Bill of Lading

I/ Khái niệm

Vận đơn đường biển(thường được viết tắt là B/L) là chứng từ chuyên chở hàng hoá bằng đường biển do người có chức năng ký phát cho người gửi hàng sau khi hàng hoá đã được bốc lên tàu hoặc được nhận để chở.

II/ Chức năng và tác dụng của vận đơn đường biển:

1)Chức năng của vận đơn đường biển:

- Thứ nhất,vận đơn đường biển là biên lai nhận hàng của người chuyên chở phát hành cho người gửi hàng làm bằng chứng là đã nhận hàng từ người gửi hàng với chủng loại ,số lượng và tình trạng hàng hoá như được ghi trên vận đơn. Vì là bằng chứng đã nhận hàng,nên khi đã phát hành vận đơn,người chuyên chở phải có trách nhiệm đối với hàng hoá trong suốt quá trình chuyên chở về số lượng cũng như tình trạng của hàng hoá.Đồng thời,tại cảng đích thân người chuyên chở có nghĩa vụ giao hàng cho người nào xuất trình vận đơn gốc đầu tiên hợp pháp do mình phát hành tại cảng đi.Nếu không có phê chú xấu trên vận đơn thì nhận hàng như thế nào ở cảng đi,người chuyên chở có trách nhiệm giao nhận như thế ở cảng tại cảng đích, trừ khi trong quá trình chuyên chở,hàng hoá bị hư hỏng,mất mát do những nguyên nhân không thuộc phạm vi trách nhiệm của người chuyên chở.

Người chuyên chở được xem là đã hoàn thành nghĩa vụ chuyên chở sau khi thu hồi được một vận đơn gốc do mình phát hành.Tuy nhiên,để thu hồi được vận đơn gốc, về logic buộc người chuyên chở phải giao hàng hoá cho người xuất trình vận đơn gốc tại cảng đích.

-Thứ hai,vận đơn đường biển là bằng chứng về hợp đồng chuyên chở hàng hoá giữa người gửi hàng và người chuyên chở.Tại sao vận đơn đường biển không phải là hợp đồng chuyên chở mà chỉ là bằng chứng của hợp đồng? Điều này do thông lệ ,vì trên vận đơn chỉ có một chữ ký của người chuyên chở,trong khi đó nếu là hợp đồng thì cần phải có hai chữ kýcủa hai bên đối tác. Tuy không phải là hợp đồng đích thực nhưng vận đơn đường biển có giá trị đầy đủ như một hợp đồng,do đó toàn bộ nội dung ghi ở mặt trước và mặt sau của tờ vận đơn là cơ sở pháp lý để giải quyết mọi tranh chấp phát sinh giữa người chuyên chở và người sở hữu vận đơn.Ngoài ra,giữa người gửi hàng và người chuyên chở có thể ký kết với nhau một hợp đồng chuyên chở, nhưng khi vận đơn đã được phát hành thì nó hoàn toàn độc lập với hợp đồng chuyên chở,ngay cả khi nó được phát hành trên cơ sở hợp đồng chuyên chở.

-Thứ ba,vận đơn đường biển là chứng từ sở hữu hàng hoá ghi trên vận đơn.Chức năng sở hữu hàng hoá được thể hiện ở chỗ, người nào nắm giữ vận đơn gốc hợp pháp là người có quyền sở hữu hàng hoá ghi trên vận đơn;vì là người sở hữu hàng hoá ,nên anh ta có quyền yêu cầu người chuyên chở phải giao hàng cho mình tại cảng đích khi xuất trình một vận đơn gốc.Ngược lại ,người chuyên chở chỉ giao hàng cho ai là người xuất trình được vận đơn gốc đầu tiên hợp pháp.Người nắm giữ vân đơn hợp pháp có thể là một người đích danh( đối với B/L đích danh);người được chuyển nhượng bằng thủ tục ký hậu(đối với B/L theo lệnh),hoặc bất cứ ai cầm vận đơn trong tay(đối với B/L vô danh)

Vì vận đơn đường biển là chứng từ sở hữu hàng hoá,mà hàng hoá lại có giá trị mua bán,nên trong thực tế người ta có thể tiến hành mua bán hàng hoá ngay cả khi hàng hoá chưa cập cảng đích bằng cách chuyển nhượng vận đơn.Trong thực tế,vận đơn có thể được chuyển nhượng,mua bán nhiều lần từ người này qua người khác trước khi hàng cập cảng đích.

Điểm cần lưu ý là,vì chỉ xuất trình 1vận đơn gốc hợp pháp là có quyền nhận được hàng hoá tại cảng đích,trong khi đó vận đơn thường được phát hành thành bộ gồm 3 bản gốc,chính vì vậy khi mua bán vận đơn, người mua phải bảo đảm tuyệt đối là được chuyển nhượng trọn bộ vận đơn gốc như đã phát hành(tương tự như vậy,khi phát hành L/C ,ngân hàng phát hành cũng phải quy định xuất trình trọn bộ vận đơn gốc,nếu không trọn bộ thì vận đơn phải được giao hàng theo lệnh của ngân hàng nhằm kiểm soát được hàng hoá).

2)Tác dụng của vận đơn

Vận đơn đường biển có những tác dụng chủ yếu sau đây:

* Thứ nhất, vận đơn là cơ sở pháp lý điều chỉnh mối quan hệ giữa người xếp hàng, nhận hàng và người chuyên chở.

* Thứ hai, vận đơn là căn cứ để khai hải quan và làm thủ tục xuất nhập khẩu hàng hoá.

* Thứ ba, vận đơn là căn cứ để nhận hàng và xác định số lượng hàng hoá người bán gửi cho người mua và dựa vào đó để ghi sổ, thống kê, theo dõi xem người bán (người chuyên chở) đã hoặc không hoàn thành trách nhiệm của mình như quy định trong hợp đồng mua bán ngoại thương (vận đơn).

* Thứ tư, vận đơn cùng các chứng từ khác của hàng hoá lập thành bộ chứng từ thanh toán tiền hàng.

* Thứ năm, vận đơn là chứng từ quan trọng trong bộ chứng từ khiếu nại người bảo hiểm, hay những người khác có liên quan.

* Thứ sáu, vận đơn còn được sử dụng làm chứng từ để cầm cố, mua bán, chuyển nhượng hàng hoá ghi tren vận đơn .......

III/Phân loại

*Căn cứ vào phê chú trên vận đơn :

-Vận đơn hoàn hảo (clean BL) là vận đơn không có ghi chú khiếm khuyết của hàng hóa hay bao bì . Hay nói một cách khác , trên vận đơn không có những ghi chú , những nhận xét xấu về tình trạng bên ngoài của hàng hóa .

Lấy được một vận đơn hoàn hảo có ý nghĩa rất quan trọng trong thương mại quốc tế . Người mua cung như ngân hàng đều yêu cầu cần một vận đơn hoàn hảo , vận đơn hoàn hảo là bằng chứng hiển nhiên của việc xếp hàng tốt .

Muốn lấy được vận đơn hoàn hảo thì khi xếp hàng lên tàu phải đảm bảo hàng không bị hư hỏng đổ vỡ , bao bì không bị rách , không bị ướt , nghĩa là phải có một biên lai thuyền phó sạch . Trong trường hợp biên lai thuyền phó không sạch , người gửi hàng có thể xuất trình thư đảm bảo ( letter of indemnity ) cam kết chịu mọi hậu quả xảy ra để yêu cầu Thuyền trưởng cấp vận đơn hoàn hảo . Tuy nhiên thư đảm bảo đó không có giá trị pháp lý , không được tòa án chấp nhận nên thông thường các thuyền trưởng thường không chấp nhận hình thức này .

-Vận đơn không hoàn hảo ( unclean BL ) là loại vận đơn trên đó người chuyên chở có ghi chú xấu và tình trạng hàng hóa hay bao bì .

Có những phê chú làm mất tính hoàn hảo của vận đơn như : bao bì không đáp ứng cho vận tải biển , một thùng bị vỡ , hàng bị ướt , hàng có mùi hôi , ký mã hiệu không rõ ràng .......

Có những phê chú không rõ ràng không làm mất tính hoàn hảo của vận đơn : bao bì có thể không đảm bảo cho chuyên chở bằng đường biển , bao bì dùng lại , hàng hóa hình như bị ẩm , hàng hóa có vẻ cồng kềnh .

*Căn cứ vào tình trạng bốc xếp hàng hóa :

-Vận đơn đã bốc hàng lên tàu :

Trong thương mại quốc tế , các điều kiện cơ sở giao hàng FOB , CIF , CFR được sử dụng phổ biến , do đó , nhà nhập khẩu cũng như ngân hàng phát hành LC thường yêu cầu xuất trình vận đơn " đã bốc hàng lên tàu " thì mới được thanh toán tiền hàng . Việc xếp hàng lên tàu được thể hiện trên vận đơn như sau :

+ Nếu trên vận đơn có chữ in sẵn Received for shipment hoặc taken in charge thì khi thuyền trưởng ký vận đơn phải có thêm chữ Laden on board .... Hoặc shipped on board ... dấu .... Để ghi ngày giao hàng

+ nếu trên vận đơn có ghi sẵn chữ Shipped on board thì không cần ghi thêm gì để chứng minh cho việc đã xếp , mà ngày ký vận đơn chính là ngày xếp hàng lên tàu cũng là ngày giao hàng .

-Vận đơn nhận hàng để xếp ( received for shipment BL )

là vận đơn được cấp trước khi hàng hóa được xếp lên tàu . trên BL không ghi rõ ngày tháng được xếp xuống tàu . Sau khi xếp hàng xuống tàu , người gửi hàng có thể đổi lấy vận đơn đã xếp hàng . Loại vận đơn này có thể bị ngân hàng từ chối thanh toán trừ khi thư tín dụng LC quy định cho phép . Khi hàng đã thực sự xếp hàng lên tàu , có thể đóng dấu hoặc ghi thêm chữ đã xếp để biến thành vận đơn đã xếp hàng .

*Căn cứ vào tính lưu thông của vận đơn :

Vận đơn theo lệnh : là vận đơn trên đó ghi giao hàng theo lệnh của một người nào đó . Trong thực tế vận đơn theo lệnh thường là :

+ Theo lệnh của một người đích danh : người đích danh này có thể là cá nhân , một tổ chức hay một công ty.

+ Theo lệnh của ngân hàng phát hành LC . Để kiểm soát được hàng hóa , các ngân hàng phát hành LC thường quy định hàng hóa được giao theo lệnh của mình .

+ Theo lệnh của người gửi hàng . Theo tập quán , nếu vận đơn chỉ ghi " to order of " thì cũng được hiểu là giao hàng theo lệnh của người gửi hàng .

Vận đơn theo lệnh được sử dụng phổ biến trong thương mại vận tải và thanh toán quốc tế , vì nó được chuyển nhượng dễ dàng bằng phương pháp ký hậu thông thường . Vì vận đơn có chức năng là chứng từ xác nhận quyền sở hữu hàng hóa ghi trên vận đơn , do đó , nó là chứng từ có giá trị , ai sở hữu hợp pháp vận đơn thì có quyền sở hữu hàng hóa ghi trên vận đơn . Chính vì vậy , người ta có thể mua bán hàng hóa bằng cách mua bán tờ vận đơn rất linh hoạt

Vận đơn đích danh Là vận đơn mà trên đó người ta ghi rõ tên và địa chỉ người nhận hàng , người chuyên chở chi giao hàng cho ai là người có tên trên vận đơn . Loại vận đơn này ít dùng vì nó không được chuyển nhượng , mua bán bằng phương pháp ký hậu thông thường . Nhìn chung , vận đơn đích danh được sử dụng trong những trường hợp hàng hóa là phi mậu dịch như : các cá nhân gửi cho nhau , hàng là quà biếu , hàng triển lãm hay hàng của công ty mẹ gửi cho công ty con . Trong thực tế , việc chuyển nhượng đích danh có thể thực hiện thông qua thủ tục pháp luật nơi diễn ra hành động chuyển nhượng , ( thông qua công chứng , qua xác nhận của chính quyền địa phương ) . Như vậy , vận đơn đích danh không thể chuyển thành vận đơn theo lệnh hay vận đơn vô danh .

Vận đơn vô danh là vận đơn mà trên đó không ghi tên người nhận hàng đích danh và cũng không ghi giao hàng theo lệnh đích danh của ai .Vận đơn vô danh được chuyển nhượng một cách đơn giản bằng cách trao tay , ai cầm vận đơn trong tay người đó là chủ sở hữu vận đơn và có quyền yêu cầu người chuyên chở giao hàng cho mình .Vận đơn vô danh có thể chuyển thành vận đơn đích danh hoặc vận đơn theo lệnh bằng thủ tục ký hậu

*Căn cứ vào hành trình chuyên chở:

Vận đơn đi thẳng là vận đơn được cấp trong trường hợp hàng hóa được chuyên chở thẳng từ cảng bốc hàng đến cảng dỡ hàng mà không có chuyển tải dọc đường .Vì không có chuyển tải nên nếu trên vận đơn có ghi " transhipment " thì để trống. Nếu trong hợp đồng thương mại hoặc LC yêu cầu vận đơn đi thẳng bằng câu "ranshipment not allowed ", mà trên vận đơn lại thể hiện cảng chuyển tải thì vận đơn đó không đáp ứng được yêu cầu của hợp đồng hay của LC , do đó người bán có thể bị từ chối thanh toán giá trị hàng hóa ghi trên vận đơn .

Vận đơn chở suốt được sử dụng trong trường hợp hàng hóa được chuyên chở từ cảng bốc hàng đến cảng dỡ hàng cuối cùng bằng nhiều con tàu , bởi một hay nhiều người chuyên chở . Vì có nhiều người chuyên chở cùng tham gia nên thường có một người đứng ra tổ chức và chịu trách nhiệm về toàn bộ hành trình chuyên chở , người này được quyền cấp vận đơn chở suốt .