ý thức, đb là vai trò LS của giai cấp đại diện cho ngọn cờ tư tưởng đó