C - Nhìn lại vốn văn học dân tộc, nhà nghiên cứu Trần Đình Hượu có nêu một nhận xét về lối sống của người Việt Nam truyền thống là:

Không ca tụng trí tuệ mà ca tụng sự khôn khéo. Khôn khéo là ăn đi trước, lội nước theo sau, biết thủ thế, giữ mình, gỡ được tình thế khó khăn.

(Theo Ngữ văn 12, Tập hai, NXB Giáo dục Việt Nam, tr. 160-161)

Từ nhận thức về những mặt tích cực và tiêu cực của lối sống trên, anh/chị hãy bày tỏ quan điểm sống của chính mình (bài viết khoảng 600 từ).

Dàn bài:

Mở bài:

- Giới thiệu thầy Trần Đình Hượu, chuyên viên về những vấn đề tư tưởng của văn học Trung Đại, người có nhiều tác phẩm bàn về những đặc sắc văn hóa của dân tộc Việt Nam

- Giới thiệu đề: trong đó có nhận xét về lối sống của người Việt Nam truyền thống: Không ca tụng trí tuệ mà ca tụng sự khôn khéo. Khôn khéo là ăn đi trước, lội nước theo sau, biết thủ thế, giữ mình, gỡ được tình thế khó khăn.

Thân bài:

- Giải thích ý nghĩa:

+ Trí tuệ là khả năng nhận thức, suy xét bằng bộ óc

+ Khôn khéo là khôn ngoan, khéo léo, linh hoạt trong ứng xử

+ Ý kiến đã nêu được một nét đáng lưu ý về lối sống của người Việt Nam truyền thống là ít đề cao trí tuệ mà chỉ đề cao sự khôn khéo, một dạng trí khôn của đời sống, đồng thời chỉ ra một số biểu hiện của lối sống khôn khéo đó

- Lối sống trên có những mặt tích cực và tiêu cực:

+ Không ca tụng trí tuệ :

· Tiêu cực : trí tuệ là khả năng nhận thức lý tính đạt đến trình độ nhất định. Nó có vai trò lớn trong cuộc sống. Nó giúp con người nhận thức đúng bản chất của sự vật, hiện tượng, giúp con người phát hiện, khám phá những quy luật của sự vật, của đời sống. Nó là cơ sở, nền tảng cho sự khám phá và sáng tạo. Nó soi đường cho hành động của con người trong thực tế.

· Tích cực : Cuộc sống phức tạp. Bên cạnh hai giá trị đúng sai, còn có những giá trị khác mà không phải lúc nào cũng dễ dàng phán quyết đúng sai. Có những sự việc không thể dễ dàng tách biệt rạch ròi đen trắng. Bên cạnh trí tuệ, lí trí, con người lại có tình cảm, mà con tim có những lý lẽ mà không phải lúc nào cũng thống nhất với lí trí do vậy không quá đề cao trí tuệ, không đòi hỏi sự rạch ròi, dứt khoát, giúp con người ta dễ chín bỏ làm mười, dễ tạo được một cuộc sống hòa hợp.

+ Ca tụng khôn khéo. Ăn đi trước, lội nước theo sau:

· Tiêu cực : lối sống này dễ dẫn người ta rơi vào kiểu sống hưởng thụ, ích kỷ, khôn vặt, đẩy sự khó khăn về người khác, chọn cho mình sự dễ dàng.

· Tích cực : Khôn khéo là khôn ngoan và khéo léo trong cách xử sự. Trong thực tế, tương quan giữa con người với những lực lượng khác có khi quá chênh lệch, hoàn cảnh vượt quá khả năng, khi đó một thái độ khôn khéo thủ thế, giữ mình, gỡ được tình thế khó khăn là một thái độ thức thời của người biết ẩn nhẫn, đợi thời cơ, "biết trồng tre đợi ngày thành gậy, đi trả thù mà không sợ dài lâu".

· Theo thầy Trần Đình Hượu : Sỡ dĩ người Việt Nam có lối sống trên đó là do về tâm lý, người Việt Nam an phận thủ thường, nhẫn nhịn, chín bỏ làm mười, không cần hoàn toàn rạch ròi đen trắng (thậm chí như câu tục ngữ "Thẳng mực tàu, đau lòng cổ" và về ý thức, đó là kết quả của ý thức lâu đời về sự nhỏ yếu, thực tế khó khăn, nhiều bất trắc của người Việt Nam trong cuộc sống ngày xưa.

- Quan điểm sống của riêng em:

+ Cần đề cao vai trò quan trọng của trí tuệ. Cho nên cần phải tích cực học tập, trau dồi tri thức, xem nó là cơ sở nền tảng cho sự phát triển, sáng tạo của bản thân. Phát triển trí tuệ bằng thái độ học tập suốt đời với phương pháp tự học chủ động hiệu quả.

+ Tuy nhiên, trong cuộc sống không quá duy lý, bởi thực tế và có nhiều khi "Bên ngoài là lý, bên trong là tình". Sự đồng ý kết hợp cùng sự đồng tình sẽ có hiệu quả tốt hơn sự rạch ròi lí trí.

+ Cần đề cao sự khôn khéo vì nó có những hiệu quả thiết thực, nhất là khi thế và lực của bản thân còn yếu. Khôn khéo để tạo được hòa khí, sự đoàn kết trong môi trường sống, học tập và làm việc. Điều này chắc chắn có ích cho cuộc sống bản thân và những người chung quanh.

+ Tránh biến sự khôn khéo thành kiểu sống ích kỷ, khôn vặt, khôn lỏi mà luôn chân thật, nhân hậu, biết người biết ta.

Kết bài :

Mỗi thời có những đặc điểm riêng, cách sống riêng. Hoàn cảnh ngày nay, khác với ngày xưa, cho nên theo em cần có sự dung hòa giữa việc đề cao trí tuệ và cách sống khôn khéo.

D - Đi dọc đất nước với tâm nguyện tìm hiểu nguồn cội bằng trải nghiệm của chính mình, chàng trai Việt kiều Tran Hung John có một nhận xét:

Phần nhiều người Việt Nam có tính cách thụ động, là những người đi theo chứ không phải người tiên phong. Nếu có ai đó đi trước và thử trước, tôi sẽ theo sau chứ không bao giờ là người dẫn đường. Áp lực xã hội khiến bạn phải đi theo con đường đã được vẽ sẵn.

(John đi tìm Hùng, NXB Kim Đồng, 2013, tr.113)

Anh/chị có đồng tình với ý kiến trên không? Hãy trao đổi với Tran Hung John và bày tỏ quan điểm sống của chính mình (bài viết khoảng 600 từ).

Dàn ý:

* Giải thích nd NX

- Thụ động: là làm theo n~ j đã có sẵn, đc hướng dẫn, chỉ dạy 1 cách dập khuôn, nguyên bản

- Tiên phong: là đi đầu, sáng tạo, tìm ra n~ thứ chưa có và mn chưa biết đến

=> Đánh giá về tính cách của con ng VN trong CS nói chung: luôn thụ động, theo sau, đi theo n~ con đường đc vẽ sẵn, ko bh chịu sáng tạo

* Bàn luận ý kiến

- Phần nhiều người Việt Nam có tính cách thụ động, là những người đi theo chứ không phải người tiên phong.

+ Sáng tạo và đi đầu là những công việc đòi hỏi sự đầu tư về trí tuệ, nhân lực và vật chất lớn. Để có thể sáng tạo và đi đầu cần có đk tốt ms có thể đáp ứng đc.

+ VN là nc có xuất phát đ thấp - nc NN, đk thấp nên chưa mạnh dạn trong việc tiên phong đi đầu. Đặc biệt, nền văn minh NN cx khiến cho ng VN có tính cách thụ động và lười sáng tạo.

+ Dẫn chứng: Trong NT - mua bản quyền phim của nc ngoài, đạo nhạc, mua bản quyền các chương trình gameshow,... ; Trong CN - Mua máy móc từ nc ngoài,...

- Nếu có ai đó đi trước và thử trước, tôi sẽ theo sau chứ không bao giờ là người dẫn đường. Áp lực xã hội khiến bạn phải đi theo con đường đã được vẽ sẵn.

+ Ng dẫn đường phải là ng có đủ bản lĩnh, đủ năng lực và dám chấp nhận mạo hiểm. Trong CS, đối vs n~ lĩnh vực quá khó, VN cx là ng đi sau và học hỏi.

VD: Trong đổi ms GD, trong chế tạo vũ khí,...

+ Con ng đôi khi ko đc quyết định theo n~ j mình muốn, áp lực XH giống như con đường vạch sẵn buộc ta phải đi theo.

VD: Môn Văn trong nhà trường bắt buộc HS phải đi theo n~ quy chuẩn khiến HS học vẹt,...

- Ý kiến cá nhân

+ Hiện tượng thụ động, lười sáng tạo có mặt trong cách sống của ng VN, tuy nhiên đây chỉ là số ít. Ko nên mặc định là lối sống chung của ng Việt.

+ Nhiều gg mặt vẫn đi tiên phong trong việc chủ động dẫn đường và sáng tạo: SV Dương Xuân Hoà - Học viện Quân Y tìm ra cách chữa vô sinh từ bèo hoa dâu; TS Nguyễn Huỳnh Đông là ng pt mô hình nhiệt động dự đoán ứng dụng trong mô phỏng, thiết kế, tối ưu hoá các quá trình công nghệ, năng lượng, đặc biệt là SX nhiên liệu sinh học

* Liên hệ bản thân

- Thế hệ trẻ cần cố gắng hơn nữa trong học tập để có đủ tri thức trở thành ng sáng tạo và tiên phong, đưa đất nc pt hơn.

- Là ng dẫn đường trong việc thể hiện cách sống đẹp trong mọi hoàn cảnh để thay đổi cách nhìn của TG về đất nc VN.

CĐ - Khi có lỗi, người tử tế thì sẵn sàng nhận lỗi, kẻ ti tiện chỉ tìm cách đổ lỗi.

Hãy viết một bài văn ngắn (khoảng 600 từ) trình bày suy nghĩ của anh/chị về ý kiến trên.

Dàn bài:

- MỞ BÀI:

o Giới thiệu vấn đề: Cuộc sống rộng lớn và phức tạp, đan xen nhiều mối quan hệ, trong những không gian và thời gian vô cùng đa dạng. Trong mối quan hệ đó, con người khó tránh khỏi sai sót, lỗi lầm. Thái độ của con người đối với những lỗi lầm sẽ cho thấy họ là người như thế nào: người tử tế hay kẻ ti tiện.

- THÂN BÀI:

o Giải thích: Khi có lỗi, người tử tế thì sẵn sàng nhận lỗi, kẻ ti tiện chỉ tìm cách đổ lỗi.

§ Người tử tế: là người có cách đối xử với người khác đàng hoàng, lịch sự, hợp đạo lý và đúng với giá trị của bản thân.

§ Kẻ ti tiện: là người có lòng dạ xấu xa, hẹp hòi, có cách đối xử không tốt, không hợp đạo lý, thậm chí tàn ác với người khác.

§ Thái độ của bản thân đối với lỗi lầm, nhất là đối với người khác, sẽ cho thấy người ấy là người tử tế hay là kẻ ti tiện: Khi có lỗi, người tử tế thì sẵn sàng nhận lỗi, kẻ ti tiện chỉ tìm cách đổ lỗi.

o Bàn luận về vấn đề:

+ Người tử tế thì sẵn sàng nhận lỗi.

§ Trong đời người ai cũng có lỗi, "nhân vô thập toàn". Điều quan trọng là biết nhận lỗi. Do đó, người tử tế thường biết nhận lỗi khi có hành vi hoặc thái độ sai trái đối với người khác.

§ Biết nhận lỗi là một thái độ dũng cảm, vì đó là một biểu hiện vượt lên trên lòng tự ái thường có ở nơi con người. Biết nhận lỗi là khởi đầu của sự phục thiện, của lòng tôn trọng sự thật.

§ Người tử tế không những biết nhận lỗi, sửa sai, mà còn sẵn sàng chịu trách nhiệm và nhận lãnh hình phạt cho những lỗi lầm của mình.

+ Kẻ ti tiện chỉ tìm cách đổ lỗi.

§ Kẻ ti tiện thường dối trá, hèn nhát, lấp liếm và che giấu tội lỗi của mình, cho nên thường tìm cách đổ lỗi cho người khác những lỗi lầm sai trái của bản thân mình.

§ Kẻ ti tiện thường có suy nghĩ tự đề cao bản thân, nên khó chấp nhận mình là kẻ khiếm khuyết. Vì vậy, họ thường có xu hướng đổ mọi sai sót, lỗi lầm của bản thân mình cho hoàn cảnh, cho người khác.

o Rút ra bài học cho bản thân.

§ Đã là người thì phải có lòng tử tế. Do đó, khi có lỗi, phải biết nhận lỗi và nhận một cách thành khẩn, đồng thời cũng phải biết cố gắng hết sức để không tái phạm.

§ Chẳng những bản thân nỗ lực đừng mắc lỗi, mà còn phải biết giúp đỡ người khác đừng phạm lỗi.

§ Tuy nhiên, con người khó tránh khỏi những lỗi lầm, sai sót. Nếu lỡ mắc phải lỗi lầm, cũng không nên vì thế mà quá mặc cảm, tự ti. Cần tỉnh táo thấy được sai lầm, thành khẩn nhận lỗi, khách quan phân tích rút tỉa kinh nghiệm để tránh tái phạm, với tinh thần "thất bại là mẹ thành công".

§ Phải dũng cảm đối diện với bản thân, với sự thật, để khi có lỗi dám nhận lỗi; không dối trá, không lấp liếm, vì những điều này có thể dẫn bản thân đi tới những hành vi của kẻ ti tiện, đổ lỗi cho người khác.

§ Cần thấy tác hại to lớn của việc đổ lỗi: không dám nhìn thẳng vào sự thật, thiếu khách quan, tự ru ngủ, lừa dối bản thân và dễ đi đến chỗ trở thành kẻ ti tiện.

- KẾT BÀI:

o Tổng kết vấn đề:

§ Khẳng định người tử tế thì sẵn sàng nhận lỗi, kẻ ti tiện chỉ tìm cách đổ lỗi.

§ Hãy là người tử tế và giúp người khác trở thành người tử tế trong cuộc đời

§ Luôn ý thức rằng lỗi lầm là điều thường tình, nhưng phải biết trăn trở và đau đớn với những lỗi lầm của mình để cuộc sống trở nên tốt đẹp hơn.