UTL là hiện tượng lai giữa các loài, các thứ, các giống và các dòng thuần khác nhau về kiểu gen. cơ thể lai thường ưu việt hơn bố mẹ về sức sống, sức chống chịu, khả năng sinh trưởng phát triển, sinh sản, năng suất, ….Đáng chú ý là UTL biểu hiện cao nhất ở F1 sau đó giảm dần qua các thế hệ tiếp theo.

Nguyên Nhân Của Hiện Tượng Ưu Thế Lai :+ giả thuyết về trạng thái dị hợp: theo nhiều gen ở ct lai F1, F1 thuộc thể dị hợp nhiều gen, trong đó gen lặn có hại ko đc biểu hiện. CT lai này có mâu thuẫn nội bộ cao nên sức sống tăng cường, đồng hóa và dị hóa mạnh, năng suất và phẩm chất tốt.

+giả thuyết về tác động cộng gộp các gen trội có lợi: phần lớn các alen trội có lợi hơn các alen lặn, hiện tượng này thấy rõ ở các tương tác đa gen (màu da, năng suất..) thường phụ thuộc vào số lượng gen trội có trong KG

+giả thuyết siêu trội: thể dị hợp của các alen luôn tốt hơn thể đồng hợp, kể cả đồng hợp trội. hiện tượng siêu trội là do sự tương tác giữa 2 alen khác nhau về chức phận trong cùng 1 locut dẫn đến hệ quả bổ trợ làm tăng tác động của alen trội.

Phương pháp tạo ưu thế lai:

lai khác dòng: trước tiên tạo ra các dòng thuần bằng cách cho tự thụ phấn đối với các cây giao phấn qua nhiều thế hệ, có thể tiến hành các phép lai sau:

lai khác dòng đơn: đổi 2 dòng thuần rồi lai chúng với nhau sẽ đc UTL khác dòng. dòng A x dòng B – con lai c dùng trong sản xuất

lai khác dòng kép: để tạo ra giống lai mới có đặc tính tốt của nhiều dòng thuần, sử dụng phép lai này. dòng a x dòng b – con lai c, dòng d x dòng e – con lai f, con lai c x con lai f – con lai kép g dùng trong sản xuất.

lai thuận nghịch: UTL phụ thuộc vào TBC, phép lại thuận nghịch cho kquả UTL ko giống nhau. ở phép lai thứ nhất kiểu gen này dc dùng làm mẹ thì ở phép lai thứ hai kiểu gen đó đc dùng làm bố

lai khác thứ: là phép lai giữa 2 hay nhiều thứ có nguồn gốc gen khác nhau để tạo ra giống mới, thông thường có UTL rõ ràng

Động vật:lai kinh tế: lai 2 cá thể thuộc 2 giống thuần chủng có đặc điểm cơ thể khác nhau thu dc F1 làm sp chứ ko dùng làm giống.

lai khác loài: