"Không phải lúc nào ta cũng có thể xây dựng tương lai cho tuổi trẻ của mình.Nhưng ta luôn có thể gầy dựng tuổi trẻ cho tương lai mai sau."- Anthony BourdainĐộc giả thân mến của tôi, bạn đang còn đi học hay đã đi làm rồi vậy?Nếu bạn đang đi học, hãy tận hưởng khoảng thười gian quý giá này nhé. Nếubạn đang đi làm, có hai khả năng xảy ra. Một là bạn đang thích việc mìnhlàm. Xin chúc mừng bạn, bạn thuộc thành phần hiếm hoi của thế giới đấy(trong một khảo sát được tiến hành bởi tổ chức tư vấn quản lý hiệu suất toàncầu Gallup's, có đến 70% người được phỏng vấn chán ghét công việc họđang làm). Hai là bạn đang chán việc. Nếu vậy tôi có một lời khuyên miễnphí cho bạn: hãy lên kế hoạch nghỉ việc, ngay và luôn. Đời người chẳng cóbao lâu, tại sao lại lãng phí thời gian cho công việc mình không yêu thích?Trong cuộc đời mình, tôi đã chứng kiến không biết bao nhiêu người sống vậtvờ, làm việc qua ngày chỉ để có được miếng ăn. Bạn cho rằng tôi sẽ ủng hộchuyện làm việc ổn định lâu dài ở một công ty tổ chức nào đó sao? Khônghề.Kinh nghiệm của tôi là: Cố gắng níu kéo ở lại làm công việc mình chán ghétkhông những đem lại hậu quả nặng nề về tinh thần cho bản thân, mà còn gâytổn thất cho tổ chức mình đang làm việc. Một người bạn lớn tuổi của tôi hiệnđang làm giám đốc một công ty về truyền thông chia sẻ: "Chị không bao giờlàm một chỗ nào đó quá hai năm. Ta sẽ có xu hướng làm việc theo thói quenvà không đóng góp được ý tưởng gì mới vào công việc nữa. Mặt khác, tâmlý chán việc mà cứ ráng làm không hề đem lại được điều gì tốt đẹp. Nó vừamất thời gian của bản thân, vừa gây lãng phí cho công ty. Nhờ thay đổi côngviệc một cách chủ động mà chị có nhiều kinh nghiệm ở những môi trườngkhác nhau, gia tăng khả năng cạnh tranh của bản thân trên thị trường laođộng." Lời khuyên này đặc biệt có giá trị đối với những ngành nghề đòi hỏisự sáng tạo cao trong công việc.Khi làm công tác hướng nghiệp, tôi nhận thấy một điều rằng người trẻ ngàynay không hề thiếu năng lực. Rất nhiều người có kỹ năng tốt, sẵn sàng dồnhết tâm huyết, nhiệt tình vào công việc. Nhưng điều khác biệt so với thế hệtrước là nhiều người trẻ hiện nay không muốn làm đi làm lại một việc suốtđời. Họ không muốn bó buộc bản thân vào mỗi chuyện cơm áo gạo tiền, đủăn đủ mặc. Họ không muốn vùi dập đam mê vì công cuộc mưu sinh, hay hysinh ước mơ chỉ để kiếm sống như cha ông ngày trước. Hầu hết những ngườitrẻ tôi gặp đều băn khoăn muốn làm những điều có ý nghĩa, muốn đóng gópsức mình cho cộng đồng. Nhiều người trong số họ nhận thấy tình trạng xãhội hiện thời với những vấn đề của nó, và trăn trở tìm cách thay đổi.Một xu hướng khác của những người trẻ sau một thời gian làm việc là mongmuốn rời bỏ văn phòng. Họ nhận thấy sự nhàm chán xoay vòng mệt mỏi củaviệc làm gò bó theo giờ giấc cố định. Họ không có thời gian làm việc mìnhthích, không có thời gian đầu tư phát triển cho tương lai, hay đóng góp choxã hội. Người trẻ ngày nay muốn tìm kiếm cho mình lối thoát khác.Họ muốn khám phá, muốn trải nghiệm, muốn làm cuộc sống của mình trànđầy hơn. Họ muốn ra đi, muốn tìm hiểu thế giới và tìm hiểu chính mình. Họmuốn làm việc trong không gian mở, trong môi trường sáng tạo, muốn rời bỏvăn phòng chật chội, quay về với thiên nhiên. Một số người lựa chọn việcdạy học cho trẻ em, làm việc trong các trang trại, hoặc làm đầu bếp, họa sĩ,mở tiệm bánh, thiết kế quần áo, tự làm mỹ phẩm tại nhà. Họ muốn làm việcliên quan đến nông nghiệp, giáo dục, nghệ thuật, từ thiện... Họ muốn nhữngcông việc vừa có ý nghĩa với bản thân, vừa đem lại giá trị cho xã hội.Đối với tôi, đó là những dịch chuyển tích cực.Nhiều người chấp nhận sống với một công việc suốt cả đời, điều đó khôngcó gì sai nếu như họ thấy hạnh phúc mãn nguyện. Nhưng nếu bạn không hàilòng với công việc hiện tại, muốn chuyển hướng sự nghiệp, theo đuổi mộtcon đường khác, thì hãy bắt đầu thay đổi. Hãy lập kế hoạch cho cú nhảycuộc đời, tìm cách sống với đam mê của mình.Anh Ngô Trần Hải An (biệt danh Quỷ Cốc Tử), một trong những người đi dulịch bụi lão luyện hơn 13 năm kinh nghiệm, từng chia sẻ với tôi về "cú nhảyđam mê" của anh. Anh từng thực hiện những chuyến đi đến những nơi hiểmtrở, địa đầu tổ quốc, khai phá những địa danh mới trên bản đồ "phượt" ViệtNam, như Pha Luông, Thổ Chu, Điệp Sơn, Hòn Móng Tay Phú Quốc... Anhcũng tổ chức nhiều chuyến đi du lịch bụi cho những người trẻ đam mê dulịch. Ít ai biết rằng khởi đầu sự nghiệp, anh là một nhân viên kinh doanh.Nhưng bằng tình yêu du lịch bụi, anh đã tận dụng mọi thời gian để trau dồikỹ năng, kinh nghiệm của mình qua những chuyến đi. Hiện tại, anh là mộtphóng viên ảnh có tiếng, một người quảng bá du lịch, và là một trong những"phượt thủ" có ảnh hưởng lớn trong giới du lịch bụi Việt Nam.Một người bạn khác của tôi, anh Đặng Trần Lê Vũ, từng làm chuyên gia đàotạo, chuyên viên marketing, copywriter cho những tập đoàn lớn của nướcngoài. Nhưng anh không thực sự thấy phù hợp với môi trường công sở. Anhtự học đàn ghita, từ từ biến sở thích này thành nguồn thu nhập chính củamình. Hiện tại anh đang có các lớp dạy đàn với rất nhiều học viên theo học,mở khóa học trực tuyến về đàn ghita, dạy lớp "đàn kể chuyện" ở tổ hợp giáodục Toa Tàu, và ra sách hướng dẫn cách tự học đàn. Với việc làm tự do nhưvậy, anh còn có thời gian để thực hiện công việc tư vấn đào tạo cho ngườitrẻ, hướng dẫn một câu lạc bộ đọc sách, và điều hành quán cà phê riêng củamình.Nhiều người bạn khác hay hỏi tôi làm thế nào để có thể chuyển từ công việclàm để kiếm sống sang việc mình yêu thích. Thế nào mà từ một người làmchuyên ngành ngoại thương, tôi lại có thể chuyển sang làm tác giả, làmngười viết, blogger du lịch, sống với đam mê của mình.Chuẩn bị cú nhảy không phải là việc dễ dàng. Bạn phải thức khuya dậy sớm,rèn luyện bất kể ngày lễ hay cuối tuần. Bạn phải làm việc trong khi ngườikhác đang ngủ. Bạn phải dành 200% năng lượng cho công việc và cuộcsống. Nhưng những nỗ lực của bạn sẽ được tưởng thưởng.Vậy cần chuẩn bị gì trước khi chuyển hướng để sống với cuộc đời mà bạnmơ ước?1. Mài giũa khả năngTrong lúc bạn còn làm việc toàn thời gian, hãy tự rèn luyện kỹ năng, tích lũykiến thức, tạo nền tảng cho cú nhảy đổi đời.Albert Einstein đã dành thời gian ngoài giờ làm việc để nghiên cứu về vật lývà toán học trong suốt sáu năm trời, với vị trí nhân viên kiểm tra bằng sángchế tại Văn phòng sở hữu trí tuệ ở Bern - Thụy Sỹ, trước khi công bố thuyếttương đối cho cả thế giới. Julia Child là một người đánh máy, một nhân viêncủa CIA, rồi tham gia các khóa học nấu ăn và học hỏi từ những đầu bếpchuyên nghiệp, trước khi trở thành một trong những đầu bếp nổi tiếng nhấtnước Mỹ, được là nguyên mẫu cho bộ phim Julie & Julia. Khaled Hosseiniviết tiểu thuyết sau những giờ làm việc mệt mỏi tại bệnh viện, và chỉ chuyểnsang làm nhà văn khi đã xuất bản thành công tác phẩm Người đua diều, saumười năm hành nghề bác sĩ. Andrea Bocelli làm luật sư vào ban ngày và đihát ở quán rượu mỗi đêm trước khi trở thành ca sĩ opera hàng đầu thế giới.Không có vĩ nhân nào trên đời mà không trưởng thành từ những giờ luyệntập mướt mải mồ hôi.Vậy hãy tận dụng thời gian để rèn luyện những kỹ năng cần thiết, chuẩn bịcho thay đổi sắp tới.2. Chuẩn bị tài chínhKhông thể làm việc mình thích với một cái bụng rỗng. Bạn cần có một kếhoạch tài chính rõ ràng, nguồn lực vững vàng trước khi nhảy sang làm điềumình thích. Hãy tiết kiệm hết mức trong khi làm việc toàn thời gian. Chuẩnbị cho mình một ngân sách, nguồn thu nhập hoặc sổ tiết kiệm. Ít nhất hãychuẩn bị đủ một năm sinh hoạt phí, trước khi nộp đơn nghỉ việc và theo đuổidự định mới của bạn.Bạn định nghỉ việc để lập công ty riêng, không thể xin bố mẹ tiền ăn sáng.Bạn muốn chuyển sáng theo đuổi con đường nghệ thuật, không thể mượ bạnbè tiền cà phê. Bạn khát khao đi vòng quanh thế giới, không thể vay mượnông anh tiền mua chiếc ba lô. Để cho ước mơ thành hiện thực, phải có sựchuẩn bị kỹ lưỡng về tài chính.3. Mạng lưới hỗ trợĐiều không thể thiếu khi theo đuổi đam mê là sự hỗ trợ của những ngườixung quanh. Hãy chia sẻ với gia đình, bạn bè, người quen... để tranh thủ sựủng hộ của họ. Với những động viên và điểm tựa tinh thần của người thân,bạn sẽ không cảm thấy đơn độc trên con đường của mình. Mặt khác, hãy mởrộng vòng tròn quan hệ, tìm kiếm cộng đồng, phát triển mạng lưới, baoquanh bản thân những con người cùng chí hướng. Bạn sẽ có thêm nhiềunăng lượng và ý tưởng để hiện thực hóa đam mê của mình.4. Kỷ luật làm việcKhông ít người trẻ mong muốn rời bỏ văn phòng và chuyển sang làm chủ,hoặc làm việc tự do. Nhưng người xưa đã nói, ở đời cái gì cũng có nhất lợinhất hại, nhất trường nhất đoản. Thử thách lớn nhất đối với những người tựlàm là phải làm chủ được chính mình, quản lý thời gian thật tốt, kỷ luật cánhân chặt chẽ.Làm việc không có sếp, không có đồng nghiệp, không có ai quản lý, vừasướng mà cũng vừa khổ. Làm chậm, làm sai, chẳng ai la mắng, chẳng ai chỉdạy, chỉ có khách hàng lặng lẽ bỏ đi. Nên dù bạn làm gì đi nữa, hãy vạch ravà tuân thủ thời gian làm việc, thiết lập ưu tiên công việc, lên danh sáchnhững việc cần làm và nỗ lực hoàn thành.5. Kế hoạch phòng bịHãy tính toán một kế hoạch dự trù. Giả sử mọi việc không xảy ra như ta dựđịnh, giả sử ta sai lầm, giả sử khả năng của ta chưa đủ cho cú nhả đổi đời,giả sử ta mất hết toàn bộ nguồn vốn... thì ta sẽ làm thế nào? Hãy hy vọngmột kết quả tươi đẹp nhưng cũng đừng quên chuẩn bị cho tình huống xấunhất.Tuổi trẻ phương Tây thường có xu hướng xông pha khám phá, tìm kiếmnhững trải nghiệm ngoài trường học và văn phòng khiến cuộc sống tràn đầymàu sắc. Một cô bạn người Argentina từng kể cho tôi nghe những trảinghiệm đáng ghen tị, như làm phục vụ trên tàu viễn dương, vắt sữa bò trongnông trại hữu cơ ở Úc, lặn cùng cá mập trắng ở Nam Phi, đi bộ suốt conđường mòn Appalachian dài 3.500km ở Mỹ. Nhưng những người như cô lạithiếu những kinh nghiệm có thể để vào CV, để gây dựng sự nghiệp. Đến tuổiba mươi, cô vẫn đang băn khoăn không biết mình nên phát triển theo hướngnào vì hầu hết các kinh nghiệm làm việc của cô rải rác qua nhiều lĩnh vực,thường là công việc bán thời gian và không đòi hỏi kỹ năng chuyên môn.Còn đa phần người trẻ Việt Nam hiện nay thì lại chú ý quá nhiều vào họchành, vào sự nghiệp. Cuộc sống hầu như chỉ biết đến công việc, không biếtđến các trải nghiệm khác, đến những điều khác cần thiết trong cuộc sống nhưâm nhạc, khiêu vũ, các môn thể thao, dã ngoại, leo núi... Ngay cả kỹ năngsống còn như bơi lội không phải người trẻ nào cũng biết, đừng nói đếnnhững trải nghiệm đặc biệt thử thách khả năng chịu đựng của bản thân, khiếncon người bước ra khỏi vùng an toàn của mình và làm cuộc sống thêm phongphú. Điều mà giới trẻ Việt Nam nên làm là cân bằng giữa những trải nghiệmlàm giàu cuộc sống, và những kinh nghiệm có thể đóng góp vào sự phát triểndài hạn cho nghề nghiệp (nói cách khác là những điều có thể liệt kê trongCV).Không ai trên đời có hai lần tuổi trẻ. Trong khi nhiều người trong tuổi trẻ lạclối mất phương hướng, lãng phí thời gian, thì họ không biết rằng những gì họđang làm hay không làm hôm nay sẽ ảnh hưởng rất nhiều trong cả cuộc đờicòn lại. Qua 30 hay 40 tuổi, công việc cuộc sống của hầu hết mọi người đãổn định, khó học thêm làm thêm được gì, và cuộc sống ít có những thay đổito lớn.Có thể bây giờ bạn không nhận ra, nhưng tuổi đôi mươi là tuổi tạo tiền đề.Đây là khoảng thời gian mà bạn xây dựng, gieo trồng, chứ không phải là thờigian nghỉ ngơi thụ hưởng. Hãy tận dụng khoảng thời gian này để học hỏi,bước đi, làm thật nhiều thứ. Hãy đọc nhiều hơn, lăn lộn nhiều hơn, thực hànhnhiều hơn. Chuẩn bị kiến thức, kỹ năng, mạng lưới hỗ trợ cho tương lai. Kỹnăng nếu không được học trong thời trẻ, thì sau này môi trường ổn định ít vachạm rất khó để học lại được.Tuổi trẻ đã qua sẽ không bao giờ trở lại, hãy sống như thể ta chỉ còn lại mộtngày để sống.