CHÊ TÂM

Câu chuyÇn tôi s¯p kà d°Ûi ây là hoàn toàn có th­t. Nó x©y ra ã lâu, të cái thÝi còn ánh nhau vÛi Mù cách ây nhïng m¥y chåc nm. MÙt câu chuyÇn buÓn và chéa ñng nhiÁu bí ©n. C£ thÝi ¥y l«n bây giÝ không ai, trë nhïng ng°Ýi trñc ti¿p liên quan, bi¿t °ãc sñ th­t vÁ nó. Còn viÇc vì sao tôi bi¿t thì l¡i là chuyÇn khác, thi¿t t°ßng ch³ng c§n nói ra.

*

Không ai bi¿t chính xác lão të âu tÛi và tên là gì. ChÉ th¥y ng°Ýi ta gÍi là Lão X©m, ho·c ôi khi Lão X©m ChÙt. X©m là gÍi theo nghÁ, vì lão chÉ bi¿t có m×i nghÁ duy nh¥t là hát x©m à ki¿m sÑng. Còn ChÙt là vì lão mù. Mù mà °ãc gÍi là chÙt vì lúc mÛi xu¥t hiÇn ß vùng này, ng°Ýi ta t°ßng lão chÉ chÙt nh°ng gi£ vÝ mù. Ch³ng bao giÝ lão chËu bÏ c·p kính tròn en xËt khÏi m¯t nên ng°Ýi ta nh§m. Sau th¥y lão mù th­t, cing ch³ng ai Õi l¡i thành Lão Mù, ph§n vì ã quen, ph§n vì vÛi mÙt ng°Ýi ß Ëa vË lão, Mù hay ChÙt thì cing v­y. Không quan trÍng.

Khác nhïng ng°Ýi hát x©m x°a nay ta th°Ýng g·p, lão to khÏe, th­m chí phÑp pháp. ChÉ n°Ûc lão da en trii, có thà vÑn trÝi sinh ra th¿, cing có thà do ph¡i n¯ng suÑt ngày và ít t¯m ría. Lão ch³ng già chút nào, cùng l¯m h¡n bÑn m°¡i mÙt tý. Chï lão ß ây rõ ràng không vì tuÕi tác mà ¡n thu§n là cách gÍi nh±m biÃu thË thái Ù.

Công b±ng mà nói, të ngày ¿n ây lão ch³ng làm iÁu gì áng trách. T¡i cái t¡ng ng°Ýi lão mà ng°Ýi ta âm ra khó chËu. Hàng ngày lão ra chã huyÇn hành nghÁ. Lão hát hay, mùi m«n, úng kh©u vË ng°Ýi nghe, l¡i kéo nhË giÏi, thành ra cing ki¿m ç sÑng qua ngày, m·c dù lão ch³ng bao giÝ mß miÇng xin xÏ nh° nhiÁu Óng nghiÇp khác. Lão cé Ã chi¿c mi cÑi bÙ Ùi sÝn ci tr°Ûc m·t, ai cho thì l¥y, không thì thôi. Chính iÁu này, téc là viÇc lão không chËu l¡y ông l¡y bà cho con xin... cing làm không ít ng°Ýi ghét lão.

Lão X©m sÑng trong chi¿c mi¿u hoang trên gò ¥t cao ngay sát sông C¥m. Ch³ng bi¿t ai mách mà lão tìm °ãc nó, mÙt n¡i lý t°ßng vÛi lão - có mái che m°a n¯ng b±ng ngói h³n hoi, dù ôi ch× dÙt. T°Ýng mi¿u t¥t nhiên ã long lß, xiêu v¹o, nh°ng iÁu ¥y không quan trÍng vì lão mù. Chã huyÇn, n¡i lão ki¿m sÑng hàng ngày l¡i g§n, cé theo chân ê b±ng ph³ng mà i, ch°a §y cây sÑ là ¿n. Lâu d§n, lão nghiÅm nhiên thành chç nhân chi¿c mi¿u. Nó không còn bË gÍi mi¿u hoang, mà là nhà Lão X©m .

TÑi nay, nh° nhïng buÕi tÑi mùa hè nóng nñc khác, Lão X©m l¡i tr£i chi¿u tr°Ûc nhà, ngÓi ngo£nh m·t vÁ phía sông hóng mát. Lúc nào cing v­y, cé ß nhà là lão chÉ m·c Ùc chi¿c qu§n cÙc vëa ng¯n l¡i vëa rách, Ã lÙ c£ cái mà ng°Ýi ta ph£i luôn che gi¥u. Nh°ng lão thì không c§n, vì bi¿t ch³ng có ai nhìn. Càng mát! lão ngh), nhiÁu khi còn cÑ tình cho c£ ra ngoài.

Gió nh¹ hây hây thÕi. Không nhìn th¥y nh°ng lão bi¿t êm nay trng ¹p. TrÝi t°Ûc cça lão ôi m¯t. Bù l¡i sñ thua thiÇt ¥y, trÝi cho lão ôi tai r¥t thính và kh£ nng oán hiÃu sñ viÇc cñc kó nhanh nh¡y. Lão sÑng °ãc chính nhÝ nhïng kh£ nng có mÙt không hai ¥y. Ch³ng h¡n lúc này lão bi¿t ch¯c ch¯n m¥y cô gái làng bên ang t¯m truÓng d°Ûi sông. Ngay tr°Ûc m·t lão, mÙt ng°Ýi àn ông khÏe m¡nh, l¡i giïa lúc khao khát cái chuyÇn ¥y nh¥t.

ViÇc này x©y ra h§u nh° vào t¥t c£ các buÕi tÑi mùa hè. Lúc §u lão cáu l¯m, coi mình bË xúc ph¡m ghê gÛm. BÍn này láo th­t, cé nh° mình là t°ãng g× không b±ng! Khi nghe các cô c°Ýi b£o nhau Cßi h¿t ra chúng mày. Lão ChÙt không nhìn th¥y âu mà sã! , lão gi­n dï cho h¿t cça quí cça lão ra ngoài qu§n, dé dé nó vÁ phía các cô, l©m b©m: Ðây không nhìn °ãc nh°ng làm °ãc ¥y. Làm khÏe nïa là khác! Ðéa nào giÏi, muÑn thí cé lên ây!" T¥t nhiên ch³ng ai lên. NhiÁu hôm lúc vÁ có cô còn tinh nghËch ném viên sÏi vào nhà lão rÓi khúc khích c°Ýi, không bi¿t c°Ýi gì. C£ nhïng lúc nh° th¿, lão cing ch³ng chËu che gi¥u cái ¥y cça lão. "ÐÃ m·c chúng nhìn, khÑi éa l¡i ch³ng thèm rÏ dãi".

D§n d§n rÓi lão cing quen, nh°ng v«n ¥m éc chËu c£nh trÛ trêu ¥y. Không bi¿t làm gì khác, lão em r°ãu ra uÑng, dù ch³ng là ng°Ýi nghiÇn ng­p. RÓi lão nghêu ngao hát, xuyên t¡c nhïng câu ca dao bình dË thành nhïng lÝi tåc t)u lão phËa ra à x£ bÛt cái ham muÑn ang anh ách d°Ûi bång.

MÙt tÑi nÍ, cing trong hoàn c£nh t°¡ng tñ, khi êm ã khuya và d°Ûi sông không còn ti¿ng n°Ûc té, ti¿ng c°Ýi nói hÓn nhiên cça các cô gái nông thôn t¯m truÓng, lão b×ng nghe có ti¿ng Ùng kh½. Ti¿ng chân ng°Ýi! Tai lão r¥t thính. Lão bi¿t ch¯c là ti¿ng chân ng°Ýi, dù lúc ¥y §u còn ch¿nh choáng h¡i men và ang thiu thiu ngç. "Ai nhÉ?" lão tñ hÏi, có ý Á phòng. Thñc ra, lão ch³ng có gì cho k» gian l¥y trÙm. B£n thân lão cing không thuÙc lo¡i ng°Ýi khác có thà m°u gi¿t. Th¿ mà lão v«n th¥y lo.

Hình nh° ti¿ng b°Ûc chân ang ti¿n l¡i g§n, r¥t g§n. "Ai ¥y?" lão hÏi to. Im l·ng. Lão hÏi l§n nïa. V«n im l·ng. Lão éng d­y, và ang lúc quÝ qu¡ng Ënh vào nhà l¥y chi¿c g­y thì tay lão b×ng ch¡m ph£i cái gì ¥y âm ¥m, mÁm mÁm, tròn tròn.

Ngñc àn bà! Lão nh­n ra ngay iÁu ¥y. Theo b£n nng, lão vÙi råt tay l¡i, Ënh kêu lên, nh°ng cing liÁn lúc ¥y lão kËp tr¥n t)nh. Và nh° sã Ã m¥t cái vëa có °ãc, lão chìa tay vÁ phía tr°Ûc. V«n cái v­t âm ¥m, mÁm mÁm, tròn tròn ¥y. Lão th§m ng¡c nhiên vì sao ng°Ýi àn bà bí ©n kia không bÏ ch¡y, không kêu lên ho·c làm cí chÉ chÑng tr£ nào ¥y, mà cé Ã bàn tay thô kÇch cça lão, lúc §u mÙt, rÓi sau hai, tñ do mân mê h¿t ôi vú Ã tr§n, ôi vai, chi¿c cÕ, vành eo bång và còn xuÑng th¥p h¡n nïa.

Nh° trong c¡n m¡, lão ngây ng¥t m¡n trÛn kh¯p c¡ thà lõa lÓ cça ng°Ýi àn bà, chÉ trë khuôn m·t, là n¡i bàn tay tham lam cça lão bË nhïng ngón tay thon dài g¡t ra không cho ch¡m tÛi. Ch³ng c§n. Lão bi¿t ph£i làm gì trong tr°Ýng hãp này, và ã làm iÁu ¥y không g·p chút chÑng cñ nào. "Làm tÑt nïa là ±ng khác" nh° có l§n lão tëng dÍa các cô gái. SuÑt thÝi gian viÇc ¥y x©y ra, ng°Ýi kia luôn im l·ng. Lão cing ch³ng nói gì, vì sã có thà lÝi nói s½ làm hÏng mÍi chuyÇn.

Xong, ng°Ýi kia vÙi vùng d­y bÏ i r¥t nhanh, hình nh° ch¡y. Còn lão thì v«n tÓng ngÓng n±m d°Ûi ánh trng. MÍi viÇc diÅn ra quá b¥t ngÝ, khi¿n lão Û ng°Ýi hÓi lâu, không bi¿t nên ngh) th¿ nào. "Hay mình ang m¡?" lão tñ hÏi, tay sÝ xuÑng bÙ h¡, th¥y không m·c qu§n và còn °¡n °Ût...

Lâu l¯m lão mÛi °ãc n¿m l¡i mùi vË àn bà. SuÑt êm ¥y lão không sao ngç °ãc, tñ ·t cho mình hàng trm câu hÏi mà cuÑi cùng ch³ng thà tr£ lÝi rành m¡ch °ãc câu nào. Lão n±m ngía, h°Ûng ôi m¯t mù lên b§u trÝi mà lão oán có r¥t nhiÁu sao, nhïng ngôi sao tuyÇt ¹p. Lão thích thú t­n h°ßng giây phút h¡nh phúc b×ng d°ng trÝi mang ¿n ban th°ßng cho lão.

Sáng d­y, Ã ki¿m cái n, lão l¡i vác nhË xuÑng chã nh° mÍi ngày.

Ba hôm sau, ng°Ýi àn bà ¥y l¡i ¿n. V«n c¡ thà lõa lÓ âm ¥m ¥y. V«n sñ im l·ng ¥y. V«n bàn tay tham lam cça lão ve vuÑt kh¯p ng°Ýi, và v«n l·p l¡i chuyÇn ¥y. Khác chng, l§n này lão bình t)nh h¡n, ç bình t)nh à kéo dài thêm nhïng giây phút h¡nh phúc cça lão. RÓi sau ó, ng°Ýi àn bà ¥y l¡i vÙi vã l·ng l½ bÏ ch¡y khÏi nhà lão nh° tr°Ûc.

Të hôm ¥y êm nào lão cing chÝ, nh°ng úng mÙt tháng sau ng°Ýi àn bà mÛi xu¥t hiÇn à tñ nguyÇn trao thân cho lão. Ba ngày sau l¡i ¿n l§n nïa, rÓi biÇt tm cho tÛi h§u nh° cùng ngày cça tháng ti¿p.

ViÇc này l·p i l·p l¡i trong bÑn tháng liÁn, nh° theo lËch v¡ch sµn. Lão l¥y làm ng¡c nhiên nh°ng không dám hÏi, vì dù không nói ra lÝi, hai ng°Ýi nh° ã thÏa thu­n s½ luôn giï im l·ng. CuÑi cùng lão cing lÝ mÝ oán hiÃu. Lão bi¿t sau kó kinh nguyÇt có mÙt quãng thÝi gian nào ¥y ng°Ýi àn bà không thå thai °ãc. Ng°Ýi kia ã chÍn chính lúc ¥y à ¿n vÛi lão. Nh°ng ng°Ýi ¥y là ai và vì sao chÍn lão thì lão chËu không hiÃu nÕi. Linh c£m s¯c bén cça lão cing ành b¥t lñc.

Qua bàn tay vuÑt ve (trë khuôn m·t), lão bi¿t ng°Ýi này không còn tr», ít nh¥t ph£i ngoài ba m°¡i, th­m chí còn h¡n. ÐiÁu này ch³ng làm lão b­n tâm. Cái thñc sñ lão lo l¯ng là áng l½ theo lËch, ng°Ýi ¥y ã ph£i ¿n tu§n tr°Ûc, nh°ng lão chÝ mãi v«n không th¥y. Lão bi¿t có chuyÇn không bình th°Ýng ã x©y ra. Lão buÓn. Linh tính báo có l½ ng°Ýi àn bà bí ©n kia s½ không bao giÝ ¿n vÛi lão nïa. Nh°ng lão hy vÍng và v«n chÝ. Ðêm nào lão cing chÝ...

MÙt tÑi nÍ, ã khuya, lão ra ngÓi Éa c¡nh mÙt trong nhïng båi cây um tùm mÍc bên sông. VÑn bång không tÑt l¯m nên êm nào lão cing mÙt vài l§n ph£i làm cái viÇc ch³ng m¥y thú vË này. Ðo¡n sông ß ây n°Ûc sâu, ch£y xi¿t và m¡nh, cách khá xa ch× sông bÓi n¡i các cô gái làng bên th°Ýng ¿n t¯m. M·c dù d¡n d) và sµn sàng à phå nï nhìn th¥y cái ¥y cça mình không chút ng°ãng ngùng, nh°ng à ng°Ýi khác b¯t g·p trong t° th¿ ngÓi Éa thì lão ch³ng muÑn chút nào. Vì th¿ lão mÛi chui vào båi r­m, b¥t ch¥p mÑi nguy hiÃm có thà vô ý r¡i xuÑng sông ch¿t uÑi.

Khác vÛi mÍi l§n, l§n này lão ph£i ngÓi khá lâu, cÑ g¯ng khá v¥t v£ mà không sao trút bÏ °ãc cái muÑn trút bÏ. Ðang khi nhn nhó khÕ sß, lão b×ng nghe có ti¿ng Ùng kh½. Ti¿ng chân ng°Ýi. "Không l½ cô ¥y?" lão lo l¯ng ngh). Ngay sau ó b×ng có ti¿ng kêu th¥t thanh:

- Ðëng! ChË Tâm! Ðëng, ëng nh£y xuÑng sông!

Ðó là ti¿ng mÙt cô gái, giÍng còn tr» nh° giÍng tr» con mÛi lÛn. Lão X©m l·ng ng°Ýi, nín thß, quên c£ cái viÇc béc bách ang làm. Ti¿p ¿n lão nghe có ti¿ng chân vÙi vã ch¡y ngang và dëng l¡i ß mÙt båi cây khác cách ¥y không xa.

-Sao chË làm th¿? Em van chË. ChË t°ßng em không bi¿t chË ang muÑn tñ tí sao? M¥y ngày nay em luôn theo dõi chË. Em bi¿t. Em bi¿t h¿t mÍi chuyÇn. Bi¿t të lâu rÓi c¡...

Có ti¿ng ng°Ýi khóc t¥m téc.

- Em nói em bi¿t, bi¿t h¿t mÍi chuyÇn? - ng°Ýi Ënh tñ tí cuÑi cùng lên ti¿ng, vëa khóc vëa nói khe kh½, nh°ng vÑn r¥t thính tai nên lão X©m nghe °ãc.

- Vâng. Em bi¿t chuyÇn m¥y tháng nay chË i l¡i vÛi lão X©m. Em chÓng, chË dâu mà. Và bây giÝ chË có b§u. ChË x¥u hÕ. ChË muÑn tñ tí. Em bi¿t h¿t nh°ng không nói, vì em hiÃu chË, em th°¡ng chË. Có iÁu em không hiÃu t¡i sao chË chÍn lão ¥y ché không ph£i ng°Ýi khác.

- Vì lão mù, không bi¿t chË là ai.

- Nh°ng sao chË cé ph£i ch¿t?

L¡i có ti¿ng khóc. L§n này to và lâu h¡n.

- Em bi¿t h¿t, còn hÏi chË làm gì nïa. Em ngh) làm sao chË có thà sÑng nÕi khi chË, vã bÙ Ùi ß chi¿n tr°Ýng, mÙt cán bÙ xã, mÙt iÃn hình "trung h­u £m ang" cça toàn huyÇn, mà l¡i chía hoang! Vác cái bång to v°ãt m·t mà nhìn th³ng vào m¯t mÍi ng°Ýi °ãc sao? Không, em th°¡ng chË thì cé à chË ch¿t. ChË x¥u hÕ l¯m. Nhåc nhã l¯m. ChË có tÙi vÛi anh trai em, vÛi m¹, vÛi em. VÛi t¥t c£ mÍi ng°Ýi. ChË ch³ng cán bÙ, iÃn hình gì h¿t. Ng°Ýi ta muÑn th¿ thì ph£i chËu. ChË chÉ là må àn bà trÝi b¯t thèm muÑn tình c£m h¡n nhïng må àn bà khác. ChË ã cÑ, r¥t cÑ mà không giï °ãc. KhÑn khÕ thân chË. ChË có muÑn th¿ âu, nh°ng không sao c°áng l¡i °ãc...

- Em hiÃu. Em cing là àn bà mà. Nh°ng chË không °ãc ch¿t, vì cái ch¿t cça chË s½ vô ngh)a. ChË v«n mang ti¿ng x¥u...

- Ðúng th¿, nh°ng d«u sao chË s½ không ph£i nghe ng°Ýi ta kiÃm iÃm, không ph£i chËu nhïng cái nhìn khinh bÉ. Em cé à chË ch¿t. ChË quy¿t rÓi. ChË nhÝ em chm sóc m¹ thay chË, sau này xin l×i anh trai hÙ chË. Có thà anh ¥y s½ tha thé. N¿u không cing ch³ng sao. Cé nói là chË r¥t yêu anh ¥y, nh°ng chË là ng°Ýi y¿u uÑi và ã không c°áng l¡i °ãc con quÉ tÙi l×i trong ng°Ýi chË...

- Không. Không bao giÝ! ChË ph£i vÁ vÛi em. VÁ ngay bây giÝ! - Cô gái cao giÍng mÙt cách dét khoát. - Sáng mai em và chË s½ lên thành phÑ. Em có éa b¡n bác s) ß ¥y. Nó s½ giúp chË thoát khÏi cái thai kia. Em thÁ suÑt Ýi giï kín chuyÇn này. Nào i! ChË i vÁ nhà vÛi em! Không lôi thôi gì nïa.

Im l·ng mÙt chÑc, rÓi có ti¿ng gi±ng co. CuÑi cùng lão X©m nghe ti¿ng chân hai ng°Ýi i ngang qua ch× lão ngÓi. Cô em chÓng i tr°Ûc, kéo bà chË dâu i theo. Mãi lúc sau, lão X©m mÛi dám éng d­y i vào nhà. Lão bàng hoàng ¿n méc quên c£ cái cça nã kia trong bång.

Hai ngày sau, khi ang hát ngoài chã huyÇn, lão X©m nghe ng°Ýi ta kháo nhau chuyÇn chË Tâm, ng°Ýi làng V)nh Yên, cán bÙ phå nï xã DiÅn LÙc, i t¯m êm cùng cô em chÓng, không may s©y chân r¡i xuÑng ch× n°Ûc xoáy ch¿t uÑi. Cô em chÓng th¥y mà ch³ng thà làm gì vì không bi¿t b¡i. Khi cô gÍi °ãc ng°Ýi ¿n céu thì không th¥y xác chË âu nïa.

LÝi nói thêm cça ng°Ýi vi¿t:

Anh Thoan, chÓng chË Tâm hy sinh trong ãt tÕng ti¿n công T¿t M­u Thân 68 (mÙt nm tr°Ûc khi chË Tâm ch¿t), nh°ng mãi ¿n cuÑi nm 70 gia ình mÛi nh­n °ãc gi¥y báo tí. Bà cå m¹ anh ch¿t hai nm sau ó. Còn cô Vinh, em gái anh Thoan, hiÇn là mÙt chuyên viên kinh t¿ giÏi làm viÇc t¡i mÙt bÙ quan trÍng ß Hà NÙi. Vì là ng°Ýi cùng làng, chúng tôi th°Ýng g·p nhau. Tuy không ngn °ãc chË dâu tñ tí, nh°ng cô ã giï úng lÝi héa nm nào. Cô v«n khng khng b£o tôi chË Tâm ch¿t uÑi, úng nh° trong truyÇn tôi vi¿t. Tôi cing vÝ tin nh° th¿. L§n nào có dËp cùng vÁ quê, tôi và Vinh Áu ra vi¿ng mÙ anh Thoa, chË Tâm. Có l§n chúng tôi còn vào phòng truyÁn thÑng xã, n¡i v«n treo t¥m b±ng khen trung h­u £m ang HÙi phå nï huyÇn DiÅn Châu t·ng chË, Á ngày 30 tháng Nm nm 1967. Dù bi¿t h¿t sñ th­t, tôi v«n luôn ngh) chË xéng áng vÛi danh hiÇu cao quí ó. Còn vÁ lão X©m thì tôi không bi¿t thêm mÙt tí gì. V£ l¡i, cing ch³ng quan tâm m¥y ¿n lão. Không ph£i vì ghét, ¡n gi£n vì tôi còn nhiÁu viÇc quan trÍng h¡n c§n làm.

CÁI XOAN

Cái Xoan là tên mÙt cô bé cåt chân ß làng tôi. Nó bË cåt mÙt chân të ngày mÛi hai tuÕi và còn ang °ãc µm trên tay m¹.

Hôm ¥y, theo kà l¡i, ang buÕi n tr°a thì máy bay Mù ­p ¿n. M¹ nó b¿ nó ch¡y ra h§m, ch°a ra tÛi n¡i thì có ti¿ng bom nÕ. MÙt m£nh bom c¯m úng vào tim m¹ nó. M£nh khác c¯t ét mÙt c³ng chân bé xíu, mim m)m và hÓng hÓng cça nó. Nó °ãc mÙt chú bÙ Ùi óng quân trong làng b¿ ngay i bÇnh viÇn. Ai cing t°ßng bé th¿, nó s½ ch¿t, th¿ mà các bác s) chïa lành cho nó. VÁ viÇc này, báo tÉnh d¡o ¥y có ng mÙt bài dài.

Ra viÇn, nó °ãc °a vÁ nhà bà nÙi, mÙt bà già Ùc thân, sÑng nhÝ g¡o và tiÁn trã c¥p nhà n°Ûc theo tiêu chu©n m¹ liÇt s).

M¥y tháng sau, bÑ nó, mÙt s) quan không quân c¥p tá óng âu ó r¥t xa, °ãc tin vÙi vÁ nhà, mang theo ôi n¡ng bé tí b±ng nhña có màu xanh Ï r¥t ¹p. Th¿ là trong g§n mÙt tháng nghÉ phép, bÑ và bà nó chÉ làm m×i viÇc là d¡y nó bi¿t i, i b±ng ba chân, mÙt chân th­t và hai chân nhña - c£ ba cùng bé tí, y¿u Ût và dÅ g«y.

Nó là éa tr» th­t dÅ th°¡ng. Vëa t­p i nó vëa reo lên §m ) nh° ang thích thú ch¡i trò ch¡i h¥p d«n. Lúc ngã nó không khóc, còn toét miÇng c°Ýi, m¯t mß to long lanh, ôi má Ï hÓng vì mÇt.

Nhïng lúc ¥y bÑ nó ngo£nh i n¡i khác, kín áo lau n°Ûc m¯t. Còn bà nó thì nói:

- Úi chà, bé Xoan cça bà ngoan nhÉ, lÛn lên th¿ nào bà cing cho theo bÑ bay tít trên trÝi kia kìa.

Bé Xoan d§n d§n lÛn lên thành cái Xoan. Tr» con th­t chóng lÛn. M×i nm bÑ nó gíi vÁ mÙt ôi n¡ng mÛi. пn tuÕi i hÍc nó ã có nm ôi b±ng nhña ç màu. Bà nó dñng trong góc nhà, cái sau lÛn h¡n cái tr°Ûc, cái nào cing còn mÛi, nh° bÙ s°u t­p nho nhÏ. BÙ s°u t­p nhïng ôi n¡ng b±ng nhña.

Cing may tr°Ýng chÉ cách làng mÙt cánh Óng. Nh°ng hàng ngày nó ph£i d­y chÑng n¡ng i të r¥t sÛm, Ã Ù nía giÝ sau li tr» cùng làng, cùng lÛp Ón ) ch¡y v°ãt qua nh° c¡n lÑc. Cing có hôm ai ó tiÇn °Ýng, b¿ nó i, b¿ c£ ng°Ýi l«n n¡ng.

Ðôi l§n vÁ quê, tôi cing b¿ nó nh° v­y. DÍc °Ýng tôi hÏi chuyÇn này chuyÇn nÍ. Th°Ýng nó im l·ng, ho·c tr£ lÝi không hào héng l¯m, dù tôi bi¿t nó thích tôi vì thÉnh tho£ng tôi mang të Hà NÙi vÁ cho nó nhïng cuÑn sách §y hình v½ tuyÇt ¹p.

Trong tâm hÓn th¡ ngây cça nó ã xu¥t hiÇn nhïng gãn buÓn m·c c£m.

Sñ thay Õi ó b¯t §u të ngày §u tiên tÛi tr°Ýng.

VÑn quen suÑt ngày ngÓi mÙt ch× vÛi bà, hôm ¥y nó h¿t séc ng¡c nhiên khi th¥y ß tr°Ýng chúng b¡n c°Ýi nói, ch¡y nh£y nhiÁu quá. Cùng sñ phát hiÇn ¥y, nó ý théc sâu s¯c h¡n khuy¿t t­t cça mình. MÙt c£m giác lo sã m¡ hÓ d§n d§n xâm chi¿m ng°Ýi nó. Nó th¥y nh° c£ tr°Ýng ai cing ang nhìn nó, vÛi ôi m¯t vëa th°¡ng h¡i vëa giÅu cãt.

Cing trong ngày §u tiên ¥y, mÙt th±ng bé ng× nghËch ã chç ý ngáng chân làm nó ngã. Không au, nh°ng nó khóc mãi, c£ ¿n khi cô giáo b¯t c­u kia éng khoanh tay xin l×i, nó v«n ch°a nín. Të ¥y nó tìm cách xa lánh mÍi ng°Ýi. GiÝ ra ch¡i nó trÑn vào góc v¯ng ngÓi im và quan sát. Nó trß nên l§m lì, nhiÁu khi éng l·ng, chÑng n¡ng th«n thÝ nhìn các b¡n nh£y dây ho·c ch¡i lò cò.

DÅ chëng h¡n m°Ýi nm nay tôi không g·p l¡i cái Xoan. Tr°Ûc kia nhà nó c¡nh nhà tôi, nh°ng të ngày bà nÙi ch¿t, nó °ãc gíi ¿n ß nhà mÙt ông bác không có con t­n cuÑi làng. M¥y ãt vÁ quê ng¯n ngçi tôi ch³ng g·p nó l§n nào. Ch¯c nó ít ra °Ýng. Tôi chÉ °ãc nghe kà l¡i r±ng lÛn lên, nó là mÙt cô bé r¥t xinh ¹p, ·c biÇt khuôn m·t. "Cé nh° tranh v½ ¥y!" ng°Ýi ta kháo nhau nh° th¿. Þ quê tôi ó là câu khen cao nh¥t mà b¥t kó cô gái nào cing mong có °ãc. йp nh° tranh v½!

- Nh°ng mà nó cing khác th°Ýng l¯m c¡, - mÙt ng°Ýi nh­n xét.

- Khác ngh)a là th¿ nào? - tôi hÏi.

- Ngh)a là tính khí nó th¥t th°Ýng. Tho¯t buÓn tho¯t vui, có ngày không mß miÇng nói câu nào, ng¡ ng¡, ngác ngác. Ng°Ýi âu mà bao giÝ cing nh° të trên trÝi r¡i xuÑng. Ch³ng ch¡i vÛi ai, chÉ thích Íc sách mÙt mình.

Þ quê, tôi có mÙt tç sách khá lÛn mà të nhÏ tôi ã có ý théc xây dñng, b±ng ç mÍi cách, mÍi giá. Ngày rÝi làng i xa, tôi cho vào tç khóa l¡i c©n th­n, d·n m¹ tôi không °ãc °a ai m°ãn. M¥y nm qua, là ng°Ýi ham hiÃu bi¿t, ch¯c cái Xoan tìm ¿n nài nÉ m¹ tôi, và do th°¡ng ng°Ýi, bà cå không ná të chÑi.

SÑng ß vùng h»o lánh nh° quê tôi, không bè b¡n, không bao giÝ i âu, cÙng vÛi sñ m·c c£m bÇnh t­t và mÙt trí t°ßng t°ãng quá phát triÃn, dÅ hiÃu Cái Xoan bË nhïng cuÑn sách ¥y tác Ùng m¡nh th¿ nào. Chúng là ng°Ýi b¡n, là niÁm an çi duy nh¥t cça nó të tr°Ûc ¿n nay. Khác nhïng éa tr» bình th°Ýng, nó ti¿p nh­n th¿ giÛi sách vß th¡ mÙng, diÇu kì ¥y theo cách riêng cça mình, và sÑng vÛi nó nhiÁu h¡n vÛi cuÙc Ýi có thñc. Có l½ chính sñ khác biÇt giïa hai th¿ giÛi ¥y ã làm nó thành ng°Ýi "të trên trÝi r¡i xuÑng" và "trái tính trái n¿t" nh° ng°Ýi ta nói.

Kó nghÉ phép nm nay, tôi vëa vÁ tÛi nhà buÕi chiÁu thì ch­p tÑi ông bác Cái Xoan ã ¿n tìm g·p.

- Tôi ph£i nhÝ ông giáo mÙt viÇc, ông giáo ¡, - ông ta vào ngay câu chuyÇn. NhiÁu ng°Ýi trong làng v«n ti¿p tåc gÍi tôi là ông giáo, dù tôi chuyÃn nghÁ ã m¥y nm nay.

B±ng cái giÍng oang oang, ét quãng vì hÓi hÙp, ông ta kà tôi nghe s¡ l°ãc câu chuyÇn vÁ Cái Xoan. Ông kà r±ng m¥y ngày g§n ây Cái Xoan có nhïng biÃu hiÇn r¥t khác th°Ýng. M·t nó lúc Ï bëng, lúc tái nhãt, vÑn ít nói, nay càng ít nói h¡n, nhiÁu khi ngÓi thë ng°Ýi c£ ti¿ng Óng hÓ. Cé chiÁu ¿n là nó ra éng quanh qu©n tr°Ûc ngõ, m¯t nhìn phía °Ýng quÑc lÙ nh° chÝ ai. Còn tÑi thì nó n±m tr±n trÍc mãi không ngç, và tuy cÑ giï, ti¿ng thút thít khóc v«n b­t ra.

- Tôi bi¿t có chuyÇn nghiêm trÍng, cÑ g¡n hÏi, nh°ng nó nh¥t Ënh không nói. C£ ngày hôm qua nó bÏ n, chÉ buông màn n±m úp m·t trên gi°Ýng. Bà nhà tôi sÝ trán b£o nóng, th¿ là tôi ch¡y i mÝi bác s). Bác s) tr¡m y t¿ xã ta d¡o này là cô Luy¿n, con ông Hïu xóm d°Ûi. Cô Luy¿n ¿n khám, hÏi iÁu gì ¥y r¥t lâu, rÓi nói riêng vÛi tôi... Ông bi¿t cô ta nói gì không? TrÝi ¡i! Cái Xoan ang có thai! Ba tháng! TrÝi ¡i!...

RÓi mÙt tay vung lên cao, mÙt tay tñ túm l¥y ngñc mình, ông nói ti¿p:

- Mà nó mÛi m°Ýi sáu tuÕi! MÙt éa con nít! L¡i cåt chân, anh hiÃu không? Nó còn ch°a bi¿t tí gì, còn ngÝ nghÇch h¡n c£ éa tr» lên m°Ýi. Th¿ mà không ngÝ có k» Ùc ác ná quy¿n ri nó... LiÇu tôi bi¿t n nói vÛi bÑ nó th¿ nào ây? Ông giáo, ông b£o tôi ph£i làm gì bây giÝ?

- Cô ¥y không chËu nói vÛi bác tên ng°Ýi ó à? - tôi hÏi.

- Không! Tôi tìm ç cách cn v·n, dÍa n¡t nh°ng ch³ng n thua gì. Nó chÉ khóc... - Ông ta thß dài ánh th°ãt mÙt cái rÓi h¡ giÍng nói ti¿p, v» c°¡ng quy¿t. - Tôi thì tôi nghi cho mÙt th±ng, ông giáo ¡. Cách ây m¥y tháng có oàn cán bÙ tÉnh vÁ xã ta. Làm gì tôi ch£ rõ, nh°ng vÁ mÙt tu§n, hÍ ß ngay trong nhà ông Xuân chç nhiÇm hãp tác xã. Trong ó có mÙt anh còn tr», khá ¹p trai, hình nh° làm nghÁ báo chí, ài iÇn gì ó. Anh ta có sang nhà tôi ch¡i m¥y l§n, cho Cái Xoan m°ãn sách và kà chuyÇn nghe say s°a l¯m... Không l½ chính h¯n làm cái iÁu ghê tßm ¥y? Mà vào lúc nào, ß âu? Có bao giÝ cái Xoan làm gì mà chúng tôi không bi¿t âu?

- Tôi có thà làm gì giúp bác °ãc?

- Tôi cing ch³ng bi¿t nïa. Ông giáo là ng°Ýi có hÍc, nhiÁu lý l½, có thà ông sang nói chuyÇn vÛi nó chng? Ông lña lÝi thuy¿t phåc, an çi rÓi mách chúng tôi cách gi£i quy¿t th¿ nào cho Õn. Hay ông lên tÉnh tìm hÙ tôi cái th±ng ¥y xem có úng th¿ không? Con bé ang chÝ h¯n, vì lúc nào nó cing nhìn vÁ phía °Ýng quÑc lÙ! Ch¯c hai éa h¹n hò nhau... Vâng, ph£i làm cái gì ¥y, làm g¥p, không thì nó s½ tñ tí. Gì ché tính nó, tôi bi¿t. Ông céu nó vÛi!

Sau khi nghe tôi héa nh¥t Ënh th¿ nào cing ¿n nhà ông và làm nhïng gì có thÃ, ông ra vÁ, v» yên tâm h¡n ôi chút.

Ðêm hôm ¥y i °Ýng mÇt, tôi lên g°Ýng ngç sÛm, Ënh bång sáng hôm sau ¿n g·p Cái Xoan. Ðang n±m suy ngh) mông lung thì kho£ng mÙt giÝ sáng b×ng có ti¿ng ­p cía m¡nh. M¹ tôi ra mß. Ông bác Cái Xoan hÛt h£i nói không ra ti¿ng:

- Ông giáo, ông giáo ¡i. Cái Xoan ch¿t rÓi!

Tôi vÙi vã m·c qu§n áo i theo ông. DÍc °Ýng tôi bi¿t thêm r±ng Cái Xoan ch°a ch¿t, và ã °ãc °a i c¥p céu ß bÇnh viÇn huyÇn; r±ng êm ¥y nó uÑng thuÑc sâu tñ tí, là thé d¡o này trong nhà ông bao giÝ cing sµn vì ang dËp phun trë sâu cho lúa. Ch¯c nó uÑng nhiÁu, khi °ãc cáng i viÇn, nó trong tình tr¡ng nguy kËch, hoàn toàn mê man b¥t tÉnh.

Sáng hôm sau có tin báo të bÇnh viÇn cái Xoan ã ch¿t. Ngày ti¿p là lÅ chôn c¥t.

Sïng sÝ vì mÍi viÇc x£y ra quá nhanh và bi th£m, tôi l·ng l½ hòa mình giïa ám ng°Ýi ch­m ch¡p i theo chi¿c quan tài bé nhÏ, giïa ti¿ng khóc não nÁ và ti¿ng kèn trÑng ¡n iÇu. Trong §u tôi l§n l°ãt hiÇn lên hình £nh mÙt éa bé bË bom ch·t ét chân të khi còn °ãc b¿ trên tay m¹, rÓi éa bé ¥y b¯t §u t­p i b±ng mÙt chân còn l¡i cça mình vÛi sñ giúp á cça ôi n¡ng nhña bé tí. Cùng vÛi nó, nhïng ôi n¡ng xinh ¹p, có màu s·c sá ¥y cing lÛn d§n lên, Ã cuÑi cùng °ãc x¿p thành dãy theo thé tñ nh° mÙt bÙ s°u t­p Ùc áo.

RÓi tôi ngh) tÛi k» ã gi¿t nó. Có thà ó là tay thanh niên të tÉnh vÁ mà ông bác Cái Xoan ã nói. Cing có thà là ng°Ýi khác, mÙt ng°Ýi nào ¥y trong sÑ nhïng ng°Ýi v«n g·p và chào hÏi nhau hàng ngày ß cái làng nhÏ bé này. Nh°ng ai? Ai ã ná làm h¡i mÙt éa bé tÙi nghiÇp nh° nó? B¥t chãt tôi b×ng th¥y au nhói trong ngñc, au vì ngh) r±ng cái ác không bË trëng ph¡t ang ß âu ó r¥t g§n bên ta, d°Ûi trm ngàn m·t n¡ khác nhau. Cái ác ¥y ang chÝ t¥n công b¥t cé lúc nào mà ta ành b¥t lñc.

CÁI GIÁ CæA NIÀM TIN

Mùa ông nm ngoái tôi có viÇc lên Cao B±ng công tác. Khi ô tô ¿n thË xã thì trÝi ã tÑi, không còn xe i B£o LÙc, là huyÇn tôi ph£i ¿n. Ðành théc chÝ ¿n sáng v­y. B¿n xe lúc này v¯ng ng°Ýi. Tôi chÍn mÙt góc v¯ng, rÓi tr£i t¥m ni-lông xuÑng ¥t, th§m lo không bi¿t làm gì cho h¿t cái êm l¡nh l½o, dài và buÓn chán này.

Bên c¡nh, ngÓi quay l°ng vÁ phía tôi là mÙt Óng chí bÙ Ùi m·c qu§n áo s) quan, mi kéo tùm håp xuÑng t­n m¯t. Tôi tìm cách b¯t chuyÇn. MÙt lát sau, vì không có viÇc gì làm, chúng tôi ã tho£i mái trò chuyÇn vÛi nhau. Hóa ra anh i cùng xe vÛi tôi të Hà NÙi lên, và nh° tôi, cing ph£i ngÓi chÝ sáng à i ti¿p, có iÁu không ph£i i B£o LÙc, mà vÁ H¡ Lang, quê anh. Tuy không nhìn rõ m·t, không phân biÇt °ãc quân hàm, quân hiÇu, nh°ng qua giÍng nói tôi oán anh là mÙt s) quan tëng tr£i và có l½ không d°Ûi bÑn m°¡i lm tuÕi. Tôi yêu c§u anh có chuyÇn gì hay kà cho nghe, và anh ã kÃ. Trái vÛi iÁu tôi mong ãi, chuyÇn anh kà không vÁ nhïng kÉ niÇm chi¿n ¥u ß chi¿n tr°Ýng, mà vÁ nhïng con chim h£i âu hiÁn lành sÑng trên nhïng hòn £o nhÏ xa tít ngoài ¡i d°¡ng mênh mông mà trong ãt tÕng t¥n công mùa xuân nm 1975, anh và Óng Ùi °ãc lÇnh ra gi£i phóng.

* "M¥y ngày sau khi ta chi¿m Dinh ÐÙc L­p, chúng tôi °ãc lÇnh hÏa tÑc ra £o X. Trên danh ngh)a, chúng tôi là mÙt tiÃu oàn, nh°ng quân sÑ thñc t¿ chÉ h¡n trm ng°Ýi, l¡i toàn lính mÛi ch°a dày d·n sóng n°Ûc, nên khi tÛi n¡i, ph§n lÛn ph£i n±m b¥t Ùng vì say sóng. Cing may ch³ng ph£i ánh ¥m gì m¥y, vì bÍn Ëch chÑt trên £o nghe tin ¥t liÁn th¥t thç, tinh th§n ã sa sút tÙt Ù và chÉ chÝ có ng°Ýi à §u hàng. ViÇc ti¿p qu£n, Õn Ënh cuÙc sÑng trên £o °ãc ti¿n hành nhanh chóng và thu­n lãi..

Th­t khó nói h¿t sñ ngá ngàng cça chúng tôi nhïng ngày §u ·t chân lên £o. Anh thí t°ßng t°ãng xem - nhïng doi cát nhÏ nhoi giïa biÃn c£ mênh mông sóng dï, suÑt êm ngày gió thÕi nh° bão. Chúng tôi ã hÑt ho£ng thñc sñ khi êm §u tiên ngç d­y - nh° trong câu chuyÇn th§n tho¡i - chãt th¥y tr°Ûc m·t mình nhú d§n lên nhïng hòn £o tho¡t nhìn t°ßng tàu Ëch. Thì ra ß ây có nhïng hòn £o quá th¥p, ¿n méc thçy triÁu lên bË ng­p h³n d°Ûi n°Ûc và chÉ khi n°Ûc rút mÛi xu¥t hiÇn trß l¡i.

Tuy nhiên, iÁu làm chúng tôi ng¡c nhiên và thú vË h¡n c£ là chim h£i âu. X°a nay chúng ta chÉ th¥y h£i âu trong phim, trong các bài hát trï tình, th¿ mà bây giÝ, kia, chúng kia, hàng nghìn, có thà hàng chåc nghìn con ang bay nhao nhác tr°Ûc m·t. Chúng kêu nhïng ti¿ng ¡n iÇu, nghe có cái gì buÓn buÓn trong ó. Tôi có c£m giác nh° ây là iÃm hÙi tå cça t¥t c£ loài h£i âu trên biÃn. Të ây, chúng tÏa i ki¿m n kh¯p n¡i, chao l°ãn không mÏi trên nhïng ngÍn sóng, khi trß l¡i, chúng ­u kín bÁ m·t hòn £o chúng tôi ang ß và c£ nhïng hòn nhÏ lân c­n. Vì £o tr§n tråi không cây cÑi, không hang á, nên chúng ngç, làm tÕ và » tréng ngay trên m·t cát, l«n vÛi nhïng vón phân khô, nhïng m©u cá chúng n sót l¡i, ph£ng ph¥t mùi tanh nÓng.

Nh° anh bi¿t, ß ¥t liÁn bao Ýi nay quan hÇ giïa con ng°Ýi và con chim là thù Ëch. Th¥y chim, con ng°Ýi luôn tìm cách b¯t, b«y ho·c xua uÕi. Ph§n mình, nh° ph£n x¡ tñ vÇ hình thành qua hàng nghìn nm, th¥y ng°Ýi là chim liÁn xa lánh. Còn ß ây, trong tiÁm théc nhïng con chim h£i âu này, cái ph£n x¡ tñ vÇ ¥y không có, vì lí do ¡n gi£n là không c§n thi¿t, hay chính xác h¡n là chúng ch°a bao giÝ c£m th¥y b¥t kó mÑi e dÍa nào të phía nhïng con ng°Ýi chúng g·p. Vâng, úng nh° th¿. Chúng ­u ngay tr°Ûc m·t chúng tôi, xung quanh chúng tôi, th­m chí c£ trên vai và §u chúng tôi. Mà chúng tôi là ai thì anh ã bi¿t. Sau nhïng phút ngá ngàng §y thi vË ban §u tr°Ûc sñ c£ tin th¡ ngây cça b§y chim kì l¡, chúng tôi nhanh chóng trß l¡i vÛi thói quen b£n nng thñc dång mang theo të ¥t liÁn.

ViÇc §u tiên là chúng tôi nh·t tréng luÙc n. Không ngon l¯m, nh°ng cing tàm t¡m, ít nh¥t Ñi vÛi nhïng ng°Ýi luôn ph£i sÑng trong c£nh kham khÕ. Ti¿p ¿n là n thËt chim. R¥t ¡n gi£n: mÙt ng°Ýi éng th³ng chìa tay vÁ phía tr°Ûc. S½ có mÙt con ¿n ­u vÛi ôi m¯t mß to háo héc nhìn xung quanh. Nó s½ °ãc bàn tay còn l¡i cça anh ta v× v× vào l°ng, rÓi v·n cÕ, vét sang c¡nh cho ng°Ýi khác v·t lông, °a lên lía n°Ûng. Ti¿p theo là con khác, rÓi mÙt con khác nïa, cing vÛi nhïng ôi m¯t mß to °¡n °Ût nh° th¿. Và cing nh° th¿, chúng °ãc v× v× vào l°ng, bË v·n cÕ vét xuÑng ¥t. Chéng ki¿n cái c£nh Ùc áo ¥y là chúng tôi, nhïng chàng trai vô t° ngÓi quanh Ñng lía, vëa nhÓm nhoàm nhai thËt chim, vëa nói c°Ýi vui v», quá ° vui v».

Ch³ng bao lâu sau, cái trò ¥y cing chán, ph§n vì thËt chim h£i âu tanh, khác h³n thËt các loài chim ¥t liÁn. Nhàn r×i, chúng tôi lang thang i trên £o, d«m nát d°Ûi gót giày nhïng qu£ tréng màu xanh l¡ xinh ¹p, hay tiÇn chân á bay nhïng con chim khÝ kh¡o n±m ngáng °Ýng i. MÙt c­u nÕi ti¿ng tinh nghËch còn l¥y g­y ánh vào chúng. Ôi, nhïng con chim ngu ngÑc tÙi nghiÇp. Anh bi¿t không, cé con này bË ánh ch¿t là con khác l¡i sa vào, không chút ý théc vÁ mÑi nguy hiÃm ang e dÍa. Cing r¥t vô t°, chúng tôi thi nhau trÕ tài thiÇn x¡. T¥t nhiên måc tiêu v«n l¡i là nhïng con chim ang ­u phía tr°Ûc, xa hay g§n tùy kh£ nng tëng ng°Ýi.

Ti¿ng súng qu£ có làm b§y chim ho£ng sã, nh°ng là cái sã m¡ hÓ không c¯t ngh)a nÕi. Chúng gi­t mình bay lên cao, nghiêng ngó nhìn quanh rÓi l¡i ngá ngàng ­u xuÑng. Chúng ch°a hiÃu chuyÇn gì ang x£y ra. Có thà lúc ¥y trong chúng ã hình thành m§m mÑng §u tiên cça sñ ngÝ vñc Ñi vÛi con ng°Ýi nh° cách ây hàng v¡n, hàng triÇu nm tÕ tiên loài chim trên ¥t liÁn xa xôi ã ngÝ vñc con ng°Ýi khi con ng°Ýi b¯t §u Ñi xí thô b¡o vÛi chúng.

Hai ngày ti¿p theo, v«n nhïng c£nh ¥y x£y ra.

Sang ngày thé t° thì mÙt iÁu kó l¡ ã ¿n. Anh có thà tin ho·c không, nh°ng mÝ sáng hôm ¥y, ngç d­y, chúng tôi vô cùng ng¡c nhiên khi th¥y trên hòn £o chúng tôi óng quân không hÁ th¥y bóng con chim nào. Xin nh¯c l¡i: không mÙt con nào! D¥u v¿t duy nh¥t còn l¡i cça chúng là nhïng vÏ tréng vá ngÕn ngang và nhïng túm lông chim gió thÕi bay v­t vÝ trên cát. Ðang ng¡ ngác không hiÃu chuyÇn gì x£y ra thì b×ng có lÇnh báo Ùng. Sau ó là lÇnh t­p hãp toàn ¡n vË. Chúng tôi nhanh chóng éng thành ba hàng, th¥p thÏm chÝ ãi.

Сi úy tiÃu oàn tr°ßng Lâm cça chúng tôi là ng°Ýi nhÏ bé, kh¯c khÕ, ã trên nm m°¡i tuÕi. Ông ít nói, hiÁn të (lúc vui chúng tôi quen gÍi "BÑ Lâm"), nh°ng dÅ nÕi nóng. B£n ch¥t nông dân, hàng ngày ông thích m·c xuÁnh xoàng, dÅ dãi, nên hôm nay th¥y ông b°Ûc ra tr°Ûc hàng quân trong bÙ Ó s) quan mÛi, ç giày mi và quân hàm, chúng tôi bi¿t có chuyÇn khác th°Ýng. Sau khi hô "nghiêm" toàn ¡n vË, ông b¯t §u nói, giÍng trang nghiêm, run run vì xúc Ùng và gi­n dï:

- Các Óng chí... các Óng chí ã làm mÙt viÇc cñc kì nghiêm trÍng... mÙt viÇc x¥u xa. Các Óng chí ã làm c£ àn chim ho£ng sã bÏ £o bay i... Bao nm nay chúng yên Õn sÑng hòa thu­n vÛi con ng°Ýi, vÛi gi·c, nhïng tên lính ngåy, k» thù cça chúng ta, các Óng chí hiÃu ch°a, vÛi k» thù cça chúng ta, th¿ mà nay, các Óng chí, nhïng chi¿n s) cách m¡ng... chÉ trong ba ngày, các Óng chí ã... ã... Th­t tôi không còn bi¿t nói th¿ nào nïa. Tñ các Óng chí ph£i hiÃu l¥y...Th­t x¥u hÕ! X¥u hÕ! - Ðôi m¯t ông chÛp chÛp. RÓi im l·ng mÙt lúc, ông nhìn th³ng vào chúng tôi, nói ti¿p vÛi v» c°¡ng quy¿t hi¿m th¥y: - Të bây giÝ, tôi ra lÇnh các Óng chí ph£i b±ng mÍi cách °a àn chim trß l¡i £o. ThÝi h¡n mÙt tu§n! Gi£i tán!

Ð¥y, anh xem, câu chuyÇn hóa ra th¿ ¥y. пn bây giÝ chúng tôi mÛi ý théc h¿t viÇc mình làm. MÍi ng°Ýi l·ng l½ ai vÁ vË trí ng°Ýi ¥y, x¥u hÕ không dám nhìn vào m¯t nhau. LiÁn sau ó, chi bÙ hÍp. Tôi là £ng viên, tôi có dñ. TiÃu oàn tr°ßng hÓi lâu nh¯c l¡i nhïng iÁu ã nói tr°Ûc toàn ¡n vË, và theo Á nghË cça ông, chi bÙ ã thông qua nhïng iÃm sau (nguyên vn):

1 - B±ng mÍi cách °a àn chim trß l¡i £o trong thÝi gian ng¯n nh¥t. 2 - Các trung Ùi hÍp tñ kiÃm iÃm mÙt cách nghiêm túc. 3 - Të nay c¥m không °ãc n thËt chim, tréng chim, c¥m không °ãc làm ph°¡ng h¡i ¿n chim và tréng chim d°Ûi b¥t kì hình théc nào. 4 - C¥m không °ãc nÕ súng, trë tr°Ýng hãp chi¿n ¥u. 5 - Báo cáo vÁ ¥t liÁn.

Ti¿p ¿n là nhïng ngày n·ng nÁ, cng th³ng cça chúng tôi. Toàn bÙ sñ chú ý cça ¡n vË chÉ nh±m vào mÙt viÇc là °a àn chim trß l¡i £o. Nh°ng b±ng cách nào? Chúng tôi ã thí mÍi cách có thà ngh) ra °ãc. Tr°Ûc h¿t là dÍn s¡ch lông chim và vÏ tréng vá. TuyÇt Ñi không gây mÙt ti¿ng Ùng nào có thà làm chim sã, và h¡n ch¿ ¿n méc tÑi thiÃu sñ xu¥t hiÇn cça ng°Ýi trên m·t £o.

Anh thí t°ßng t°ãng xem, h¡n trm con ng°Ýi l·ng l½, rón rén i l¡i nh° nhïng th±ng n trÙm. MÙt trm con ng°Ýi ¥y, mÙt trm chi¿n s) tëng vào sÑng ra ch¿t trên nhïng chi¿n tr°Ýng ác liÇt nh¥t, mÙt trm chàng trai khÏe m¡nh, áng yêu và vô t° - th­m chí quá vô t° ¿n méc ã có mÙt hành Ùng l§m lá, nay thñc tình hÑi h­n muÑn chuÙc l×i. N¿u cùng là ng°Ýi vÛi nhau thì ¡n gi£n h¡n nhiÁu! Tôi c° xí không tÑt vÛi anh °? Th¿ thì xin l×i, và chúng ta s½ l¡i chung sÑng vÛi nhau nh° nhïng ng°Ýi b¡n. Còn n¿u anh vì lí do nào ¥y không thà tha thé, ít ra cing cho °ãc nói r±ng tôi làm viÇc ¥y hoàn toàn không vì x¥u bång, mà chÉ do l§m lá! Ð¥y, vÛi con ng°Ýi có thà nói vÛi nhau nh° th¿. Nh°ng vÛi con chim thì không °ãc. Chim chÉ hiÃu chúng ta qua ngôn ngï cça hành Ùng, mà hành Ùng bao giÝ cing chÉ bÙc lÙ ß bÁ nÕi cça nó, ph§n quan trÍng h¡n, ph§n nguyên nhân thì không dÅ nh­n th¥y n¿u thi¿u bÙ óc suy diÅn lô-gích. Chúng tôi ã làm mÙt hành Ùng x¥u, con chim hiÃu iÁu ó và ã xa lánh chúng tôi, nh°ng nay chúng tôi ang có mÙt hành Ùng khác ng°ãc l¡i, là sñ hÑi h­n và x¥u hÕ. ÐiÁu ó n±m sâu trong suy ngh) cça con ng°Ýi. Làm sao chim th¥y °ãc?

MÙt ngày, hai ngày, rÓi mÙt tu§n trôi qua mà v«n không mÙt con nào trß l¡i. Chúng chen chúc nhau ch­t chÙi trên nhïng hòn £o bé nhÏ khác, ho·c cam chËu c£nh °Ût át b¥t tiÇn trên các doi cát khi ©n khi hiÇn theo con n°Ûc. KÃ ra câu chuyÇn s½ không trß nên quan trÍng méc ¥y, n¿u tiÃu oàn tr°ßng không cho phát lÇnh báo Ùng c£ ¡n vË. Chính viÇc ó làm thay Õi h³n tính ch¥t cça v¥n Á. Lúc này, trong viÇc l¥y l¡i niÁm tin cça b§y chim, chúng tôi hiÃu còn có cái gì ¥y trëu t°ãng nh°ng to lÛn và quan trÍng h¡n.

V«n không th¥y bóng con chim nào xu¥t hiÇn. MÍi ph°¡ng pháp, mÍi m°u k¿ Áu °ãc em ra thí. Tôi, vÛi t° cách ng°Ýi dân tÙc có kinh nghiÇm sn b«y muông thú cing °ãc hÏi ý ki¿n. MÙt anh chàng theo ¡o C¡ ÐÑc °ãc yêu c§u c§u Chúa cho loài chim trß l¡i. Anh ta ã thành tâm c§u Chúa, nh°ng t¡m thÝi lÝi c§u ch°a màu nhiÇm. MÙt c­u còn em c£ bát c¡m ang n tung lên nhí, quên r±ng h£i âu chÉ n cá...

B§y chim v«n l¡nh lùng bay cao trên §u chúng tôi, nghiêng ngó nhìn mÙt cách c£nh giác rÓi xuÑng ­u các £o lân c­n, dù £o chúng tôi là n¡i khô ráo, thu­n tiÇn nh¥t, dù trên ó ang chÝ ãi chúng là nhïng con ng°Ýi ã hÑi c£i, nhïng ng°Ýi b¡n th­t sñ.

Thêm mÙt tu§n, rÓi mÙt tu§n nïa trôi qua...

B×ng mÙt sáng nÍ, có c­u vëa b°Ûc ra khÏi h§m ã kêu to sung s°Ûng:

- Kìa, chúng trß l¡i rÓi kìa!

C£ bÍn chúng tôi ùa ra xem. Trên mÙt mô ¥t cao cách chúng tôi ba trm mét, qu£ có m¥y con ang éng vÛi nhiÁu t° th¿ khác nhau. Nh°ng nhìn mãi v«n th¥y chúng éng yên, mÍi ng°Ýi sinh nghi, bèn rón rén ¿n xem. Hóa ra ó là nhïng con chim nhÓi! MÍi ng°Ýi nhìn nhau thß dài th¥t vÍng. Nh°ng ai ã làm nhïng con chim nhÓi ó? Vì sao? C£ ¡n vË cn v·n nhau mãi v«n không tìm ra thç ph¡m. Vâng, thç ph¡m, vì dù vÛi måc ích gì chng nïa, làm th¿ cing là vi ph¡m lÇnh gi¿t chim ã °ãc công bÑ.

Tuy th¿, ph£i nói r±ng chính nhÝ nhïng con chim nhÓi kia chúng tôi mÛi thoát khÏi cái th¿ b¥t lñc khÕ sß cça mình. Bay trên cao, th¥y có b¡n ­u yên Õn trên £o, àn chim h£i âu b¯t §u thay Õi thái Ù. MÙt vài con råt rè bay xuÑng nh­p bÍn. Núp trong h§m, chúng tôi nín thß theo dõi. Hôm sau sÑ chim xuÑng ­u ã nhiÁu. Hôm ti¿p theo nhiÁu h¡n nïa. Chúng tôi ã có thà i l¡i trên £o, có iÁu ph£i r¥t c©n th­n và nh¥t là ph£i th­t tñ nhiên nh° không hÁ quan tâm tÛi chúng. CuÑi cùng, sau hai tháng, t¥t c£ trß l¡i nh° ci, ngh)a là àn chim l¡i có thà ­u lên vai, lên tay chúng tôi mà không hÁ lo sã. Chúng tôi thß phào nh¹ nhõm. Anh bi¿t không, ngoài ra chúng tôi còn có thêm cái c£m giác ¥m áp cça tình b¡n, vì suy cho cùng, sÑng ch¡ v¡ mÙt mình giïa biÃn trÝi, có °ãc con chim làm b¡n mà nó bÏ i, kà cing buÓn l¯m ché!...

Toàn bÙ câu chuyÇn là th¿. Ngh) th­t chua xót - chÉ trong vài ngày, m¥y anh lính tr» vô t° ã dÅ dàng ánh m¥t niÁm tin cça nhïng con chim bé nhÏ vào con ng°Ýi, và Ã l¥y l¡i niÁm tin ¥y, c£ mÙt tiÃu oàn ph£i v¥t v£, khÕ sß trong hai tháng liÁn. Bi¿t làm sao °ãc... Cái c§n tr£ giá ph£i °ãc tr£ giá, không còn cách nào khác!"

* Anh bÙ Ùi ngëng kÃ. Chúng tôi cùng ngÓi im hút thuÑc. CuÑi cùng tôi lên ti¿ng:

- Tôi hÏi th­t nhé, có ph£i anh ngh) ra m¥y con chim nhÓi kia không?

- Không, - anh áp sau mÙt phút tr§m ngâm. - Ðó là sáng ki¿n cça bÑ Lâm. "BÑ" quê ß mÙt vùng chiêm tring Thanh Hóa. Þ ¥y ng°Ýi ta hay b«y cò, nên "bÑ" mÛi bi¿t cái kinh nghiÇm ¥y. V£ l¡i, hôm "bÑ" lén lút chèo thuyÁn sang £o khác b¯t h£i âu là hôm tôi trñc gác, nên tôi nhìn th¥y h¿t. "BÑ" b¯t tôi thÁ không nói lÙ vÛi ai. Tôi không ngh) "bÑ" sã bË xem là vi ph¡m lÇnh c¥m, mà chÉ sã mang ti¿ng lëa dÑi nhïng con chim ngây th¡. Th¿ mà sau này, do tính bép xép, tôi em kà h¿t vÛi mÍi ng°Ýi. Tuy nhiên, vì sã "bÑ" buÓn, toàn tiÃu oàn ai cing vÝ nh° ch³ng hay gì. Có l½ ¿n bây giÝ "bÑ" v«n ngh) chÉ mình bÑ" và tôi bi¿t iÁu ó. TÙi nghiÇp ông già.

Cao B±ng, 1980

MØT CÁI CH¾T ЯâC BÁO TR¯ÚC

T¡i bÇnh viÇn, ng°Ýi ta cho bi¿t ông bË bÇnh ung th° gan và chÉ còn sÑng °ãc sáu tháng nïa, nhiÁu nh¥t là tám. Thông báo này chÉ °ãc °a ra sau khi bÇnh nhân n±ng n·c yêu c§u cho bi¿t sñ th­t. "Tôi là ng°Ýi có nghË lñc. Xin th¿ nào cé nói th³ng. Tôi sµn sàng ón nh­n t¥t c£!"

- Vâng, ó là t¥t c£ sñ th­t mà tôi, vÛi t° cách mÙt bác s), mÙt chuyên gia §u ngành nh° ng°Ýi ta v«n gÍi, có thà cho anh bi¿t. Theo yêu c§u cça anh. - VË giáo s° già ng°Ýi khô héo, khuôn m·t nhÍn vÛi c·p kính tròn sÇ xuÑng t­n §u mii, nói. Và ông l¯c l¯c §u ái ng¡i nhìn bÇnh nhân, mÙt ng°Ýi àn ông mÛi kho£ng bÑn m°¡i, to béo, th­m chí da d» hÓng hào.

- Th­t không còn cách nào nïa sao, th°a bác s) ?

- VÛi nhïng tr°Ýng hãp nh° anh, t¡m thÝi khoa hÍc còn b¥t lñc. T¥t nhiên có thà ch¡y hóa ch¥t, dùng các lo¡i biÇt d°ãc, nh°ng cing khó lâu h¡n cái thÝi h¡n tôi ã nói. - VË giáo s° °a tay nâng kính lên, nh°ng ngay l­p téc nó l¡i tåt xuÑng vË trí ci. - VÛi ng°Ýi khác, chúng tôi th°Ýng gi¥u à hÍ °ãc sÑng thanh th£n quãng thÝi gian còn l¡i. Nh°ng vì anh... anh là ng°Ýi có nghË lñc... Tôi hy vÍng anh s½ v°ãt qua °ãc cú sÑc này. - RÓi ông chìa bàn tay cing khô héo cça mình vÁ phía tr°Ûc.

BÇnh nhân, mÙt chç th§u xây dñng ang ph¥t, tr°Ûc là kù s° công trình làm công n l°¡ng cho nhà n°Ûc, sau bÏ biên ch¿ ra làm ngoài. Trong giÛi ai cing bi¿t ông, vì ông thành ¡t, có th¿ lñc, và cing vì ông ranh ma, keo kiÇt, gian dÑi và ç các mánh khóe mà chÉ nhïng ng°Ýi trong nghÁ mÛi hiÃu.

Ông bàng hoàng b°Ûc ra khÏi bÇnh viÇn. Чu óc trÑng r×ng, chÉ thoáng chút ng¡c nhiên vÁ sñ trÛ trêu cça cuÙc Ýi, r±ng ng°Ýi vëa tuyên án ông, vË giáo s° g§y ét chÉ còn da bÍc x°¡ng kia l¡i có thà sÑng lâu h¡n ông vÑn x°a nay ch°a hÁ bi¿t bÇnh t­t là gì. Ch¿t úng lúc ang ß thÝi kó sung mãn nh¥t c£ vÁ thà lñc l«n công viÇc làm n.

"Có sÑ c£. TrÝi b¯t ai, ng°Ýi ¥y ch¿t, c°áng sao °ãc!" ông ngh), m·c dù ch³ng tin trÝi ph­t và sÑ ph­n. VÁ nhà, ông uÑng mÙt lúc hai viên thuÑc ngç, Ënh làm mÙt gi¥c th­t dài, th­t say rÓi tính sau.

*

Ng°Ýi ta nói: Tính cách con ng°Ýi bÙc lÙ vào nhïng giÝ phút gay go nh¥t cça cuÙc Ýi. ÐiÁu này úng vÛi ông, ng°Ýi chç th§u xây dñng chÉ còn v»n v¹n sáu tháng nïa à sÑng. Rõ ràng lÝi tuyên bÑ cça vË giáo s° mà ông không m£y may nghi ngÝ ang t¡o nên trong ông mÙt sñ thay Õi lÛn. Thay Õi theo chiÁu h°Ûng tÑt. Ch£ là x°a nay, úng nh° ng°Ýi ta nh­n xét, ông không là m«u ng°Ýi tÑt à làm g°¡ng, n¿u không muÑn nói ng°ãc l¡i.

Sinh ra trong mÙt gia ình nông dân nghèo mÓ côi c£ cha l«n m¹, të nhÏ ông ph£i làm tr» båi Ýi lang thang ß thành phÑ. Cing l¡ là hoàn c£nh ¥y ã không bi¿n ông thành tên tÙi ph¡m, dù ông có ç tÑ ch¥t à thành h¡ng ng°Ýi nh° v­y: gan lì, táo tãn, h­n Ýi và ranh ma. Thay vào ó, ông h°Ûng nhïng ·c tính ¥y vào mÙt måc ích khác hiÁn lành h¡n, là ki¿m tiÁn, ki¿m th­t nhiÁu tiÁn. Ðà tr£ thù Ýi b¯t bÑ m¹, ông bà, tÕ tiên ông và c£ chính ông ph£i luôn nghèo ói. Th¿ là b±ng mÍi cách, c£ hãp pháp và không hãp pháp (nh°ng ch°a bao giÝ ¿n méc ph£i vào tù), të éa bé không n¡i n°¡ng tña, ông khôn khéo xin °ãc vào mÙt tr¡i mÓ côi, hÍc h¿t phÕ thông, làm ç nghÁ à ki¿m sÑng, rÓi tÑt nghiÇp ¡i hÍc t¡i chéc, út tiÁn xin chân biên ch¿ trong mÙt viÇn nghiên céu và cuÑi cùng, khi kinh t¿ bung ra, ông trß thành chç th§u xây dñng và ph¥t lên të ó.

TiÁn b¡c ch£y vào nhà ông ngày mÙt nhiÁu, nhiÁu ¿n méc chính ông ôi khi cing ph£i ng¡c nhiên. Nh°ng ông ch°a th¥y ç mà cé muÑn ki¿m thêm nhiÁu, th­t nhiÁu nïa. TiÁn là ma lñc không thôi ám £nh ông, d°Ýng nh° là måc ích sÑng duy nh¥t. Vì th¿ mà ông nÕi ti¿ng keo kiÇt, vÛi ng°Ýi khác và c£ vÛi chính mình. Cing vì m£i làm giàu mà ¿n nay ông v«n Ùc thân, sinh ho¡t h¿t séc ¡n gi£n, không có khái niÇm gi£i trí, không nghiÇn b¥t kó mÙt thói x¥u tÑn tiÁn nào, th­m chí c£ bia r°ãu, thuÑc lá. Hàng ngày ông n c¡m båi nh° ám công nhân ông thuê làm. Vì ranh ma, ông luôn tránh không dính vào pháp lu­t, và ã thành công dù không ph£i nhïng gì ông làm Áu hoàn toàn hãp pháp. Cé th¿, ý théc và không ý théc, ông bË cuÑn i trong c¡n lÑc ki¿m tiÁn h¿t nm này ¿n nm khác. Ch¯c c¡n lÑc ¥y s½ còn kéo dài nïa, n¿u không có cái vå ung th° oái om này.

V­y là bây giÝ, nh° ng°Ýi ang ch¡y nhanh b×ng va ph£i béc t°Ýng éng khñng l¡i, ông ng¡ ngác không bi¿t làm gì vÛi qu£ng thÝi gian ng¯n ngçi còn °ãc sÑng, vÛi sÑ tài s£n có thà gÍi k¿ch sù cça ông, gÓm bÑn ngôi nhà lÛn, trong ó có hai ß phÑ chính m·t tiÁn rÙng, và h¡n ba tÉ Óng tiÁn m·t, ch°a tính nhïng kho£n ang chÝ bàn giao công trình mÛi thanh toán.

*

M¥y hôm sau, khi ít nhiÁu bình t)nh trß l¡i và trong §u ã hình thành mÙt sÑ dñ Ënh d«u còn m¡ hÓ, ông rç mÙt thuÙc h¡ ¿n nhà hàng Bistro thuÙc lo¡i xËn nh¥t trong thành phÑ.

- TÛ chi. - Ông nói khi anh kia tÏ ý ng¡c nhiên. - Thì sÑng cing ph£i h°ßng thå ché. C­u bi¿t rÓi ¥y, có thà nói x°a nay tÛ ch°a sÑng chút nào. Có chng chÉ là cuÙc sÑng chó má. SuÑt Ýi hùng håc ki¿m tiÁn nh° th±ng iên. Mà thí hÏi à làm gì? Ch¿t có mang theo xuÑng mÓ °ãc không?

Anh kia, mÙt ng°Ýi cing tr¡c tuÕi ông, m·t nhÍn và cho¯t nh° m·t chuÙt, thái Ù xu nËnh không che gi¥u, vÙi xuýt xoa kêu lên:

- Ông anh nói chí ph£i, chí ph£i. NhiÁu tiÁn nh° anh mà không h°ßng l¡c thì th­t phí. Th­t phí. N¿u anh muÑn, em s½ h¿t lòng giúp anh. Kho£n này thì anh ph£i gÍi em là s° phå. - RÓi h¯n b×ng im l·ng, v» t° lñ: - Mà sao b×ng nhiên ông anh có °ãc cái ý ngh) tuyÇt vÝi này nhÉ?

- Ch³ng sao c£. пn lúc thích thì ch¡i, th¿ thôi.

- Ðúng! Thích thì ch¡i. ÐÝi sÑng °ãc m¥y. Hay bây giÝ ông anh mÛi b¯t §u sã ch¿t non không °ãc h°ßng lÙc Ýi? Ðã th¿, theo em ông anh nên l¥y vã i. Có vã cing rách viÇc l¯m, nh°ng suy cho cùng không thà không có, nh¥t là anh...

- Nh£m nhí. Vã con gì. Nào, ta i.

TÑi hôm ¥y ß nhà hàng Bistro, anh m·t chuÙt tranh thç n uÑng ç thé ¯t tiÁn, th§m ng¡c nhiên không hiÃu cÛ gì mÙt ng°Ýi nÕi ti¿ng keo kiÇt nh° ông chç l¡i b×ng d°ng hào phóng vÛi cánh àn em nh° h¯n.. Còn ông thì l·ng l½ khinh bÉ nhìn h¯n. Không chÉ vì b£n ch¥t ti¿c tiÁn cÑ hïu chãt théc d­y khi ông gi­t mình li¿c nhìn b£ng giá, mà vì cái cách h¯n n, cách h¯n xu nËnh, vì c£ cái m·t chuÙt cça h¯n. аãc cái h¯n trung thành, giÏi viÇc và là mÙt tay chân ¯c lñc nên ông mÝi h¯n, coi nh° tr£ công cho bao nm t­n tåy. Ông n uÑng không th¥y ngon vì nó khác nhïng thé bình dân x°a nay ông ã quen. Cái không khí sang trÍng, s¡ch s½ và yên t)nh ß ây cing làm ông th¥y l¡c lõng. Còn anh kia thì khi ra vÁ Ñp luôn:

- Þ ây chán bÏ m¹. Nhà hàng Tây nên ¿ch có em út nào. Phí tiÁn! L§n sau em d«n anh i. H¿t ý. Anh ph£i thí cho nó bi¿t! C£ n°Ûc này em th¥y anh là mÙt ¥y. TiÁn tÉ mà ch³ng bi¿t n ch¡i chút nào. Em nói anh ëng gi­n: Không b±ng th±ng nhà quê. T¡i ông anh ti¿c tiÁn hay không thích?

- C£ hai.

Hôm sau, dù không chút héng thú, ông v«n theo anh chàng m·t chuÙt và hai ng°Ýi b¡n ci i n ß "nhà hàng ta, có dËch vå të A ¿n Z". Cing là Ã cho bi¿t k»o phí.

Các n¡i khác ng°Ýi ta ph£i tr°¡ng biÃn th­t to, èn th­t sáng à câu khách, nh°ng nhà hàng hÍ vào tÑi ¥y thì nh° cÑ thu mình l¡i. VÛi t¥m biÃn xÙc xÇch có hai chï "зc s£n" r¥t m­p mÝ, nó n±m trong mÙt ngõ h»m thuÙc khu phÑ "iÃm nóng xã hÙi". L§n này °ãc giao toàn quyÁn ¡o diÅn nên gã m·t chuÙt xng xái i §u vÛi v» r¥t sành iÇu. H¯n thì th§m câu gì ó vÛi chç quán, mÙt lão béo en trii §u hói nh°ng bÙ râu l¡i r¥t r­m, m·c qu§n xoóc líng và áo phông màu cháo lòng.

Ngay l­p téc có bÑn cô gái tr» i ra, Áu m·c váy dài bó có màu khác nhau, x» cao quá gÑi, cÕ sÇ th¥p và hai cánh tay tr§n. Cô áo Ï, xinh và tr» nh¥t, °ãc bÑ trí phåc vå ông, có l½ vì ng°Ýi ta bi¿t ông là ng°Ýi chç chi hôm nay. Cô ta hôn ánh chåt mÙt cái vào má ông, mùi son ph¥n sñc néc. RÓi các cô d«n khách vào mÙt cn phòng chÉ Ù m°Ýi mét vuông, tÑi tù mù, không bàn gh¿, chÉ có bÑn chi¿c th£m mÏng tr£i sµn të tr°Ûc.

- Ông anh cça anh ây là khách mÛi, xÙp l¯m ¥y, các em nhÛ mà chiÁu cho khéo nhé. - Gã m·t chuÙt nói nh° ra lÇnh. RÓi nh° thà làm g°¡ng cho ông b¯t ch°Ûc, h¯n nía n±m nía ngÓi, tña vào t°Ýng à cô gái cça h¯n ngÓi lên ùi, còn tay h¯n thì b¯t §u thô b¡o l§n kh¯p c¡ thà cô ta. Hai ng°Ýi kia cing làm theo. ChÉ có ông là v«n ng¡i ng§n éng yên.

LiÁn sau ó các em khác cça nhà hàng bê vào m¥y khay §y Ó uÑng. BÑn cô áo dài xinh ¹p thi nhau b­t n¯p tanh tách. Ông nh©m ¿m có hai chai r°ãu ngo¡i, h¡n chåc lon bia, chåc lon n°Ûc ngÍt, hai bao thuÑc lá và vô sÑ các gói théc n nh¹.

- Các anh khai vË i! - c£ bÑn cô nói g§n nh° Óng thanh, và cing g§n nh° cùng mÙt lúc rót r°ãu °a lên t­n miÇng khách, sau khi ã dùng khn ¥m lau s¡ch m·t mii cho hÍ. Cé nh° khách là nhïng éa tr» ang Ñm n·ng °ãc các cô d× uÑng thuÑc ¯ng.

- Anh không thích em à? - cô áo Ï Ïng ¹o nói khi th¥y ông ý té không cho ngÓi lên ùi.

- Ü ... thích. Thích ché, - ông lúng túng áp.

- Th¿ sao không yêu em i, ho·c à em yêu?

Ông ch°a th­t hiÃu "yêu" ngh)a là gì. R¥t thành th¡o và tñ nhiên, cô ta luÓn tay vào cÕ ông ve vuÑt, sau ó xuÑng nïa, xuÑng sâu nïa...

- Thôi, khoan ã, Ã sau! - Ông nói, h¡i ng¡c nhiên và khó chËu.

Gã m·t chuÙt të chi¿u bên nói vÍng sang:

- Ông anh ch°a muÑn thì hµng chÝ. Ngu th¿. Hay ông anh không thích nó thì ta Õi cho nhau?

T¥t nhiên ây không ph£i l§n §u ông vào các nhà hàng kiÃu này. Công viÇc ôi khi v«n b¯t ông mÝi ho·c nh­n lÝi ai ó i chiêu ãi. Nh°ng méc Ù tr¡ tr½n và tr¯ng trãn nh° ß ây thì qu£ ông ch°a quen, do v­y ông th¥y ng°ãng, g§n nh° bË xúc ph¡m. Ông i n nh­u ché âu ph£i vào nhà thÕ? Tò mò, ông quy¿t Ënh ngÓi yên xem chuyÇn gì x©y ra ti¿p theo.

Ti¿p theo, ng°Ýi ta mang vào các món m·n ç lo¡i, ç kiÃu. Cing vÛi ý Ënh làm m«u cho ng°Ýi khác b¯t ch°Ûc, gã m·t chuÙt há to mÓm à cô gái cça h¯n bón tëng mi¿ng théc n nhÏ, sau m×i l§n l¡i l¥y khn °Ût lau c©n th­n. Hai tay h¯n v«n luôn âu ó d°Ûi bÙ qu§n áo mÏng cça cô ta. H¯n có v» thích l¯m, ôi m¯t l°¡n lim dim t­n h°ßng. Hai ng°Ýi b¡n kia cça ông cing b¯t §u làm theo, tñ nhiên và th¡o viÇc. Hình nh° không ai ng°ãng ngùng, x¥u hÕ, dù chÉ chút ít ho·c gi£ vÝ. "Th­t bÉ Õi, th­t b©n thÉu!"

- Th±ng Khánh ra ây tao b£o! - ông éng b­t d­y, b°Ûc m¡nh ra khÏi phòng. Cô áo Ï gi­t mình, làm r¡i cÑc bia xuÑng sàn nhà.

- Mày làm cái trò gì v­y? - ông quát gã.

- D¡, em không hiÃu. - h¯n khúm núm, ng¡ ngác nói. - Em n. Nh° mÍi ng°Ýi c£ thôi. Vâng, ch¯c t¡i ông anh ch°a quen kiÃu này. Bây giÝ ß âu cing th¿ c£...

- Tßm! Th¿ thì vào mà n ti¿p theo cái cách cça mày i ! Tßm! Tao ra ngoài chÝ. Tao s½ thanh toán. Ðëng lo.

RÓi ông c°¡ng quy¿t bÏ i. Th±ng Khánh ch¡y theo, nói kh½:

- Hay ông anh ã muÑn "chuyÇn ¥y" rÓi? Th¿ thì mÝi lên t§ng trên. Vô t° i. Ho·c ngay phòng ang n cing °ãc...

Ông qu¯c m¯t gi­n dï, khi¿n h¯n vÙi im b·t. Lão béo chç quán lo l¯ng hÏi có chuyÇn gì, nh°ng ông b£o không sao, chÉ muÑn ra ngoài mÙt tí cho thoáng. Lát sau ông nghe ti¿ng lão quát to và ti¿ng thút thít cça cô áo Ï. Ði ngang qua m¥y phòng khác, ông cing g·p nhïng c£nh "n uÑng" nh° th¿. Ông c£m th¥y buÓn nôn thñc sñ.

"Ðúng th­t mình là th±ng nhà quê, ch³ng bi¿t gì vÁ các kiÃu n ch¡i bây giÝ", ông th§m ngh). "Nh°ng th¿ thì tßm lãm quá!" Tr°Ûc ây ông cing Íc báo ho·c nghe kà nhiÁu chuyÇn t°¡ng tñ, nh°ng vì m£i làm n, vì không quan tâm, nên chÉ lÝ mÝ hình dung mà thôi. Coi nh° chuyÇn cça ng°Ýi khác. Nhu c§u cça ông không nhiÁu. Nhu c§u sinh lý cing ch³ng bao giÝ trß nên quá thúc bách, ph§n vì t¡ng ng°Ýi ông th¿, ph§n vì quá b­n, và c£ vì ông không muÑn "phí tiÁn vô bÕ cho nhïng trò ¥y". Nhïng gì ông vëa chéng ki¿n rõ ràng không còn ¡n thu§n là n nh­u hay th­m chí hành vi mua bán dâm bình th°Ýng, mà là mÙt sñ Ói b¡i vÁ ¡o éc, mÙt sñ xúc ph¡m nhân ph©m. Ông là th±ng c§u b¡, c§u b¥t th­t ¥y, hÓi bé có lúc ph£i n c¯p à ki¿m sÑng, lÛn lên dùng mÍi thç o¡n ki¿m tiÁn, nh°ng vÛi t° cách là con ng°Ýi, ông ch°a bao giÝ cho phép h¡ th¥p mình ¿n méc ¥y.

Th±ng Khánh ã ành, còn hai ông b¡n cùng hÍc ¡i hÍc ông mÝi hôm nay thì sao? MÙt ng°Ýi là giáo viên ¡i hÍc, ng°Ýi kia là cán bÙ vn hóa thành phÑ. Sau mÙt êm "n uÑng" kiÃu ¥y, sau khi bÏ tiÁn mua mÙt cô gái kiÃu ¥y trên t§ng hai hay ngay t¡i phòng n theo kiÃu b§y àn ¥y, không l½ ngày mai hÍ có thà th£n nhiên trß l¡i làm giáo viên ¡i hÍc và cán bÙ vn hóa nh° không hÁ có gì x©y ra? Không l½ c£ xã hÙi ã "hiÇn ¡i" và "mß cía" ¿n méc nhïng trò nh° th¿ trß thành bình th°Ýng và không còn bË lên án, nhân danh tñ do cá nhân, nhân danh Õi mÛi? Mà thành phÑ này âu chÉ có nhóm bÑn ng°Ýi cça ông êm nay, âu chÉ có mÙt nhà hàng này? Ông bi¿t các t¿ bào ung th° ang âm É t¥n công và s¯p hçy diÇt c¡ thà khÏe m¡nh cça ông. Ph£i chng nhïng con ng°Ýi này, nhïng nhà hàng Õ chéa trá hình này không ph£i là nhïng t¿ bào ung th° ang hçy diÇt d§n ¡o éc xã hÙi? Ông °ãc sÑng sáu tháng nïa, còn xã hÙi thì bao lâu?

Ông ngÓi xuÑng chi¿c gh¿ xa-lông kê trong góc phòng ngoài, mà ß nhïng n¡i khác gÍi là phòng lÅ tân. Nó ch³ng ¿n n×i nào. S¡ch s½, bài trí ¹p, chÉ h¡i ch­t và tÑi. Lão béo ang ngÓi sau qu§y, v» yên tâm h¡n vì bi¿t s½ °ãc thanh toán.

- Có gì ông anh bÏ quá cho. Các em chúng nó ch°a có kinh nghiÇm, - lão nói rÓi c°Ýi c§u tài. Ti¿ng c°Ýi nh° bË k¹t giïa ti¿ng thß phì phò n·ng nhÍc.

Vì không bi¿t hút thuÑc, l¡i th¥y cái gì nghèn ngh¹n trong cuÑng hÍng, ông hÏi xin mÙt cÑc n°Ûc lÍc. Bê n°Ûc ra cho ông là mÙt cô gái r¥t tr», hay úng h¡n còn là mÙt éa bé, tr¡c m°Ýi sáu, m°Ýi b£y tuÕi, g§y, khuôn m·t dÅ coi vÛi dáng iÇu cça ng°Ýi nông thôn ang t­p làm sang nh°ng h¡i vång. Tuy nhiên, cô còn giï °ãc cái gì ¥y chân ch¥t, ít ra ch°a ¿n méc tr¯ng trãn khó chËu nh° m¥y cô lúc nãy. зc biÇt cô có ôi m¯t buÓn. C¡ thà ch°a phát triÃn h¿t cça cô cing toát ra cái buÓn ¥y. Không ph£i cái buÓn t° lñ cça cô gái au khÕ vì Ýi, vì tình, mà là cái buÓn cça mÙt éa tr» bË b¯t làm nhïng viÇc nó không muÑn. Ông nh­n ngay ra iÁu ¥y. Bao nm ln lÙn trong Ýi giúp ông có °ãc cách ánh giá nhanh và chính xác vÁ ng°Ýi khác.

- Cháu cing là nhân viên ß ây à? - ông hÏi, không gÍi "em", mà "cháu".

- D¡ vâng.

- Sao không ti¿p khách?

- Vì không ¿n l°ãt... - cô ng­p ngëng không bi¿t nên x°ng hô th¿ nào. - Vì không ¿n l°ãt em. ChÉ lúc nào thi¿u ng°Ýi, em mÛi °ãc gÍi. Em vång l¯m.

Ông mÝi cô ngÓi. Cô råt rè làm theo. Phía qu§y r°ãu có ti¿ng lão chç e hèm nh° nh¯c iÁu gì.

- Anh mÝi em uÑng r°ãu nhé? - cô lí nhí nói.

- Cháu bi¿t uÑng r°ãu à?

Cô cúi m·t không áp. Nh°ng ông hiÃu.

- Mang cho tôi chai r°ãu! - ông gÍi to. Lão béo vÙi mang ¿n ngay mÙt chai r°ãu m¡nh. T¥t nhiên Ó ngo¡i và lo¡i ¯t tiÁn. Lão xun xoe rót r°ãu vào hai chi¿c ly lÛn, nh°ng không ai ch¡m tay vào.

- Tên cháu là gì?

- D¡, Mó ¡. Nh°ng ß ây ng°Ýi ta b¯t Õi thành NgÍc. Thúy NgÍc.

- Cháu bao nhiêu tuÕi?

Cô bé ng­p ngëng mÙt chÑc rÓi áp, m·t Ï íng. Rõ ràng cô ch°a quen nói dÑi.

- M°Ýi tám.

- M°Ýi lm hay m°Ýi sáu? - ông nhìn th³ng vào m¯t cô.

- D¡... m°Ýi sáu. S¯p m°Ýi b£y.

- Cháu quê ß âu?

- Cháu ß Nông CÑng, Thanh Hóa.

- Sao không ß nhà i hÍc l¡i ¿n ây?

Mó không áp. Hình nh° cô ang ho·c s¯p khóc.

- Cháu ß ây bao lâu rÓi?

- D¡, ba tháng.

- TiÁn công th¿ nào?

- Không có tiÁn. ChÉ cho n và ngç. ThÉnh tho£ng °ãc ít tiÁn "bo", n¿u g·p khách tÑt.

Ông ngÓi nói chuyÇn vÛi Mó khá lâu, nói kh½ chÉ ç nghe, vì bi¿t lão béo sau qu§y r°ãu ang theo dõi hÍ.

Mó ã kà ông nghe hoàn c£nh cça mình. Nhà cô có b£y chË em, cô là chË c£. Sau cô còn hai em gái, rÓi ¿n hai em trai. Ðéa thé sáu l¡i con trai, và éa út là con gái, còn r¥t nhÏ. C£ làng Áu nghèo ché không riêng nhà cô. Và cing c£ làng theo nhau cho con lên thành phÑ ki¿m sÑng b±ng ç nghÁ khác nhau. Con trai lÛn thì làm cíu v¡n, thã xây dñng theo mùa, bán hàng rong ho·c ai thuê gì làm n¥y. Con gái i buôn, làm ô-xin, ph§n nhiÁu làm "nhân viên nhà hàng" nh° cô. BÍn nhÏ h¡n thì ánh giày, bán báo, n c¯p ho·c làm tr» lang thang båi Ýi à nhà n°Ûc cho vào âu ó, °ãc n hàng ngày, °ãc hÍc và c¥p qu§n áo. BÑ cô máu mê cÝ b¡c, l¡i nghiÇn r°ãu nên th°Ýng ánh m¹ và chË em cô r¥t au, nh¥t là khi trong nhà không có tiÁn. Mà nhà thì ch³ng bao giÝ có tiÁn. ChÉ mình cô hÍc h¿t lÛp tám, còn l¡i ¿n lÛp nm là cùng. Có éa ch³ng bao giÝ i hÍc. ViÇc này ß làng cô cing chuyÇn th°Ýng. Cách ây ba tháng, bÑ cô b¯t cô theo mÙt bà nào ó ra Hà NÙi, nói à xin làm chân quét dÍn ß c¡ quan, nh°ng l¡i °a ¿n ây. Hôm §u bË ép "ti¿p khách", (cô ã bË lão chç ánh khi Ënh të chÑi) ng°Ýi ta b£o cô °ãc hai triÇu, nh°ng sÑ tiÁn ¥y ã °a tr°Ûc cho bÑ cô ß nhà, không bi¿t có úng th¿ không. Cô t°ßng m×i l§n "i khách" °ãc chëng ¥y tiÁn, nh°ng nhïng l§n sau ng°Ýi ta không cho gì. Cing không °ãc i âu n¿u ông chç không Óng ý. T¥t c£ ß ây Áu th¿. Sau này b¡n cùng làm cho cô bi¿t ¥y là tiÁn bán trinh, và nh° th¿ là r». Cô nhiÁu l§n Ënh bÏ trÑn nh°ng không bi¿t i âu. VÁ nhà thì không dám vì sã bÑ ánh. Cô bi¿t hai th±ng em trai cing ang ß Hà NÙi, nh°ng không rõ chúng ang ß âu và sÑng b±ng gì...

- Hóa ra làng cháu là n¡i cung c¥p tr» lang thang cho thç ô Hà NÙi? - Ông nh¿ch mép c°Ýi.

- Không riêng làng cháu. Bây giÝ ang có phong trào nh° v­y. Cé tÑng h¿t tr» con lên thành phÑ. Gia ình không ph£i nuôi, l¡i °ãc nhà n°Ûc cho n hÍc s°Ûng h¡n ß nhà. BÑ cháu b£o s½ cho chË em cháu i h¿t. Càng sÛm càng tÑt.

Ông bi¿t các cô gái làm nghÁ này th°Ýng phËa r¥t giÏi hoàn c£nh khó khn cça mình à moi tiÁn khách. Câu chuyÇn mùi m«n này cça cô quen quen nh° ã nghe âu ó. Nh°ng l§n nïa, vÛi sñ nh¡y bén vÑn có khi ánh giá ng°Ýi khác, ông tin cô nói th­t. Im l·ng hÓi lâu, ông hÏi:

- Cháu b£o cháu muÑn trÑn khÏi ây?

- Vâng.

- Và cháu không dám vÁ nhà vì sã bÑ ánh?

- Vâng. BÑ cháu hay ánh l¯m. Nh°ng n¿u nhà có tiÁn thì bÑ cháu l¡i r¥t hiÁn.

- Nhà cháu có ruÙng không?

- Có, nh°ng ¥t x¥u, không ç n.

- N¿u bây giÝ chú giúp °a cháu vÁ, cháu ngh) sao? Chú s½ có cách làm bÑ cháu không ánh và không b¯t cháu ra ây nïa.

- Cháu sã không °ãc âu, - Mó nói r¥t kh½, °a m¯t ra hiÇu vÁ phía lão béo.

- À, chú hiÃu. Nh°ng n¿u chú lo °ãc c£ chuyÇn ¥y và °a cháu vÁ, thì cháu Óng ý ché?

Cô gái g­t §u. Ông éng d­y, i l¡i g§n lão chç quán:

- Tôi muÑn °a cô bé này i...

- Ông anh tinh l¯m. Nó ngon l¯m ¥y. MÛi toanh. H°¡ng Óng gió nÙi trm ph§n trm! - lão nói, và l¡i c°Ýi nhn nhß.

- Không, không ph£i chuyÇn ¥y. Tôi muÑn °a nó i h³n.

- Ði h³n? Nh°ng nó là nhân viên nhà hàng này... T¡m thÝi ch°a °ãc viÇc, nh°ng rÓi s½ quen. Ph£i v¥t v£ l¯m tôi mÛi ki¿m °ãc nó...

Ông mß ví, rút ra ba tÝ gi¥y b¡c lo¡i mÙt trm ô-la.

- Thì tôi Án cho ông. Chëng này ç ch°a?

Lão chç quán th§m ng¡c nhiên vì sñ hào phóng cça ông khách kó cåc. H¯n muÑn vòi thêm, nh°ng sã không khéo s½ m¥t c£ chì l«n chài, nên làm ra v» luy¿n ti¿c nói:

- Thôi °ãc. Tôi chiÁu ông anh. Nh°ng ông anh Ënh làm gì vÛi nó? N¿u không tiÇn tr£ lÝi thì thôi.

- аa vÁ quê tr£ l¡i cho bÑ m¹ nó. Ch× cça nó không ph£i ß ây.

- Ðúng, úng th¿. Ông anh th­t hào hiÇp. Chính tôi cing ngh) môi tr°Ýng ß ây không th­t lành m¡nh Ñi vÛi cháu. Ông anh th¥y ¥y, tôi có b¯t cháu ti¿p khách bao giÝ âu. Tôi luôn...

Ông ra hiÇu không muÑn nghe thêm. Sau này Mó cho ông bi¿t r±ng sau l§n bán trinh, chính h¯n là ng°Ýi §u tiên ngç vÛi cô, suÑt m¥y ngày liên tåc cho ¿n lúc chán "cça l¡" mÛi thôi. Còn thì thÉnh tho£ng, khi muÑn, h¯n v«n b¯t cô, cing nh° t¥t c£ các "nhân viên" khác ß ây ph£i chiÁu h¯n. "Th±ng khÑn n¡n!" - Ông th§m ngh), rÓi thanh toán bïa n (mÙt món tiÁn lÛn mà tr°Ûc ây ch¯c ông ph£i xót l¯m). Ông b£o Mó chu©n bË Ó ¡c, và °a cô vÁ nhà ông.

Ông d«n cô vào cn phòng §y ç tiÇn nghi trong mÙt biÇt thñ mÛi xây, d·n sáng mai d­y sÛm à vÁ Thanh Hóa. Ch°a h¿t ngá ngàng vì mÍi chuyÇn diÅn ra quá nhanh chóng, Ùt ngÙt, Mó t¯m ría, thay qu§n áo và lên gi°Ýng n±m. Cô oán chÉ lát nïa ng°Ýi àn ông tÑt bång nh°ng h¡i kó l¡ kia s½ quay l¡i. Cô ã là àn bà và bi¿t àn ông c§n gì ß àn bà, nh¥t là nhïng ng°Ýi ang trong hoàn c£nh nh° cô.

Nh°ng ông không quay l¡i. Sáng hôm sau hai ng°Ýi lên lên ô tô vÁ quê cô Mó.

*

Nhïng iÁu Mó kà Áu úng sñ th­t, trë viÇc nhà cô có tám ché không ph£i b£y chË em, vì bà m¹ mÛi sinh éa nïa. MÙt b§y nh¿ch nhác, b©n thÉu nh° ngôi nhà tranh chúng ang sÑng. Anh bÑ tuÕi chÉ b±ng ông hay ít h¡n, lúc ¥y ang lè nhè chíi ai ó. H¯n có bÙ m·t và dáng iÇu ch³ng nhà quê chút nào. Nh¥t là ôi m¯t. ÐÏ ng§u, Ùc ác và tinh quái. Ðôi m¯t cça mÙt th±ng Ãu. H¯n ng¡c nhiên khi th¥y cô con vÁ cùng mÙt ng°Ýi n m·c lËch sñ và ra giáng ông chç, l¡i b±ng ô tô. N¿u cô vÁ mÙt mình, ch¯c h¯n ã chíi rça, b¯t °a tiÁn ngay. Nh°ng bây giÝ, d«u ang say, h¯n cing lÝ mÝ oán có chuyÇn quan trÍng. ChuyÇn tÑt lành.

- Ôi, con vÁ ¥y à? - H¯n vÙi ch¡y ra, nói nh° hát. ChÉ còn thi¿u viÇc ôm hôn con tr°Ûc m·t khách. - MÝi bác vào ch¡i. MÝi vào. Ch¿t, nhà cía lÙn xÙn quá, bác bÏ quá cho. Còn chúng mày i ch¡i! - H¯n quát li tr» con h¯n, nh°ng chúng chÉ lùi ra mÙt chút, tò mò éng nhìn. - Th¿ nào con? Công viÇc làm n th¿ nào? Sao ch³ng th° të, tin téc gì cho bÑ m¹ c£? - RÓi h¯n quay sang khách nói mÙt thôi nh° sã bË ng¯t lÝi: - Bác bi¿t ¥y, dân quê chúng em v¥t v£, quanh nm qu§n qu­t ngoài Óng mà ch³ng ç n, nên ành ph£i ét ruÙt à cháu ây ra thành phÑ ki¿m thêm chút tiÁn giúp á gia ình. Em nghe nói ngoài ¥y tiêu cñc nhiÁu l¯m, nh°ng °ãc cái cháu nó ngoan nên ß nhà chúng em cing yên tâm. Hai cháu gái ti¿p nó em cing Ënh s¯p tÛi cho ra ngoài ¥y cho có chË có em. Chúng nó ngoan và chËu khó l¯m. Xa chúng, em th°¡ng l¯m, nh°ng mà tr°Ûc sau cing ph£i cho i thôi. Vì t°¡ng lai cça các cháu mà. Ché bác tính, ß nhà chân l¥m tay bùn chúng s½ khÕ suÑt Ýi...

NgÓi trên chi¿c chõng Íp ¹p, bê bát n°Ûc vÑi åc ng§u mà h¯n cé ¥n vào tay, ông nghe h¯n kà lÃ, vëa sÑt ruÙt vëa ghê tßm. CuÑi cùng, ông ng¯t lÝi khá s× sàng, làm h¯n ch°ng híng:

- Thôi, không c§n nói nïa. Tôi hiÃu h¿t rÓi. Anh ã nh­n °ãc hai triÇu Óng tiÁn bán trinh con gái anh ch°a?

- ¤Y ch¿t, bác nói gì v­y? Sao mÙt ng°Ýi bÑ nh° tôi có thà làm cái iÁu th¥t éc ó?

- Tôi ã bi¿t h¿t mÍi chuyÇn. Do v­y tôi mÛi vÁ ây. Ðëng lo, không ph£i à b¯t anh âu. Ng°ãc l¡i, tôi có ý Ënh giúp gia ình anh. Th¿ nào, anh nh­n tiÁn rÓi ph£i không?

Th¥y khách có v» c°¡ng quy¿t, l¡i b£o còn giúp á, h¯n ành chÑng ch¿:

- ChÉ triÇu r°ái thôi ché không ph£i hai triÇu. TiÁn ng°Ýi ta éng tr°Ûc l°¡ng cho cháu Mó... Ph£i th¿ không con? À mà bác ây là ng°Ýi th¿ nào vÛi con ¥y nhÉ?

- Ch³ng th¿ nào c£. Tôi chÉ muÑn céu cô ¥y khÏi cái n¡i tÙi l×i anh ã ©y con gái anh vào. Th¿ này nhé. Tôi s½ giúp gia ình anh m°Ýi triÇu Óng, vÛi iÁu kiÇn anh chí thú làm n nh° mÍi ng°Ýi và không b¯t các con anh ra thành phÑ nïa. Vì sao thì anh thëa bi¿t. SÑ tiÁn ¥y tôi s½ b£o cô Mó gíi ti¿t kiÇm, chÉ khi th­t c§n mÛi l¥y ra, mà cing tëng ít mÙt...

- Ôi, bác th­t quí hóa! Th­t quí hóa! - h¯n rên lên vì sung s°Ûng khi nghe nói ¿n sÑ tiÁn lÛn nh° v­y. - Em s½ chí thú, r¥t chí thú làm n. Và không mÙt éa con nào cça em ph£i lang thang ki¿m sÑng ß cái ¥t Hà NÙi nh¡ b©n, tÙi l×i ¥y nïa. Em thÁ vÛi bác nh° v­y. ThÁ! Bác cé tin em i!

Ông gÍi Mó ra mÙt n¡i, °a tiÁn cho cô, (không ph£i m°Ýi mà m°Ýi lm triÇu), °a c£ Ëa chÉ và sÑ iÇn tho¡i à khi c§n có thà liên l¡c. RÓi ông lên ô tô trß vÁ Hà NÙi. Ông không muÑn ß thêm chút nào nïa vÛi gã bÑ nát r°ãu, láu lÉnh và tr¡ tr½n kia. Bà vã cça h¯n ông chÉ th¥y thoáng mÙt l§n. MÙt ng°Ýi àn bà nhu nh°ãc, Ñm y¿u. MÙt cái máy » à cung c¥p tr» lang thang và ) i¿m cho thç ô, nh° bao máy » khác trong làng này.

Lúc lên xe, gã bÑ chép miÇng b£o ông:

- N¿u ch°a vã, bác l¥y quách con Mó nhà em thì tÑt bi¿t m¥y. Hay bÓ bËch gì cing °ãc. Em cho không bác ¥y!

*

Qu£ úng ông thñc sñ không bi¿t ph£i làm gì vÛi gia s£n khÕng lÓ cça mình tr°Ûc khi ch¿t. Þ quê, ông ch³ng còn ai thân thích, cing không có b¡n bè, trë nhïng ng°Ýi cùng làm n trong nghÁ, và th°Ýng là Ñi thç ng§m cça nhau. Ông gi¥u thñc tr¡ng bÇnh tình cça ông, ít ra à nhiÁu ng°Ýi trong hÍ không l¥y th¿ làm mëng. MÍi ph§n viÇc còn l¡i, ông giao cho ng°Ýi tin c­y làm nÑt, còn ông thì viÇn cÛ b­n viÇc riêng, suÑt ngày óng cía ngÓi ß nhà. C§n l¯m, ông mÛi ra ngoài, ôi khi d¡o quanh qu©n âu ó, ho·c phóng xe ra ngo¡i ô thay Õi không khí.

Ông t¯t h¿t các máy iÇn tho¡i, không ti¿p xúc vÛi ai. Cái ý Ënh "h°ßng thå cuÙc Ýi" ban §u bË ông g¡t bÏ të lâu. Ông chÉ muÑn °ãc yên t)nh mÙt mình, và dù cÑ không ngh) gì, ông v«n luôn qu©n quanh suy ngh) ç chuyÇn. Ông không có cái c£m giác ho£ng hÑt cça nhïng ng°Ýi bi¿t mình s¯p ch¿t. Ng°ãc l¡i, ông th¥y bình t)nh mÙt cách áng ng¡c nhiên. "Mình v¡ vét cça Ýi nhiÁu rÓi, bây giÝ ¿n l°ãt ph£i tr£, - ông ngh). - Th¿ cing công b±ng. Có iÁu tr£ th¿ nào cho úng và có ý ngh)a nh¥t mÛi là chuyÇn khó".

Ông l­p mÙt danh sách dài nhïng n¡i ông s½ cúng tiÁn, trong ó có tr¡i mÓ côi ông tëng sÑng ngày nào; mÙt sÑ c¡ sß nuôi d°áng tr» em khuy¿t t­t; nâng c¥p nhà thÝ và ngh)a trang dòng hÍ ông ß quê, là n¡i ông cing dñ Ënh giúp xây mÙt tr°Ýng hÍc ba t§ng; tu sía mÙt ngôi chùa ông yêu thích, vân vân. Toàn nhïng viÇc tÑt ¹p, nh°ng sÑ tiÁn còn l¡i v«n nhiÁu, nh¥t là khi ông bán các ngôi nhà cça ông, trë chi¿c biÇt thñ ang ß. Ông không quên nhïng éa tr» lang thang hiÇn nay. Chúng th­t áng th°¡ng và r¥t c§n °ãc giúp á. H¡n ai h¿t, ông bi¿t rõ iÁu ¥y, nh°ng cé ngh) tÛi th±ng bÑ cça Mó cùng viÇc h¯n và c£ làng h¯n thi nhau » con à tÑng lên thành phÑ b¯t ng°Ýi khác nuôi, là ông l¡i do dñ. Hôm të Thanh Hóa vÁ, ngÓi trong xe, ông ã m°Ýng t°ãng c£nh h¯n s½ ánh cô, b¯t °a tiÁn à uÑng r°ãu, cÝ b¡c, và sau mÙt thÝi gian h¿t tiÁn, ch¯c l¡i s½ b¯t cô lên thành phÑ "i làm".

Không th¥y Mó th° të ho·c gÍi iÇn cho ông. Có thà nh° th¿ ngh)a là mÍi viÇc không ¿n n×i. Ông thôi không bn khun vÁ cô nïa.

MÙt hôm, ba tháng sau ngày theo Mó vÁ Thanh Hóa, ngÓi n c¡m båi nh° mÍi ngày ß góc phÑ c¡nh nhà, ông b×ng thoáng th¥y cô ang ngÓi sau xe máy cça ng°Ýi nào ó i ngang qua. Không thà nh§m °ãc. Ông vÙi gÍi xe ôm uÕi theo nh°ng không kËp.

Th¿ là Mó ã trß l¡i Hà NÙi, và ch¯c vëa rÓi ang "i khách". Có thà cô bË bÑ ánh b¯t làm th¿. Cing có thà chính tñ cô. D«u sao thì, n¿u không tính ¿n y¿u tÑ tinh th§n (mà mÙt cô gái nông thôn có hoàn c£nh nh° Mó, iÁu ¥y ch¯c gì ã quan trÍng), ß thành phÑ v«n s°Ûng h¡n nhiÁu so vÛi cuÙc sÑng Óng ruÙng cùng ông bÑ vi phu, nát r°ãu và b§y em nheo nhóc.

Thñc ra ông ch°a có tình c£m nào ·c biÇt vÛi cô. Nhïng viÇc ông làm chÉ mang tính nguyên t¯c chung chung - ông muÑn °a mÙt con ng°Ýi ng«u nhiên ông g·p trß vÁ vÛi cuÙc sÑng l°¡ng thiÇn. Bây giÝ con ng°Ýi ¥y quay l¡i °Ýng ci, vì lý do nào không quan trÍng. Cái quan trÍng là ông ã th¥t b¡i trong ý Ënh t°ßng dÅ mà hóa ra r¥t khó ¥y. Ông không ti¿c tiÁn, h³n th¿. Ông chÉ th¥y chua xót và b¥t lñc.

VÑn không bao giÝ chËu §u hàng mÙt cách dÅ dàng, ông quy¿t tâm tìm Mó b±ng °ãc à hÏi cho ra nh½, n¿u c§n, s½ thí giúp cô l§n nïa. L§n này dét khoát và m¡nh m½ h¡n. Ông ã tính ¿n chuyÇn mua cho cô mÙt cn hÙ, tìm viÇc làm và mai mÑi cô vÛi mÙt trong nhïng thuÙc h¡ tí t¿ cça ông. Ông ¿n nhà hàng lão chç béo nÍ nh°ng không th¥y. Ông héa s½ cho lão mÙt kho£n tiÁn lÛn n¿u tìm °ãc cô. Gã m·t chuÙt cùng m¥y éa b¡n cça h¯n r¥t tích cñc trong viÇc này vì cing °ãc héa nh° v­y. B£n thân ông thÉnh tho£ng thuê xe ôm i kh¯p thành phÑ Ã tìm Mó, nh°ng cô v«n m¥t tm. Ông làm t¥t c£ nhïng viÇc này vì cô mÙt ph§n, thñc ra vì ông là chính. Ông muÑn °ãc an çi r±ng n¿u tiÁn b¡c không céu nÕi ông khÏi cái ch¿t °ãc báo tr°Ûc do cn bÇnh hiÃm nghèo, thì bi¿t âu nó có thà céu °ãc ai ¥y, dù chÉ mÙt ng°Ýi là Mó, khÏi r¡i vào con °Ýng tÙi l×i.

Ngày tháng cé l·ng l½ trôi qua, díng d°ng và không chút th°¡ng xót. Cái ch¿t ang ¿n g§n. Nó không làm ông ho£ng sã ho·c au buÓn. Cái luôn dày vò ông và áng sã h¡n c£ là c£m giác b¥t lñc. Ông bi¿t ông chÉ còn °ãc sÑng mÙt vài tháng nïa, nh°ng theo b£n nng tñ vÇ, ông v«n Áu ·n uÑng thuÑc. Ông cing bi¿t khó có thà tìm °ãc Mó ß thành phÑ rÙng lÛn này, nh¥t là khi cô ang cÑ tình l©n tránh ông, nh°ng ông ti¿p tåc cho ng°Ýi tìm ki¿m. Ông v«n ch°a h¿t hy vÍng.

BÀ TÔI

1

Ngày x°a có ông vua tên là п Thích, lên ngôi ch°a °ãc bao lâu thì b×ng có gi·c ngo¡i xâm kéo ¿n. Th¿ y¿u, vua ph£i em c£ hoàng tÙc xuÑng biÃn, rÓi të ó lên thuyÁn ch¡y vào phía Nam. Ði mÙt m¡ch ba ngày ba êm không nghÉ, ¿n vùng biÃn xé NghÇ thì g·p bão, thuyÁn chìm, chÉ ba ng°Ýi thoát ch¿t nhÝ may m¯n °ãc sóng ánh d¡t vào mÙt hòn £o. Ðó là hoàng h­u và hai công chúa còn nhÏ.

Hòn £o ¥y g§n ¥t liÁn, nh°ng vì nhÏ và toàn á nên không có ng°Ýi, trë mÙt nhà s° tr» êm ngày tång kinh niÇm Ph­t mong ¯c ¡o. аãc nhà s° giúp á, chm sóc, ba ng°Ýi phå nï nhanh chóng bình phåc. Trong khi ó, không hiÃu sao nhà s° b×ng trß nên b§n th§n và hay suy ngh) v©n v¡. SÑng tách biÇt lâu ngày, l§n §u tiên °ãc g·p nhïng ng°Ýi phå nï ¹p, l¡i trong hoàn c£nh hÍ b¥t lñc và ß mÙt n¡i h»o lánh nh° th¿, d§n d§n dù không muÑn, trong §u nhà s° ã n©y ra nhïng ý ngh) mÝ ám. Và rÓi mÙt hôm, khi hai công chúa ã ngç, ông l»n ¿n vÛi hoàng h­u, Ënh giß trò chim chuÙt. Dù bi¿t ¡n và kính trÍng nhà s°, hoàng h­u mÙt mñc të chÑi. CuÑi cùng, khi th¥y nhà s° rút dao dÍa gi¿t, bà toan ­p §u vào á tñ tí à giï tròn trinh ti¿t. Th¥y th¿, nhà s° ho£ng sã. Khi c¡n bÙt phát tình c£m l¯ng xuÑng, ông r¥t ×i x¥u hÕ và hÑi h­n.

- Ôi, nhåc nhã thay! Cùng mÙt lúc ta ã ph¡m ba tÙi lÛn. - Nhà s° ngía m·t lên trÝi kêu to. - Là s°, ta không lo tu thân ¯c ¡o, mà Ã quÉ dï xác thËt cám d×, ó là tÙi thé nh¥t. TÙi thé hai là c°áng ép mÙt ng°Ýi àn bà bË n¡n ang °ãc mình che chß. CuÑi cùng là có ý Ënh gi¿t ng°Ýi!... - RÓi sµn con dao, ông tñ âm vào cÕ mình, tñ tí.

Hoàng h­u cing hÑi h­n không kém. Bà cho r±ng áng l½ ph£i tr£ ¡n, chính bà ã gi¿t ch¿t ân nhân mình. Bà ôm xác nhà s° than khóc hÓi lâu rÓi cing c§m dao tñ tí theo. Sáng hôm sau, hai công chúa tÉnh d­y oán hiÃu h¿t mÍi chuyÇn. Vô cùng au xót, hÍ n¯m tay nhau cùng nh£y xuÑng biÃn.

VÁ sau, Ã nêu g°¡ng tu«n ti¿t cça hoàng h­u, ng°Ýi ta l­p mÙt ngôi Án ß làng Kình, nay thuÙc huyÇn Quónh L°u, tÉnh NghÇ An, trên mÏm núi á nhìn th³ng ra hòn £o nhÏ n¡i x£y ra t¥n bi kËch. Trong Án có c£ t°ãng nhà s°, cùng hoàng h­u và hai công chúa.

2

Ðó là câu chuyÇn vÁ sñ tích Án Kình mà ngày bé bà ngo¡i th°Ýng kà tôi nghe. Sau này lÛn lên, Íc trong "TruyÇn cÕ dân gian ViÇt Nam" cça NguyÅn ÐÕng Chi, tôi cing th¥y có chuyÇn ¥y, chÉ khác ß câu chï và cách diÅn ¡t. R¥t có thà chính bà tôi ã kà cho nhà vn nghe khi ông ¿n ây thu th­p tài liÇu.

Bà tôi làm nghÁ buôn bán, nÕi ti¿ng là ng°Ýi có b£n l)nh và táo tãn. Nghe nói có thÝi bà tëng là chç cça m¥y chi¿c thuyÁn lÛn chuyên chß cá và n°Ûc m¯m të làng Kình vào t­n Hà T)nh bán, khi ra chß §y cau khô và mít, b°ßi... Ông ngo¡i tôi ch¿t sÛm, vÁ sau viÇc buôn bán trß nên thua l×, tính tình bà cing thay Õi theo, d§n d§n trß thành ng°Ýi nghiÇt ngã, và ·c biÇt r¥t mê tín.

Ngoài m¹ tôi, bà còn có mÙt ng°Ýi con nïa là c­u tôi. Ðó là mÙt ng°Ýi cao lÛn, ¹p trai, tÑt bång và vui tính, nh°ng r¥t ti¿c nghË lñc l¡i y¿u uÑi, và là "thé bÏ i" nh° bà tôi v«n nói. Quen °ãc nuông chiÁu të nhÏ, lÛn lên qu£ úng c­u tôi là ng°Ýi th¿ th­t - dÅ thích, dÅ chán, ch³ng bao giÝ ç kiên nh«n làm xong viÇc gì, thêm vào ó l¡i sÛm nhiÅm thói r°ãu chè, cÝ b¡c. Ch°a §y bÑn m°¡i, c­u tôi ã kËp thay Õi bÑn Ýi vã. MÙt hôm, khi ánh b¡c âu ó vÁ khuya, chÝ mãi không th¥y ò, l¡i ang say r°ãu, th¿ mà c­u tôi dám liÁu l)nh b¡i qua sông Hoàng Mai giïa mùa n°Ûc lÛn. Và t¥t nhiên ã ch¿t uÑi, hai ngày sau xác mÛi nÕi lên, bË sóng ánh d¡t lên b­c á sát chân Án Kình.

Tuy bÑn Ýi vã, nh°ng c­u tôi ch³ng à l¡i cho bà éa cháu nào. Th¿ là vô tình tôi trß thành ng°Ýi °ãc bà yêu và quan tâm nh¥t. Ch³ng hiÃu vì sao bà chÍn tôi, trong khi tôi còn mÙt àn em c£ trai l«n gái, không ít °a thông minh và ngoan h¡n. Có l½ ó là mÙt trong nhïng ·c iÃm không lý gi£i nÕi cça ng°Ýi già. Có iÁu, tôi ch³ng l¥y th¿ làm thích. Tôi miÅn c°áng ti¿p nh­n sñ chiÁu chuÙng cça bà - ó là nhïng chi¿c vòng b¡c ç cá mà tôi ph£i eo vào cÕ, vào tay, dù là con trai; nhïng bÙ qu§n áo kó cåc tñ bà may và °¡ng nhiên tôi ph£i m·c à b¡n bè tha hÓ ch¿ giÅu.

Nhà tôi ß DiÅn Châu, cách làng Kình nhïng nm m°¡i cây sÑ, th¿ mà hè nào tôi cing ph£i ra ß vÛi bà ít nh¥t mÙt tu§n ho·c nía tháng. Còn vào ngày r±m tháng giêng hàng nm thì b¥t lu­n th¿ nào cing ph£i ß bên bà. Vào ngày ¥y, bà ánh théc tôi d­y r¥t sÛm, t¯m ría s¡ch s½ rÓi m·c cho bÙ qu§n áo ¹p nh¥t. Xong, hai bà cháu cùng ra Án Kình. Bà d«n tôi i kh¯p mÙt l°ãt trong Án, vëa i vëa kà l¡i câu chuyÇn nhà s° và hoàng h­u, không quên kèm theo nhïng lÝi rn e rùng rãn.

- Cháu có sã ch¿t không? - bà hÏi khi éng tr°Ûc t°ãng ông s°.

- Có ¡, - tôi råt rè áp.

- Th¿ thì hãy nhÛ l¥y g°¡ng ông này!

RÓi bà kà mÙt thôi th­t dài vÁ nhïng iÁu khçng khi¿p mà con ng°Ýi áng th°¡ng kia ph£i gánh chËu khi bË §y xuÑng Ëa ngåc. Ch³ng hiÃu vì sao tôi còn nhÏ mà bà ph£i rn e nhïng chuyÇn nh° th¿. Cé theo bà thì mÍi tÙi l×i và tai hÍa trên Ýi Áu të cái thú xác thËt mà ra. Bà ghê tßm và tìm cách xa lánh nó nh° xa lánh quÉ dï. T¥t nhiên bà cing b¯t éa cháu yêu cça mình có thái Ù t°¡ng tñ. Mãi sau này tôi mÛi hiÃu bà tôi ph£i ngh) ra t¥t c£ nhïng iÁu ¥y à giï mình trong suÑt cuÙc Ýi góa chÓng kéo dài cça bà.

Ti¿p ¿n là ph§n phóng chim l¥y ph°Ûc. Bà trËnh trÍng th¯p h°¡ng, quì tr°Ûc t°ãng hoàng h­u, hÓi lâu l§m r§m c§u kh¥n gì ó. Còn tôi thì l·ng l½ quì bên c¡nh. Xong, bà ra giïa sân Án, trao cho tôi chi¿c lÓng có nhÑt nhïng con chim bÓ câu - bao giÝ cing màu tr¯ng, vì sao tôi không bi¿t - mà bà ã mua ngoài chã të ngày hôm tr°Ûc. Tñ tay tôi ph£i mß lÓng, b¯t ra tëng con rÓi tung lên trÝi, bao nhiêu con phå thuÙc vào sÑ tuÕi cça tôi nm ¥y.

Trong khi tôi thong th£ thñc hiÇn cái lÅ nghi mang tính tôn giáo và §y huyÁn bí ó, trông m·t bà th­t long trÍng, nghiêm kh¯c và cng th³ng. Bà hÓi lâu nhìn theo tëng con chim °ãc th£ bay lên cao cho ¿n lúc m¥t hút trong không trung, th§m hy vÍng s½ có ngày chúng mang l¡i iÁu tÑt lành cho ân nhân mình.

L§n th£ chim sÛm nh¥t còn nhÛ °ãc có l½ khi tôi lên ba ho·c bÑn và ang °ãc b¿ trên tay m¹. Ti¿p ¿n, viÇc này Áu ·n l·p i l·p l¡i hàng nm, cùng ngày, cùng Ëa iÃm và cùng nhïng thç tåc b¥t di b¥t dËch. Khác chng chÉ ß sÑ l°ãng chim th£, ngh)a là m×i nm thêm mÙt con cho phù hãp vÛi tuÕi.

Bà tôi là ng°Ýi tuy tÑt, nh°ng nghiÇt ngã, không nhïng tôi mà c£ m¹ tôi cing sã. Vì v­y, dù b­n bËu viÇc Óng ruÙng, dù xa xôi và nhiÁu khi chÉ ¡n gi£n không muÑn, m¹ tôi v«n ph£i em tôi vÁ quê ngo¡i. Nhïng nm máy bay Mù b¯n phá ác liÇt, tàu không ch¡y °ãc, chúng tôi ph£i xin ô tô t£i i nhÝ, ho·c cuÑc bÙ c£ nm m°¡i cây sÑ, nh©y tëng b°Ûc mÙt trên nhïng thanh tà v¹t bË m·t trÝi Ñt nóng hëng hñc. Ng°Ýi nhÏ, chân ng¯n, tôi th°Ýng t­p tÅnh i sau. MÇt quá, chÑc chÑc tôi ngÓi phÇt xuÑng °Ýng ray, thút thít khóc. Nhïng lúc ¥y, ho·c m¹ tôi ph£i ngÓi xuÑng cùng nghÉ, giß c¡m n¯m ra cho n, ho·c cõng tôi i ti¿p, vëa i vëa dài dòng gi£i thích r±ng chúng tôi ph£i v¥t v£ nh° th¿ không ph£i không có lý do, r±ng t°¡ng lai và h¡nh phúc cça tôi phå thuÙc vào bà, vào Án Kình và nhïng con chim °ãc phóng thích.

Ngày nhÏ nhiÁu l§n tôi nghe bà nói vÛi m¹ vÁ tôi, nh° thà sau này tôi s½ "cháu con ông úc", "công thành danh to¡i", và "làm r¡ng rá cho c£ dòng hÍ"... Cing vì th¿ mà bà ã không ti¿c công séc, tiÁn cça chm lo cho tôi sÛm ¡t °ãc iÁu ¥y. Là ng°Ýi cñc oan, bà r¥t tin vào suy ngh) cça mình. Còn m¹ tôi thì rõ ràng có ý nghi ngÝ. Mà nghi ngÝ cing có lý, vì nói chung tôi là éa tr» bình th°Ýng, hÍc không dÑt nh°ng l°Ýi, chÉ thích duy nh¥t mÙt viÇc là Íc sách.

3

DÅ ¿n m°Ýi nm nay tôi mÛi có dËp trß l¡i quê ngo¡i Quónh L°u. Bà tôi ch¿t cuÑi nm 1968, trong mÙt tr­n pháo Mù b¯n të biÃn vào. Bà con thân thích ch³ng còn ai, trë mÙt ông già nm nay g§n tám m°¡i tuÕi mà m¹ tôi nói tôi ph£i gÍi là c­u. D) nhiên, mÙt trong nhïng viÇc tôi quan tâm §u tiên là Án Kình.

- Ng°Ýi ta phá i rÓi, - ông c­u tám m°¡i tuÕi áp cÙc lÑc.

- Nh°ng vì sao ¡? - tôi vÙi hÏi, ng¡c nhiên và lo l¯ng.

- Ôi dào, ai mà bi¿t °ãc các ông ¥y! M¥y ông lên xã hÍp hành cái phát Ùng gì ó vài buÕi, th¿ là vÁ b¯t dân dá phá ngôi Án, nói à xây nhà vn hóa. Mà rÓi ba nm nay có th¥y cái nhà ¥y âu.

- Th¿ dân không ph£n Ñi à?

C­u tôi thß dài:

- Dân thì bi¿t gì mà ph£n vÛi ch³ng Ñi. V£ l¡i, hÍ b£o phá Án à chÑng cái phong ki¿n, cái l¡c h­u thì còn nói vào âu °ãc nïa!

- C£ m¥y cây si cing bË ch·t à? - tôi hÏi.

- Thì anh cé ra xem, kh¯c bi¿t.

Þ DiÅn Châu, cách làng tôi chëng hai cây sÑ vÁ phía Nam có Án thÝ An D°¡ng V°¡ng. Ngày bé chúng tôi th°Ýng th£ trâu d°Ûi chân núi MÙ D¡ rÓi leo lên ch¡i trÑn tìm trong Án. VÁ sñ tích ngôi Án này, không c§n nghe ai chúng tôi cing bi¿t rõ, vì sách giáo khoa phÕ thông có nh¯c tÛi. NhiÁu l§n chúng tôi chåm §u cùng nhìn xuÑng áy chi¿c gi¿ng giïa sân Án, cÑ tìm giÍt máu cça MË Châu mà t°¡ng truyÁn còn có trong ¥y; ho·c vòng ra phía sau Án à oán tìm n¡i An D°¡ng V°¡ng nh£y xuÑng biÃn tñ tí. BiÃn bây giÝ ã lùi xa hàng cây sÑ xuÑng phía ông.

Trong suÑt nhiÁu nm dài tuÕi th¡ và c£ bây giÝ, tôi v«n th§m tñ hào quê tôi có °ãc mÙt lúc c£ hai ngôi Án nÕi ti¿ng, ¿n méc °ãc vi¿t thành sách và trong n°Ûc ai ai cing bi¿t. Th¿ mà nay, mÙt trong hai ngôi Án ¥y, ngôi Án làng Kình, ã không còn nïa.

Tôi th¡ th©n b°Ûc i giïa lÕn nhÕn g¡ch vá và nhïng túm cÏ d¡i mÍc r£i rác ß n¡i x°a là sân Án, lòng bâng khuâng mãi n×i buÓn khó t£. Tôi lan man suy ngh) vÁ mÙt thÝi xa x°a huyÁn bí, vÁ nhïng con ng°Ýi b¥t h¡nh làm nên sñ tích ngôi Án và nhïng con ng°Ýi thñc dång thô thiÃn sau này ã xóa bÏ nó mÙt cách không th°¡ng ti¿c. T¥t nhiên tôi cing ngh) vÁ bà tôi, mÙt ng°Ýi mà trong tiÁm théc cça tôi bao giÝ cing là cái gì ¥y không thà tách rÝi khÏi tuÕi th¡ và m£nh ¥t tôi sinh tr°ßng. Cing nh° quê tôi, con ng°Ýi ¥y b¯t rÅ sâu vào quá khé, kh¯c khÕ, v¥t v£ nh°ng hiÁn lành, và iÁu quan trÍng nh¥t là suÑt Ýi chÉ c§u mong iÁu tÑt cho tôi. VÛi tôi, bà luôn là ng°Ýi ít nói và khó hiÃu. Mãi g§n ây, nhân có ãt phát Ùng mua công trái, vô tình tôi °ãc bi¿t thÝi kháng chi¿n chÑng Pháp, có l§n bà nÕi ti¿ng là ng°Ýi mua công trái nhiÁu nh¥t huyÇn, nÕi ti¿ng vÁ c£ viÇc chính bà tñ nguyÇn cho bÙ Ùi c£ hai con thuyÁn còn l¡i cça mình à làm ph°¡ng tiÇn v­n t£i.

Giá bây giÝ sÑng l¡i, bà tôi s½ ngh) gì?

L§n cuÑi cùng g·p bà, tôi ã m°Ýi b©y tuÕi, vëa tÑt nghiÇp phÕ thông và s¯p i hÍc xa. L§n ¥y, dù không là r±m tháng giêng, bà cing d«n tôi ra Án Kình, và tôi l¡i th£ m°Ýi b£y con chim lên trÝi, vÛi úng cái thç tåc không thay Õi nhïng nm tr°Ûc ó. Kà ra, të khi hÍc c¥p ba, do ã lÛn và hay x¥u hÕ, bà có châm tr°Ûc ít nhiÁu ph§n nghi lÅ, thí då tôi có thà không ph£i quì l¡y, ho·c tránh không ra Án vào lúc ông ng°Ýi. Ph§n mình, g·p lúc ói kém, bà ã chËu thay nhïng con chim bÓ câu ¯t tiÁn b±ng chim s» ho·c chim gáy, nh°ng nói chung nhïng tr°Ýng hãp nh° th¿ không nhiÁu.

MÙt l§n, bà giao viÇc ra chã mua chim cho c­u tôi. Ðang c§n tiÁn uÑng r°ãu, c­u tôi ¿n mÙt nhà trong xóm m°ãn t¡m m¥y con bÓ câu mang vÁ. Sáng hôm sau, të Án Kình chúng l¡i quay vÁ vÛi chç ci. Không hiÃu th¿ nào chuyÇn lÙ, bà ã th³ng tay uÕi c­u tôi ra khÏi nhà, còn tôi thì suýt bË gÍi ra Quónh L°u à làm l¡i l§n nïa cái thç tåc buÓn chán ¥y.

VÁ °Ûc mong "cháu con ông úc", ch¯c h³n bà tôi s½ th¥t vÍng ghê gÛm, vì mãi tÛi nay tôi v«n ch°a vã, dù ã ß cái tuÕi ngày x°a bà ã có cháu §u lòng là tôi. Có thà bà s½ hÑi h­n vì quá rn e tôi b±ng t¥m g°¡ng cça ông s° kia chng? Còn chuyÇn "công thành danh to¡i" hay th­m chí "làm r¡ng rá c£ dòng hÍ" - có l½ tôi cing ch³ng làm bà vui h¡n bao nhiêu, tuy ã °ãc in m¥y cuÑn sách và thÉnh tho£ng xu¥t hiÇn trên báo này, báo nÍ. NhiÁu khi, ngh) vÁ nhïng hy sinh mà bà chËu ñng và nhïng hy vÍng bà ·t vào tôi, tôi cé áy náy nh° ng°Ýi m¯c nã lâu ngày ch°a tr£.

4

Sáng hôm sau, rÝi làng Kình, tôi ra chã Må mua mÙt ôi bÓ câu - ti¿c không có màu tr¯ng - nhét vào chi¿c c·p da to mà tôi v«n xách i công tác thay va-li, rÓi l·ng l½ i vÁ phía mÏm núi á n¡i tr°Ûc ó tëng có mÙt ngôi Án nÕi ti¿ng.

BuÕi sáng, trÝi th­t ¹p. BiÃn l·ng, gió nh¹, nh°ng sóng v«n v× m¡nh vào nhïng t£ng á lÛn n±m ngay sát chân. Tôi éng l·ng mÙt phút, th§m c§u mong vong linh bà tôi °ãc yên nghÉ n¡i chín suÑi. Nh° c­u bé råt rè ngày nào, tôi mß c·p, nh¹ nhàng giï ôi chim trong lòng tay, gi¡ lên cao và të të nÛi mß các ngón. аãc tñ do, ôi chim ng¡ ngác mß to m¯t nhìn quanh m¥y gi¥y mÛi ­p cánh bay i...

MÙt cái gì ¥y tê tê, êm dËu ch¡y qua tim. Tôi chãt hiÃu: cùng ôi chim ¥y, tuÕi th¡ vëa tuÙt khÏi tay tôi bay i. Bay i v)nh viÅn. Trên không, ôi chim bi¿n m¥t të lúc nào. ChÉ còn l¡i nhïng chi¿c lông t¡ nh¹ màu tr¯ng ang nghiêng ng£ l°ãn thành vòng trong gió.

Qu£ng Bá, 11.5.1985.

ANH DhNG C¢M VÀ ANH HÈN

Ông SêkhÑp có mÙt truyÇn ng¯n thôi nh°ng khá Ùc áo, là "Anh Béo và anh G§y". Câu chuyÇn ang vi¿t ây, vÑn bË hoãn nhiÁu l§n chÉ vì không tìm °ãc mÙt cái tên vëa ý, tôi b¯t ch°Ûc ông, t¡m gÍi là "Anh Ding C£m và anh Hèn".

Xin °ãc b¯t §u b±ng Ding C£m.

Þ huyÇn ngo¡i thành Hà NÙi nÍ có mÙt ng°Ýi nÕi ti¿ng ding c£m, không ph£i chuyÇn chi¿n tr°Ýng ho·c sn b¯t c°Ûp, dù c£ hai viÇc này anh tëng tr£i qua và ch¯c không là th±ng hèn. Ding c£m ß ây vÛi ngh)a ¥u tranh chÑng nhïng iÁu ch°Ûng tai gai m¯t, cái bây giÝ °ãc gÍi là "hiÇn t°ãng tiêu cñc", và r¥t ti¿c ang §y r«y kh¯p n¡i, ¿n méc nhiÁu ng°Ýi khác cing ding c£m nh° anh âm n£n mà thôi. Nh°ng anh thì không, c°¡ng quy¿t không. Anh ã qua cái tuÕi ba m°¡i lm, to con, khÏe m¡nh, tëng là lính ·c công nên nghe Ón giÏi võ l¯m. Ti¿c là trong cuÙc chi¿n này anh không °ãc phép phát huy sß tr°Ýng ó.

Hóa ra ß Ýi làm ng°Ýi tí t¿ và ding c£m th­t khó. Cái giá ph£i tr£ cho sñ ding c£m ¥y cing không nhÏ. Të chi¿n tr°Ýng trß vÁ vÛi ç lo¡i huân huy ch°¡ng, gi¥y khen và b±ng ding s), anh °ãc ng°Ýi ta hÓ hßi chào ón rÓi bÑ trí mÙt chân trong chính quyÁn Ëa ph°¡ng, phù hãp vÛi công tr¡ng. Nh°ng rÓi d§n d§n, cing chính "ng°Ýi ta" ¥y ã khéo léo g¡t anh ra ngoài, trù d­p anh mÙt cách tinh t¿, khi¿n anh bi¿t ¥y mà không b¯t b» vào âu °ãc. CuÑi cùng anh chÉ còn là mÙt tay lñc iÁn cày sâu cuÑc b«m nh° bao ng°Ýi khác, Ã nuôi cô vã hay au Ñm và ba éa con còn nhÏ. T¥t c£ chÉ vì anh không giÑng các cán bÙ khác - quá th³ng th¯n, quá th­t thà, quá yêu công lý và cing vì quá ding c£m.

Làm ruÙng là mÙt sß tr°Ýng nïa cça anh, vì anh vÑn të Óng ruÙng mà lÛn lên rÓi ra tr­n. Anh tháo vát, bi¿t lo toan, l¡i chËu khó nên nói chung cuÙc sÑng không ¿n n×i. Anh ch³ng có gì Ã phàn nàn. Cái làm anh khó chËu là nhïng chuyÇn b¥t công xung quanh, "nhïng viÇc âu âu" nh° vã anh nói. M·c dù không ph£i lúc nào chúng cing liên quan ¿n anh, nh°ng hÅ th¥y là anh cé lao vào "¥u tranh", theo kiÃu "âu có gi·c là ta cé i" cça ngày tr°Ûc. Mà anh ¥u tranh m¡nh m½, trñc diÇn, không chút khoan nh°ãng, ôi lúc thi¿u m¥t sñ t¿ nhË c§n thi¿t. NhiÁu khi anh làm quá, không chÉ không mang l¡i hiÇu qu£ mà còn bË hiÃu l§m, bË coi là hâm gàn và không hiÃu thÝi cuÙc. MÙt kiÃu Ðông KisÑt mà ng°Ýi ta th¥y vëa áng yêu vëa tÙi nghiÇp.

MÙt hôm, vã anh lên c¡n hen n·ng, ph£i i bÇnh viÇn c¥p céu. ViÇc này nm nào cing x©y ra, ít thì mÙt, nhiÁu có khi ba bÑn l§n, nên anh có chút kinh nghiÇm và bi¿t ph£i làm gì.

GiÑng mÍi l§n, ng°Ýi ta cho vã anh hít thß qua mÙt lo¡i máy ·c biÇt ba Ñng Ventolin Nebule, lo¡i 5 mg. Ba Ñng thuÑc này °ãc mÙt cô bác s) tr» vi¿t lên tÝ gi¥y rÓi chÉ cho anh sang phòng bên mua. NgÓi trong phòng c¥p céu, d«u lo l¯ng và th°¡ng vã, anh v«n giï °ãc v» bình t)nh. Anh bi¿t chÑc nïa vã anh s½ tÉnh l¡i, thß °ãc, và n¿u không có gì nghiêm trÍng thì sau m¥y ti¿ng hÍ có thà vÁ nhà tñ iÁu trË ti¿p. BÇnh hen là v­y.

Anh l·ng l½ °a m¯t nhìn quanh. V«n nhïng c£nh quen thuÙc. Ph§n lÛn bÇnh nhân là dân quê, vÛi v» ng¡ ngác sã sÇt th°Ýng trñc trên m·t và sñ khúm núm trong thái Ù. Lo cho bÇnh tình ã khÕ, hÍ còn bË ám £nh bßi mÙt cái khÕ khác còn ghê gÛm h¡n, là tÝ phi¿u thanh toán viÇn phí và thuÑc men ang ãi. TÝ phi¿u vÛi nhïng con sÑ áng sã, nh¥t là khi qui ra thóc, thé hàng duy nh¥t hÍ có mà l¡i ang xuÑng giá.

Các nhân viên y t¿ thì v«n cái v» bình t)nh nghÁ nghiÇp ¥y, (bình t)nh ¿n méc ng°Ýi nhà bÇnh nhân c£m th¥y sÑt ruÙt và ngh) hay vì mình ch°a làm nhïng thç thåc b¥t thành vn nào ó), v«n thái Ù ít nhiÁu mang tính ban ¡n ¥y cça nhïng ng°Ýi ý théc rõ quyÁn lñc và t§m quan trÍng cça mình. Anh quá quen vÛi c£nh này và luôn nh¯c mình kiÁm ch¿ không "¥u tranh vì l½ ph£i" ß bÇnh viÇn cùng nhïng "thiên th§n áo tr¯ng" ß ó. HÍ có chuyên môn, cing ph£i làm viÇc v¥t v£, và tëng céu sÑng nhiÁu ng°Ýi, trong ó có vã anh. Ðây là l)nh vñc t¿ nhË, anh th§m ngh), có tiêu cñc chút ít cing không nên cÑ ch¥p. Сo làm ng°Ýi không cho phép l¥y oán tr£ ân. X°a nay anh ch°a bao giÝ to ti¿ng ß bÇnh viÇn, và theo lÇ chung, ng°Ýi ta làm gì anh làm n¥y, c£ nhïng viÇc mà ß n¡i khác anh nh¥t Ënh không bÏ qua. T¥t nhiên anh cing c£m th¥y chút ít bét rét, khó chËu.

Ba ti¿ng sau, cing t¡i phòng c¥p céu, anh °ãc yêu c§u thanh toán à xu¥t viÇn. Anh bình t)nh, l·ng l½ thñc hiÇn cái yêu c§u chính áng ó. Nh°ng anh b×ng nhíu mày hÓi lâu nhìn tÝ gi¥y thanh toán. Suy ngh) mÙt lúc nh° ¯n o iÁu gì, anh hÏi ng°Ýi thu tiÁn:

- Xin l×i chË, cho tôi hÏi. Lo¡i thuÑc Ventolin Nebule này ngoài qu§y thuÑc bÇnh viÇn giá bÑn m°¡i nghìn Óng mÙt vÉ nm Ñng, sao ß ây th¥y ghi hai m°¡i nghìn Óng mÙt Ñng? Téc là mÙt trm nghìn Óng mÙt vÉ, ¯t h¡n sáu m°¡i nghìn...

- Tôi không bi¿t. - Ng°Ýi kia khó chËu áp. - Tôi chÉ thu tiÁn.

- V­y ai bi¿t? - Anh bình t)nh hÏi l¡i, cÑ l¥y giÍng nh¹ nhàng.

- Tôi ã b£o không bi¿t mà. Céu °ãc ng°Ýi rÓi không lo mà vÁ, còn th¯c m¯c rách viÇc.

Anh l¡i éng suy ngh), ¯n o, rÓi i tìm cô bác s) tr». Anh nh¯c l¡i th¯c m¯c cça mình, mÙt cách mÁm mÏng và lËch sñ.

- Anh này hay nhÉ, - cô ta áp, hình nh° cÑ tình to ti¿ng à làm anh ph£i x¥u hÕ. - Anh bi¿t th¿ sao không ra hiÇu thuÑc mà mua, à bây giÝ khÏi mè nheo vì ti¿c tiÁn. Ðã ti¿c tiÁn sao còn °a vã ¿n ây c¥p céu?

Anh th¥y nóng m·t téc gi­n vì thái Ù h×n x°ãc cça cô, nh°ng v«n cÑ giï bình t)nh.

- Nh°ng chính chË chÉ cho tôi sang phòng kia mua, ché không ra qu§y thuÑc chÉ cách ây vài chåc b°Ûc. Tôi xin hÏi chË: Cái giá này do bÇnh viÇn chính théc qui Ënh hay các chË tñ ·t ra, thích bao nhiêu thì bán b¥y nhiêu?

Th¥y giÍng anh có v» céng r¯n, l­p lu­n ch¯c ch¯n, khác h³n cách nói cça nhïng ông bà nông dân khác, cô bác s) thoáng chút bÑi rÑi, nh°ng cÑ nói át:

- ThÝi buÕi thË tr°Ýng, m×i n¡i mÙt giá. Giïa cái sÑng và cái ch¿t mà anh còn so Í mÙt vài chåc nghìn! Ti¿c ¯t thì l§n sau tñ chïa l¥y ß nhà, ëng ¿n ây nïa.

- V­y là các ng°Ýi thông Óng vÛi nhau, lãi dång chính cái iÁu mà các ng°Ýi gÍi là "giïa cái sÑng và cái ch¿t" ¥y à b¯t ch¹t, n ch·n, n c°Ûp nhïng bÇnh nhân nghèo, chç y¿u là nhïng ng°Ýi nhà quê nh° tôi. - Anh nói to, rành rÍt tëng ti¿ng. Anh ã không còn giï °ãc bình t)nh và quên h³n sñ kiÁm ch¿ v«n luôn nh¯c mình khi vào bÇnh viÇn. - Các ng°Ýi là mÙt li n c¯p!

- Anh nói sao? Anh dám b£o chúng tôi n c¯p? - Cô kia lu loa.

- Vâng, úng th¿, - anh h¡ giÍng, cúi sát m·t cô ta. - Tôi ã nói và xin nh¯c l¡i r±ng cô, chính cô là mÙt con n c¯p, công khai, tr¯ng trãn và vô liêm sÉ. Cô n c¯p h¿t ngày này sang ngày khác. Nh°ng hôm nay tôi b¯t cô qu£ tang. Và theo lu­t, tôi ph£i °a cô ¿n Ón công an à gi£i quy¿t nh° vÛi nhïng con n c¯p chuyên nghiÇp khác. Ði, bây giÝ cô ph£i i theo tôi. - Anh túm ch·t tay cô ta, Ënh lôi i.

- ÐI làng n°Ûc ¡i, céu tôi vÛi! - Cô kia la lên. - Có mÙt th±ng iên, mÙt th±ng m¥t d¡y ang làm nhåc tôi.

- Câm mÓm! N¿u mày không ph£i àn bà thì tao ánh vá m·t. n c¯p còn già mÓm!

Th¥y Ùng, mÍi ng°Ýi nhanh chóng kéo l¡i. Khi bi¿t chuyÇn, nhiÁu bÇnh nhân và ng°Ýi nhà tÏ ý Óng tình. HÍ mëng ra m·t vì b×ng d°ng có °ãc anh chàng l­p dË nói hÙ iÁu hÍ ang ¥m éc.

- X°a nay hÍ v«n th¿ ¥y mà ch³ng ai dám nói gì!

- L°¡ng y nh° të m«u. йp gÛm!

- ÐÓ m¥t d¡y, ph£i trË cho chúng mÙt tr­n!

- Tr£ tiÁn l¡i cho ng°Ýi ta, không nuÑt °ãc âu!

- Nh°ng mà cái ông kia cing quá áng. Ph£i cho ng°Ýi ta sÑng vÛi ché. Làm v¥t v£, l°¡ng ít. Có m¥y Óng b¡c...

- Bà nói chán bÏ m¹. ViÇc gì ra viÇc ¥y. L°¡ng ít thì òi nhà n°Ûc tng. Làm v¥t v£ thì ng°Ýi ta ã tr£ hai m°¡i lm nghìn Óng tiÁn c¥p céu rÓi còn gì. Bà tính xem, mÙt ng°Ýi chúng n ch¹t m¥y chåc nghìn nh° th¿, trong khi m×i ngày chúng c¥p céu bao nhiêu ng°Ýi, chia nhau m×i éa bao nhiêu?

- Ðánh bÏ m¹ nó i!

MÙt thanh niên m·c áo tr¯ng hùng hÕ i l¡i, xô m¡nh vào ngñc ng°Ýi Ding C£m, Ënh gá cô bác s) v«n bË anh túm ch·t cÕ tay.

- BÏ ra. BÏ ra ngay! Anh Ënh gây rÑi à?

- Câm mÓm! Nó thì tao không ánh, ché mày thì tao ánh ¥y. - Anh qu¯c m¯t nói, và bóp m¡nh mÙt cái vào vai h¯n b±ng bàn tay còn l¡i, khi¿n h¯n éng Ý ra b¥t Ùng, ch³ng nói thêm °ãc lÝi nào nïa. - Nào, bây giÝ thì mày ph£i theo tao ra Ón công an, con n c¯p!

RÓi anh kéo cô bác s), lúc này ang khóc và ã b¯t §u hiÃu rõ méc Ù nghiêm trÍng cça v¥n Á.

- Chúng tôi là công an ây. Anh c§n gì? Có chuyÇn gì v­y? - Hai anh công an vëa vÙi vã b°Ûc l¡i g§n, vëa nói.

- Ò, th¿ thì hay quá. Các anh ¿n th­t úng lúc. - Anh Ding C£m sung s°Ûng nói. Anh v¯n t¯t kà l¡i nhïng gì ã x©y ra. - Bây giÝ nhÝ các anh °a hÙ con n c¯p này vÁ Ón xí lý theo úng lu­t pháp nhà n°Ûc. Các anh có mang còng theo không? C§n nhiÁu ¥y, không ph£i mÙt âu.

Hai anh kia tÏ v» lúng túng. HÍ không thà không nh­n th¥y anh Ding C£m nói có lý. Xung quanh l¡i nhao nhao ti¿ng Óng tình cça nhiÁu ng°Ýi.

- Chúng tôi chÉ là công an b£o vÇ bÇnh viÇn, - mÙt ng°Ýi nói. - V£ l¡i, theo tôi, gÍi ây là hành vi tiêu cñc thì úng h¡n, ché b£o là n c¯p nh° anh kà cing h¡i quá...

- n c¯p, theo tôi, là lãi dång lúc ng°Ýi khác không à ý ho·c c£ tin, không hiÃu bi¿t à l¥y tiÁn cça ng°Ýi ta. V­y ây úng là hành vi n c¯p ché không ph£i tiêu cñc. Ch°a nói ¿n tính cao quí cça ngành y và sñ nghèo ói cça ng°Ýi nông dân.

- Ðành th¿, nh°ng d«u sao... Bi¿t nói vÛi anh th¿ nào °ãc nhÉ?

- Các anh là ng°Ýi ¡i diÇn và b£o vÇ pháp lu­t. H³n các anh bi¿t xí lý th¿ nào. - Anh Ding C£m h¡ giÍng. - Tôi ã b¯t qu£ tang. Gi¥y thanh toán ây, thuÑc ây, giá ây. Bây giÝ các anh Ënh gi£i quy¿t th¿ nào?

MÙt chÑc sau hÍ, gÓm anh Ding C£m, hai nhân viên công an và cô bác s), cùng lên phòng giám Ñc bÇnh viÇn.

Ông giám Ñc là mÙt ng°Ýi nghiêm kh¯c, mÙt giáo s° nÕi ti¿ng và áng kính trong ngành. Ông chm chú nghe anh Ding C£m, chÑc chÑc l¡i g­t §u tÏ v» Óng ý. Nghe xong, ông ngÓi im lúc lâu, m·t íng Ï, mÙt bên má gi­t gi­t. CuÑi cùng ông nói, thong th£ và dét khoát. Cô bác s) - n c¯p cúi nhìn xuÑng ¥t, và v«n còn khóc.

- Thé nh¥t, thay m·t toàn bÇnh viÇn, tôi thành th­t xin l×i anh và nhïng ng°Ýi nh° anh. VÛi t° cách là thç tr°ßng c¡ quan, tôi cing có l×i, và vì v­y tôi xin l×i anh. Thé hai, tôi Óng ý vÛi anh khi gÍi viÇc làm áng x¥u hÕ này là hành vi n c¯p, vì nói gì thì nói, ây qu£ úng là n c¯p. MÙt cách có hÇ thÑng, hàng ngày, tr¯ng trãn và Ãu gi£ nh° anh nói. Tôi thñc sñ l¥y làm au lòng và x¥u hÕ vì viÇc làm này cça các nhân viên tôi.

LiÁn sau ó, ông cho ng°Ýi gÍi tr°ßng khoa c¥p céu ¿n, b¯t ngay l­p téc ph£i mang tiÁn chênh lÇch tr£ l¡i cho ng°Ýi bË h¡i.

- Tôi héa vÛi anh s½ k÷ lu­t nghiêm kh¯c nhïng ng°Ýi có l×i, và s½ không à l·p l¡i hiÇn t°ãng này.

- C£m ¡n giáo s°, - anh Ding C£m nói. - Xin giáo s° cho bi¿t bÇnh viÇn s½ k÷ lu­t nh° th¿ nào?

- Chúng tôi s½ em vå này ra HÙi Óng k÷ lu­t cça bÇnh viÇn và xí lý theo qui Ënh cça bÙ.

- Nh°ng ây là hành vi n c¯p nh° chính giáo s° ã thëa nh­n. Mà tÙi n c¯p, theo tôi bi¿t, thì ph£i truy céu hình sñ, téc là ph£i xí ß tòa án ché không gi£i quy¿t nÙi bÙ qua HÙi Óng k÷ lu­t.

пn l°ãt ông giáo s° lúng túng.

- Vâng, có l½ anh nói úng. Qu£ th­t ây là l§n §u tôi g·p ng°Ýi nhìn nh­n sñ viÇc theo h°Ûng này. Mà tôi l¡i không am hiÃu l¯m vÁ lu­t pháp. Tôi s½ nêu ý ki¿n cça anh, th­m chí bênh vñc anh tr°Ûc HÙi Óng k÷ lu­t và các c¡ quan chéc nng. Anh bi¿t ¥y, ß âu cing có ng°Ýi tÑt, ng°Ýi x¥u. Tôi r¥t mong và hy vÍng không vì viÇc này mà anh m¥t niÁm tin vào bÇnh viÇn chúng tôi và nhïng ng°Ýi ang làm viÇc ß ây. Xin anh cho bi¿t Ëa chÉ. Tôi s½ ích thân thông báo k¿t qu£ xí lý vå này cho anh.

Anh Ding C£m, nhân v­t cça chúng ta, °a vã vÁ nhà. DÍc °Ýng i, không hiÃu sao anh b×ng th¥y th­t buÓn. Anh ¡t °ãc cái công lý anh muÑn, vã anh ã qua c¡n nguy hiÃm, sñ téc gi­n cing không còn nïa. ¤y v­y mà anh v«n c£m th¥y buÓn, nh° có cái gì h«ng håt trong lòng. Anh không hiÃu và không thà xác Ënh rõ ó là cái gì. Anh cm ghét t¥t c£ bÍn n c¯p, nh¥t là bÍn n c¯p m·c áo blu tr¯ng. Nh°ng chính cái bÍn n c¯p thé hai ¥y l¡i vëa céu vã anh thoát ch¿t. Anh có làm quá không, có thñc sñ anh ã l¥y oán tr£ ân không? N¿u con bé n c¯p kia bË uÕi viÇc, bË tù tÙi th­t thì sao? ChuyÇn gì s½ x©y ra vÛi nó và gia ình nó? Càng ngh), anh càng th¥y rÑi. SuÑt êm ¥y anh cé qu©n quanh mãi vÛi nhïng suy ngh) ch³ng m¥y vui v» này. CuÑi cùng, anh quy¿t Ënh khi nh­n °ãc tin báo cça ông giáo s° giám Ñc bÇnh viÇn, anh s½ tñ mình xin tha cho cô kia, n¿u méc Ù trëng ph¡t quá n·ng.

Ð¥y, chuyÇn anh Ding C£m là nh° th¿. Bây giÝ ch¯c các b¡n s½ hÏi: "Còn chuyÇn anh Hèn thì sao?"

*

Anh Hèn là tôi. Tôi ph£i xin l×i b¡n Íc r±ng ch³ng hÁ có anh Ding C£m nào c£. Cing nh° không hÁ có chuyÇn anh ta sÑng ß ngo¡i thành, °a vã c¥p céu cùng nhïng viÇc làm ding c£m áng khen cça anh. T¥t c£ Áu do tôi h° c¥u, hay "phËa" nh° ng°Ýi ta v«n nói. Tôi là nhà vn mà. PhËa, nh°ng trên c¡ sß nhïng chuyÇn có th­t.

Cái sñ th­t ó là: Cách ây không lâu tôi ph£i °a vã tôi vào bÇnh viÇn c¥p céu. Cing bÇnh hen, cing bË nhân viên phòng c¥p céu thông Óng nhau b¯t mua m×i Ñng Ventolin Nebule vÛi giá cça hÍ là hai m°¡i nghìn Óng, trong khi chính qu§y thuÑc bÇnh viÇn ¥y bán m×i vÉ nm Ñng vÛi giá bÑn m°¡i nghìn. Tôi cing ng¡c nhiên và b¥t bình không kém. Th­m chí tôi suýt làm §m lên, t¥t nhiên không ß méc nh° anh Ding C£m. Nh°ng tôi ã nh«n nhåc im l·ng ch³ng nói gì. Thé nh¥t vì vã tôi không cho làm. Bà ¥y ang Ñm n·ng, l¡i dÅ xúc Ùng, làm sao tôi có thà hy sinh m¡ng sÑng vã vì cái công lý trëu t°ãng nào ó? Sau nïa, mà ây mÛi là lý do quan trÍng nh¥t, vì tôi hèn.

Trong ý ngh), tôi hình dung, tôi muÑn tôi ph£i là anh Ding C£m kia, ph£i làm úng nhïng viÇc anh ã làm. Nh°ng trong thñc t¿ r¥t ti¿c tôi không có °ãc sñ ding c£m ¥y. Tôi sã làm vã buÓn, sã m¥t thÝi gian, sã cng th³ng th§n kinh, sã ng°Ýi khác c°Ýi chê vì ti¿c m¥y nghìn b¡c mà làm §m ), sã mình có nói cing ch³ng gi£i quy¿t °ãc gì. Chính cô nhân viên qu§y thuÑc bÇnh viÇn b£o tôi viÇc ¥y v«n x©y ra th°Ýng xuyên, tr°Ûc ây cing nh° bây giÝ và có l½ c£ sau này nïa. Ðâu cing th¿. Tóm l¡i là tôi hèn, và có cÛ xác áng à hèn.

Ch³ng ai em cái hèn cça mình ra khoe. Tôi cing v­y. Nh°ng sñ th­t th¿ nào thì ph£i công nh­n úng th¿ ¥y. Th¿ mà tr°Ûc ây, các b¡n bi¿t không, tôi cing thuÙc lo¡i ng°Ýi "hÅ th¥y b¥t công ß âu là xông vào ánh" c¡ ¥y. Và t¥t nhiên, cing tëng lãnh ç, nh°ng tôi ch°a mÙt l§n hÑi ti¿c vÁ viÇc mình làm. Ch³ng qua m×i tuÕi mÙt cách suy ngh), hành Ùng, hay "sông có khúc, ng°Ýi có lúc" nh° các cå nói.

Bây giÝ tôi ã già, an ph­n vÛi sñ y¿m th¿ cça ng°Ýi vÁ h°u. Tôi vi¿t vn, suÑt ngày gõ gõ bên chi¿c máy vi tính. Cái trÍng l°ãng c¡ thà h¡n tám m°¡i kilô cé nh° kéo tôi dính ch·t vào chi¿c gh¿, không cho bay vút lên cao nh° ngày nào. Các hoài bão, ham muÑn, c£ thà xác l«n tinh th§n, cé teo d§n, teo d§n, và cùng vÛi nó là cái quy¿t tâm ¥u tranh vì công lý và l½ ph£i. Ngh)a là trong chëng mñc nào ó, tôi ã là ng°Ýi thoái hóa. Tuy nhiên, tôi v«n luôn cÑ c°áng l¡i không chËu §u hàng, chëng nào còn có thÃ. TruyÇn ng¯n này tôi vi¿t cing nh±m måc ích ¥y. Tôi hy vÍng nó ¿n °ãc tay nhïng ng°Ýi c§n ¿n. Bi¿t âu hÍ s½ làm cái gì ó à ngn ch·n hiÇn t°ãng tiêu cñc trên. Ðã bi¿t ph­n mình hèn thì chÉ dám ·t måc tiêu khiêm tÑn th¿ thôi.

Vì không muÑn bi¿n truyÇn ng¯n cça mình thành bài phóng sñ, tôi xin phép không nêu ích danh tên ng°Ýi, tên bÇnh viÇn cùng ngày giÝ x©y ra nhïng viÇc có th­t ß ó. Tuy nhiên, d«u hèn, tôi v«n không có ý Ënh gi¥u tên mình, ng°Ýi, nh° các b¡n th¥y, còn ç ding c£m à vi¿t và ký tên mình d°Ûi câu chuyÇn này.

Qu£ bom ch°a nÕ Ng°Ýi vi¿t: Thái Bá Tân 22/06/2009 Qu£ bom ch°a nÕ

TruyÇn ng¯n. Thái Bá Tân.

Sau lÅ tân gia úng ba ngày thì ông C§n °ãc bi¿t r±ng d°Ûi ngôi nhà ông mÛi xây có qu£ bom ch°a nÕ. Mà bom to, lo¡i nghìn cân Anh.

Ng°Ýi cho ông bi¿t cái tin khçng khi¿p này chính là b¡n ông, ¡i tá pháo binh vÁ h°u, thÝi chi¿n tranh chÉ huy mÙt kh©u Ùi pháo phòng không ß ngay trên nÁn ¥t nhà ông.

"Tôi l¥y làm l¡ sao khi ng°Ýi ta làm móng, nó không phát nÕ", ông ¡i tá vÁ h°u nói.

Ông C§n c°Ýi m¿u máo:

"Bác ùa. Ch¯c gì có mà nÕ..."

"Không ai ùa nhïng chuyÇn th¿ này. Tôi còn l°u °ãc cuÑn sÕ ghi chép trñc ngày ¥y. Bác muÑn, tôi cho xem. ó là ngày 17 tháng Tám nm 1967, lúc bÑn giÝ ba m°¡i phút chiÁu. Hai chi¿c F-105 të biÃn bay vào. MÙt chi¿c chúi xuÑng ném hai qu£ bom, nh°ng chÉ nghe mÙt ti¿ng nÕ. Tôi còn ghi thêm vào sÕ: "NhÛ báo trên cho công binh xuÑng phá". May hôm tr°Ûc kh©u Ùi chúng tôi kËp dÍn i n¡i khác, chÉ chëa l¡i tr­n Ëa gi£. Khi báo yên, tôi ¿n thì th¥y có hÑ bom r¥t lÛn và mÙt v¿t lõm hun hút cách ¥y không xa, b±ng chéng cça mÙt qu£ bom khác ch°a nÕ..."

"Cé cho là nh° v­y, nh°ng ch¯c gì nó n±m ngay d°Ûi nhà tôi?"

"Tôi c©n th­n ánh d¥u ch× bom r¡i, vÛi måc ích báo ng°Ýi ta tháo gá nh° ã nói. H°Ûng ông cách cây si trên °Ýng hai trm mét. Cách gi¿ng làng mÙt trm nm m°¡i mét vÁ h°Ûng tây. Cn ra, không úng nhà bác là gì? Có thà không ngay d°Ûi nhà mà ngoài sân. Nh°ng vÛi qu£ bom nía t¥n thì iÁu ¥y ch³ng có gì khác nhau".

"Có thà ng°Ýi ta ã tháo ngòi nÕ nó rÓi?"

"Ti¿c là ch°a, vì sau ó chúng tôi °ãc lÇnh chuyÃn ngay i n¡i khác. Tôi không có thÝi gian báo c¥p trên viÇc này. RÓi dân quân l¥p hÑ bom, l¥p luôn c£ qu£ ch°a nÕ kia".

"Có thà nó s½ không bao giÝ nÕ, mÙt khi ã n±m im chëng ¥y nm d°Ûi ¥t."

"Vâng. VÛi nhïng qu£ bom lo¡i này thì chuyÇn gì cing có thà x©y ra. Có thà suÑt Ýi n±m im. Cing có thà nm phút nïa nó s½ nÕ. Cái nguy hiÃm và khó chËu là ß ch× ¥y".

Hai ng°Ýi im l·ng hÓi lâu. CuÑi cùng chç nhà lên ti¿ng:

"Th¿ thì tôi ph£i làm gì bây giÝ?"

Ông ¡i tá vÁ h°u không áp, có v» bét rét vì ph£i báo b¡n mÙt tin ch³ng m¥y dÅ chËu.

Ông C§n qu£ lúng túng không bi¿t ph£i làm gì.

ây là ngôi nhà gi¥c m¡ c£ Ýi cça ông và gia ình. Ba t§ng, mái gi£ ngói, thi¿t k¿ kiÃu biÇt thñ Pháp, trên diÇn tích ¥t h¡n trm mét vuông bên rìa thË xã và nhìn ra hÓ. HÓ n°Ûc åc, nông choèn, nh°ng v«n là hÓ nên nhïng ngôi nhà xung quanh trß nên có giá. Bi¿t làm sao bây giÝ? ­p i, thuê công binh ¿n phá bom rÓi xây l¡i? Không Õn. Cé ti¿p tåc sÑng nh° không gì x©y ra? Cing không Õn. Ông vÑn y¿u bóng vía, ch¯c gì không phát iên lên vÛi ý ngh) ang ngç trên mÙt qu£ bom ch°a nÕ? M¥y êm liÁn ông théc tr¯ng, ban ngày v­t vÝ nh° bóng ma. Ng°Ýi ông g§y xÍp, m·t mii hÑc hác. Vã con hÑt ho£ng, cn v·n mãi nh°ng ông không chËu nói. X°a nay khÑi ng°Ýi xây xong nhà là ln ùng ra ch¿t!

MÙt hôm ông b¯n tin bán nhà, b¥t ch¥p sñ ph£n Ñi kËch liÇt cça bà vã. "Bà muÑn tôi ß ây mà ch¿t à?" Nghe th¿, vã ông bán tín bán nghi, nh°ng thôi không ngn c£n nïa, m·c dù không hiÃu vì sao chÓng bà có thà ch¿t khi °ãc sÑng trong mÙt ngôi nhà ¹p.

Ngôi nhà °ãc bán mÙt cách nhanh chóng vì giá r». Ông chÍn mua mÙt nhà khác nhÏ và x¥u h¡n, r¥t xa ch× ci. Ông vÙi vã cho c£ nhà dÍn i ngay trong ngày nh­n ç tiÁn. êm hôm ¥y l§n §u tiên ông ngç ngon gi¥c, tuy không ph£i không có nhïng gi¥c m¡ toát mÓ hôi l¡nh.

MÍi viÇc d§n d§n rÓi âu cing vào ¥y. Ông h¿t lo l¯ng và khÏe m¡nh trß l¡i. ChuyÇn làm n, con cái Áu tÑt. H¡n th¿, khu nhà mÛi cça ông ¥t b×ng tng giá vùn våt, vì theo qui ho¡ch s½ có mÙt °Ýng phÑ lÛn ch¡y qua. Th­m chí có ngày ông còn quên không ngh) ¿n ngôi nhà cùng qu£ bom ch°a nÕ mà ông ã khôn khéo ©y sang cho ng°Ýi khác.

Tuy nhiên, ch°a §y hai tháng sau, ng°Ýi mua nhà ông tìm ¿n nhÝ vi¿t l¡i gi¥y à ông ta bán nó cho ng°Ýi khác. Ch£ là hÍ mÛi chÉ mua bán trao tay ché ch°a làm thç tåc pháp lý.

"Vì sao bác l¡i bán nó?" Ông C§n gi£ bÙ th£n nhiên hÏi.

"Tôi muÑn dÍn vÁ âu ¥y g§n C§u Gi½ cho tiÇn viÇc i làm", ông kia áp, cing cÑ l¥y v» tñ nhiên, nh°ng nét m·t lo l¯ng và thái Ù lúng túng cho th¥y ông ta ang nói dÑi.

"V­y là hÍ ã bi¿t, và ang tìm cách çn mÑi nguy hiÃm ¥y sang ng°Ýi khác. Nh° mình". Ông C§n ngh) bång, th§m lo bË v¡ch tr§n sñ th­t. Nh°ng không, nh­n °ãc cái muÑn có, ông kia vÙi vàng xin phép ra vÁ. Th­m chí còn nói r¥t ti¿c ph£i bán ngôi nhà ¹p trên th¿ ¥t tÑt nh° v­y.

"Vâng, tôi cing r¥t ti¿c khi bán nó cho ông", ông C§n l¡ ãng áp.

Làm sao ông ta bi¿t °ãc nhÉ? Nh¥t Ënh không thà do ông b¡n ¡i tá cho bi¿t. V­y chÉ có thà ai ó trong sÑ láng giÁng. iÁu này khó x©y ra, vì b£n thân láng giÁng không dÅ mà bi¿t °ãc. Nh°ng rõ ràng ã có ng°Ýi bi¿t, và cÑ ý báo cho ng°Ýi mua nhà ông. à làm gì? Dång ý tÑt hay x¥u?

M¥y hôm sau ông C§n phóng xe tÛi ó, chÍn quán n°Ûc Ñi diÇn ß kho£ng cách khá xa và b¯t §u l·ng l½ quan sát. Chç mÛi là mÙt ôi vã chÓng còn tr» vÛi hai éa con th­t kháu khÉnh. Có v» giàu. Có v» trí théc. Cing có c£ v» hài lòng vÛi ngôi nhà mÛi mua. Ch¯c giá r».

B×ng ông C§n nh¯m m¯t, th§m hình dung qu£ bom phát nÕ, xé vån c£ ngôi nhà, c£ ôi vã chÓng trí théc, hai éa tr» thiên th§n, cùng cái v» hài lòng và h¡nh phúc ông vëa chéng ki¿n.

Të êm hôm ó, ông l¡i m¥t ngç, vÛi n×i sã m¡ hÓ luôn ám £nh. Ông có c£m giác nh° chính ông ang n±m trên qu£ bom ch°a nÕ ¥y.

Không hiÃu cái ông vëa ©y °ãc nó cho anh chàng trí théc này có m¥t ngç nh° mình không nhÉ?

M¥y tháng sau, ông C§n không chút ng¡c nhiên khi th¥y anh trí théc kia ¿n nhÝ ông giúp làm gi¥y bán nhà. Cé nh° ông ang chÝ v­y. C£ anh này cing có v» vÙi vã, khu¥t t¥t nh° ông l§n tr°Ûc. Ông C§n không hÏi lý do bán nhà vì ã bi¿t tr°Ûc câu tr£ lÝi. "Anh này coi bÙ tí t¿. Ch¯c s½ không th£nh th¡i l¯m âu. Tí t¿ mà hóa ra không tí tê. Nh° mình".

* ¿n nay, úng hai nm m°Ýi tháng sau khi ngôi nhà m¡ °Ûc ¥y °ãc xây xong, nó ã qua tay bÑn ng°Ýi, và c£ bÑn ng°Ýi ã ¿n nhÝ ông C§n chïa l¡i gi¥y tÝ Ã sang tên cho ng°Ýi khác. Ch¯c ch¯n s½ còn nhiÁu ng°Ýi nïa tìm ¿n ông. Ai cing ra bÙ luy¿n ti¿c ngôi nhà, r±ng bán nó vì cñc ch³ng ã, vì nhïng lý do r¥t xác áng. Lý do ¥y ông bi¿t. Ai cing bi¿t, nh°ng không muÑn, không dám nói.

Qu£ bom v«n ch°a nÕ. Có thà nó s½ không bao giÝ nÕ. Th­m chí có thà không hÁ có mÙt qu£ bom nh° th¿. Nh°ng vì an toàn, ng°Ýi ta cé ùn ©y nó cho ng°Ýi khác. Toàn nhïng ng°Ýi tí t¿ ùn ©y cho nhau. Cing vì tí t¿ mà sau ó hÍ tr±n trÍc h¿t êm này ¿n êm khác, m·t mii phÝ ph¡c, l°¡ng tâm c¯n dét ¿n Õ bÇnh. HÍ khôn khéo thoát °ãc qu£ bom n±m tít âu ó sâu d°Ûi lòng ¥t mà ch°a ch¯c ã có th­t, à t¡o ra thêm, hiÇn giÝ là bÑn, nh°ng sau này s½ là bÑn m°¡i, bÑn trm qu£ bom khác trong §u mình, hoàn toàn có th­t, ch°a nÕ nh°ng ch¯c ch¯n s½ nÕ.

Nhïng qu£ bom h¹n giÝ mà hÍ, chÉ mình hÍ nghe °ãc ti¿ng Óng hÓ ¿m ng°ãc ang l¡nh lùng kêu tích t¯c.

Hà NÙi, 2003.

Ng°Ýi l°¡ng thiÇn

TruyÇn ng¯n. Thái Bá Tân

Có thà m×i ngày mÙt ít i, nh°ng bây giÝ v«n còn nhiÁu ng°Ýi trung thñc, tÑt bång và th­t thà ¿n méc g§n nh° ngây ngô. HÍ không bi¿t làm iÁu ác, không bi¿t nói dÑi và luôn m·c c£m vÛi cái bË nhiÁu ng°Ýi coi là thé xa xÉ trong cuÙc sÑng xô bÓ thñc dång hiÇn nay, là l°¡ng tâm. Cing vì tÑt và trung thñc, hÍ dÅ bË tÕn th°¡ng, nhiÁu khi thành n¡n nhân cça chính lòng tÑt và sñ trung thñc ¥y. Xét vÁ nhiÁu ph°¡ng diÇn, nhân v­t chính câu chuyÇn tôi s¯p kà d°Ûi ây là mÙt ng°Ýi nh° th¿. MÙt ng°Ýi l°¡ng thiÇn.

NguyÅn NgÍc Tú là mÙt bác s) tr» giÏi nghÁ, hiÁn lành và b½n l½n nh° con gái, m·c dù tu§n nào cing c§m dao mÕ bång ng°Ýi khác. Trong con m¯t hàng xóm và Óng nghiÇp, anh là ng°Ýi h¡nh phúc - kinh t¿ khá gi£, cô vã xinh ¹p, s¯c s£o làm viÇc cho mÙt công ty n°Ûc ngoài và th±ng con trai ba tuÕi mim m)m nh° thiên th§n.

MÙt chiÁu thé b£y nÍ, khi hai bÑ con ang ch¡i trò ánh nhau trên gi°Ýng thì th±ng con thiên th§n ¥y b×ng c§m chi¿c kìm nhÏ m¡ tr¯ng âm m¡nh mÙt cái úng nía sau bên trái §u bÑ. RÓi c°Ýi s±ng s·c. Còn bÑ nó thì n±m b¥t tÉnh ¿n m°Ýi phút, v«n bË th±ng bé vëa reo hò vëa dùng kìm ánh kh¯p ng°Ýi.

Khi Tú tÉnh l¡i thì chË vã vëa i âu vÁ. Th¥y m·t chÓng khác l¡, chË ta hÏi có chuyÇn gì. Tú ng¡ ngác mãi, cuÑi cùng mÛi mang máng nhÛ ra. "Hình nh° th±ng Phúc ánh làm anh ng¥t". ChË vã chÉ c°Ýi, ùa b£o: "Cho ch¿t," rÓi m¯ng th±ng con mÙt câu vÁ tÙi nghËch ngãm.

Ph§n còn l¡i cça ngày thé b£y hôm ¥y trôi qua bình th°Ýng. C£ chç nh­t hôm sau cing v­y. ChÉ Tú c£m th¥y có cái gì là l¡ trong §u, không au nh°ng là l¡. MÙt c£m giác khó t£.

VÑn c©n th­n, l¡i là bác s), ngay hôm sau anh ¿n nhÝ Óng nghiÇp vÁ não khám. Không th¥y gì khác th°Ýng. Cái c£m giác là l¡ trong §u kia cing m¥t d§n. Anh yên tâm và thôi không ngh) ¿n chuyÇn này nïa.

MÙt tu§n sau, cing vào thé b£y, Tú l¡i ngÓi ch¡i vÛi con trên gi°Ýng. T¥t nhiên chi¿c kìm ã °ãc gi¥u kù. Th±ng bé hí húi x¿p hình. Anh nhìn nó, bâng qu¡ ngh) nh£y cóc h¿t chuyÇn này ¿n chuyÇn khác. B¥t chãt anh th¥y ng°Ýi th±ng con nhòe ra, và trong khi nó v«n ngÓi ¥y x¿p hình thì có mÙt hình khác cça nó, mÝ h¡n, h¡i run run, të të éng d­y, nhn nhó kêu: "BÑ ¡i, con Ë ra qu§n!"

Tú dåi m¯t. "Quái, mình d¡o này th¿ nào ¥y. Cé nhìn gà hóa cuÑc!" Anh th§m ngh) rÓi vÛ tÝ báo Íc. Th±ng con v«n say mê ch¡i trò cça nó. MÙt chÑc sau nó éng d­y, nhn nhó kêu: "BÑ ¡i, con Ë ra qu§n!" C£ ti¿ng nói và iÇu y bÙ hÇt nh° anh nhìn th¥y lúc nãy!

Anh không có nhiÁu thÝi gian à ng¡c nhiên vì ph£i vÙi gi£i quy¿t h­u qu£ cça th±ng con d«u ã lÛn mà v«n m¯c cái chéng quái ác này. Sau ó thì anh ngÓi thë hÓi lâu, cÑ lý gi£i chuyÇn kó l¡ vëa x©y ra.

"Sao §n m·t ra th¿?" vã anh hÏi.

"Không, không sao c£."

Anh áp và chm chú nhìn vã, lúc này ang cúi xuÑng giúp con mÙt hình khó x¿p. Anh gi­t mình khi th¥y vã anh tách làm hai, mÙt ngÓi yên trên gi°Ýng, mÙt b¯t §u éng d­y, i xuÑng b¿p chu©n bË bïa n. Anh nhìn nïa thì th¥y cô suýt c¯t ph£i tay khi gÍt khoai tây, rÓi xào n¥u, bê théc n lên bàn, gÍi bÑ con vào n. Anh th¥y mình ang uà o£i nhai, còn th±ng bé thì v«n l¥y thìa gõ coong coong vào bát nh° mÍi ngày. Tò mò, anh ti¿p tåc chm chú nhìn ti¿p thì th¥y vã ría bát, i vào nhà t¯m, cßi qu§n áo, vëa l¯c §u vëa ng¯m nghía thân hình ã b¯t §u m­p ra trong g°¡ng...

Anh l·ng l½ bÏ vào phòng, chÑt cía rÓi ngã v­t xuÑng gi°Ýng. "§u mình hình nh° có gì không Õn," anh lo l¯ng ngh) và lÝ mÝ liên hÇ nó vÛi cú ­p b±ng kìm hôm nÍ. Là bác s), anh bi¿t rõ h­u qu£ các cú ­p nh° th¿. Sách báo v«n hay nói vÁ nhïng kh£ nng kó diÇu cça mÙt sÑ ng°Ýi b¥t ngÝ bË ch¥n th°¡ng sÍ não. Anh ã Íc cuÑn "Vùng Ch¿t" cça nhà vn Mù nÕi ti¿ng Stephan King kà chuyÇn nhân v­t chính, John, ngày nhÏ ch¡i khúc côn c§u bË b¡n ánh úng §u, sau ó b×ng có kh£ nng nhìn th¥y c£ quá khé l«n t°¡ng lai. Vëa rÓi anh nhìn th¥y tr°Ûc nhïng gì vã con anh s¯p làm. LiÇu có bi¿t °ãc quá khé nh° John không? Anh có thà nhìn th¥y t°¡ng lai xa ¿n âu và liÇu cái kh£ nng kó qu·c này s½ mang l¡i gì cho anh, iÁu dï hay iÁu lành?

Phòng bên có ti¿ng n°Ûc ch£y. Vã anh t¯m. Anh hình dung th¥y vã ang l¯c §u nhìn c¡ thà tr§n truÓng cça mình hÇt nh° anh ã th¥y tr°Ûc ó. C£ bïa c¡m cing diÅn ra úng nh° v­y. Anh cÑ oán chiÁu nay vã anh s½ làm gì, nh°ng không thÃ. Anh cing không bi¿t tÑi nay th±ng con chËu ngç yên hay qu¥y nghËch. Anh ¿n éng tr°Ûc g°¡ng, chm chú nhìn mình à bi¿t ba m°¡i phút, mÙt ti¿ng nïa chuyÇn gì s½ x©y ra vÛi anh. Nh°ng nhìn mãi, anh v«n không th¥y gì. Phép màu m¥t hiÇu nghiÇm. Bán tín bán nghi, anh uÑng mÙt lúc hai viên thuÑc ngç rÓi lên gi°Ýng.

Sáng hôm sau, ngÓi n sáng, Tú chm chú nhìn vã hÓi lâu, Ï bëng m·t.

"Anh sao th¿?"

"Không sao c£", anh lúng túng nói rÓi cúi xuÑng )a théc n. Anh vëa th¥y vã ngày hôm ¥y ngÓi suÑt buÕi sáng ß vn phòng vÛi Ñng gi¥y tÝ, ¿n giÝ nghÉ tr°a cô i ra ngoài, ngÓi lên chi¿c xe cça mÙt ng°Ýi àn ông ang ãi (ti¿c không nhìn rõ m·t), rÓi hai ng°Ýi èo nhau ¿n mÙt ngôi nhà nh° khách s¡n vì có cô gái áo Ï ngÓi sau qu§y lÅ tân. HÍ vào phòng, b¯t §u thong th£ cßi qu§n áo... Thong th£ ché không vÙi, chéng tÏ hÍ quen làm iÁu này.

Anh éng d­y, phóng xe i làm, §u óc nóng bëng nh° ang lên c¡n sÑt. V­y là Nhàn, ng°Ýi vã anh yêu và tin t°ßng nh°Ýng ¥y ã ph£n bÙi anh. Mà ch¯c không ph£i mÛi b¯t §u. L¥y nhau nm nm nay, nói chung hÍ sÑng bình th°Ýng, mÍi viÇc suôn s». Anh ch°a mÙt l§n ch¡m tÛi ng°Ýi àn bà nào khác ngoài vã, c£ trong ý ngh) cing không. T¥t nhiên anh cing không ngh) vã có thà làm khác. Cô ¥y là ng°Ýi tÑt, khéo lo toan, th°¡ng yêu chÓng con, v­y mà... Là ng°Ýi hiÁn lành, anh không thà và không muÑn làm §m ). Kh£ nng kó diÇu mÛi giúp anh phát hiÇn mÙt sñ th­t au Ûn, và b±ng cách ¥y l¥y i ß anh cái h¡nh phúc th° thái cça mÙt ng°Ýi chÓng không bi¿t bË vã c¯m sëng. Nh° th¿ là tÑt hay x¥u h¡n?

Þ bÇnh viÇn hôm ¥y may anh không có ca mÕ nào. VÑn quen vÛi cuÙc sÑng b±ng ph³ng ít sñ cÑ, l¡i b£n tính hay råt rè thå Ùng nên anh thñc sñ không bi¿t ph£i xí sñ th¿ nào trong mÙt tình huÑng b¥t ngÝ và §y kËch tính th¿ này. ¿n giÝ nghÉ tr°a, anh b¥m sÑ iÇn tho¡i di Ùng cça vã. Máy bË t¯t. Sã nghi oan cho ng°Ýi khác, anh vÙi i tÛi c¡ quan vã. Ng°Ýi ta b£o cô i n tr°a. Anh ngÓi chÝ trong quán n°Ûc ß góc phÑ g§n ¥y. MÙt ti¿ng sau vã anh vÁ, ¿n g§n c¡ quan thì xuÑng i bÙ. Anh không nhìn th¥y m·t gã àn ông, mà cing ch³ng muÑn nhìn. H¯n m·c chi¿c s¡-mi xanh da trÝi ché không s«m màu nh° anh th¥y buÕi sáng bên bàn n. ChÝ vã vào h³n trong nhà, anh mÛi buÓn bã quay l¡i bÇnh viÇn.

"Tr°a nay anh gÍi iÇn cho em nh°ng không °ãc", anh nói khi hÍ g·p nhau vào buÕi tÑi.

"Tr°a nay à? Lúc m¥y giÝ?"

"M°Ýi hai r°ái".

ChË vã nhìn chÓng v» thm dò rÓi th£n nhiên áp:

"À, lúc ¥y em ngç trong phòng làm viÇc. T¯t máy à khÏi bË qu¥y r§y. Có chuyÇn gì v­y?"

"Không, không có gì ·c biÇt. Anh chÉ muÑn rç em i n âu ó". Anh áp, m·t thoáng Ï vì không quen nói dÑi. Trong khi cô vã ch³ng hÁ bÑi rÑi chút nào. Anh th¥y ghê tßm sñ dÑi trá th£n nhiên ¥y, nh°ng không nói gì thêm.

Hôm sau, tr°Ûc lúc i làm, anh b£o vã:

"Em nên Ùi mi b£o hiÃm. Bây giÝ bÍn thanh niên i ©u l¯m".

"Vì sao?"

"Vì chÑc nïa em s½ ngã xe. Þ Ngã nm Lò úc. MÙt th±ng choai choai tông vào em rÓi bÏ ch¡y. Không nguy hiÃm l¯m nh°ng cé Ùi mi b£o hiÃm vào, ngÙ nhá §u va xuÑng °Ýng".

"Sao anh bi¿t chính xác nh° v­y? " cô vã ng¡c nhiên hÏi. "M¥y hôm nay em th¥y anh khang khác th¿ nào. Anh nói kó l¯m, cé nh° bi¿t tr°Ûc h¿t mÍi chuyÇn".

Anh Ënh b£o "Vâng, úng th¿", nh°ng l¡i thôi.

"D«u sao cing nên c©n th­n", anh nói thêm khi vã ngÓi lên xe, t¥t nhiên không chËu Ùi mi b£o hiÃm.

TÑi hôm ¥y, c¡m n°Ûc và cho con ngç xong, chË vã b£o có chuyÇn muÑn nói vÛi anh, m·t nghiêm túc và lo l¯ng.

"Em qu£ không sao hiÃu nÕi! - Cô vào Á luôn, giÍng run run và to h¡n bình th°Ýng. - Sáng nay úng ß Ngã nm Lò úc em ngã xe. May chÉ sây sát ôi chút. úng mÙt th±ng choai choai tông vào em rÓi bÏ ch¡y nh° anh nói. Th¿ là th¿ nào? Anh gi£i thích cho em bi¿t i? Anh là ma hay sao mà bi¿t tr°Ûc nhïng gì s½ x©y ra?

"Ma thì không, nh°ng qu£ anh có cái kh£ nng ¥y", Tú thành th­t áp.

"Không, nh° th¿ thì th­t phi lý. X°a nay anh cing chÉ bình th°Ýng nh° em, nh° t¥t c£ mÍi ng°Ýi. Làm sao b×ng nhiên anh có °ãc kh£ nng kó cåc ¥y?"

Tú bình t)nh thu­t l¡i viÇc anh bË th±ng con ánh kìm vào §u và gi£i thích nhïng h­u qu£ có thà có cça nó theo góc Ù y hÍc. ChË vã im l·ng ngÓi nghe, m·t tái nhãt.

"Và hôm qua anh gÍi iÇn cho em cing vì..."

"Vâng, anh ã bi¿t h¿t, th¥y h¿t".

"TrÝi ¡i, th¿ thì kinh khçng quá, kinh khçng quá!" Cô thÑt lên, hai tay ôm m·t.

MÙt tu§n sau hai ng°Ýi cùng ký ¡n li dË. Chính chË vã chç Ùng yêu c§u, sau khi thú th­t vÛi chÓng mÑi quan hÇ cça mình vÛi ng°Ýi àn ông kia. "V£ l¡i, em không thà ti¿p tåc sÑng vÛi mÙt ng°Ýi có cái kh£ nng kó cåc và tai h¡i nh° anh. Anh là ng°Ýi tÑt. Em có l×i. Nh°ng sau t¥t c£ nhïng chuyÇn này chúng ta không thà sÑng chung vÛi nhau °ãc nïa. C£ em và anh s½ c£m th¥y n·ng nÁ".

"Nh°ng anh s½ không nhìn em à oán bi¿t nhïng viÇc em làm. N¿u em còn thñc sñ yêu anh thì hãy c¯t ét vÛi ng°Ýi kia. Ta s½ l¡i ti¿p tåc sÑng h¡nh phúc nh° tr°Ûc", anh nh¹ nhàng nói.

"H¯n là mÙt th±ng vô l¡i, em bi¿t và s½ không bao giÝ l¥y h¯n. Nh°ng em thích g§n h¯n. Ít ra h¯n là th±ng àn ông thñc thå vÛi cá tính m¡nh m½, quy¿t liÇt. Còn anh thì ng°ãc l¡i, anh hay m·c c£m, råt rè nh° mÙt må àn bà ngu ngÑc. Cái tên cça anh cing tên àn bà. H¡n th¿, anh quá tÑt, quá trung thñc, quá chÉn chu, ¿n méc nhiÁu khi em th¥y ngh¹t thß. Anh có thà h¡nh phúc vÛi em, nh°ng em thì không. V­y n¿u anh muÑn em h¡nh phúc nh° v«n nói, thì chúng ta hãy chia tay nhau. Anh Óng ý ché?"

Tú ngÓi im mÙt lúc rÓi g­t §u. Th¿ là anh b¯t §u sÑng mÙt mình. ChË vã °a con vÁ ß vÛi bÑ m¹. Bên ¥y nhà rÙng, chÉ còn hai ông bà già, tr°Ûc hÍ cÑ b¯t anh ß rà nh°ng không °ãc. HÍ chia tay th­t nh¹ nhàng. Không mÙt lÝi to ti¿ng, không tranh ch¥p cça c£i, không c£ suy tính thiÇt h¡n. Hàng xóm ai cing trÑ m¯t nhìn, không hiÃu chuyÇn gì ang x©y ra.

Sau ó là nhïng ngày buÓn bã, g§n nh° tuyÇt vÍng Ñi vÛi Tú. Chính anh cing ng¡ ngác không hiÃu sao b×ng chÑc mÍi viÇc l¡i thay Õi nhanh chóng nh° v­y. SÑng Ùc thân, anh có nhiÁu thÝi gian h¡n à suy ng«m và kiÃm tra cái kh£ nng kó quái kia mà cho ¿n nay chÉ anh và vã anh bi¿t. Sau nhiÁu l§n thí, anh nh­n th¥y nó không có hiÇu lñc vÛi anh. Ngh)a là gi£ sí chÉ m°¡i phút nïa anh bË ô tô cán ch¿t, thì anh cing b¥t lñc không nhìn th¥y tr°Ûc iÁu ó. Anh chÉ có thà bi¿t tr°Ûc chuyÇn cça ng°Ýi khác, vÛi iÁu kiÇn ph£i luôn nhìn vào ng°Ýi ¥y. Cùng vÛi thÝi gian, hình £nh s½ trß nên mÝ d§n, muÑn th¥y rõ h¡n, lâu h¡n, ph£i r¥t cÑ t­p trung, là iÁu làm anh au buÑt trong §u. Nhìn ai ó nm phút, anh bi¿t chuyÇn gì s½ x©y ra vÛi ng°Ýi ¥y sau nía ngày, m°Ýi phút - sau mÙt ngày, cé th¿ nhân lên, nh°ng càng vÁ sau hình £nh càng mÝ và anh càng mÇt mÏi, au Ûn.

Tho¡t §u anh còn háo héc vÛi các khám phá cça mình, nh°ng rÓi chúng nhanh chóng làm anh buÓn, th­m chí ho£ng sã. Có thà do ng«u nhiên, không hiÃu sao anh chÉ th¥y toàn nhïng iÁu ch³ng m¥y tÑt ¹p. MÙt cô gái r¥t xinh, n diÇn úng mÑt éng c¡nh Nhà Hát LÛn, chÉ m°Ýi phút sau trß thành k» n c¯p h¡ tiÇn ß Tràng TiÁn Plaza, lén lút nhét m¥y thÏi son vào ch× kín rÓi i ra vÛi v» ¹p ngây th¡ trâng tráo. MÙt quan chéc nhà n°Ûc oai nghiêm lÛn ti¿ng chÑng tham nhing ß hÙi nghË, th¿ mà tÑi l¡i h¹n m¥y bác dân quê ¿n nhà riêng °a hÑi lÙ Ã h¯n ch¡y cho con hÍ mÙt su¥t i lao Ùng n°Ûc ngoài. Nhïng cô i¿m éng co ro bên °Ýng giïa trÝi m°a gió, g§n sáng trß vÁ không có tiÁn cho bÍn ma cô, bË chúng ánh thâm tím m·t mày. MÙt éa bé m·c Óng phåc nhà tr°Ýng, cÕ quàng khn Ï ¡p xe i giïa phÑ trông th­t dÅ th°¡ng th¿ mà m¥y phút sau l¡i chui vào nhà xí công cÙng à tiêm mÙt mii rÓi ¡p xe i ti¿p vÛi v» m·t còn hÓng hào, dÅ th°¡ng h¡n... T¥t c£ nhïng iÁu ¥y tr°Ûc ây anh không th¥y vì chúng °ãc che gi¥u, bßi v­y anh nhìn Ýi l¡c quan. Bây giÝ thì khác h³n. B×ng nhiên anh ph£i Ñi m·t vÛi bao iÁu bÉ Õi cça cuÙc Ýi. Nh° nhïng ng°Ýi trung thñc, ch¥t phác và hiÁn lành khác, anh c£m th¥y th­t buÓn, ¿n méc không dám nhìn ai lâu, nh¥t là b¡n bè và ng°Ýi thân. Anh sã có thà ph£i th¥t vÍng vì hÍ.

Þ bÇnh viÇn, các phát hiÇn cça anh cing kinh khçng không kém nh°ng áng buÓn h¡n, vì ó là cái x¥u cça nhïng ng°Ýi anh tëng cùng làm viÇc và tëng kính phåc. Hóa ra ông tr°ßng khoa chÉ tÑt và ¡o éc bÁ ngoài. Trong vòng mÙt tu§n Tú th¥y ông lôi mÙt nï bác s) tr» (nÕi ti¿ng oan trang) và mÙt nï sinh thñc t­p vào phòng làm viÇc cça ông. C£ hai l§n Áu có c£nh cßi qu§n áo. ¿n ây anh không dám nhìn ti¿p à bi¿t chuyÇn gì x©y ra sau ó. Anh ghê tßm vì có quá nhiÁu c£nh cßi qu§n áo. Anh nhìn th¥y không ít Óng nghiÇp n tiÁn bÇnh nhân, quát tháo, h¡ch sách ho·c thông Óng vÛi các d°ãc s) à bán thuÑc g¥p ôi giá qui Ënh. Có ng°Ýi lúc khám còn sÝ c£ ch× kín cça hÍ.

Anh th§m ng¡c nhiên sao x°a nay không nhìn th¥y, không ngh) gì vÁ chuyÇn này. Anh thñc sñ bË sÑc, m·t ng¡ ngác nh° ng°Ýi m¥t hÓn, khi¿n mÍi ng°Ýi ngh) anh ang Ñm. Bi¿t không thà ph«u thu­t trong tr¡ng thái nh° th¿, anh ã nh­n lÝi ngay khi tr°ßng khoa gãi ý có muÑn nghÉ phép kéo dài mÙt thÝi gian không. Tr°Ûc khi rÝi bÇnh viÇn, anh moi h¿t các túi °ãc h¡n trm nghìn Óng, °a cho mÙt bà m¹ tr» nông thôn có th±ng bé ba tuÕi chÝ truyÁn máu nh°ng h¿t tiÁn, Ënh tÑi ¿n ra b¿n xe bán thân céu con.

Tú óng cía n±m yên trong nhà suÑt m¥y ngày, suy ng«m vÁ nhïng sñ th­t chua xót mà cái kh£ nng nhìn th¥y tr°Ûc cça anh mang l¡i. ChÉ toàn tai hÍa. Anh tëng sÑng h¡nh phúc vÛi vã con, Óng nghiÇp, mÍi chuyÇn suôn s», th¿ mà bây giÝ ph£i n±m ây mÙt mình, không viÇc làm, s¯p tÛi không c£ tiÁn à sÑng. Anh sñc nhÛ câu chuyÇn cÕ tích ngày nhÏ vÁ chi¿c g°¡ng th§n bi¿t tÑ giác nhïng ng°Ýi nói dÑi. Nh°ng rÓi t¥t c£ mÍi ng°Ýi, kà c£ ng°Ýi trung thñc và ng°Ýi phát minh ra cái g°¡ng kó diÇu ¥y, ã nh¥t trí ­p vá nó. Ph£i chng trong cuÙc sÑng, sñ dÑi trá cing c§n nh° sñ th­t? LiÇu xã hÙi s½ th¿ nào khi hoàn toàn không có ng°Ýi nói dÑi, không có tÙi ác, ói nghèo, không có nhïng bà vã, ông chÓng lén lút ngo¡i tình? Nhïng câu hÏi ¥y qu£ r¥t khó và anh không thà tìm °ãc câu tr£ lÝi.

Sao không thí dùng chi¿c g°¡ng th§n kia, c£ kh£ nng kó diÇu này cça anh nïa, vào nhïng måc ích hïu ích, chÉ hïu ích mà thôi? Anh ang c§n tiÁn. LiÇu nó có thà giúp anh ki¿m tiÁn °ãc không, t¥t nhiên chÉ b±ng cách l°¡ng thiÇn? Cá c°ãc và sÑ Á bË g¡t ngay të §u vì thñc ch¥t ó là trò cÝ b¡c. V­y ch¡i xÕ sÑ chng, xÕ sÑ hãp pháp cça nhà n°Ûc? Cing không °ãc. Anh nhìn th¥y tr°Ûc con sÑ trúng gi£i ·c biÇt mÙt trm triÇu Óng, nh°ng sau ó l¡i th¥y mÙt ông già nghèo khÕ run run b°Ûc lên nh­n tiÁn trong ti¿ng v× tay vang dÙi. Ông cå sung s°Ûng ¿n suýt ng¥t, ôi má nhn nheo °Ût «m n°Ûc m¯t. Không, anh không thà ang tâm c°Ûp i v­n may cça ng°Ýi khác. Anh có thà i lùng mua chi¿c vé có con sÑ may m¯n kia và trß thành giàu, bÁ ngoài có v» chính áng, nh°ng thñc ch¥t cing là mÙt trò gian l­n.

Hay giúp công an phát hiÇn tÙi ph¡m? Giúp các hãng hàng không bi¿t tr°Ûc tai n¡n? Giúp th¿ giÛi ngn ch·n khçng bÑ? Nhïng ý t°ßng th­t cao ¹p, nh°ng làm th¿ nào thñc hiÇn °ãc? Ch¯c ch¯n ng°Ýi ta s½ nhÑt anh vào nhà th°¡ng iên n¿u tñ anh ¿n Á nghË hãp tác. CuÑi cùng anh quy¿t Ënh giúp nhïng ng°Ýi ang sÑng quanh mình. Báo tr°Ûc cho hÍ nhïng tai n¡n s¯p x©y ra ch³ng h¡n. Anh s½ không nhìn, không bi¿t, không báo nhïng viÇc x¥u cça ng°Ýi thân hÍ. ChÉ giúp nhïng iÁu tÑt thôi. T¡m thÝi tr°Ûc m¯t chÉ v­y.

"Hôm nay bác ëng cho th±ng Th¯ng i tr°ãt pa-tanh. Nó s½ ngã gãy chân ¥y." Anh b£o bà hàng xóm khi ang ngÓi uÑng n°Ûc ngoài sân. Hai nhà °ãc ngn b±ng bÝ rào khung s¯t có l°Ûi m¯t cáo. ThÉnh tho£ng vào buÕi sáng, tr°Ûc giÝ i làm hÍ v«n trao Õi vÛi nhau ôi câu chào hÏi.

Bà kia ng¡c nhiên:

"Sao anh bi¿t ?"

"À, tôi linh c£m th¥y th¿. D«u sao, xin bà hãy nghe và ëng cho th±ng Th¯ng i.".|

Tuy không tin, nh°ng vÑn mê tín, bà hàng xóm v«n l·ng l½ gi¥u ôi giày cça con trai. Bà ngh) bà ã có thêm mÙt b±ng chéng kh³ng Ënh lÝi Ón cça nhiÁu ng°Ýi, r±ng "d¡o này anh Tú th¿ nào ¥y, cé nh° ng°Ýi m¥t hÓn. Không khéo l¡i m¯c bÇnh tâm th§n. TÙi nghiÇp."

MÙt hàng xóm khác - ông này làm nghÁ th§u xây dñng thuÙc lo¡i ít chï nhiÁu tiÁn - thì th³ng thëng Ñp luôn khi anh b£o ông ta hôm nay c©n th­n k»o dàn giáo Õ:

"C­u chÉ °ãc cái nói gß! Tôi mà có chuyÇn gì, c­u ph£i chËu trách nhiÇm ¥y!" RÓi phóng xe i.

TÑi ¿n th¥y có ng°Ýi èo ông ta vÁ. Qu£ ông ta có leo lên dàn giáo, và nó ã Õ, may chÉ sái chân. "Cái th±ng bác s) ¥y iên th­t rÓi, - ông ta b£o mÙt hàng xóm khác. Ch³ng trách bË vã bÏ, bÇnh viÇn b¯t thôi viÇc." Th¿ là d§n d§n ng°Ýi ta tin Tú iên. Chí ít cing tâm th§n n·ng. Tuy nhiên, të ¥y không hiÃu sao trong xóm ai cing nghe theo lÝi d·n cça th±ng iên ¥y, và nhÝ v­y tránh °ãc tai hÍa.

MÙt hôm, ß quán c¡m båi, có cô gái ngÓi c¡nh anh, n xong ang thanh toán tiÁn vÛi bà chç. Anh gi­t mình th¥y cô lái xe i theo bÝ ê v¯ng ng°Ýi rÓi b¥t ngÝ bË hai thanh niên èo nhau ép vào vÇ °Ýng. Ti¿p ¿n là ti¿ng kêu céu, ti¿ng quát cça mÙt trong hai th±ng ¥y. Còn th±ng kia thì anh th¥y cÑ d±ng chi¿c túi cô ôm ch·t tr°Ûc ngñc mãi không °ãc, bèn gi¡ con dao s¯c nhÍn âm cô.

"Này cô, - anh vÙi nói. - Cô s¯p bË c°Ûp ¥y. Chúng còn gi¿t cô. Cô ëng i nïa. Xin cô hãy tin tôi!"

Cô kia nhìn anh, v» nghi ngÝ, t° lñ mÙt lúc rÓi lên xe phóng i.

"ëng, tôi nói th­t mà. ëng i! Nguy hiÃm l¯m, xin cô ëng i!"

Tú liÁn vÙi vàng ·t bát ia xuÑng, lên xe uÕi theo tr°Ûc con m¯t ng¡c nhiên cça nhïng ng°Ýi xung quanh. ¥y là ph£n x¡ tñ nhiên ché lúc ¥y anh không bi¿t i theo à làm gì. Anh giï kho£ng cách khá xa, cÑt không m¥t hút cô kia. Qua c§u Ch°¡ng D°¡ng, cô gái r½ trái theo °Ýng Gia Th°ãng. Lúc ¥y trÝi nhá nhem tÑi. ¿n o¡n g§n C§u uÑng thì b¯t §u x©y ra cái viÇc anh ã nhìn th¥y tr°Ûc...

* Hôm sau báo °a tin có hai ng°Ýi bË bÍn c°Ûp gi¿t l¥y tiÁn và xe ß Ëa bàn Gia Lâm. MÙt trong hai ng°Ýi ¥y là Tú. Quá lo l¯ng cho tính m¡ng ng°Ýi khác, con ng°Ýi l°¡ng thiÇn ¥y ã không có thÝi gian nhìn thêm m¥y giây à th¥y c£nh chính anh s½ bË gi¿t. Cing có thà nhìn th¥y nh°ng anh ã không coi trÍng iÁu ó.

Hà NÙi, 15.6.2002

Õi Ýi (Nh°ng không ph£i b±ng cách này!) Ng°Ýi vi¿t: Thái Bá Tân 07/01/2010

Õi Ýi

TruyÇn ng¯n. Thái Bá Tân

Nh° ta bi¿t, trong khoa hÍc ôi khi các sñ viÇc tình cÝ l¡i giúp con ng°Ýi có °ãc nhïng phát minh v) ¡i. Xin hãy nhÛ qu£ táo cça Niut¡n, cuÙc ch¡y tr§n truÓng cça Acsimet të bÝ sông vÁ nhà và nhiÁu thí då khác. Trong cuÙc sÑng hàng ngày, chúng ta ai cing tëng g·p nhïng tr°Ýng hãp t°¡ng tñ, khác chng chÉ ß qui mô và ý ngh)a. Và ây là tr°Ýng hãp cça Cái Tý. MÙt phát hiÇn giúp nó Õi Ýi, të con bé nhà quê chân ¥t thành "bà quí phái" lÍc lõi chÑn ô thành, nhiÁu tiÁn, nhiÁu tình và do v­y nhiÁu c£ quyÁn.

Nm m°Ýi sáu tuÕi, nó °ãc °a ra Hà NÙi làm ô-xin cho mÙt gia ình khá gi£. ChÉ m¥y ngày sau, ông chç, nm m°¡i tuÕi, mÙt ng°Ýi có hÍc và v» ngoài r¥t tí t¿, giß trò tán tÉnh rÓi c°áng o¡t nó. Nó sã t¥t nhiên, nh°ng khÑn n×i nó cing thích. Thích nh¥t là sau ó °ãc cho nhïng mÙt trm nghìn Óng, ngh)a là nía tháng l°¡ng. Không bË qu£ táo ng«u nhiên r¡i úng §u, có thà Niut¡n ã ch³ng phát minh °ãc Ënh lu­t v¡n v­t h¥p d«n. Không bË ông chç giß trò, t¥t nhiên nó không bi¿t °ãc nó ang có cái gì và ph£i khai thác cái ¥y nh° th¿ nào. MÙt phát hiÇn tuyÇt vÝi, có thà nói v) ¡i. Mà khi ã th¥y °Ýng i, bi¿t cách làm thì cé th¿ th³ng ti¿n. M×i l§n mÙt trm nghìn Óng ngon ¡, l¡i còn °ãc thích. Sau ó tu§n nào nó cing Áu Áu nh­n vài l§n mÙt trm nghìn nh° th¿. SÑ tiÁn này nó gi¥u riêng rÓi em gíi n¡i khác, ch³ng m¥y chÑc lên tÛi tiÁn triÇu, rÓi nhiÁu triÇu.

MÙt hôm "xong viÇc", chÉ ùa thôi ché ch³ng hÁ có chç Ënh gì, nó nói: "Cháu có thai!" Ông kia sã tái m·t, lúc §u ngÓi th§n ng°Ýi rÓi cuÑng quýt cn v·n, cuÑng quýt gãi ý cách "gi£i quy¿t". Nó b£o: "Không. Cháu muÑn à nuôi!" Cing buÙt miÇng nói cho vui. Nh°ng khi th¥y ông chç hÑt ho£ng ¿n líu c£ l°ái thì nó b¯t §u ngh). Mà nó ngh) nhanh l¯m, vì nó vÑn là éa thông minh, hay gÍi là ranh ma cing °ãc. Nó ngh) mÙt khi viÇc ¥y áng sã ¿n th¿ Ñi vÛi ông chç thì t¡i sao không nhân dËp này ki¿m mÙt vÑ. MÙt vÑ lÛn ché không kiÃu cò con m×i l§n mÙt trm nghìn. RÓi nó gi£ vÝ au khÕ và khóc. iÇu bÙ và ti¿ng khóc còn vång, vì ây mÛi là b°Ûc ch­p chïng §u tiên trên con °Ýng nghÇ thu­t chài àn ông moi tiÁn r¥t thành công sau này. Tuy nhiên, sñ vång vÁ ¥y cing ç b¯t ông kia móc túi °a luôn nm triÇu à nó chËu "n¡o thai". Nó l¥y làm ti¿c không òi luôn m°Ýi triÇu. ¿n bÇnh viÇn, nó dúi cho bà bác s) hai m°¡i nghìn rÓi l¡i leo lên xe ông chç vÁ nhà. "Ng°Ýi Hà NÙi buÓn c°Ýi th­t, - nó ngh). - Þ quê mà th¿ thì °ãc hai mét v£i låa ã mëng r¡n, không khéo còn bË ánh, b¯t i n¡o".

Nó ngÓi tr°Ûc g°¡ng, suy ngh) r¥t lung vÁ viÇc vì sao có thà ki¿m °ãc nhiÁu tiÁn mÙt cách dÅ dàng nh° v­y. B×ng nhiên nó phát hiÇn thêm mÙt iÁu b¥t ngÝ nïa: Nó xinh! TrÝi ¡i, ph£i nói là r¥t xinh! Ông trÝi b¯t ói n, làm lång v¥t v£ të bé, nay bù l¡i, ban cho nó mÙt ngo¡i hình có thà gÍi tuyÇt mù, l¡i °ãc hoàn thiÇn thêm nhÝ mÙt nm làm àn bà và n ngon. M·c cing ¹p h¡n, d«u chÉ qu§n áo thëa cça bà chç. Ng°Ýi nó cao, tròn l³n vÛi nhïng °Ýng cong th­t khêu gãi; da tr¯ng hÓng, khuôn m·t xinh ¹p và th­t dÅ th°¡ng vÛi v» th¡ ngây hi¿m có, th­m chí c£ v» có hÍc, gia giáo kiÃu con nhà lành. Chút viÇc còn l¡i ph£i làm là hÍc cách n nói, i éng, mÓi chài và °a con mÓi vào b«y. MÙt viÇc không khó vÛi nó.

Nó sÑng thêm mÙt thÝi gian nïa vÛi ông chç mà thñc ch¥t bây giÝ ã thành ô-xin cça nó, òi m×i l§n hai trm ché không ph£i mÙt trm nghìn nh° tr°Ûc. Mê s¯c ¹p và cách chiÁu chuÙng cça nó, ông kia ành ch¥p nh­n. CuÑi cùng, khi c£m th¥y ç lông ç cánh và thÝi iÃm chín muÓi, nó quy¿t Ënh "ra Ýi làm n lÛn". Cái chéc ô-xin và kho£n thu nh­p kia ã không còn làm nó hài lòng.

Th¿ là mÙt hôm nó tÑng tiÁn ông chç b±ng cách dÍa mách bà chç r±ng ông ã làm h¡i c£ Ýi con gái trinh tr¯ng cça nó. T¥t nhiên nó l¡i thành công, c§m thêm nm triÇu Óng nïa rÓi thuê xe ôm dÍn ¿n cn hÙ §y ç Ó ¡c nó mua sµn tr°Ûc ó m¥y tháng. Ông kia còn ti¿p tåc °a tiÁn cho nó b±ng cách thÉnh tho£ng ¿n thm, bây giÝ ã ba trm nghìn Óng m×i l§n nh°ng nó ch³ng quan tâm nhiÁu tÛi ông, vì ng°Ýi sµn sàng chËu ch¡i giá ¥y không ít. Tñ lúc nào không bi¿t, nó ã lên hàng "th°ãng l°u", th­m chí "siêu th°ãng l°u". Ý théc °ãc giá trË b£n thân, c£ vÁ nhan s¯c và nghÇ thu­t mÓi chài, nó muÑn mÙt cái gì ¥y sang h¡n, cao h¡n và ph£i nhiÁu tiÁn h¡n.

Cái ¥y chÉ có thà có °ãc ß giÛi giám Ñc lo¡i cá tiêu tiÁn chùa. Ti¿p c­n Ñi t°ãng này không khó. Nó th°Ýng nh¯m tr°Ûc con mÓi, tìm hiÃu kù tính tình, kh£ nng tài chính rÓi xin vào làm th° ký, t¥t nhiên vÛi v» ngây th¡, b½n l½n và gia giáo h¿t mñc. Ch°a hÁ có vË nào të chÑi. Còn sau ó rút ruÙt ông ta, hay úng h¡n, rút ruÙt nhà n°Ûc thì nó chÉ cho là chuyÇn v·t. Trong nm nm kà të ngày thôi chéc ô-xin, nó kËp "làm th° ký riêng' cho ba vË, ki¿m °ãc ba xe máy xËn (nó có thà moi °ãc c£ ô tô nh°ng không muÑn), cÙng vÛi hai cn hÙ, ba chuy¿n du lËch n°Ûc ngoài và vô sÑ quà cáp cùng mÙt tài kho£n "nho nhÏ" ß ngân hàng. MÙt vË tÏ ý sµn sàng bÏ vã c°Ûi nó nh°ng nó ch³ng d¡i. VÑn còn nhiÁu, c¡ hÙi làm n ch°a h¿t, tÙi gì ph£i trói mình vÛi ai. Khi nào c§n mÛi rút, mà nó bi¿t rút úng lúc và r¥t êm, nhÝ biÇt tài oán g§n nh° chính xác trm ph§n trm lúc nào thç tr°ßng s½ såp Õ.

* Cái Tý bây giÝ ã là DiÅm H¡nh (cái tên tñ nó ·t sau khi quy¿t Ënh ra Ýi "hành nghÁ" Ùc l­p, ch¯c hàm ý mình là ng°Ýi kiÁu diÅm và h¡nh phúc). Cô DiÅm H¡nh, bà DiÅm H¡nh, con DiÅm H¡nh, må DiÅm H¡nh. GiÛi mày râu th°Ýng gÍi là "nàng". Ta cing t¡m gÍi "nàng" cho tiÇn, vì mÙt ng°Ýi xinh ¹p, giàu có vÛi v» ngoài quí phái nh° th¿ mà gÍi khác e bË coi là nhÏ nhen.

M¥y hôm nay nàng vëa "c¯t" mÙt ông. Ông thé t°. Cái gh¿ ông này còn lâu mÛi Õ nh°ng nàng ghét vì må vã tÏ ra ghê gÛm, còn ông thì keo kiÇt ¿n méc vëa rÓi không chËu bÏ m¥y nghìn ô mua cho nàng chi¿c nh«n kim c°¡ng. V£ l¡i, nàng phåc vå ông và l¥y cça ông chëng ¥y cing có thà coi là ç. V­y giÝ là lúc ph£i sn con mÓi mÛi. Nh°ng nàng không vÙi. Nàng thëa iÁu kiÇn à tñ cho phép mình nghÉ ng¡i chút ít, c£ thà xác l«n tâm hÓn. Kia, nàng vëa b°Ûc ra khÏi t¯c-xi (nàng ít khi i xe máy), và ang th¡ th©n d¡o quanh BÝ HÓ. Nàng ¹p mÙt cách sang trÍng, kín áo và r¥t hãp mÑt. Ñ ai dám ngh) khác r±ng nàng không ph£i con nhà quyÁn quí và trong s¡ch ¿n tëng b°Ûc i, ý ngh). Nàng thong th£, kiÁu diÅm l°Ût qua, thích thú vÛi c£m giác bi¿t bao con m¯t ng°áng mÙ, thèm thuÓng ang dán lên ng°Ýi nàng. Nàng ghé vào Nhà Thçy T¡, gÍi mÙt ly kem ngo¡i, châm thuÑc hút rÓi l¡ ãng nhìn ra m·t hÓ buÕi x¿ chiÁu th¡ mÙng. T¥t c£ àn ông có m·t ß cía hàng quay sang nhìn nàng, trong ó có mÙt ng°Ýi mÛi vào, chÉ sau nàng kho£ng dm phút. Ng°Ýi này ngÓi xuÑng chi¿c bàn bên, cing gÍi mÙt ly kem, châm thuÑc và cing bâng qu¡ nhìn ra hÓ. Kinh nghiÇm cho bi¿t iÁu này không ng«u nhiên, nh°ng nàng không thèm nhìn sang l§n nào, dù v«n th¥y h¿t, nghe h¿t. MÙt biÇt tài chÉ nhïng ng°Ýi siêu h¡ng nh° nàng mÛi có.

ó là mÙt ng°Ýi àn ông khó oán tuÕi nh°ng ch¯c ch°a ¿n nm m°¡i, m·c toàn Ó xËn, ang cÑ g¯ng mÙt cách vång vÁ Ã tÏ ra v» th¡o Ýi. Nhïng d¥u hiÇu ban §u tÑt ¹p. Ã xem trong túi có Óng nào không ã. Khi cô nhân viên bê ly kem ra, ông ta bo mÙt tÝ m°Ýi ô còn mÛi. "Khá. ChËu ch¡i ¥y!" - Nàng ngh), bi¿t ch¯c tÝ m°Ýi ô °ãc chi hào phóng không vì cô kia mà vì nàng. ChÉ lúc này nàng mÛi ban cho ông ta mÙt cái nhìn vëa cao ng¡o vëa e lÇ.

Ông này có khuôn m·t dÅ coi, n°Ûc da tai tái nh°ng may không s§n sùi. M·c dù ít quan tâm ¿n hình théc con mÓi, iÁu này cing làm nàng dÅ chËu. ôi m¯t ông th­t ·c biÇt, ¹p, vëa sâu, buÓn, Óng thÝi vëa có ánh am mê mãnh liÇt. SuÑt të nãy ¿n giÝ ôi m¯t ¥y luôn nhìn nàng, chç y¿u o¡n të ngñc ¿n §u gÑi, nhìn ch±m ch±m, khi¿n mÙt ng°Ýi nh° nàng cing thoáng chút ng°ãng ngùng. B£n thân cái nhìn ¥y ch³ng có gì áng nói. X°a nay àn ông v«n chiêm ng°áng nàng cách ¥y. Có iÁu nàng th¥y l¡ là ôi m¯t ông giÑng hÇt m¯t mÙt cå già b£y, tám m°¡i tuÕi nàng g·p hôm kia khi cùng i thang máy lên t§ng hai Tràng TiÁn Plaza. Ông cå cing nhìn nàng úng nh° v­y - sâu, buÓn, rñc lía, và cing chÉ të ngñc tÛi §u gÑi. "Ch¿t ¿n ít rÓi mà còn dê!" lúc ¥y nàng ngh), m·c dù không ghét cå chút nào. àn ông có "dê" thì nàng mÛi sÑng °ãc. Th­m chí c£ khuôn m·t hai ng°Ýi cing có cái gì giông giÑng. BuÓn c°Ýi th­t, không hiÃu sao nhìn ông này, nàng cé v©n v¡ ngh) tÛi cå già l©m c©m ó. Sñ quan tâm cça nàng tÛi "con mÓi" gia tng h³n khi mÙt thanh niên b°Ûc vào hÏi ông kia còn ph£i chÝ lâu nïa không à em ô tô ¿n bãi gíi. Ông kia b£o còn lâu.

Cân nh¯c thêm mÙt chÑc, nàng quy¿t Ënh hành Ùng. Nàng li¿c sang bàn bên và...

Nía giÝ sau, nói c°Ýi nh° quen nhau ã lâu, hai ng°Ýi i bÙ tÛi khách s¡n Phú Gia n tÑi. n xong, xe °a nàng vÁ nhà ông. RÓi mÙt tu§n sau, kho£ng thÝi gian c§n thi¿t à không bË chê là quá dÅ dãi, nàng dÍn ¿n ß h³n vÛi ông. MÍi cái Áu tÑt ¹p. MÍi cái Áu úng nh° nàng mong muÑn. ChÉ ti¿c ngôi nhà lÛn sang trÍng hÍ ang ß không ph£i cça ông mà nhà thuê, vì theo lÝi ông, ông là giám Ñc mÙt công ty t° nhân ß miÁn nam có mÑi làm n rÙng nên ít khi °ãc ß lâu mÙt ch×. VÁ nhiÁu ph°¡ng diÇn, có thà nói ây là con mÓi "ngon nh¥t" cça nàng të tr°Ûc ¿n nay. Li dË vã, nhiÁu tiÁn, dÅ b£o, m×i tu§n chÉ vÁ nhà mÙt ho·c hai l§n. H¡n th¿ "lão" l¡i r¥t yêu, có thà nói si mê nàng mÙt cách chân thành. iÁu này lúc §u có làm nàng chút ít bÑi rÑi vì nó n±m ngoài k¿ ho¡ch, nh°ng sau ngh) kù th¥y cing ch³ng sao. Cùng l¯m có thà dëng l¡i ß b¿n này và l¥y "lão" làm chÓng n¿u "lão" thñc sñ giàu. Còn trong khi ch°a ch¯c iÁu ¥y thì nàng ph£i tranh thç moi càng nhiÁu càng tÑt. Kho£n này thì nàng ã thành nghÁ iêu luyÇn.

SÑng vÛi ông ch°a §y mÙt nm, nàng ã kËp moi °ãc khÑi thé, khÑi tiÁn. Có l½ ông giàu th­t. Ông chi tiÁn tho£i mái, có khi mÙt l§n m¥y chåc triÇu, vì ông thñc sñ yêu và không thà sÑng thi¿u nàng. Th­m chí không hÏi nàng c§n tiÁn làm gì. ChÉ thÉnh thoáng, khi ph£i cho nàng mÙt kho£n lÛn, ông c°Ýi, nói: "Em tiêu tiÁn v­y thì anh chÉ chóng ch¿t mà thôi!" Nàng không hiÃu và không muÑn hiÃu ông nói th¿ ngh)a là gì, th°Ýng chÉ ngn l¡i b±ng mÙt nå hôn khêu gãi vào cái miÇng ang kêu ch¿t ¥y cùng vô sÑ nhïng cí chÉ âu y¿m khác. Tu§n tr°Ûc nàng ánh "qu£" lÛn nh¥t và quy¿t Ënh nh¥t, là xin ông mua ngôi nhà hÍ ang thuê, t¥t nhiên éng tên nàng. Ông chïng l¡i m¥y giây, rÓi buÓn r§u áp: "Em ang xô anh ¿n ch× ch¿t ¥y!.." Nàng ã chu©n bË Ã nghe câu ¥y, cing nh° các ngón òn nàng s½ t¥n công sau ó. CuÑi cùng thì nàng cing ¡t °ãc måc ích, chÉ ông h¡i buÓn, th­m chí nàng th¥y nh° ông g§y sÍp và già h³n i. Nàng cing ph§n nào ái ng¡i cho ông, nh°ng cuÑi cùng l¡i ngh): "Cho ch¿t. D¡i gái cho ch¿t, anh yêu ¡".

Hôm nay, nh° à bù cho món quà h­u h)nh ¥y, nàng tÏ ra yêu th°¡ng ông h¡n h³n mÍi l§n. êm khuya, bÑn xung quanh yên t)nh. Hình nh° ông ã ngç, h¡i thß nh¹ Áu Áu, mÙt tay à trên ngñc nàng, còn nàng thì n±m bên, mÉm c°Ýi hài lòng vÛi sÑ ph­n và cing thi¿p i lúc nào không bi¿t.

G§n sáng, chãt tÉnh vì ti¿ng xe máy rú ngoài °Ýng, nàng quay ng°Ýi, âu y¿m xoa ngñc ông nh°ng liÁn rút tay l¡i nh° bË iÇn gi­t. Có cái gì °¡n °Ût, nh¡m nhÛp. Có c£ mùi tanh lãm. Nàng ho£ng sã nh£y ra khÏi gi°Ýng, b­t èn rÓi éng Û ng°Ýi, hai tay ôm miÇng: ng°Ýi àn ông nàng ôm ¥p suÑt êm ang n±m kia, d°Ûi ánh sáng rñc rá cça ngÍn èn chùm hai chåc bóng. Nh°ng lúc này ông ta là mÙt xác ch¿t ang thÑi rïa, thÑi rïa r¥t nhanh và ngay tr°Ûc m¯t nàng. Da thËt ông ngã xám, ch°¡ng phình rÓi të të rïa ra, x¹p xuÑng à nhô hai gò má cao, hai hÑ m¯t sâu d§n và chëng nm phút sau chÉ còn l¡i chi¿c sÍ dëa tr¯ng h¿u. BÙ x°¡ng ngñc, các x°¡ng té chi dài ngoµng cing tr¯ng nh° th¿. Không bám tí thËt nào. D§n d§n mùi tanh lãm cing bi¿n m¥t. C£nh t°ãng hãi hùng và b¥t ngÝ ¿n méc mÙt ng°Ýi lõi Ýi nh° nàng cing ph£i bÏ ch¡y sang phòng bên, khóa ch·t cía ôm m·t khóc.

* R¡ng sáng hôm sau, có ng°Ýi ¿n gõ cía nhà nàng. V«n co ro ngÓi trong phòng riêng, nàng cuÑng quýt ch¡y sang phòng ngç Ënh l¥y cái gì che bÙ x°¡ng, thì ng¡c nhiên sao, không th¥y nó âu nïa. Trên gi°Ýng chÉ còn t¥m ga tr¯ng nhàu nát và chi¿c chn r¡i mÙt nía xuÑng sàn. Ti¿ng gõ cía nghe to và có v» sÑt ruÙt.

Khách là mÙt ông già nhÏ thó v» áng ngÝ, ng°Ýi g§y ét, có con m¯t xoi mói và gian x£o.

- Bà là NguyÅn ThË Tý?

- Bà DiÅm H¡nh.

- Cing th¿ c£. Xin l×i bà, tôi ¿n ây à òi nã...

- òi nã? Ai nã, nã ai? - Nàng ng¡c nhiên nh°ng cÑ tÏ ra bình t)nh và áo à tr°Ûc con ng°Ýi mà nàng th¥y tr°Ûc là không ph£i tay vëa.

- Ông L°¡ng b¡n bà có nã tôi mÙt kho£n tiÁn lÛn. Ch¯c bà không bi¿t, nh°ng tôi s½ chéng minh...

- Ông ¥y mà thèm nã ông? N¿u qu£ có nã, sao không tìm ông ¥y mà òi? HiÇn giÝ ông ¥y không có ây.

- VÛi tôi, bà không c§n gi¥u di¿m iÁu gì. Ông ¥y có ß ây, chính xác là cho tÛi nía êm hôm qua. Còn bây giÝ thì ông ¥y ang ß ch× c§n ph£i ß, téc là ngh)a trang Vn iÃn. Vì ông ¥y ã ch¿t cách ây mÙt nm...

- Ông nói gì tôi không hiÃu.

- Cing úng thôi. - Lão già thích thú nhìn bÙ m·t ng¡ ngác, bÑi rÑi cça ng°Ýi éng tr°Ûc lão. - ChuyÇn nghe h¡i kó, nh°ng úng là có th­t. Tôi và ông L°¡ng là ch× b¡n bè thân thi¿t. Nm ngoái g·p bà ß Tràng TiÁn Plaza, ông ¥y bË bà hÛp hÓn. Ông là ng°òi tÑt, chÉ tÙi h¡i y¿u uÑi tr°Ûc phå nï, nh¥t là mÙt ng°Ýi quy¿n ri nh° bà. KhÑn n×i lúc ¥y ông ã trên b£y m°¡i, l¡i ang ung th° s¯p ch¿t. Ông ¿n g·p tôi, nn nÉ giúp á - ch£ là tôi có chút tài v·t mà. Ông thñc sñ yêu bà, ng°áng mÙ bà, vì sao thì tôi qu£ không hiÃu. Tôi lña lÝi khuyên ngn nh°ng ông không nghe. Thôi thì ành giúp v­y. Ch³ng dám d¥u bà, tôi là th§y thuÑc, có lo¡i thuÑc làm cho ng°Ýi ta tr» l¡i. Không chïa khÏi bÇnh, nh°ng tr» l¡i thì °ãc. Tr°Ýng hãp ông L°¡ng h¡i khó mÙt chút. Ông m¯c bÇnh ung th° s¯p ch¿t nh° ã nói, nh°ng tôi v«n giúp °ãc ông kéo dài sñ sÑng, dù chÉ sÑng £o, vì thñc sñ ông ã ch¿t cách ây mÙt nm, chính xác là chÉ vài tu§n sau khi g·p bà l§n §u. H¡n th¿, tôi còn làm ông tr» l¡i nhïng ba m°¡i tuÕi à t­n h°ßng h¡nh phúc vÛi bà. Bà ang th¯c m¯c muÑn bi¿t b±ng cách nào? ¡n gi£n thôi, mÙt tu§n hai l§n ông uÑng nhïng viên thuÑc ·c biÇt do tôi bào ch¿ à giï c¡ thà không chÉ không phân hçy mà còn khÏe m¡nh thành ng°Ýi tình cça bà. Làm °ãc lo¡i thuÑc này tÑn kém l¯m, và d«u b¡n bè thân thi¿t, ông L°¡ng v«n ph£i tr£ tôi r¥t nhiÁu tiÁn. Ông giàu, bà bi¿t iÁu ¥y, nh°ng th­m chí c£ khi giàu nh° ông, ó cing là mÙt sÑ tiÁn lÛn khó có thà kham nÕi trong mÙt thÝi gian dài. H¡n nïa, bà l¡i tham lam moi cça ông ¥y nhiÁu quá. Ông ¥y ch³ng b£o bà ang ©y nhanh ông ¥y ¿n ch× ch¿t là gì. Nh¥t là cái vå b¯t mua ngôi nhà này. Vì quá yêu bà, ông ¥y không thà të chÑi nh°ng Óng thÝi cing không thà không uÑng thuÑc cça tôi, thành ra ông lâm vào c£nh nã n§n, và khi tôi ngëng c¥p thuÑc thì ông ch¿t, ngay trên gi°Ýng vÛi bà nh° bà ã bi¿t. Hôm nay tôi ¿n òi l¡i sÑ tiÁn thuÑc ông ¥y còn nã. Có gi¥y ghi chép §y ç c£ ây...

- Nh°ng ông ¥y ã ch¿t, và tài s£n hiÇn ch³ng còn gì.

- Còn ¥y, th°a bà, ngôi nhà này ch³ng h¡n, và nhiÁu thé khác.

- Ngôi nhà này éng tên tôi và là cça tôi! - Nàng gi­n dï kêu lên.

- Bà ngh) th¿ à?

- T¥t nhiên. Và ëng hòng ai c°Ûp nÕi nó. ây, ông xem i, rÓi mÝi ông ra khÏi ây ngay! - Nàng vÙi móc túi l¥y tÝ gi¥y chéng nh­n sß hïu ngôi nhà mà nàng luôn giï ch·t bên mình. - Ông Íc i!

Nàng dí tÝ gi¥y t­n m·t lão già.

- Thì nó ghi tên tôi ¥y thôi, xin bà hãy xem l¡i. - Ông kia th£n nhiên áp, rÓi ¿n l°ãt mình chÉ ngón tay vào tên ng°Ýi sß hïu trên tÝ gi¥y. Nàng trÑ m¯t ng¡c nhiên khi th¥y ó không ph£i tên mình mà là mÙt cái tên l¡ ho¯c. - Thôi, ã ¿n lúc tôi ph£i i, - lão già vëa nói vëa cho tÝ gi¥y vào túi. - Tôi ngh) ba ngày ç Ã bà dÍn i n¡i khác. Tr°Ýng hãp sÛm h¡n, xin bà báo tôi bi¿t theo Ëa chÉ này... - Lão °a cho nàng m©u gi¥y có ghi sÑ nhà và mÙt tên phÑ.

ChÝ lão già ra khÏi, nàng ch¡y bÕ vào phòng, run r©y móc të ch× c¥t gi¥u mÙt bÍc tiÁn lÛn, giß ra chÉ th¥y toàn nhïng t­p gi¥y b¡c âm phç. Thí các dây chuyÁn và nh«n vàng, c£ chi¿c có h¡t kim c°¡ng lÛn, cing th¥y chÉ Ó gi£. Xót cça, nàng kêu to mÙt ti¿ng rÓi ng¥t xÉu...

* Sau ¥y nghe nói nàng Ñm mÙt tr­n ph£i vào viÇn n±m c£ nm trÝi ch°a khÏi. Có ng°Ýi b£o nàng hóa iên, xé qu§n áo, bôi en m·t i giïa phÑ. C£ lúc ¥y, v» ¹p trÝi cho v«n hiÇn ra lÓ lÙ, và nàng ã m¥y l§n bË bÍn l°u manh lôi vào båi r­m. Có ng°Ýi l¡i b£o, iÁu này nghe có lý h¡n c£, r±ng m¥y nm sau, khi th¥y mình không còn tr», nàng ã tìm ¿n lão già kia mua thuÑc, nh°ng vì vô tình, cing có thà cÑ ý, nàng uÑng quá liÁu nên l¡i bi¿n thành Cái Tý tuÕi m°Ýi sáu úng nh° ngày nó lên thành phÑ làm ô-xin nm nào. L§n này không may nó ph£i h§u h¡ mÙt bà già góa giàu có không con cái, do v­y nó không bË ai c°áng hi¿p nên không có iÁu kiÇn bi¿t °ãc cách ki¿m tiÁn dÅ dàng. Bà này nÕi ti¿ng nghiêm kh¯c và th°¡ng ng°Ýi. Bà d¡y nó ç iÁu hay l½ ph£i, l¡i cho tiÁn n hÍc tí t¿ nh° con. V­y là nó Õi Ýi, të con bé nhà quê ¿n n không ç no thành cô tiÃu th° thành phÑ n¿t na, xinh ¹p. Nó thi ­u ¡i hÍc, thành hoa khôi tr°Ýng, hoa h­u thành phÑ rÓi làm k¿ toán trong mÙt c¡ quan nhà n°Ûc. Nó, téc là cô Tý, mÛi l¥y chÓng nm kia, sinh éa con rõ xinh và cô có v» h¡nh phúc l¯m. Cô cing loáng thoáng nghe ng°Ýi ta nói vÁ câu chuyÇn ly kó cça mÙt må àn bà xinh ¹p, h° hÏng nào ó tên là DiÅm H¡nh, nh°ng vì b­n viÇc công, viÇc nhà, cô ch³ng h¡i âu quan tâm tÛi må.

Hà NÙi, 22. 8. 2002

Chán Ýi (Vì do quá nhiÁu tiÁn) Ng°Ýi vi¿t: Thái Bá Tân 27/12/2009 Chán Ýi

TruyÇn ng¯n. Thái Bá Tân

Trên chi¿c cÕ thon dài và r¥t tr¯ng cça nàng có vài nÑt ruÓi nhÏ màu hÓng hÓng, ngay d°Ûi nhïng sãi tóc th°a mÁm và ng¯n ß gáy. Tóc nàng búi tåm ng°ãc ±ng sau theo kiÃu cça ng°Ýi chïng ch¡c ché không nh° các cô mÛi lÛn. Anh ·c biÇt nh¡y c£m vÛi nhïng sãi tóc nh° th¿ trên nÁn tr¯ng mËn cÕ phå nï. Theo anh, ß hÍ ó là ch× h¥p d«n nh¥t. Bây giÝ sñ h¥p d«n ¥y °ãc tôn lên bßi m¥y nÑt nhÏ áng yêu kia, cÙng thêm màng mÓ hôi ©m °Ût trông th­t quy¿n ri, ¿n méc anh muÑn, r¥t muÑn °ãc ch¡m kh½ ôi môi mình lên ó.

M¥y phút tr°Ûc nàng còn ngÓi mÙt mình ß bàn bên. MÙt mình vÛi chi¿c ly lÛn r°ãu ngo¡i. B¥t chãt nàng éng d­y, th£n nhiên i ¿n bàn anh, và cing th£n nhiên nh° th¿, nàng nói: "Anh cho em ngÓi cùng nhé?"

Nhà hàng ang lúc v¯ng ng°Ýi. ây là mÙt trong nhïng iÃm nghÉ ng¡i cuÑi tu§n cça dân giàu thç ô, ß vùng Ói núi cách trung tâm thành phÑ ch°a §y nía giÝ ô tô, có ç các tiÇn nghi hiÇn ¡i cho nhu c§u n ngç và gi£i trí. MÍi cái °ãc thi¿t k¿ theo kiÃu n°Ûc ngoài, dù ôi ch× h¡i phô tr°¡ng, không hãp l¯m vÛi c£nh quan xung quanh, nh°ng nói chung tao nhã, yên t)nh và dÅ chËu. Nhà hàng n±m ngay bên con suÑi n°Ûc ch£y róc rách vÛi t§m nhìn rÙng trông ra mÙt vùng xanh ngát nh¥p nhô.

ang tháng T°, m·t trÝi ch°a quá nóng và vëa mÛi nhô lên khÏi dãy núi. Có c£m giác nh° ánh n¯ng cing l¡nh, °¡n °Ût nh° muÑn dính vào tay. Tr°Ûc ó hình nh° có m°a vì thoang tho£ng mùi ©m, mùi lá måc, th­m chí nh° có nhà th¡ ã nói, c£ mùi hoàng hôn, dù lúc này mÛi buÕi sáng. Téc là ph£ng ph¥t cái gì ó buÓn buÓn, dìu dËu.

Tr°Ûc nhà hàng, ngay bên kia °Ýng có m¥y con bò ang thong th£ g·m cÏ. Không th¥y li tr» chn chúng, t¥t nhiên cing không có ti¿ng sáo måc Óng, nh°ng quang c£nh th­t iÁn viên, th¡ mÙng. Trong phòng n hình nh° nh¡c cing °ãc cÑ tình chÍn bài thích hãp và vÛi âm l°ãng vëa ph£i.

"ëng vÙi ngh) x¥u vÁ em!" nàng nói rÓi uÑng mÙt h¡i h¿t cÑc r°ãu vëa mang ¿n.

Anh có thà ngh) gì vÁ nàng, mÙt cô gái không quen tñ nhiên sán ¿n, uÑng r°ãu và ch¯c ch¯n chÑc nïa s½ hÏi xin mÙt i¿u thuÑc. MÙt phå nï xinh ¹p tr¡c ba m°¡i, ba lm tuÕi, n diÇn hiÇn ¡i nh°ng lËch sñ. Khuôn m·t nàng thanh tú, h¡i buÓn, ôi m¯t sâu tròn, chi¿c mii thon th³ng, nhìn toàn cåc có nhiÁu nét giÑng éc m¹ Óng trinh. Tuy nhiên anh không th­t ch¯c l¯m khi th§m nh­n xét khuôn m·t ¥y. Cùng mÙt lúc d°Ýng nh° nó có c£ v» trác táng l«n sñ thanh khi¿t thánh thiÇn. Vì thÝi buÕi này ít ng°Ýi thánh thiÇn nhiÁu gái làm tiÁn nên d«u không muÑn, anh v«n thiên vÁ ngh) nàng thuÙc lo¡i thé hai. Càng tÑt, vì anh cing ang cô ¡n và n¿u g·p dËp s½ không të chÑi à cuÑn vào nhïng cuÙc phiêu l°u nho nhÏ. Không nhiÁu, không chç Ùng tìm, nh°ng nhïng cuÙc phiêu l°u nh° th¿ v«n có, vì anh cing thuÙc lo¡i có tiÁn và ch°a già.

"Em buÓn l¯m", nàng l¡i nói và vÛi tay l¥y bao thuÑc. Không hÏi xin. Khi v°¡n ng°Ýi vÁ phía anh, §u cúi xuÑng, chi¿c cÕ tr¯ng nõn cça nàng cùng nhïng túm lông mËn kia trên gáy g§n nh° ch¡m m·t anh. Anh có c£m giác n¿u cúi xuÑng hôn lên ó, ch¯c nàng không ph£n Ñi.

"Làm sao mÙt ng°Ýi nh° em có thà buÓn °ãc?" anh nói thm dò.

Nàng không áp ngay, ra hiÇu gÍi mÙt chai Martelle, rÓi thành thåc mß nút, rót cho hai ng°Ýi.

Anh thoáng gi­t mình vÁ sñ tñ nhiên quá áng ¥y, c£ vÁ giá tiÁn chai r°ãu ngo¡i mà ch¯c ch¯n anh s½ ph£i thanh toán, nh°ng anh không nói gì, chÉ ngh) tÛi chi¿c cÕ và thân hình tuyÇt mù bên trong chi¿c áo thun mÏng màu m­n chín và chi¿c váy §m x» quá §u gÑi. C£ Ñng chân thon th³ng cça nàng cing có nhïng nÑt ruÓi nhÏ nh°ng x«m màu h¡n mÙt chút.

"àn bà ai ch³ng buÓn, nh¥t là em. - Anh à ý th¥y nàng không gÍi mình là con gái, mà àn bà. - Nh°ng thôi, chuyÇn ¥y không liên quan gì ¿n anh. Không quan trÍng. Anh là ng°Ýi tí t¿. Vì v­y em mÛi ¿n vÛi anh..."

"Sao em bi¿t anh tí t¿?"

"Cing vì em là àn bà. Nhìn là bi¿t. Em còn bi¿t anh ang muÑn em. úng th¿ không?"

Anh g­t §u.

"Th¿ thì ta i!" Nàng chìa bàn tay nhÏ bé cho anh. Bàn tay r¥t nóng, khi¿n anh t°ßng nh° nàng ang sÑt.

Þ qu§y lÅ tân, nàng hÏi xin mÙt phòng, vÛi v» thành thåc và tñ tin khi¿n anh không còn chút nghi ngÝ nàng thuÙc lo¡i ng°Ýi nào. Th­m chí anh ngh) có thà nàng là nhân viên °ãc chç ging ra b«y khách và chÑc nïa s½ có mÙt vå chém ¹p. Nh°ng lúc này iÁu ¥y vÛi anh ã không còn quan trÍng.

* "Em không nh° anh t°ßng âu. Vì Chúa, ëng ngh) x¥u vÁ em! - Nàng nói khi hai ng°Ýi të c§u thang i xuÑng. RÓi nh° thà gi£i thích vì sao nh¯c ¿n Chúa, nàng nói thêm: - Em theo ¡o ¥y. Mà bên ¡o nhïng chuyÇn th¿ này là tÙi lÛn l¯m. TÙi ch¿t. T¥t nhiên ây là l§n §u và cing l§n cuÑi. VÛi anh cing ng«u nhiên thôi. Không anh thì ng°Ýi khác". GiÍng nàng run run, có v» nh° khóc.

Nàng vÙi ¿n qu§y lÅ tân, rút ví thanh toán tiÁn phòng, tiÁn chai r°ãu và nhïng thé khác gÍi tr°Ûc ¥y. Anh Ënh tranh tr£ nh°ng nàng nh¥t quy¿t không chËu. "Không °ãc ngh) x¥u vÁ em! Em nói rÓi". Nàng gi¡ ngón tay trÏ tr°Ûc mii. "Có ph£i anh ang ngh) em là ng°Ýi àn bà h° hÏng không?" Nàng hÏi khi hai ng°Ýi ngÓi xuÑng chi¿c bàn vÛi chai r°ãu uÑng dß lúc nãy.

"Anh không ngh) gì c£. Càng không ngh) em h°. ChÉ th¥y h¡i l¡. Em th­t xinh mà cing th­t kó l¡".

Nàng rót hai cÑc r°ãu §y, ©y mÙt cÑc vÁ phía anh, cÑc kia uÑng mÙt h¡i h¿t s¡ch rÓi l¡i rót cho mình cÑc nïa. M·t nàng Ï íng, vì r°ãu và có l½ c£ vì x¥u hÕ. B¥t chãt nàng ng°Ûc nhìn anh, ôi m¯t long lanh, °¡n °Ût.

"Có lúc con ng°Ýi ta th¿ ¥y. Em ch³ng hiÃu mình ra làm sao nïa. Em th¥y ngÙt ng¡t khó thß. C£ hai ngh)a. Th­m chí muÑn ch¿t. BuÓn c°Ýi th­t. áng l½ giÝ là lúc em áng sÑng nh¥t. Em giàu. Anh không t°ßng t°ãng nÕi em giàu ¿n méc nào âu. úng h¡n là chÓng em giàu. Cái gì cing có. MuÑn gì cing °ãc.Th¿ mà buÓn, chán. MuÑn ch¿t. MuÑn ­p phá cái gì ó. CuÑi cùng l¡i ­p phá chính cuÙc Ýi mình. Vì v­y mÛi có chuyÇn hôm nay. Tr°Ûc ây em nghèo nh° mÍi ng°Ýi và t¥t nhiên sÑng bình th°Ýng nh° mÍi ng°Ýi. Nghèo cing s°Ûng, anh nhÉ? °ãc có cái vui khi góp ç tiÁn mua chi¿c áo mÛi, hay th­m chí thÏi son Hàn QuÑc m¥y nghìn Óng. °ãc bon chen t¥t b­t, °ãc th¥y ng°Ýi khác nhiÁu tiÁn mà thèm. Còn bây giÝ..."

"Bây giÝ thì sao?"

"Bây giÝ t¥t c£ chÉ là sñ chán ch°Ýng, trÑng tr£i và vô ngh)a. Ch³ng thi¿t gì. Ch³ng muÑn làm gì. Ch³ng bi¿t làm gì".

"Còn chÓng con?"

"Em ch°a có con. Chán không muÑn có. Chán c£ chÓng, nh¥t là cách ki¿m tiÁn và cách nhìn nh­n Óng tiÁn cça ông ta. Ông chç "Công ty v­n t£i V và T" ß phÑ Lò úc ¥y. T là tên em. Tuy¿t. MÙt doanh nhân thành ¡t và áng kính. Báo ca ngãi nhiÁu l§n, ch¯c anh bi¿t. Em bi¿t h¡n ng°Ýi khác ông ta "áng kính" méc nào".

"Còn ông ta Ñi vÛi em?"

"Yêu. R¥t yêu. G§n b±ng yêu ki¿m tiÁn. Kà ra không ¿n n×i, nh°ng bên ông ta em th¥y ngh¹t thß. Em th¥y ngh¹t thß c£ khi mÙt mình trong tòa nhà bÑn t§ng ß HÓ Tây. Này, có l§n em Ënh gi¿t ông ta ¥y, anh có tin không? Gi¿t b±ng dao khi ông ta tr§n truÓng n±m bên và ngç vÛi v» m·t l°¡ng thiÇn nh° mÙt vË thánh. Nh°ng em ã không gi¿t. Em ch³ng bao giÝ dám gi¿t ai. ChÉ ra toa-let nôn thÑc nôn tháo. Ch¯c anh cho em là con iên. Mà có l½ em iên th­t. Không iên ai em nhïng chuyÇn này nói vÛi ng°Ýi l¡? NhiÁu khi em °Ûc có cánh à bay lên trÝi nh° con chim ¥y. Bay th­t xa khÏi cuÙc sÑng tßm lãm hiÇn có. Ho·c bÏ t¥t c£ vÁ quê làm ruÙng, hay làm cô công nhân bËt khn kín m·t Õ nhña °Ýng giïa n¯ng. Hôm nÍ em còn dëng xe hÓi lâu ng¯m m¥y cô làm viÇc ¥y ß Ninh Bình. ViÇc n·ng nhÍc nên hÍ không có thÝi gian à ngh) v©n v¡ nh° em. Và ch¯c ph£i vui l¯m khi cuÑi tháng nh­n bÑn, nm trm nghìn Óng tiÁn l°¡ng".

Nàng uÑng c¡n cÑc r°ãu và rót thêm cÑc nïa.

"Anh uÑng i và ëng bñc mình vì nhïng lÝi nh£m nhí cça em. Coi nh° sñ Án bù cho viÇc anh khÏi ph£i bÏ tiÁn à lôi mÙt con i¿m lên gi°Ýng. - RÓi nàng ng°Ûc nhìn anh vÛi v» r¥t nghiêm túc: - Anh ã bao giÝ ngh) ng°Ýi ta có thà b¥t h¡nh khi có quá nhiÁu tiÁn ch°a? Và r±ng em ã trß thành cái nh° các cå nói "s°Ûng quá hóa rÓ?"

Anh ch³ng bi¿t tr£ lÝi th¿ nào, tò mò nhìn ng°Ýi àn bà ngÓi Ñi diÇn. Th°Ýng thì ng°Ýi ta khÕ vì thi¿u tiÁn ché không ng°ãc l¡i. TiÁn có thà làm sa Ía ng°Ýi y¿u b£n l)nh, gây tÙi ác và nhiÁu chuyÇn khác, nh°ng trong tr°Ýng hãp này, n¿u nhïng gì nàng nói là úng sñ th­t, thì au khÕ, buÓn chán, th­m chí muÑn ch¿t chÉ vì quá giàu thì kà cing l¡. Hay nàng iên th­t, chí ít cing m¯c bÇnh tr§m c£m? Hay qu£ úng nàng ang trong c¡n tuyÇt vÍng cùng cñc, và còn nhïng bi kËch lÛn khác mà nàng ch°a nói? B×ng nhiên anh th¥y ái ng¡i cho nàng.

"Em ëng uÑng nhiÁu nh° th¿. Không tÑt âu", anh nói khi nàng l¡i uÑng c¡n cÑc r°ãu.

"C£m ¡n anh. C£m ¡n c£ chuyÇn trên gi°Ýng". Nàng éng d­y, i vÁ phía chi¿c Land Cruser mÛi tinh mà anh cé t°ßng cça ông chç khu này.

"Em không i bây giÝ °ãc âu! - Anh ch¡y theo, c§m tay nàng. - Em ang...".

"KhÏi lo. Có lúc em uÑng nhiÁu h¡n mà ch³ng sao. V£ l¡i có chuyÇn gì i nïa thì cing th¿ c£". Nàng óng d­p cía xe và rÓ máy phóng i.

* Lúc ¥y ã quá tr°a, c£ nhà hàng chÉ còn l¡i mình anh và mÙt ôi còn r¥t tr» ang n c¡m ß góc xa phía trong. Chai r°ãu trên bàn còn g§n mÙt nía. Anh ngÓi uÑng mÙt mình, l¡ ãng nhìn ra ngoài.

M¥y con bò g·m cÏ bên kia °Ýng lúc sáng không th¥y âu nïa. Con suÑi v«n róc rách, thÝ ¡ và ¡n iÇu. Con v¹t trong chi¿c lÓng c§u kó treo bên cía ra vào chÑc chÑc ngéa miÇng l¡i kêu "Chào khách! Chào khách!" Hình nh° s¯p m°a. TrÝi b×ng tÑi h³n l¡i. Có thà chÉ do ám mây dày bay ngang che l¥p m·t trÝi. Nh°ng gió thì rõ là ang m×i lúc mÙt m¡nh.

MÙt chi¿c lá bË gió thÕi vào, r¡i ngay tr°Ûc m·t, c¡nh cÑc r°ãu. Anh ch³ng bi¿t lá gì. Mà cing ch³ng muÑn bi¿t. Anh v«n không thôi ngh) vÁ ng°Ýi phå nï kó cåc vÛi c£m giác m¡ hÓ l«n lÙn. VÁ khái niÇm giàu nghèo, h¡nh phúc, khÕ au. VÁ c£ b£n thân anh, mÙt ng°Ýi cing ang g·p thÝi, thành ¡t, ch°a ¿n méc "quá nhiÁu" nh°ng có tiÁn, ç Ã cho phép mình và vã bÏ viÇc nhà n°Ûc ã ba nm nay. Anh thì lo b­n làm n. Vã anh ch³ng làm gì, ch³ng ph£i làm gì, và có l½ cing không bi¿t làm gì, không thi¿u thÑn cái gì. Vã anh có h¡nh phúc không? Có c£m th¥y cuÙc Ýi vô ngh)a, trÑng r×ng, ngh¹t thß và buÓn chán không? ã bao giÝ cô ¥y muÑn gi¿t anh ch°a? KÃ cing l¡, të tr°Ûc ¿n nay ây là l§n §u anh tñ hÏi mình nhïng câu nh° v­y.

CuÑi cùng, khi không còn r°ãu nïa à uÑng, anh lái xe vÁ Hà NÙi theo °Ýng Láng - Hòa L¡c, con °Ýng nàng ã i tr°Ûc ó hai giÝ, dù áng l½ anh còn có viÇc ph£i tÛi thË xã S¡n Tây. Xe cça anh chÉ là chi¿c Camry, không còn mÛi nh°ng Ýi chót.

TÛi o¡n r½ vào Chùa Th§y, anh th¥y có chi¿c xe khÕng lÓ chß công-te-n¡, g§m th¥p, éng bên °Ýng. Phía sau nó là chi¿c Land Cruser b¹p rúm. Xe cça nàng. Lo¡i xe này mà bË b¹p nh° th¿ thì ch¯c ph£i lao vào uôi chi¿c kia vÛi tÑc Ù r¥t lÛn. Ít có kh£ nng ng°Ýi lái còn sÑng. G§n ó chÉ có anh công an áo vàng và vài ng°Ýi hi¿u kó, chéng tÏ tai n¡n x©y ra ã lâu. Anh rùng mình cho xe i ti¿p.

* MÙt tu§n sau ng«u nhiên Íc báo, anh th¥y có tin ông NguyÅn éc ViÇt, chç "Công ty v­n t£i V và T" tñ tí. Ông à l¡i béc th° tuyÇt mÇnh nói rõ ông i tÛi quy¿t Ënh cñc oan này chÉ vì không chËu nÕi cái ch¿t bi th£m cça ng°Ýi vã ông yêu quí. Tuy v­y, công an v«n ti¿n hành iÁu tra xem có v¥n Á tài chính ho·c thù h±n gì liên quan ¿n vå này không.

Hà NÙi, 19.4.2003

Gánh xi¿c ông Lùn Ng°Ýi vi¿t: Thái Bá Tân 29/10/2006

Câu chuyÇn tôi s¯p kà d°Ûi ây x£y ra ã lâu, chính xác là kho£ng giïa nhïng nm bÑn m°¡i. ChuyÇn có th­t nh°ng bË c¯t vån thành tëng m©u rÝi r¡c, l¡i phân tán nhiÁu n¡i nên tôi ph£i m¥t công i tÛi nhiÁu n¡i ß NghÇ An à thu l°ãm và ch¯p vá các m©u rÝi r¡c ¥y thành chuyÇn. ChuyÇn vÁ gánh xi¿c ông Lùn.

Tên là Lùn, nh°ng ông không lùn, chÉ h¡i th¥p, to ngang, cÙng thêm iÇu bÙ ch­m ch¡p và nghÁ nghiÇp Ùc áo nên mÛi bË ng°Ýi ta gÍi th¿.

Ông Lùn và gánh xi¿c mang tên ông tëng mÙt thÝi r¥t nÕi ti¿ng ß hai tÉnh Thanh - NghÇ. Ngày ¥y ß nông thôn ch¥t phác và l¡c h­u, cái gì cing có thà làm ng°Ýi ta ng¡c nhiên... DÅ hiÃu vì sao các ti¿t måc xi¿c, dù cça mÙt gánh xi¿c rong, ngay l­p téc °ãc mÍi ng°Ýi chú ý. LÝi Ón vÁ ông Lùn và gánh xi¿c cça ông có nhiÁu và °ãc truyÁn i r¥t nhanh, r±ng ông có tài ném dao phi th°Ýng, (và b±ng cái biÇt tài ¥y ã gi¿t ch¿t ba bà vã, có ng°Ýi nói nm), r±ng ông có ô tô riêng i biÃu diÅn, có hàng tá ng°Ýi giúp viÇc, có con chó bi¿t nói, cái hÙp s¯t bi¿t hát và ·c biÇt là ki¿m °ãc r¥t nhiÁu tiÁn, giàu có ¿n b¡c triÇu, vân vân. Nhïng lÝi Ón ¥y - nh° ph§n lÛn các lÝi Ón khác - trên thñc t¿ Áu không có th­t, trë viÇc ông có tài ném dao trm phát trm trúng, có con chó khá thông minh và chi¿c máy hát quay tay Íc ¡ch vÛi mÙt chi¿c )a duy nh¥t. Ông Lùn xu¥t thân là nông dân, do g·p chuyÇn ph«n u¥t ho·c không ki¿m nÕi mi¿ng n nên bÏ làng lên thành phÑ. Ông ã ph£i tr£i qua khá nhiÁu nm tháng gian khÕ, thí ç nghÁ tr°Ûc khi hÍc °ãc nghÁ xi¿c rong này. Ng°Ýi ta chÉ bi¿t khi vào NghÇ rÓi "Ënh c°" h³n ß ó, ông là chç "Gánh xi¿c ông Lùn", gÓm ông, hai c­u con trai, chi¿c xe kéo có khung bËt v£i chß m¥y thé Ó nghÁ và xoong ch£o. Con chó và chi¿c máy bi¿t hát mãi sau này mÛi xu¥t hiÇn. Chi¿c xe °ãc trang trí lòe lo¹t, bÑn góc c¯m bÑn chùm hoa b±ng lông gà nhuÙm xanh Ï. §u xe treo chi¿c chuông, vëa i vëa kêu leng keng. Cùng chi¿c xe ¥y, ông lang thang n¡i này sang n¡i khác, m°a thì ngç trên xe, n¯ng tr£i chi¿u n±m d°Ûi ¥i, hôm sau l¡i d­y l¡i i ti¿p. Th°Ýng thì ông Lùn kéo xe, th±ng con lÛn m°Ýi hai tuÕi ©y phía sau, th±ng nhÏ b©y tuÕi °ãc ngÓi trên xe, nh°ng ph£i vëa luôn tay ánh trÑng, vëa chÑc chÑc l¡i kêu to. "Xi¿c! Xi¿c ây! Xi¿c ông Lùn ây!" Khi con chó °ãc nh­p bÍn thì nó l½o ½o ch¡y theo sau.

Gánh xi¿c cça ông th°Ýng biÃu diÅn ß các bãi chã và sân làng, n¿u °ãc nhà chéc trách cho phép sau khi nÙp mÙt sÑ tiÁn mà bây giÝ gÍi là tiÁn thuê Ëa iÃm.

Ông Lùn lôi të xe ra t¥m v£i dày hình tròn rÙng b±ng m¥y chi¿c nong, °ãc ch¯p nÑi të các m£nh v£i có màu khác nhau. N¿u không gÍi ti¿ng trÑng dÓn d­p là ti¿t måc, thì ti¿t måc §u tiên là chi¿c máy hát. Nó có nhiÇm vå thu hút khách xem và n¿u c§n, l¥p thÝi gian trÑng giïa các ti¿t måc. Th±ng lÛn bê nó ra mÙt cách long trÍng, nh¹ nhàng và të të nh¥c t¥m v£i phç màu Ï tr°Ûc con m¯t tò mò háo héc cça mÍi ng°Ýi. RÓi nó quay tay lên dây cót. Lát sau, cùng ti¿ng khùng khåc l¡o x¡o là ti¿ng mÙt bài hát vui nhÙn b±ng ti¿ng Pháp bay ra. Bao giÝ cing úng nhïng thç tåc ¥y, cing bài hát ¥y.

Ti¿p ¿n là ph§n cça con chó. Con chó này chân và mõm Áu ng¯n, lông dài màu xám , ng°Ýi l¡i nhÏ nên trông nh° chó nhÓi bông. CÕ nó eo ruy-bng xanh, m×i chân leng keng chi¿c låc l¡c bé tí. Ngoài nhïng trò thông th°Ýng nh° i b±ng hai chân, nhào lÙn và nh£y vòng, nó còn bi¿t làm các phép tính ¡n gi£n. ¿n cái trò trí tuÇ này thì th±ng lÛn ra iÁu khiÃn chó thay em, vì em nó ch°a bi¿t tính nh©m. Nó yêu c§u ai ó trong ám ng°Ýi xem ra Á bài, thí du hai cÙng hai, nm trë ba hay th­m chí m°Ýi sáu chia cho bÑn là bao nhiêu. Nh©m tính trong §u xong, nó ra hiÇu cho con chó lúc nào thì sça và lúc nào dëng l¡i. T¥t nhiên cing có lúc sai. Ng°Ýi xem t°ßng l×i do con chó nên hÍ rÙng l°ãng bÏ qua, vì trong hÍ không ph£i ai cing bi¿t làm các phép tính phéc t¡p ¥y.

¿n l°ãt th±ng lÛn trÕ tài. Nó là diÅn viên tÕng hãp. Trên hình tròn b±ng v£i s·c sá ¥y, nó có thà làm r¥t nhiÁu trò, të uÑn d»o tung héng ¿n thng b±ng, nhào lÙn, nh°ng ·c s¯c nh¥t v«n là trò £o thu­t. Tr°Ûc con m¯t ng¡c nhiên cça mÍi ng°Ýi, nó ung dung hút thuÑc rÓi nh£ khói qua hai l× tai, uÑng xng phun ra lía mà không sã bÏng, ho·c à th±ng em trói nó, trói th­t ch·t kh¯p ng°Ýi, nó chÉ rùng mình mÙt cái là các sãi dây sÕ tung r¡i xuÑng ¥t.

CuÑi cùng ¿n ph§n ·c s¯c nh¥t và cing th°Ýng à k¿t thúc buÕi diÅn - ti¿t måc ném dao gm cça ông Lùn.

Ông cho bê ra mÙt chi¿c bàn và dñng mÙt chi¿c b£ng cao trên ó. Th±ng nhÏ mang ¿n chi¿c hÙp ñng §y dao gm, nhïng chi¿c dao nhÏ, ng¯n chÉ Ù nía gang, mii nhÍn và r¥t s¯c. Nh° hai c­u con trai ông Lùn m·c bÙ qu§n áo nhà nghÁ áo s·c sß ông tñ may, t°¡ng xéng vÛi tài nng và túi tiÁn cça ông.

Th±ng lÛn gm lên b£ng mÙt qu£ quýt. Ông Lùn á l¥y con dao th±ng nhÏ éng c¡nh °a cho, và ß kho£ng cách m°Ýi mét, h§u nh° không ng¯m, ông ném mÙt nhát trúng ích, c¯t nó làm ôi. Ng°Ýi xem ch°a h¿t ng¡c nhiên thì th±ng lÛn ã l¥y ph¥n g¡ch mÙt °Ýng chéo trên b£ng. Ông l¡i ném. Cé th¿ nm l§n liên ti¿p. Khi th±ng lÛn nhÕ con dao thé nm lên thì mÍi ng°Ýi chÉ th¥y trên b£ng mÙt l× c¯m duy nh¥t. Ti¿p ¿n ông mÝi ng°Ýi xem v½ lên b£ng mÙt hình gì ¥y. Cing không ng¯m, ông liên ti¿p c¯m h¿t mii dao này ¿n mii dao khác theo hình ¥y. Không chÇch phát nào. Xong, ông ra hiÇu th±ng lÛn cho chi¿c máy hát ho¡t Ùng trß l¡i. MÙt lúc sau mÍi ng°Ýi t£n i trong ti¿ng trÑng bì bùm và ti¿ng bài hát Pháp vui v».

Sñ th­t thì ông Lùn và gánh xi¿c cça ông r¥t nghèo. ThÝi ¥y moi °ãc Óng xu cça anh nông dân không dÅ, ph§n vì hÍ keo, ph§n ch³ng có gì à moi. Bán vé thu tiÁn là iÁu không thÃ, vì n¿u th¿ s½ ch³ng ai ¿n xem, thành ra chÉ còn bi¿t trông chÝ vào lòng tÑt tñ giác cça ng°Ýi Ýi, ngh)a là cing ph£i à chi¿c mâm xin tiÁn nh° anh x©m mù à mi, dù ây là mÙt gánh xi¿c vÛi nhïng ti¿t måc h¥p d«n nh° v­y. Th°Ýng thì ngày nào hÍ chÉ ki¿m ç n ngày ó. NhiÁu ngày trÝi m°a không diÅn °ãc, ho·c bË xua uÕi không cho diÅn. ¥y là ch°a kà nhïng lúc Ñm au hay g·p sñ cÑ.

ß ô L°¡ng có ng°Ýi kà chính ông ta mÙt hôm nhìn th¥y th±ng bé l»n vào v°Ýn moi trÙm khoai lang, ông tóm °ãc. Khi nh­n ra nó là th±ng nhÏ gánh xi¿c ông Lùn, ông tha cho i, th­m chí không giï l¡i nhïng cç khoai nó vëa moi °ãc.

Th¿ thì sao l¡i có lÝi Ón ông ki¿m tiÁn dÅ dàng và "giàu có ¿n b¡c triÇu?" Tôi ã thí tìm hiÃu iÁu ó, c£ viÇc vì sao gánh xi¿c thi¿u v¯ng phå nï, vã ông hay ai ó ch³ng h¡n. Ti¿c là ¿n bây giÝ tôi v«n ch°a tìm ra sñ th­t.

Có ng°Ýi qu£ quy¿t vÛi tôi r±ng tr°Ûc ây ông Lùn luôn có vã i theo. Bà này thay cho các hình v½ trên b£ng, éng dang tay à chÓng ném dao gm theo hình ng°Ýi bà. ó là ti¿t måc h¿t séc m¡o hiÃm và gi­t gân, nhÝ th¿ thu hút °ãc nhiÁu khách, và cùng vÛi khách là tiÁn. Ti¿c r±ng bà này mÙt l§n vô ý l¯c §u xua con ruÓi trên môi, bË mii dao âm xuyên qua óc. Të ó gánh xi¿c b¯t §u sa sút. Có ng°Ýi l¡i nói ng°Ýi bË ông ném ch¿t không ph£i vã mà th±ng con c£, anh cça hai éa hiÇn giÝ. Còn vã ông, khi th¥y con ch¿t ã ôm éa bé nh¥t, éa thé t°, bÏ ra B¯c. Cing có ng°Ýi nói ông Lùn không bao giÝ ném ng°Ýi, vì ông tÑt bång, sã nhá ng°Ýi éng m«u không chËu nÕi s½ nhúc nhích hay ng¥t ngã. Tóm l¡i, ý ki¿n có nhiÁu và khác nhau không ít, nh°ng t¥t c£ Áu thÑng nh¥t ß mÙt iÃm, r±ng ông Lùn và gánh xi¿c cça ông tr°Ûc ó tëng làm n phát ¡t h¡n nhiÁu.

Còn lúc này thì nó ang g·p khó khn. Các ti¿t måc có l¡ m¯t, h¥p d«n th­t ¥y, nh°ng v«n ch°a ç Ùc áo à b¯t °ãc ng°Ýi nông dân bÏ công viÇc kéo nhau ¿n xem, và - iÁu này mÛi quan trÍng nh¥t - chËu móc túi l¥y tiÁn, t¥t nhiên n¿u trong túi có tiÁn.

Cé th¿ m¥y cha con ông Lùn kéo xe lang thang kh¯p n¡i, h¿t huyÇn này ¿n huyÇn khác. Ch°¡ng trình biÃu diÅn cça hÍ trß nên phong phú h¡n. Hai th±ng bé lÛn lên hÍc thêm °ãc mÙt sÑ trò mÛi. B£n thân ông Lùn cing kiêm luôn mÙt sÑ måc khác, nh° n±m ngía à hòn á to lên bång cho ng°Ýi khác c§m búa ­p vá, ho·c b¯n cung, tung t¡, vân vân. Chi¿c máy hát thì Íc ¡ch h¡n tr°Ûc, tuy v«n phát ra °ãc bài hát Pháp vui nhÙn nÍ. ChÉ có hai cái không thay Õi, là con chó thông minh và món tiÁn ít Ïi thu °ãc sau m×i buÕi diÅn.

Vào mÙt nm m¥t mùa và gánh xi¿c ang trong tình tr¡ng tÓi tÇ nh¥t, mÙt êm nÍ ß sân ga Vinh, khi bÑ con ông Lùn ang ngÓi n ph§n c¡m ít Ïi cça mình, thì mÙt ng°Ýi phå nï b°Ûc ¿n chìa tay xin n. Ng°Ýi này ch°a ¿n ba m°¡i, n m·c khá t°¡m t¥t, m·t dÅ coi nh°ng xanh g§y bßi ói n lâu ngày. Cô ta Ùi chi¿c nón tùm håp, tay n£i bên hông, ng°ãng ng­p chìa tay, miÇng lí nhí câu gì không rõ. ß cô toát lên cái gì ¥y dÅ th°¡ng và tí tê, chéng tÏ tr°Ûc ây không lâu còn thuÙc con nhà tí t¿.

Sau này cô cho bi¿t r±ng cô không may l¥y ph£i ng°Ýi chÓng giàu nh°ng Ùc ác. H¯n muÑn có con trai thëa tñ, mà cô chÉ sinh toàn con gái. Sau khi sinh éa con gái thé ba, h¯n th³ng tay uÕi c£ bÑn m¹ con ra khÏi nhà. Không n¡i n°¡ng tña, m¹ con cô bÓng b¿ nhau i n xin, khi g·p ông Lùn là vëa tròn ba tháng. Vì không muÑn con ch¿t ói, cô l§n l°ãt tìm n¡i tin c­y cho h¿t éa này ¿n éa khác. éa cuÑi cùng ch°a §y mÙt tuÕi, cô em cho mÙt bà hàng bún ß B¿n Thçy cách ¥y vài ngày.

VÑn th°¡ng ng°Ýi, ông Lùn mÝi cô ngÓi xuÑng cùng n. Ngày ¥y chia cái n cho ng°Ýi khác là viÇc ding c£m. Lát sau ông quy¿t Ënh mÙt viÇc khác còn ding c£m g¥p bÙi là mÝi cô i theo gánh xi¿c.

Tên cô là Lý. Të ngày có cô Lý, gánh xi¿c ông á v¥t v£ h¡n trong lo toan hàng ngày, còn ông thì th¥y Ýi cing ¥m áp thêm ôi chút. Nh°ng cing dÅ hình dung r±ng të ¥y, có thêm mÙt miÇng n, gánh xi¿c cça ông trß nên túng thi¿u th¿ nào. Thu nh­p ngày mÙt ít; ng°Ýi xem b¯t §u chán nhïng ti¿t måc diÅn i diÅn l¡i nhiÁu l§n. HÍ muÑn cái gì ¥y mÛi, h¥p d«n và Ùc áo. Nh°ng cái gì? Ông Lùn ngày càng ít nói. Hai th±ng con th¥y ít ng°Ýi xem, m¥t héng, sao nhãng chuyÇn t­p tành. Còn cô Lý thì vÑn nh«n nhåc và hay m·c c£m, nay th¥y mình là gánh n·ng cho ng°Ýi khác, nên r¥t khÕ tâm. Cô tñ cho cô là ng°Ýi duy nh¥t có l×i. Cô cÑ g¯ng làm vëa lòng mÍi ng°Ýi mÙt cách vång vÁ, nhiÁu khi Ënh lén hÍc mÙt vài trò nh°ng không °ãc. May không ai trách cô. Ng°ãc l¡i, cô °ãc mÍi ng°Ýi yêu m¿n, ·c biÇt ông Lùn.

ThÝi gian l·ng l½ trôi qua, chi¿c xe cça gánh xi¿c ông Lùn v«n lÍc cÍc ln trên nhïng con °Ýng quanh co cça xé NghÇ, chß theo nó v«n nhïng khó khn và lo âu ¥y.

MÙt hôm tình cÝ cô Lý nghe ai ó nói n¿u có ng°Ýi chËu éng làm m«u cho ông Lùn ném dao, ng°Ýi ta s½ tÛi xem ông h¡n. SuÑt ngày cô ngh) mãi iÁu này. Ph£i chng ây là kh£ nng duy nh¥t cô có thà giúp ân nhân mình trong công viÇc? Cô chÉ viÇc nh¯m m¯t éng yên, dang hai tay hai chân, còn tài ném dao cça ông Lùn thì cô không m£y may nghi ngÝ. Có iÁu tính nhút nhát, mÛi nhìn mii dao ã bçn rçn chân tay, liÇu cô có éng vïng °ãc không? Hình dung chuyÇn ¥y, cô th¥y Ûn l¡nh n¡i sÑng l°ng, trÑng ngñc ­p thình thËch. Th­t kinh khçng, nh°ng không còn cách nào khác...

TÑi ¥y cô nói °Ûm vÛi ông Lùn, và nh° ta dÅ oán hiÃu, ông c°¡ng quy¿t të chÑi. Ông cing nh¥t Ënh không thay Õi ý ki¿n nhïng l§n sau, c£ khi cô nói gánh xi¿c s½ ki¿m °ãc nhiÁu tiÁn và có thà giúp cô chuÙc l¡i con.

Th¿ mà ch°a §y nía tháng sau, ß chã Vinh, th±ng nhÏ ã oang oang qu£ng cáo "ném dao gm theo hình ng°Ýi th­t, mÙt ti¿t måc m¡o hiÃm rùng rãn nh°ng vô cùng h¥p d«n m¥y nm chÉ diÅn mÙt l§n cça Gánh xi¿c ông Lùn"... Ngh)a là cuÑi cùng cái ói ã th¯ng t¥t c£, và b¯t °ãc mÙt ng°Ýi tÑt bång, hiÁn lành nh° ông Lùn m¡o hiÃm vÛi tính m¡ng cça ng°Ýi ông yêu quý. Hôm ¥y mÍi viÇc diÅn ra giÑng mÍi ngày - v«n trình tñ các ti¿t måc ¥y, v«n con chó và chi¿c máy hát Íc ¡ch ¥y. iÁu khác duy nh¥t là ng°Ýi xem, do °ãc qu£ng cáo và kháo nhau të tr°Ûc, l§n này kéo ¿n r¥t ông,.

Tr°Ûc con m¯t hÓi hÙp cça mÍi ng°Ýi, cô Lý i ra, kh½ mÉm c°Ýi y¿u Ût rÓi b°Ûc lên båc, éng dán ng°Ýi vào chi¿c b£ng lÛn kê sát phía sau. Cô m·c bÙ qu§n áo en bó sát ng°Ýi, hai tay à th³ng ngang vai, chân choãi ra thành hình chï V l­t ng°ãc. M·t cô tr¯ng nhãt, ôi m¯t mß to không nh¥p nháy.

Ông Lùn éng tr°Ûc cô ß cách m°Ýi mét, bÁ ngoài v«n bình t)nh nh° mÍi ngày. Bên c¡nh là th±ng nhÏ, hai tay bê hÙp dao. Ông vÛi tay l¥y mÙt chi¿c, h¥t §u ra hiÇu vÛi cô Lý, rÓi nhanh nh° tia chÛp mii dao lóe lên, c¯m ph­p sát Énh §u cô. Cô c£m th¥y nh° có dòng iÇn vëa ch¡y kh¯p c¡ thÃ. Ch°a kËp Ënh th§n trß l¡i, mÙt mii khác ã ch¡m nh¹ bên tai trái. M¥y giây sau, mii dao xuyên xuÑng cÕ, bÝ vai rÓi ch¡y theo cánh tay ¿n §u ngón, xuÑng nách, hông... Cô nh¯m m¯t. N×i sã làm tê liÇt các dây th§n kinh c£m giác. Th­m chí cô không còn nghe ti¿ng nhïng mii dao liên ti¿p c¯m vào b£ng g× s¯c gÍn, và chÉ chãt tÉnh l¡i khi ông Lùn ném xong mii dao cuÑi cùng bên tai ph£i.

Sau nhïng phút nín thß theo dõi, ng°Ýi xem bùng lên v× tay tán th°ßng. Cô Lý lo¡ng cho¡ng b°Ûc xuÑng khÏi båc, à l¡i phía sau mÙt hình ng°Ýi °ãc c¯m b±ng nhïng mii dao tua tça. Sau ó, nh° mÙt sÑ ng°Ýi kà l¡i, cô Lý ã ng¥t trong cánh tay ông Lùn vëa kËp ¿n á. Cing có ng°Ýi nói cô Ñm liÇt gi°Ýng m¥y ngày liÁn. Nói chung ng°Ýi ta còn nhÛ và kà l¡i nhiÁu chi ti¿t gi­t gân vÁ buÕi biÃu diÅn hi¿m có ¥y. T¥t nhiên chính xác ¿n âu là chuyÇn khác.

Tôi có bà cô già r¥t mê các trò múa hát. Cô tôi kà r±ng hôm ¥y, khi mÍi ng°Ýi bÏ i h¿t, có hai cô gái nông dân b½n l½n ¿n g·p ông Lùn. Sau mÙt hÓi ùn ©y, hai cô xin ông të nay ëng ném dao theo hình ng°Ýi th­t, vì ném th¿ sã l¯m, nguy hiÃm l¯m. Ông Lùn nhìn hai cô mÉm c°Ýi hiÁn lành, c£m ¡n và héa s½ làm theo. Hai cô gái không nói gì thêm, vÙi giúi vào tay ông m¥y tÝ gi¥y b¡c c§m sµn rÓi x¥u hÏ bÏ ch¡y. ChuyÇn này thì tôi tin ch¯c có th­t, vì mÙt trong hai ng°Ýi ¥y là bà cô tôi. Cô tôi nói:

- Th¿ mà chÉ m¥y tháng sau ông ta ã ném ch¿t cô Lý. Con ng°Ýi trông bÁ ngoài hiÁn lành, th­t thà, hóa ra...

Bà cô tôi nói úng: Ba tháng sau, ß Phç DiÅn, nay là thË tr¥n DiÅn Châu, cing vì cái ói b¯t buÙc, ông Lùn và cô Lý l¡i m¡o hiÃm l§n nïa. Không may l§n này, cô Lý ng¥t úng khi ông Lùn ném mii dao vào nách ph£i. Cô ngã ng°Ýi, và mii dao âm trúng trái tim cô lúc ¥y ang ­p m¡nh vì sã...

* Tôi yêu xi¿c, nghÇ thu­t cça cái ¹p và sñ ding c£m. MÙt ph§n vì th¿ mà tôi bÏ công l§n theo truyÁn thuy¿t vÁ ông Lùn và gánh xi¿c cça ông. Ã làm gì °? Ã ít ra cing bi¿t °ãc con ng°Ýi cça môn nghÇ thu­t tôi yêu ¥y tr°Ûc kia ã sÑng và ph£i tr£ giá cho nghÁ nghiÇp cça mình nh° th¿ nào. Ti¿c là sau cái ch¿t cça cô Lý, tôi không bi¿t gì thêm vÁ ông Lùn, ngoài mÙt iÁu ch¯c ch¯n r±ng të ¥y ß quê tôi không ai còn th¥y gánh xi¿c cça ông. Có ng°Ýi nói ông em con trß vÁ B¯c, chÍn nghÁ khác ki¿m sÑng. Cing có tin Ón, r±ng ông vào mÙt tÉnh nào ¥y phía trong, ti¿p tåc biÃu diÅn và còn làm ch¿t thêm m¥y bà vã nïa; r±ng ông tñ tí ch¿t theo cô Lý; r±ng ông bË b¯t vì tÙi gi¿t ng°Ýi, vân vân...

MÛi ây, mÙt ông giáo ß Quónh L°u nói vÛi tôi là sau khi miÁn B¯c gi£i phóng, gánh xi¿c ông Lùn ã nh­p vào oàn xi¿c Trung °¡ng, hiÇn giÝ ch¯c hai con ông ang làm viÇc ß ó. ây là gi£ thi¿t có v» tin °ãc. Khi trß ra Hà NÙi, tôi tìm ¿n oàn xi¿c ¥y và c£ tr°Ýng xi¿c ß Mai DËch, nh°ng không bi¿t gì thêm.

Bây giÝ, m×i l§n vào r¡p xi¿c th°ßng théc nhïng ti¿t måc h¥p d«n cça các diÅn viên tr» ¹p, h¡nh phúc, tôi không thà không bùi ngùi ngh) tÛi ông Lùn và gánh xi¿c cça ông, mÙt thÝi lÍc cÍc ln trên nhïng n»o °Ýng nông thôn xé NghÇ.

Nha Trang, 1985

Các cô gái làng tôi Ng°Ýi vi¿t: Thái Bá Tân 12/10/2006 CÁC CÔ GÁI LÀNG TÔI

Vi¿t truyÇn này, téc là vô tình tôi ã ch¡m ¿n mÙt n×i au khác cça chi¿n tranh. MÙt n×i au âm th§m, ·c biÇt và khó nói. Cing vì th¿ mà x°a nay dù bi¿t, ng°Ýi ta cé ngài ng¡i không muÑn nh¯c tÛi. Vì t¿ nhË, và c£ vì th°¡ng mà ành b¥t lñc. Ðó là viÇc të chi¿n tranh trß vÁ, hàng v¡n, có thà hàng triÇu các cô gái nhá thì không l¥y °ãc chÓng. VÛi phå nï, thí hÏi còn n×i au nào lÛn và "khó nói" h¡n?

Tôi °ãc nghe kà và bi¿t khá nhiÁu chuyÇn nh° th¿. Trong mÙt truyÇn ng¯n g§n ây tôi có sí dång ít chi ti¿t të câu chuyÇn cça mÙt bà b¡n. Bà kà vÛi tôi mà cé nh° x°ng tÙi vÛi cha ¡o. Theo bà thì chính bà ã gi¿t ch¿t mÙt cô thanh niên xung phong tÙi nghiÇp.

SÑ là vào cuÑi nm 1971, cái cô gái thanh niên xung phong trong mÙt ¡n vË toàn nï suÑt nhiÁu nm liÁn ß rëng Tr°Ýng S¡n heo hút ¥y ã bË phát hiÇn "làm chuyÇn b­y b¡" bên bÝ suÑi khi lén i t¯m mÙt mình. Và bà b¡n tôi, lúc ó là ng°Ýi phå trách ¡n vË, ch³ng nhiÁu tuÕi h¡n bao nhiêu, ã em cô ra kiÃm kiÃm tr°Ûc mÍi ng°Ýi. "Chúng tôi "qu§n" cô ¥y ghê l¯m. зc biÇt là tôi. ChÉ huy mà. Tuy nhiên, miÇng nói v­y thôi, ché trong lòng thì th°¡ng. Tôi chç trì buÕi hÍp ¥y. Bây giÝ ngh) l¡i th¥y th­t chua xót và cing buÓn c°Ýi. Ngh) mÙt °Ýng, nói mÙt n»o. Không ít ng°Ýi cing lÛn ti¿ng phê bình cô gái ó nh° tôi. Ðem c£ ¡o éc cách m¡ng và lý t°ßng ra mà phê bình. Cái thÝi ¥y là th¿ và nó ph£i th¿" Bà buÓn bã nói thêm: "Sáng hôm sau chúng tôi th¥y cô ¥y treo cÕ ch¿t trên cành cây sau lán. T¥t c£ do tôi, do tôi h¿t!" Bà còn cho bi¿t cing vì lý do tâm, sinh lý ¥y mà ¡n vË bà ngày càng có nhiÁu chuyÇn kó cåc, thí då b×ng d°ng vô cÛ m¥y éa c°Ýi s±ng s·c nh° mÙt li iên, rÓi sau l¡i ôm nhau khóc. "Có éa iên th­t. Cé tr§n truÓng ch¡y tÓng ngÓng giïa rëng. TÙi nghiÇp."

Þ chi¿n tr°Ýng ã th¿, vÁ nhà các cô càng khÕ h¡n, vì ph§n lÛn ã ngoài ba m°¡i, l¡i ß nông thôn. Mà nông thôn thì ai l¥y gái già, n¿u còn ng°Ýi à l¥y?

Kho£ng m°¡i nm §u sau chi¿n tranh, mÙt sÑ tÝ báo m¡nh d¡n Á c­p v¥n Á này. Cing chÉ nói chung chung, th°¡ng chung chung, ché ch³ng gãi ra °ãc gi£i pháp cå thà nào. C£ xã hÙi bi¿t. C£ xã hÙi muÑn làm cái gì ó giúp hÍ, cuÑi cùng v«n b¥t lñc. Không l½ cho quay l¡i ch¿ Ù a thê? Th¿ là hàng v¡n, hàng chåc v¡n các cñu thanh niên xung phong cé l§m lii sÑng mÙt mình và chu©n bË tinh th§n à kéo dài nh° th¿ suÑt Ýi. May công oàn và các c¥p chính quyÁn không còn kh¯t khe nh° tr°Ûc vÁ tÙi chía hoang. Con ngoài giá thú cuÑi cùng cing °ãc lu­t pháp và ng°Ýi Ýi thëa nh­n.

Tôi nhÛ mÙt l§n, nm 1983, trên °Ýng i B£o LÙc, Cao B±ng, thì xe ch¿t máy và chúng tôi ph£i ngç l¡i qua êm ß mÙt ¡n vË sía chïa °Ýng bÙ, úng ngày ¡n vË này °ãc tuyên d°¡ng thành tích gì ¥y. Liên hoan, n uÑng vui v» l¯m. Nh°ng chÉ toàn àn bà, và Áu ã ba bÑn chåc tuÕi. Thì ra hÍ cing là thanh niên xung phong chuyÃn ngành. Cå thà là sau chi¿n tranh, c£ mÙt ¡n vË °ãc bê h§u nh° nguyên xi të Tr°Ýng S¡n ra ây.

Ðêm hôm ¥y, sau bïa liên hoan mà chúng tôi °ãc mÝi dñ, tôi nghe có ti¿ng khóc, không ph£i mÙt mà hình nh° nhiÁu ng°Ýi. Thç tr°ßng ¡n vË, mÙt ông già hom hem ang chÝ vÁ h°u, b£o tôi:

- Các bà ¥y v«n th¿ ¥y. Cé có dËp vui l¡i êm n±m ôm nhau khóc. ChuyÇn chÓng con ¥y mà. TÙi nghiÇp.

- Th¿ quanh ây không có àn ông à? - tôi hÏi. - Các c¡ quan, xí nghiÇp hay ¡n vË bÙ Ùi nào ch³ng h¡n?

- Trong vòng bán kính hai m°¡i cây sÑ thì không. Xa h¡n mÙt chút có công tr°Ýng khai thác á và mÙt Ùi biên phòng. Cing k¿t ngh)a, giao l°u, thm hÏi nhau ç chuyÇn, nh°ng ch³ng ích gì. ChÉ thêm nhiÁu vå chía hoang. - RÓi ông thç tr°ßng cça h¡n hai m°¡i bà công nhân ¥y thß dài chép miÇng: - Tôi ¿n khÕ vÛi các bà ¥y!

Tôi không hiÃu ông nói khÕ là khÕ theo ngh)a nào.

*

N¿u làng là hình £nh xã hÙi thu nhÏ, thì làng tôi ph£n ánh §y ç tình tr¡ng này cça toàn xã hÙi. ThÝi ch×ng Mù, nhiÁu cô gái làng tôi là thanh niên xung phong, mÙt sÑ hy sinh nh°ng ph§n lÛn sÑng sót trß vÁ, (bÏ l¡i ±ng sau g§n m°Ýi nm tuÕi tr», cái tuÕi dÅ l¥y chÓng nh¥t) và rÓi... ¿ CHÒNG. Þ quê tôi, con gái ngoài hai m°¡i lm ch°a l¥y °ãc chÓng thì bË chính théc coi là ¿, bË g¡t khÏi danh sách nhïng Ñi t°ãng có thà ·t v¥n Á.

Nh° nhïng ng°Ýi cùng tuÕi thÝi ¥y, të nhïng cô bé tóc vàng hoe vì chang n¯ng suÑt ngày ngoài Óng à chn trâu, b¯t cua, làm ruÙng, t¥t c£ các cô gái làng tôi hÍc xong phÕ thông Áu ua nhau vi¿t ¡n xung phong, rÓi ra i, miÇng hát vang bài ca "°Ýng ra tr­n ngày này ¹p l¯m". MÍi ng°Ýi, mÍi chuyÇn th­t hÓn nhiên, vô t°. Th­t vui. Th­t ¹p. Và cái cuÙc sÑng d«u gian nguy nh°ng hÓn nhiên và vui v» ¥y chÉ bË h«ng håt khi chi¿n tranh k¿t thúc, hÍ b¥t chãt th¥y mình ã không còn tr», lÝ mÝ c£m th¥y nhïng mÑi lo ang ãi. Tôi có mÙt bài th¡ th¿ này, vi¿t trong mÙt dËp vÁ quê và g·p mÙt vài ng°Ýi trong sÑ hÍ.

Các cô gái làng tôi Lên °Ýng i diÇt Mù, Khoác ba-lô, và rÓi Të cô, thành Óng chí.

HÍ i vào chi¿n tranh Mà nh° i vào hÙi, Nhïng cô gái hiÁn lành, Vui, hÓn nhiên quá ×i.

NhiÁu, nhiÁu nm chi¿n tr°Ýng HÍ cing vui nh° v­y, Dù ói, dù bË th°¡ng, Bom r¡i và lía cháy.

Và chÉ ngày hòa bình HÍ buÓn khi trß l¡i B×ng sïng sÝ th¥y mình Không còn là con gái.

BuÓn càng buÓn g¥p ôi, Vì hình nh° lúc ¥y Không ng°Ýi nào làng tôi Bi¿t hÍ buÓn nh° v­y.

Nói trong làng không ai bi¿t hÍ buÓn là cách nói cça th¡, Ã nh¥n m¡nh n×i buÓn và sñ m·c c£m cça hÍ. Trên thñc t¿ ai cing dÅ dàng nh­n th¥y iÁu ó. Gì thì gì, vÛi phå nï, nh¥t là phå nï nông thôn, chuyÇn chÓng con v«n là iÁu quan trÍng nh¥t. Nó không ¡n thu§n là h¡nh phúc riêng t°, mà còn uy tín cça c£ gia ình. Dân làng thông c£m và th°¡ng hÍ l¯m. Tuy v­y, khi kén vã cho con trai thì l¡i chÍn nhïng cô mÛi lÛn.

Þ quê tôi ng°Ýi ta l¥y vã g£ chÓng cho con r¥t sÛm. Ðàn ông ß tuÕi các cô mà ch°a vã thì chÉ có thà là mÛi i bÙ Ùi vÁ - sÑ này không nhiÁu do ã hy sinh hay °ãc bÑ m¹ lo c°Ûi xin tr°Ûc khi lên °Ýng - ho·c nhïng ng°Ýi "nhá nhàng" do vã ch¿t, li dË, ho·c nhïng ng°Ýi t­t nguyÁn và c£ lo¡i thuÙc "thành ph§n b¥t h£o". Không còn ai khác, mÙt sÑ cô thành vã nhïng ng°Ýi ¥y. SÑ khác xin i làm công nhân ß mÏ á Hoàng Mai à c¡nh tranh vÛi nhïng cô khác cing ang ¿ chÓng ß ¥y. Còn ph§n ông ß l¡i làng làm ruÙng, sÑng cùng nhà vÛi bÑ m¹ già, ho·c n¿u bÑ m¹ ch¿t thì thui thçi mÙt mình. Сn gi£n là sñ cân b±ng cça cái quy lu­t cung c§u tñ nhiên vÁ nam nï trong hôn nhân ã bË phá vá.

Th°Ýng v«n th¿, trong muôn vàn cái thi¿u thÑn sau chi¿n tranh, có mÙt cái thi¿u mà phå nï th¥m thía h¡n ai h¿t. Ðó là thi¿u àn ông à l¥y chÓng. ThÝi nào cing v­y, ß âu cing v­y. Vi¿t ¿n ây, tôi chãt nhÛ ¿n bài th¡ cça Iulia Ðrunhina vÁ Á tài này. Bà tëng là nï sinh trung hÍc xung phong ra tr­n trong cuÙc chi¿n tranh vÇ quÑc v) ¡i cça nhân dân Liên Xô. ÐÝi t° bà cing không m¥y xuôn x». Bà mÛi tñ tí ch¿t cách ây m¥y nm, nghe nói có liên quan ¿n sñ såp Õ cça nhà n°Ûc Xô-vi¿t mà bà ã hy sinh tuÕi tr» mình à b£o vÇ.

Th¯ng tr­n, trß vÁ nhà, Các nï sinh - chi¿n s) Mang hai m°¡i tuÕi Ýi Nh° hai m°¡i th¿ k÷.

Các huân ch°¡ng, dù sao, V«n ít h¡n v¿t s¹o. Hình nh° Ýi còn dài Mà ã thành các "cñu".

Các cô gái vÁ nhà. Nhà không còn, gi·c Ñt. Không cha m¹, anh em, Không chi¿c dao, cái cÙt...

Ngh)a là l¡i të §u B¯t §u vào cuÙc sÑng. B¯t §u diÇn ôi giày KiÃu nhà binh thô rÙng.

Vâng, nh°ng diÇn vÛi ai Khi kh¯p làng không th¥y Bóng mÙt chàng trai nào? Sau chi¿n tranh là v­y.

Thi¿u àn ông à yêu Ðã trß thành n×i khÕ. Các th¿ hÇ sau này Ch¯c khó tin iÁu ó.

Ba m°¡i nm sau, ß ViÇt Nam, các cô gái làng tôi cing r¡i vào hoàn c£nh t°¡ng tñ. Còn bây giÝ, téc là thêm ba m°¡i nm nïa, chúng ta v«n c£m th¥y khó tin vào cái sñ th­t ¥y, dù nó ã thñc sñ tÓn t¡i. Ngay trong làng ta, quanh ta, hay th­m chí vÛi ng°Ýi thân cça ta. MÙt n×i au nhéc nhÑi mà x°a nay ch³ng ai có thà làm gì °ãc à giúp á. Không c£ mÙt lÝi an çi hay mÙt cí chÉ nhÏ Ã bày tÏ sñ thông c£m âu y¿m.

*

CuÑi nm 1978, trên °Ýng công tác të Hà NÙi vào Sài Gòn, tôi ghé thm nhà và °ãc bi¿t cô Duyên i tu. Cô cing là mÙt trong nhïng cñu thanh niên xung phong ß làng tôi và cùng c£nh ngÙ.

Cô Duyên là con gái nhà hàng xóm, h¡n tôi hai tuÕi, nh­p ngi të nm 1965. Không hiÃu sao ph£i h¡n mÙt nm sau khi chi¿n tranh k¿t thúc mÛi th¥y cô trß vÁ. Cô là ng°Ýi nÕi ti¿ng xinh ¹p trong làng. Nghe nói ã có h¹n °Ûc gì ó vÛi ông anh con bác tôi. Sau này, khi anh tôi hy sinh ß Qu£ng TrË nm 1968, không th¥y ai nh¯c ¿n chuyÇn ¥y nïa. Có thà ng°Ýi ta ý té tránh cho cô nhïng phiÁn toái trong viÇc chÓng con sau này.

Ðúng nh° trong bài th¡ cça Ðrunhina, khi cô trß vÁ thì ch³ng còn gì. Nhà trúng bom, c£ bÑ m¹ và c­u em trai cô Áu ch¿t. Cô cing ph£i tñ mình làm l¡i t¥t c£, b¯t §u të viÇc dñng mÙt ngôi nhà lá, s¯m sía Ó ¡c, rÓi hòa d§n vào n¿p sÑng chung cça làng và... à ý tìm chÓng. Chính xác h¡n là chÝ ng°Ýi ta ¿n hÏi mình làm vã. Nghe kà l¡i thì cing có khá nhiÁu ng°Ýi tìm ¿n vÛi cô, nh°ng v«n chÉ là nhïng ng°Ýi "có v¥n Á", ch¯c vì th¿ nên cô të chÑi. Có v» nh° cô sµn sàng sÑng Ùc thân suÑt Ýi ché không chËu l¥y nhïng ng°Ýi cô th¥y không xéng áng.

Tr°Ûc ây, tuy thuÙc h¡ng em út, nh°ng nhÝ ông anh, tôi th°Ýng °ãc cô cho i ch¡i cùng, kà c£ nhïng êm hai ng°Ýi và ám thanh niên lÛn h¡n ra bÝ Kênh Nhà Lê hát Ñi cùng con trai, con gái làng Phúc Nh¡n bên kia kênh. Cô hát hay, Ñi áp nhanh và s¯c s£o. Ch¯c thÝi ¥y nhiÁu ng°Ýi mê cô ché không riêng gì anh tôi. H¡n th¿, cô l¡i chín ch¯n, có b£n l)nh và luôn °ãc b§u làm bí th° chi oàn. Sau chi¿n tranh, dù không tích cñc nh° tr°Ûc nh°ng cô v«n tham gia §y ç các ho¡t Ùng xã hÙi trong làng xã. Cô cing là ng°Ýi lao Ùng giÏi, bi¿t lo toan, sÑng hòa thu­n vÛi xóm giÁng và °ãc mÍi ng°Ýi yêu m¿n. Tóm l¡i, trë chuyÇn chÓng con, mÍi viÇc vÛi cô Áu Õn. V­y sao b×ng nhiên cô bÏ i tu?

Theo ng°Ýi ta kà l¡i thì cách ¥y Ù nía nm có anh cán bÙ tÉnh vÁ làm viÇc ß xã. Ch¯ng hiÃu quan hÇ hai ng°Ýi th¿ nào mà sau ó cô Duyên bÏ làng vào Vinh, nói ã xin °ãc viÇc làm nhà n°Ûc ß ¥y. Th¿ mà ch°a §y hai tháng sau thì th¥y cô quay vÁ, rÓi xin vào nhà chùa, cing c¯t tóc, m·c áo nâu và sÑng h³n ß chùa.

Ðó là chùa Yên Quang, n±m c¡nh quÑc lÙ, phía bên kia sông Bùng, chùa lÛn nh¥t trong c£ huyÇn DiÅn Châu, cách làng chúng tôi kho£ng m°Ýi cây sÑ. Cô ch³ng gi£i thích vì sao. Ng°Ýi ta chÉ có thà oán già oán non, r±ng ph£i có chuyÇn gì ¥y nghiêm trÍng x©y ra giïa cô và anh cán bÙ nÍ, nên mÙt ng°Ýi b£n l)nh và yêu Ýi nh° cô mÛi có mÙt quy¿t Ënh cñc oan nh° v­y. Có ng°Ýi b£o cô bË lëa, r±ng anh kia ã có vã và chÉ muÑn quan hÇ vÛi cô nh° bÓ bËch hay mÙt d¡ng vã l½. Cing có ng°Ýi nói chuyÇn phéc t¡p h¡n nhiÁu.

D§n d§n sñ kiÇn gi­t gân này cing l¯ng xuÑng. Ng°Ýi ta ã ít bàn tán vÁ cô, và cuÑi cùng ch¥p nh­n mÍi viÇc nh° nó hiÇn có. Thay cho hai ti¿ng "cô Duyên" gi£n dË tr°Ûc ây, bây giÝ mÍi ng°Ýi, c£ già l«n tr», Áu gÍi cô là "s° cô Ðàm Duyên". Không bi¿t nhà chùa có chéc danh "s° cô" không, hay chÉ s° ông, s° bà và chú tiÃu thôi. Cing không bi¿t vì âu có chï "Ðàm" ¥y. Tôi th¥y dân làng gÍi th¿: S° cô Ðàm Duyên.

L§n ¥y vì vÙi, tôi không có thÝi gian tÛi chùa Yên Quang xem cå thà th¿ nào, nhân tiÇn nói chuyÇn ôi câu vÛi cô Duyên, n¿u cô chËu nói. Dù sao cô cing suýt là chË dâu tôi, và ngày tr°Ûc chúng tôi tëng ch¡i thân vÛi nhau.

Mãi ba nm sau tôi mÛi g·p cô, l§n g·p thé hai kà të ngày cô i thanh niên xung phong. Hôm ¥y trÝi không m°a nh°ng u ám, l¡i không úng ngày lÅ nên c£nh chùa có v» buÓn và cô tËch.

Tôi dñng xe vào gÑc cây bên °Ýng, Ënh không vào chùa vÙi mà éng bên ngoài quan sát mÙt chÑc ã. Chùa chÉ có bÑn ng°Ýi. MÙt vË s° già trå trì, mÙt bà s° nïa cing già, và hai ng°Ýi khác tr» h¡n. MÙt trong hai ng°Ýi ¥y là cô Duyên, bây giÝ là "s° cô Ðàm Duyên".

Khi tôi ¿n, cô ang quét sân chùa. M·t cô buÓn buÓn nh°ng thanh th£n và vô c£m. MÙt khuôn m·t còn giï °ãc nhiÁu nét ¹p, khi¿n tôi không thà không nhÛ tÛi mÙt cô Duyên linh ho¡t, yêu Ýi ngày nào, khi cô cho tôi i theo trong nhïng êm hát gh¹o bên Kênh Nhà Lê. Tôi thí hình dung mà không °ãc khuôn m·t ¥y th¿ nào suÑt m°Ýi nm chi¿n tr°Ýng khói lía. M×i ng°Ýi mÙt sÑ ph­n, mÙt hoàn c£nh, t¥t nhiên. MÙt khi cô chÍn cách sÑng thoát tåc này thì h³n ph£i có lý do cça nó. Tôi không có quyÁn và không muÑn can thiÇp. Tuy nhiên, éng nhìn cô të të °a nhïng nhát chÕi trên sân chùa vÑn ã s¡ch bóng, tôi cb×ng c£m th¥y buÓn, và th§m ngh):

аÝng Ýi lá b°Ûc nhân duyên, Cô b°Ûc chân vào cía thiÁn,

Quét nh·t tëng bông hoa ¡i, ÐÃ qua cái thÝi con gái.

Nay già... N¿u không trÍc §u, Ch³ng bi¿t tóc b¡c ¿n âu.

Tôi éng thêm chÑc nïa rÓi l·ng l½ ¡p xe vÁ làng, không muÑn khu¥y Ùng sñ yên t)nh trong lòng cô sau bao sóng gió cça cuÙc Ýi. Nh°ng cô có thñc sñ c£m th¥y thanh th£n trong lòng không? Cô có hoàn toàn díng d°ng vÛi nhïng gì sôi Ùng ang diÅn ra xung quanh không?

Të ¥y, nhïng l§n hi¿m hoi vÁ thm quê (c£ nhà tôi të lâu ã dÍn lên thành phÑ), tôi Áu tranh thç tÛi chùa Yên Quang. L§n nào cing chÉ éng ngoài nhìn vào. Sau l§n g§n ây nh¥t, téc là vào nm 1995, trß l¡i Hà NÙi, tôi có vi¿t bài th¡ vÁ cô Duyên, mÙt trong nhïng cô gái làng tôi mà cing là cça nhiÁu làng khác kh¯p c£ n°Ûc. Bài th¡ ã ng báo. Tôi ngh) nó nói ç nhïng gì tôi muÑn nói vÁ n×i au này cça chi¿n tranh. N×i au không cça riêng ai.

S¯ CÔ ÀM DUYÊN

L¡i vãn chùa Yên Quang - V«n Áu Áu ti¿ng mõ, Hoa ¡i v«n r¡i vàng Trên sân nÁn g¡ch Ï.

Ngoài °Ýng ti¿ng ô tô Xen l«n lÝi niÇm Ph­t. ChÉ sau chùa, ven hÓ Không còn ba ch­u qu¥t.

Và s° cô Ðàm Duyên Tay v«n l§n tràng h¡t Nh° ngày mÛi nh­p thiÁn Còn ngá ngàng, dút dát.

Là thanh niên xung phong Nhïng nm gian khÕ nh¥t, VÁ, nhá thì, muÙn chÓng, Cô n°¡ng nhÝ cía Ph­t

ÐÃ tìm sñ th£nh th¡i Trong lÝi kinh, h°¡ng khói, Mong ri s¡ch båi Ýi Ðã làm cô mÇt mÏi.

Kia, s° cô ang ngÓi Quay l°ng ra m·t phÑ, Quay l°ng c£ vÛi Ýi, L·ng yên nh° t°ãng g×.

S° cô ang ngh) gì? Ph£i chng còn v°¡ng v¥n Chút båi Ýi, nhiÁu khi NhÛ nhïng ngày m·t tr­n?

Ph£i chng n¡i cía thiÁn S° t)nh tâm, h¡nh phúc, Hay s° cô Ðàm Duyên V«n cô Duyên tr§n tåc?

V«n th¿ chùa Yên Quang, V«n Áu Áu ti¿ng mõ, Hoa ¡i v«n r¡i vàng Trên sân nÁn g¡ch Ï.

Và ti¿ng còi ô tô V«n bay vào inh Ïi... Tôi éng nhìn s° cô Th¥y mình nh° có l×i

Trong viÇc à s° ngÓi Quay l°ng ra m·t phÑ, Quay l°ng c£ vÛi Ýi, L·ng yên nh° t°ãng g×...

Hà NÙi, 21.4.2001

Tuy¿t l¡nh Ng°Ýi vi¿t: Thái Bá Tân 12/10/2006 TUY¾T L NH

1 - Con i Mù l§n này th¿ nào cing ph£i tìm g·p b±ng °ãc bà ¥y, - m¹ tôi nói, không bi¿t ã là l§n thé m¥y. - TÙi nghiÇp bà lão!

- Làm sao con g·p °ãc? N°Ûc Mù lÛn l¯m, âu nh° làng V)nh Yên nhà mình. - Tôi áp, cing không ph£i l§n §u. Tôi vëa th¥y bñc mình vëa buÓn c°Ýi vì nói mãi m¹ tôi v«n không chËu hiÃu iÁu ¡n gi£n ó. - Bà ¥y sang Mù sÑng vÛi con trai thì s°Ûng, sao m¹ b£o "tÙi nghiÇp"?

M¹ tôi thß dài, thong th£ nhÕ vào chi¿c Ñng Óng mi¿ng bã tr§u cå ng­m ã h¡n mÙt ti¿ng Óng hÓ.

- Các anh hiÇn ¡i, sÑng ß thành phÑ, âu hiÃu °ãc lòng ng°Ýi già.

"Bà ¥y" là bà cå M­t, b£y m°¡i tuÕi, b¡n thân cça m¹ tôi të thÝi con gái. Hai cå quen sÑng có nhau ã m¥y chåc nm, nay xa nhau m¹ tôi nhÛ cing dÅ hiÃu. Tôi bi¿t th¿ nên cing muÑn g·p bà M­t à sau này kà cho m¹ tôi nghe vÁ bà ¥y. Nh°ng làm iÁu này âu dÅ? Tr°Ûc khi vÁ quê, tôi °ãc báo có tên trong oàn nhà vn ViÇt Nam s¯p thm Mù. Cå thà i âu, làm gì thì ¿n bây giÝ v«n ch°a bi¿t. Tuy nhiên, hiÃu tính khí ng°Ýi già, tôi ành c§m chi¿c phong bì có Ëa chÉ anh con bà M­t ß Mù mà mÙt l§n anh ta gíi cho hÍ hàng ß làng tôi. Tôi héa s½ cÑ tìm bà b¡n cça cå n¿u có thÃ. Còn gói cau khô và bó tr§u xanh thì c°¡ng quy¿t không nh­n mang hÙ, vì ngh) kh£ nng g·p °ãc bà cå cùng làng ß tít bên ¥y là r¥t ít, n¿u không muÑn nói là iÁu không thÃ.

2 ChuyÇn bà cå M­t i Mù mÙt thÝi tëng làm xôn xao làng tôi và c£ m¥y làng lân c­n. SÑ là cách ây nm nm, ùng mÙt cái, bà cå M­t °ãc anh con trai cùng cô vã §m tr¯ng h¿u, tóc vàng và éa con lai bÑn tuÕi të Mù vÁ, tuyên bÑ ón bà sang sÑng "bên ¥y" vÛi anh ta!

Chà, ng°Ýi kéo ¿n xem cé nh° hÙi. MÍi ng°Ýi ng¡c nhiên không chÉ vì th¥y anh Hòa con bà, ngày nào còn là mÙt thanh niên làng chài r¥t ít khi m·c qu§n áo, g§y và en chùi chii, th¿ mà bây giÝ cé tr¯ng hÓng, com-lê, cà v¡t nghiêm chÉnh, l¡i à c£ ria mép nïa. HÍ còn ng¡c nhiên khi th¥y "bà §m" vã anh nói °ãc ti¿ng ViÇt, th­m chí thuÙc lòng c£ mÙt o¡n KiÁu dài. Ch°a h¿t, "bà ¥y" r¥t tho£i mái, dÅ g§n, hay c°Ýi và ·c biÇt g·p ai cing chào. Th±ng con lai thì vÁ hôm tr°Ûc, hôm sau ã th¥y chÕng mông ch¡i bi vÛi li tr» chân tr§n, mii thò lò trong xóm. Hóa ra ng°Ýi Mù hÍ bình dân nh° ta! Mà "th±ng Hòa" cing ch³ng kiÃu cách ta ây nh° Ñi anh ViÇt KiÁu khác. Trë v» ngoài, "nó" v«n là "th±ng Hòa" ngày x°a nh° hÍ bi¿t - chm làm, yêu th°¡ng m¹, ch¥t phác và bi¿t kính trÍng ng°Ýi khác.

"Ðúng là nhà có phúc!"

"Sang bên ¥y, tha hÓ mà s°Ûng nhé!"

Bà cå M­t góa chÓng të ngày mÛi sinh anh Hòa. Të ó hai m¹ con ß v­y nuôi nhau. Nh° mÍi ng°Ýi khác trong làng, bà làm ruÙng, lúc r×i viÇc nhà nông, bà cùng m¹ tôi hàng ngày xuÑng chã Hôm cách làng m¥y cây sÑ ngÓi bán m¥y mÛ tr§u, buÓng cau, chåc tréng ho·c vài thé l·t v·t khác.

Anh Hòa lúc nhÏ cing °ãc i hÍc nh° nhïng éa tr» khác. Anh hÍc giÏi, thi ¡i hÍc hai l§n nh°ng không hiÃu sao Áu tr°ãt. Vì con mÙt ph£i nuôi m¹ già nên thÝi chi¿n tranh anh không bË gÍi nh­p ngi, chÉ ß nhà tham gia dân quân và ra biÃn ánh cá, lúc §u còn trong hãp tác xã ng° nghiÇp, sau hãp tác tan, anh cùng m¥y ng°Ýi nïa s¯m thuyÁn i riêng. Nm 1979, lúc này ã g§n ba m°¡i nh°ng v«n ch°a vã, mÙt l§n anh cùng hai ng°Ýi nïa lên thuyÁn ra biÃn nh° mÍi ngày. Không may g·p bão lÛn không vÁ kËp, thuyÁn anh bË sóng ánh vá, m×i ng°Ýi d¡t i mÙt n¡i.

Þ nhà ai cing tin hÍ ã ch¿t. Bà M­t khóc c£ tháng trÝi, sau ó Ñm mÙt tr­n may l¯m mÛi khÏi. RÓi bà °ãc mÙt ng°Ýi cháu ±ng nÙi, nía khôn nía d¡i, không chÓng ¿n ß chung. Cô cháu này tuy dß ng°Ýi nh°ng chËu khó, bi¿t iÁu, nên hai cô cháu sÑng cing tàm t¡m. Bà v«n nh­n làm sào r°ái ruÙng khoán, lúc nào cing có b§y gà và ôi lãn trong chuÓng, v«n Áu Áu i chã Hôm cùng bà b¡n thân là m¹ tôi.

MÙt nm sau, bà b¥t ngÝ nh­n °ãc th° con trai. L¡i të n°Ûc Mù. Hóa ra lúc ¯m thuyÁn, con trai bà vÛ °ãc t¥m ván, lênh ênh trên biÃn úng hai ngày hai êm, và ang lúc s¯p ch¿t thì °ãc mÙt tàu n°Ûc ngoài vÛt lên, °a tÛi hòn £o nào ó bên Malayxia, ß ¥y m¥y tháng, làm thç tåc và °ãc ng°Ýi ta cho sang Mù.

Th° anh vi¿t ng¯n, hÏi hai ng°Ýi kia còn sÑng không, cho m¹ bi¿t anh m¡nh khÏe và ang chu©n bË vào hÍc mÙt tr°Ýng Сi hÍc lÛn t¡i Mù. Të ó anh Áu Áu vi¿t th° cho bà, thÉnh tho£ng gíi c£ tiÁn. Cùng vÛi thÝi gian, anh báo tin hÍc xong, tìm °ãc viÇc làm, mua ô tô, nhà riêng, l¥y vã rÓi có con...

Hôm nay, úng m°Ýi nm kà të ngày g·p n¡n ngoài biÃn, l§n §u tiên anh vÁ quê thm m¹, và nh° mÍi ng°Ýi ang kháo nhau trong làng, s½ °a bà sang "bên ¥y" sÑng h³n.

- Th¿ con Sáu thì sao? - Bà cå M­t hÏi. "Con Sáu" là tên cô cháu dß ng°Ýi v«n sÑng vÛi bà cå.

- Thì cô ¥y tr°Ûc ß âu nay vÁ ¥y. Ho·c ß l¡i nhà này, n¿u muÑn. ThÉnh tho£ng con gíi tiÁn giúp á.

- Còn ôi lãn và b§y gà?

Anh con c°Ýi:

- Không l½ m¹ Ënh em theo sang Mù?

Th±ng con lai ang ngÓi c¡nh kêu lên thích chí, giÍng l¡ lÛ:

- Ðem i theo! Ðem i theo!

- Còn sào r°ái ruÙng và cái ao mùng?

Ðéa cháu l§n nïa l¡i kêu lên:

- Ðem i theo! Ðem i theo!

Bà cå M­t ngÓi im. Bà ngÓi im r¥t lâu vì qu£ không bi¿t nên ngh) gì, làm gì. Bà mëng vì cuÑi cùng l¡i °ãc g·p con. Mëng c£ vì ng°Ýi con dâu và éa cháu, tuy v«n th¥y hÍ là l¡ và sÝ sã. Bà muÑn °ãc sÑng cùng con, muÑn bi¿t cái n°Ûc Mù ¥y là gì mà ng°Ýi ta hay nh¯c ¿n th¿. Nh°ng gì thì gì, bà không thà bÏ quê h°¡ng làng xóm mà i °ãc. Bà i, ai chm sóc con Sáu m×i l§n nó lên c¡n Ùng kinh? Ai bi¿t rõ h¡n bà tính khí ôi lãn, àn gà và con chó à chiÁu chúng, cho chúng n, ho·c bi¿t lúc nào thì nên hái mùng, nhïng cây mùng bà bi¿t rõ tëng gÑc? Mà rÓi bà s½ sÑng th¿ nào bên ¥y? Không l½ bà s½ ch¿t âu ó và không °ãc chôn c¡nh ông M­t chÓng bà?

Bà M­t em nhïng iÁu này tâm sñ vÛi m¹ tôi và hÏi nên làm gì.

- Thì bà b£o con và dâu bà ß l¡i ây, - m¹ tôi nói. - Th¿ là vëa sÑng chung, l¡i vëa °ãc nuôi lãn, làm ruÙng nh° bà muÑn. Tôi và bà cing °ãc i chã vÛi nhau!

Bà cå M­t l·ng thinh, ch¯c ngh) m¹ tôi nói có lý. Ðêm hôm ¥y bà °Ûm hÏi con trai iÁu này, tuy tñ bà cing bi¿t viÇc ó khó có thà x£y ra.

- TrÝi, m¹! Làm sao con ß l¡i ây °ãc? V£ l¡i có muÑn, nhà n°Ûc ta cing không cho.

Bà M­t không tin n°Ûc ta không cho con bà vÁ sÑng vÛi m¹. Bà ngh) con bà chÉ tìm cách thoái thác mà thôi, nên im không nói thêm gì nïa. Të ó, bà cé th¡ th©n i l¡i kh¯p nhà, lúc xuÑng b¿p, xuÑng chuÓng lãn, lúc ra v°Ýn, có lúc ra c£ ngoài Óng xa dù ch³ng làm gì. Bà b°Ûc i v­t vÝ nh° cái bóng, §u chít chi¿c khn nâu mÏ qu¡, áo gå sÝn vai, qu§n en, da nhn nheo và en s«m nh° màu bÝ ruÙng bà ang b°Ûc lên. Trong c£nh hoàng hôn s¯p tàn, bóng bà nh° hòa l«n vào ¥t.

M¥y hôm sau bà theo con ra i, chÉ mang hai bÙ qu§n áo và chi¿c c¡i tr§u. Cô Sáu ß l¡i nhà bà, chm sóc àn gà, ôi lãn và sào r°ái lúa chiêm mÛi c¥y. C£ làng ai cing mëng cho m¹ con bà. ChÉ m¥y ng°Ýi, trong ¥y có m¹ tôi, thì im không nói gì.

Ð¥y, câu chuyÇn bà cå M­t làng tôi i Mù cách ây nm nm là th¿. Và bây giÝ m¹ tôi b¯t tôi ph£i tìm g·p bà cå bên ¥y , cái bên mà tôi ch°a mÙt l§n ·t chân tÛi và chÉ bi¿t loáng thoáng qua ti-vi, sách báo.

3 Trong mÙt tháng ß Mù, may m¯n tôi °ãc tÛi Chicagô, n¡i bà cå M­t ang sÑng cùng con trai. Trên chi¿c bì th° m¹ tôi °a có ghi nh° v­y. Chicago 2180, Lakeside Drive 370-21, State of Illinois, USA. Nh°ng ây là Ëa chÉ cách ây ã lâu, khi anh Hòa gíi th° báo ý Ënh s½ °a m¹ i cùng. Nghe nói ng°Ýi Mù thích thay Õi ch× ß, nên tôi ch³ng dám ch¯c có tìm °ãc hÍ theo Ëa chÉ này không.

ChÉ còn m¥y ngày nïa là Noen. Þ Chicagô trÝi r¥t rét. Gió thÕi m¡nh không dét të phía hÓ Michigân. Thành phÑ hiÇn ¡i nh¥t, và cing là trung tâm công nghiÇp lÛn nh¥t n°Ûc Mù này, úng h¡n là mÙt rëng nhïng tòa nhà chÍc trÝi b±ng bê tông và kính. NgÓi trên t¯c-xi, tôi cÑ nh°ng không thà hình dung nÕi làm sao mÙt bà cå nông dân làng tôi có thà sÑng, ché ch°a nói hòa nh­p °ãc vÛi khu rëng á l¡nh l½o, xám xËt này.

Tôi ang éng tr°Ûc cía cn hÙ c§n tìm. Nó n±m tít trên t§ng 35 cça mÙt chung c° nm m°¡i sáu t§ng. Þ Mù, nÙi iÁu này ç rõ chç nhân nó thuÙc lo¡i bình dân, n¿u không muÑn nói là nghèo. Nhïng ng°Ýi thuÙc t§ng lÛp trung l°u th°Ýng sÑng ß nhïng ngôi nhà mÙt ho·c hai t§ng xa trung tâm thành phÑ.

Tôi b¥m chuông, éng chÝ. Không có ai tr£ lÝi. Tôi cÑ tình éng tr°Ûc l× kính nhÏ ß cánh cía à ng°Ýi bên trong nhìn th¥y, sau ó b¥m chuông hai l§n nïa. Kinh nghiÇm d¡y tôi ph£i kiên nh«n. Ch£ là cách ây m¥y nm, tôi và nhà th¡ Ph¡m HÕ l·n lÙi tÛi t­n thành phÑ Thessaloniki, Hy L¡p, à thm mÙt ng°Ýi b¡n tëng là lính lê d°¡ng Pháp sau ch¡y sang hàng ngi ViÇt Minh. Chúng tôi cing b¥m chuông chÝ nh° r¥t lâu, nh°ng không th¥y ai mß cía nên cuÑi cùng ã bÏ i. Th¿ mà nm sau g·p nhau ß Hà NÙi, ng°Ýi b¡n Hy L¡p ¥y kh³ng Ënh úng lúc chúng tôi gÍi, ông ang ngç trong nhà và khi ông, vÑn già và ch­m ch¡p, m·c qu§n áo xong i ra thì ch³ng th¥y ai.

Tuy nhiên, l§n này tôi ã chÝ ç lâu à oán ch¯c trong nhà không có ng°Ýi. Kh£ nng nh§m phòng °ãc lo¡i ngay të §u, vì trên cía có t¥m biÃn nhÏ b±ng kim lo¡i ghi rõ tên ông bà Robert NguyÅn và Mary NguyÅn, téc là NguyÅn Vn Hòa, cùng làng và cùng hÍc mÙt tr°Ýng vÛi tôi.

Ðang lúc th¥t vÍng Ënh vào thang máy i xuÑng thì tôi th¥y phòng bên có ng°Ýi mß cía. MÙt bà già da tr¯ng d¯t con chó giÑng bulldog màu nâu, mõm to và ng¯n i ra. Sau khi chào và tñ giÛi thiÇu mình, tôi nói vÛi bà måc ích tôi ¿n ây.

- Bà cå trong nhà ¥y! - bà già áp.

- Nh°ng tôi b¥m chuông mãi không th¥y ai mß cía?

- Thì bà cå v«n v­y. Ðâu bi¿t gì mà nói. V£ l¡i có muÑn mß cing không có chìa khóa...

Th¥y tôi ng¡c nhiên, bà hàng xóm nói ti¿p:

- Th±ng bé giÝ này ß tr°Ýng. Ông bà NguyÅn i làm c§m luôn chìa khóa. MÙt ph§n sã ß nhà cå không bi¿t, mß cía cho k» x¥u vào. Thành ra coi nh° suÑt ngày cå bË nhÑt trong ¥y. TÙi nghiÇp. TÑi anh l¡i, ch¯c ch¯n hÍ có nhà.

Bà già hàng xóm là ng°Ýi cßi mß. Ra phÑ tôi còn i vÛi bà mÙt quãng. Bà cho bi¿t anh Hòa hiÇn làm viÇc t¡i mÙt công ty iÇn toán, chË vã vÑn tr°Ûc hÍc ti¿ng ViÇt và vn hóa ph°¡ng Ðông, nay d¡y ß tr°Ýng tÕng hãp Chicagô. Kinh t¿ gia ình bình th°Ýng nh° nhiÁu ng°Ýi ß ây. Cn hÙ không thuê mà mua theo kiÃu tr£ góp. C£ hai chi¿c ô tô cing v­y. Còn th±ng bé thì hÍc lÛp ba. HÍc bán trú, h¿t giÝ làm bÑ m¹ mÛi ón vÁ.

- Bà cå sÑng th¿ nào?

- Chúng tôi là láng giÁng tÑt, nh°ng chÉ thÉnh tho£ng mÛi sang thm nhau vào các dËp lÅ. Bà cå ß ri¿t mÙt mình trong phòng riêng. Chëng ¥y nm tôi chÉ nhìn th¥y cå vài l§n khi con cháu °a ra giÛi thiÇu. Không th¥y cå b°Ûc chân khÏi nhà bao giÝ. Ph£i nói c£ hai ông bà NguyÅn và éa cháu r¥t quý cå. ChÉ t¡i tính cå thích th¿.

Tôi c£m ¡n bà già tÑt bång, th§m mëng vì ã có nhïng thông tin c§n thi¿t vÁ cå M­t, coi nh° viÇc m¹ tôi giao ã làm xong, n¿u không quay l¡i °ãc thì cing không có gì ph£i bn khon.

4

Nh°ng ngay tÑi hôm ¥y tôi quay l¡i, dù ã quá chín giÝ tÑi. ChÉ m¥y giây sau khi b¥m chuông, chính anh Hòa ra mß cía. Anh nh­n ngay ra tôi và vÓn vã d«n vào phòng khách, cé chân giày bám §y tuy¿t d«m lên th£m, theo úng phong cách Mù. Chúng tôi tëng là b¡n chn trâu thÝi bé cho ¿n khi tôi i hÍc xa. Sau ó hình nh° chúng tôi còn g·p nhau vài l§n nïa tr°Ûc ngày anh m¥t tích trên biÃn. Anh tíu tít gÍi vã con ra chào khách. Chúng tôi nói vÛi nhau b±ng ti¿ng ViÇt. Anh Hòa v«n giï nguyên giÍng DiÅn Châu r¥t n·ng.

ChË Mary vã anh nói giÍng miÁn Nam, ch¯c th§y d¡y tr°Ûc ây ng°Ýi Nam BÙ. Còn th±ng con thì ch³ng ra giÍng vùng nào, m·c dù nó nói khá sõi.

Sau mÙt lúc ôn l¡i k÷ niÇm x°a, anh Hòa nói:

- ChiÁu nay i làm vÁ, bà hàng xóm cho bi¿t có ng°Ýi të bên n°Ûc sang tìm g·p, ngh) mãi không bi¿t ai, hóa ra là anh.

- Bà cå âu? - Tôi hÏi khi mãi không th¥y anh nh¯c gì vÁ m¹.

- Cå ß ây và v«n m¡nh khÏe. Cå ang ngÓi trong phòng mình. Có iÁu g§n ây ch¯c do tuÕi tác, cå có v» b¯t §u l©n th©n. SuÑt ngày l·ng im ngÓi mÙt ch×, m m nhìn âu ó và suy ngh) nhïng gì có trÝi mÛi bi¿t. Anh vào thm cå i, kà th­t nhiÁu chuyÇn quê h°¡ng vào, ch¯c cå s½ mëng l¯m.

Tôi theo anh i sang phòng bên.

Ðó là mÙt cn phòng khá rÙng, mÍi thé Áu tr¯ng toát nh° phòng bÇnh viÇn. Të các béc t°Ýng, tr§n nhà, t¥m ri ô, chi¿c gi°Ýng ôi phç ga ph³ng phiu cùng chi¿c chn g¥p gÍn gh½, chi¿c gÑi bông, ¿n chi¿c tç ñng qu§n áo và chi¿c chao èn §u gi°Ýng - t¥t c£ Áu màu tr¯ng. C£ chi¿c gh¿ bành r¥t sâu và lÛn kê sát cía sÕ cing tr¯ng. Và lÍt thÏm trong ó là mÙt bà già bé nhÏ ang Ý «n nhìn ra ngoài qua t¥m kính cía sÕ không che ri-ô. Bên ngoài tuy¿t ang r¡i nhïng bông lÛn và dày, nhìn th¥y r¥t rõ nhÝ hÇ thÑng èn chi¿u sáng cñc m¡nh cça các tòa nhà bên c¡nh. Bà cå không nh­n th¥y chúng tôi ang b°Ûc vào.

- M¹ ¡i, có anh Lân bên n°Ûc sang thm m¹ ây này! - Anh Hòa nói to. - Anh Lân con bà Ho¡t làng ta, m¹ nhÛ không? Bà Ho¡t v«n cùng m¹ i chã Hôm ¥y mà!

Bà cå M­t quay sang nhìn tôi b±ng cái nhìn vô c£m, ch¯c v«n ch°a dét khÏi nhïng ý ngh)a triÁn miên cça mình và v«n ch°a nh­n ra tôi là ai, ho·c có nh­n ra cing ch°a tin là th­t.

Anh Hòa kéo chi¿c gh¿ nhÏ l¡i g§n cho tôi ngÓi, rÓi kh½ nói:

- Cå v«n th¿ ¥y, cé nh° ng°Ýi m¥t hÓn. Tôi ra ngoài nhé, Ã anh và cå nói chuyÇn tñ nhiên.

Tôi ngÓi xuÑng gh¿, nh¹ nhàng c§m bàn tay kh³ng khiu, en x¡m cça bà trong hai tay mình.

- Chào bác. Cháu là con trai c£ bà Ho¡t làng V)nh Yên ta ây. M¹ cháu b£o ¿n thm bác...

Bà cå v«n nhìn tôi không chÛp m¯t. Bàn tay nhÏ bé cça bà run run trong tay tôi. Ðôi m¯t r°ng r°ng nh° muÑn khóc, nh°ng bà không nói gì.

- Bác v«n khÏe ché ¡? M¹ cháu nh¯c bác luôn.

- Ra m¹ anh còn nhÛ ¿n tôi à? Làng xóm v«n nhÛ tôi à? - CuÑi cùng bà cå lên ti¿ng.

- Có ché ¡. Ai cing nhÛ và mëng cho bác °ãc sÑng vÛi con cháu sung s°Ûng bên này. Nh°ng bây giÝ quê ta cing khá l¯m rÓi, không khÕ nh° tr°Ûc nïa. NhiÁu cái mÛi l¯m.

Tôi b¯t §u kà vÁ nhïng thay Õi trong làng, të viÇc có iÇn l°Ûi cách ây ba nm, nhiÁu nhà có ti-vi, xe máy, ¿n viÇc huyÇn cho xây con °Ýng lÛn r£i nhña h³n hoi, ô tô ch¡y qua làng hÇt nh° ngoài thË tr¥n, còn çy ban xã thì có c£ máy iÇn tho¡i. Tôi còn cho bà bi¿t ai trong sÑ ng°Ýi già trong làng vëa ch¿t, con nhà ai °ãc hÏi vã, g£ chÓng..

- Anh nói làng ta ç n rÓi à?

- Vâng, không còn c£nh ét bïa nh° tr°Ûc nïa. H¡n th¿, bây giÝ nhà nào cing n c¡m tr¯ng, không ph£i Ùn khoai...

- Và ngày ba bïa?

- Ðúng th¿ ¡. Ngày ba bïa.

Bà cå ngÓi im, v» không tin.

- C£ nhà ông Thíu? C£ cÑ Chuyên?

- Vâng, c£ ông Thíu. Th±ng Ding con ông ¥y còn s¯m °ãc máy cày cày thuê cho c£ làng ¥y. Còn cÑ Chuyên thì ch¿t nm ngoái, chín m°¡i chín tuÕi, nh°ng làng báo lên xã mÙt trm, và °ãc xã éng ra tÕ chéc chôn c¥t chu áo l¯m. Có c£ ¡i diÇn trên huyÇn mang tiÁn vÁ mëng nïa. Bác bi¿t không. Rú Th§n bây giÝ °ãc bi¿n thành ngh)a trang cça làng ta. M×i dòng hÍ mÙt ô riêng. Bao nhiêu mÓ m£ các cå kõ x°a nay Áu gom vÁ ây, cé theo thé tñ trên d°Ûi mà x¿p, vëa ý ngh)a l¡i vëa ¹p m¯t.

- Con Sáu d¡o này th¿ nào? Có hay lên c¡n nïa không?

- Cháu ß Hà NÙi, thÉnh tho£ng mÛi vÁ nên không rõ l¯m. Nghe m¹ cháu nói thì cing bình th°Ýng.

- Còn ôi lãn?

Tôi ngÓi im vì ch³ng bi¿t nói gì.

Bà cå l¡i tr§m ngâm nhìn ra ngoài, n¡i nhïng bông tuy¿t lÛn v«n không ngëng r¡i, thong th£ và ch­p ch¡p nh° ý ngh) trong §u cå.

- Cái Sáu o£ng l¯m. Không hiÃu nó có bi¿t tính con Cåt Ðuôi thích n cç mùng không. Ngoài ao nhiÁu mùng, không khéo nó l¡i bÏ tiÁn mua rau lang trong khi à mùng thÑi c£ Ñng. - Bà cå nói, vÛi chính mình nhiÁu h¡n là vÛi tôi.

RÓi cå thong th£ l¥y të d°Ûi gh¿ bành mÙt hÙp tr§u và cái Ñng nhÕ b±ng Óng cáu b©n em të ViÇt Nam sang. Cing thong th£ nh° v­y, cå têm mÙt mi¿ng, có c£ vôi và cau t°¡i, rÓi °a lên miÇng nhai.

- M¹ cháu b£o mang cho bác ít cau tr§u quê nhà, nh°ng không ch¯c tìm th¥y nên cháu không mang theo.

- Bên này cing có. Th±ng Hòa nó nhÝ mua âu ó të miÁn Tây. T°¡ng cà m¯m Ût không thi¿u cái gì.

Mãi ¿n lúc này tôi mÛi nh­n th¥y bà cå M­t v«n m·c chi¿c qu§n låa en, chi¿c áo v£i gå ã sÝn, và §u v«n qu¥n chi¿c khn nhung ci hÇt nh° ngày nào tôi g·p cå ß làng. N¿u không có màu tr¯ng cça các Ó v­t trong cn phòng s¡ch s½, l¡nh l½o ß tòa nhà kính nm m°oi sáu t§ng và màu tr¯ng cça tuy¿t Chicagô nhïng ngày cuÑi nm này, thì khó có thà hình dung bà cå ang xa quê nhà hàng chåc nghìn cây sÑ, ß mÙt ¥t n°Ûc có thà là no ç, sung s°Ûng ¥y, nh°ng th­t buÓn và xa l¡. B¥t giác tôi có c£m giác nh° bà cå vëa i c¥y vÁ, ang tÏm t»m nhai tr§u, trò chuyÇn vÛi m¹ tôi, thì b×ng bË bàn tay vô hình nào ó bê nguyên xi sang ây, tách khÏi màu xanh quê h°¡ng làng xóm, khÏi nhïng t­p tåc và viÇc làm vÑn quen thuÙc të ngàn x°a, à tÛi cái thành phÑ khÕng lÓ, xám xËt và l¡nh giá này. Cå nh° cây mùng të ao bùn ViÇt Nam bË nhÕ b­t rÅ em c¥y xuÑng cánh Óng tuy¿t quê ng°Ýi. Và dù °ãc giï trong nhà kính ¥m áp, °ãc chm sóc tÑt, cây mùng ¥y v«n ngày mÙt héo qu¯t. Сn gi£n do bË ·t nh§m ch×.

- N°Ûc Mù rÙng và ¹p, bác có hay i ch¡i, xem ây ó không? - Tôi hÏi.

- Không. Nm nm nay tôi không b°Ûc chân ra khÏi nhà.

Lúc lái ô tô °a tôi vÁ khách s¡n, tôi hÏi anh Hòa vì sao. Anh nói có l½ do cå sã. Ch£ là hôm mÛi ¿n, Ã cå bi¿t n°Ûc Mù là gì, anh °a cå lên t­n t§ng cuÑi cùng cça tòa nhà Sears Tower 110 t§ng, cao nh¥t th¿ giÛi. Cå nhìn xuÑng chóng m·t suýt ng¥t. Khi xuÑng, thang máy ch¡y nhanh quá, cå còn nôn c£ ra tay áo con. Të ¥y anh rç i âu, cå nh¥t Ënh không chËu.

- Bác có nhÛ nhà không? Có muÑn vÁ thm quê không? - tôi hÏi.

Bà cå ngÓi im hÓi lâu, hai m¯t r°ng r°ng Ý «n nhìn nhïng cánh tuy¿t xÑp r¡i không dét ngoài cía sÕ. L§n nïa bà cå l¡i chìm trong th¿ giÛi nhïng ý ngh) au buÓn không dét cça mình. Tôi cing kiên nh«n ngÓi im, không hÏi thêm câu nào nïa. CuÑi cùng, cå ch­m ch¡p, khó nhÍc éng d­y të chi¿c gh¿ bành lÛn màu tr¯ng. Tôi Ënh á nh°ng cå ra hiÇu không c§n. Và cing ch­m ch¡p, khó nhÍc nh° v­y, cå cßi chi¿c áo gå sÝn ang m·c trên ng°Ýi, út vào hai túi hai mi¿ng tr§u têm sµn, c©n th­n vuÑt th³ng tëng thân áo, Ñng tay rÓi gói vào mÙt tÝ báo. Cå còn l¥y sãi len Ï g¥p bÑn, cÙt chéo vuông véc nh° chi¿c bánh ch°ng.

Xong, cå kính c©n ·t chi¿c áo vào tay tôi. L§n này thì cå khóc thñc sñ. Hai dòng n°Ûc m¯t hi¿m hoi të të ln xuÑng và nhòe d§n theo nhïng lÛp nhn sâu trên khuôn m·t già nua khô qu¯t. Tôi cing xúc Ùng không kém và chÉ bi¿t éng im, chÝ xem cå Ënh làm gì.

- Anh nói hÙ vÛi m¹ anh là tôi nhÛ bà ¥y l¯m, nhÛ bà con, làng xóm l¯m. Bây giÝ g·p anh ây, tôi có thà nh¯m m¯t °ãc rÓi. Tôi bi¿t tôi ch³ng còn sÑng bao lâu nïa, và ch¯c ch¯n s½ ph£i ch¿t ß cái xé l¡nh l½o, xa l¡ này. V­y nhÝ anh mang cái này vÁ chôn c¡nh mÙ ông lão nhà tôi, bây giÝ ã °ãc °a vÁ Rú Th§n, trong ngh)a trang hÍ Hoàng mÛi xây nh° anh nói. N¿u °ãc, b£o ng°Ýi ta ¯p cho tôi n¥m mÙ gi£ cho có vã có chÓng. Ông ¥y á cô ¡n, mà cing á tçi cho tôi...

Tuy¿t v«n không ngëng r¡i. Ðêm ã khuya, các °Ýng phÑ Chicagô vÑn ã rÙng càng thêm rÙng. Anh Hòa c§m lái cho xe i thong th£ vì °Ýng tr¡n. Tôi ngÓi yên phía sau. Chi¿c áo sÝn nh¹ tênh cça bà cå M­t è n·ng trong tay tôi, nh° thà tôi ang mÙt mình b¿ cå v°ãt hàng v¡n cây sÑ °a vÁ n¡i yên nghÉ cuÑi cùng trên ¥t m¹.

Chicago - Hà NÙi, 2.1997

Quí bà n c¯p Ng°Ýi vi¿t: Thái Bá Tân 10/10/2006 QUÍ BÀ N C®P

SÑ chç nh­t tu§n vëa rÓi, ß måc "Bà con hãy c£nh giác", báo"Ti¿ng còi" có ng mÙt tin nh° sau: (trích)

n c¯p ß siêu thË, còn m¡o danh là ViÇt KiÁu trí théc!

Hôm qua, t¡i siêu thË Bông HÓng, mÙt phå nï tr» ¹p, n diÇn lËch sñ bË b¯t qu£ tang gi¥u trong ng°Ýi mÙt bánh xà phòng camay, mÙt bàn ch£i oral-B và hai thÏi son lo¡i hÓng nh¡t do Xí nghiÇp mù ph©m Sài Gòn s£n xu¥t. Giá trË v­t n c¯p không lÛn, nh°ng iÁu áng chú ý là sau khi bË nhân viên b£o vÇ phát giác, thË tñ nh­n là ViÇt KiÁu ß Pháp vÁ thm quê, cho xem c£ hÙ chi¿u và còn gi£ b¯t ch°Ûc ti¿ng ViÇt l¡ lÛ r¥t khéo. Khi °ãc hÏi ã v­y sao còn n c¯p nhïng thé ch³ng m¥y giá trË này, thË ¥p úng không tr£ lÝi °ãc. Nh­n th¥y ây là tr°Ýng hãp áng ngÝ, không lo¡i trë kh£ nng có âm m°u bôi nhÍ uy tín Óng bào ta ß n°Ûc ngoài à phá ho¡i chính sách ¡i oàn k¿t cça nhà n°Ûc, ng°Ýi qu£n lý cía hàng ã °a thË tÛi Ón công an. T¡i ây, khám ng°Ýi thË, ng°Ýi ta phát hiÇn th¥y có nhiÁu ngo¡i tÇ và nhïng tÝ ngân phi¿u giá trË lÛn. Nhïng lÝi khai cça thË r¥t mâu thu«n và phi lý, khi¿n nhà chéc trách không thà không nghi v¥n.. Theo yêu c§u thi¿t tha cça °¡ng sñ, và cing à giúp nhà chéc trách làm rõ vå viÇc, chúng tôi ch°a cho ng £nh cing nh° ch°a nêu rõ ích danh tên tuÕi k» n c¯p kó cåc ó"

HiÇn t°ãng n c¯p ß siêu thË hiÇn khá phÕ bi¿n và ang có chiÁu h°Ûng gia tng. NhiÇm vå cça nhïng tÝ báo nh° "Ti¿ng còi" là ph£i kËp thÝi thÕi còi báo Ùng, góp ph§n ngn ch·n nó. Tuy nhiên, công b±ng mà nói, có l½ c£ tÝ báo l«n ng°Ýi Íc s½ ch³ng quan tâm m¥y ¿n mÙt vå n c¯p trË giá ba bÑn chåc nghìn Óng, n¿u không vì nhïng chï gi­t gân nh° "ViÇt KiÁu n c¯p", "xinh ¹p, n diÇn lËch sñ" ho·c "trong ng°Ýi thË có nhiÁu ngo¡i tÇ và nhïng tÝ ngân phi¿u giá trË lÛn". Mà rÓi ch¯c sñ "gi­t gân" cùng "vå viÇc" ¥y cing bË ng°Ýi ta quên ngay vào sáng hôm sau nh° hàng trm m©u tin "gi­t gân" khác ng nhan nh£n trên các báo hiÇn nay. Th¿ nh°ng "Ti¿ng còi" sÑ chç nh­t ti¿p ã quay l¡i chuyÇn này vÛi bài báo dài có nhan Á: "Nói thêm vÁ vå n c¯p siêu thË còn m¡o danh là ViÇt KiÁu", vÛi giÍng iÇu nhã nh·n và thiÇn chí h¡n nhiÁu.

Th°a b¡n Íc, ng°Ýi phå nï n c¯p ß siêu thË Bông HÓng mà chúng tôi °a tin tu§n tr°Ûc hóa ra úng là ViÇt KiÁu th­t, të Pháp mÛi vÁ quê n T¿t Tân Tõ này. H¡n th¿, sau khi kiÃm tra l¡i, nhà chéc trách nh­n th¥y nhïng lÝi bà khai không ph£i không có c¡ sß, m·c dù khó tin. Do v­y bà °ãc tñ do ngay mà không ph£i chËu b¥t kó hình ph¡t nào, ngoài lÝi nh¯c sau này không à x£y ra nhïng tr°Ýng hãp t°¡ng tñ. Hôm qua, tr°Ûc khi lên °Ýng vÁ n°Ûc, m·c dù còn m¥y ngày nïa mÛi T¿t, bà có ¿n tòa so¡n trao cho b£n báo chúng tôi mÙt béc th° dài, °ãc bi¿t cùng mÙt lúc còn gíi cho ông chç cía hàng siêu thË Bông HÓng và Ón công an ã xem xét vå viÇc cça bà. Nh­n th¥y ây là béc th° áng chú ý ß vài khía c¡nh, và °ãc sñ Óng ý cça ng°Ýi vi¿t, chúng tôi xin cho ng toàn bÙ Ã b¡n Íc tham kh£o.

*

Th°a các ông,

Tôi vi¿t th° này à bÕ sung nhïng gì ã khai, hoàn toàn không có ý bào chïa, n¿u không muÑn nói ng°ãc l¡i.

X°a nay nhïng ng°Ýi n c¯p luôn gi¥u di¿m thói x¥u cça mình. Tr°Ýng hãp bË b¯t qu£ tang, hÍ cing tìm cách chÑi cãi n¿u chÑi cãi °ãc. ViÇc ¥y dÅ hiÃu. Nh°ng tôi là mÙt ngo¡i lÇ, vì tôi là k» n c¯p áng khinh bÉ, và vì c£ viÇc chính tôi ang em chuyÇn mình kà vÛi các ông. Xin ëng ngh) tôi là con ngÑc, mÙt må tâm th§n hay ¡n gi£n muÑn trâng tráo tÏ ra khác ng°Ýi. Tôi cing au xót l¯m, và sau nhiÁu l§n hoãn i hoãn l¡i, hôm nay tôi quy¿t Ënh s½ nói h¿t t¥t c£. Tôi làm th¿ à ph§n nào nh¹ bÛt trong lòng, à các ông hiÃu tôi và nhân tiÇn thí phân tích tâm lý n c¯p, n¿u qu£ có mÙt khái niÇm tâm lý nh° th¿, và cuÑi cùng, qua tr°Ýng hãp cça tôi, hy vÍng các nhà khoa hÍc có thà rút ra °ãc ôi iÁu cho công trình nghiên céu cça hÍ vÁ bÇnh n c¯p. Vâng, bÇnh n c¯p. Hay úng h¡n, bÇnh n c¯p v·t. Và tôi, xét vÁ mÍi ph°¡ng diÇn, úng là ng°Ýi ang m¯c cn bÇnh quái ác ¥y. Tôi nói th¿ không à mong gi£m tÙi, mà thñc tình vì không thà gÍi cái tính x¥u n c¯p v·t ¥y cça tôi b±ng cái tên nào khác ngoài viÇc coi nó là mÙt cn bÇnh nh° bao cn bÇnh khác.

Vâng, tôi là mÙt ng°Ýi n c¯p, mÙt må n c¯p chính hiÇu, hay các ông có thà gÍi là mÙt quí bà n c¯p. Thñc tình, gÍi th¿ không ph£i không có c¡ sß. VÑn là éa con hoang, tôi không bi¿t và cing không hÁ muÑn bi¿t bÑ m¹ » cça tôi là ai. Tôi chÉ bi¿t ng°Ýi ta nh·t °ãc tôi âu ó rÓi °a vào tr¡i mÓ côi, lúc lên bÑn thì °ãc mÙt c·p vã chÓng ng°Ýi Pháp xin vÁ làm con nuôi. пn nay tôi ã 35 tuÕi, sÑng Ùc thân (không dám l¥y chÓng vì sã » ra mÙt li n c¯p giÑng m¹).

Tôi ngh) tôi thëa h°ßng gien n c¯p të ng°Ýi m¹ », ch¯c mÙt må §u °Ýng xó chã nào ó. Có l½ nói th¿ vÁ m¹ mình là không tÑt, nh°ng tôi thñc sñ oán ghét bà ta. Thé nh¥t vì bà bÏ r¡i tôi, thé hai vì truyÁn cho tôi bÇnh n c¯p kia. Còn bÑ m¹ nuôi tôi thì th­t là nhïng ng°Ýi tuyÇt vÛi. HÍ ch¿t të lâu, Ã l¡i cho tôi mÙt gia tài kha khá, ç sÑng suÑt Ýi mà không ph£i làm lång v¥t v£. Tôi °ãc nuôi n¥ng, cho n hÍc và d¡y d× tí t¿ theo kiÃu con nhà giàu.

Nh° à Án bù sÑ ph­n con hoang, trÝi cho tôi bÙ óc thông minh và v» ngoài °a nhìn. V­y là lÛn lên, tñ lúc nào không bi¿t, tôi trß thành mÙt tiÃu th° kh£ ái trong con m¯t nhiÁu ng°Ýi, c£ Pháp l«n ViÇt ß Dijon, n¡i chúng tôi sinh sÑng. Có thà nói tôi ch³ng có t­t x¥u nào (trë cái thói n c¯p v·t mà chÑc nïa tôi s½ nói rõ), l¡i chm hÍc, nên tÑt nghiÇp khoa lu­t tr°Ýng Sorbonne không m¥y khó khn. Sau ¥y tôi hÍc thêm à l¥y b±ng ti¿n s), có mÙt sÑ công trình nghiên céu °ãc ánh giá cao trong giÛi chuyên môn, và không ph£i không nÕi ti¿ng vÁ ph°¡ng diÇn nào ó. Các ông th¥y ch°a, hóa ra trên Ýi cing có nhïng con n c¯p danh giá. Nhïng quí bà n c¯p! Nhïng ti¿n s) n c¯p! Nh°ng gì thì gì, n c¯p v«n là n c¯p và áng bË khinh bÉ.

Nh°ng thí hÏi t¡i sao mÙt ng°Ýi nh° tôi ph£i mang hai ti¿ng nhåc nhã ¥y? Thì ã nói ây là bÇnh, mÙt cn bÇnh tôi m¯c hàng chåc nm nay mà không thé thuÑc hay bác s) nào giúp chïa khÏi. Tôi sµn sàng ánh Õi nó Ã chËu m¯c bÇnh ung th° hay b¥t kó mÙt bÇnh nan y au Ûn nào khác, Ã khÏi luôn cng th³ng Á phòng, khÏi ¥u tranh chÑng l¡i cám d× (th°Ýng không thành công) rÓi sau ó luôn d±n v·t au khÕ.

Theo thu­t ngï chuyên môn, nhïng triÇu chéng §u tiên cça bÇnh n c¯p v·t xu¥t hiÇn ß tôi ngay nhïng ngày §u c¯p sách tÛi tr°Ýng. Cing có thà sÛm nh°ng tôi không nhÛ.

Cùng ngÓi mÙt bàn lÛp mÙt vÛi tôi có con bé Marie. Tôi và nó ch¡i thân vÛi nhau, sÑng chung khu phÑ và °ãc bÑ m¹ hàng ngày °a ón b±ng ô tô, cùng °Ýng, cùng lúc. Nó giúp tôi môn ti¿ng Pháp, tôi giúp nó nhïng môn khác tôi vÑn giÏi h¡n nhiÁu. Tóm l¡i, chúng tôi là ôi b¡n tÑt nh° nhïng ôi b¡n khác ß cái tuÕi ¥y.

MÙt hôm nó khoe °ãc ai ¥y t·ng hÙp bút màu nhân ngày sinh nh­t. MÙt hÙp bút bình th°Ýng lo¡i r» tiÁn cho tr» con hÍc v½. Tôi cing có lo¡i bút ¥y, th­m chí không ph£i mÙt hÙp mà hai, nên lúc §u ch³ng chú ý l¯m. Tuy nhiên nhìn kù, tôi th¥y ó là hàng n°Ûc ngoài, không hiÃu cça Nh­t hay Trung QuÑc, n¯p hÙp có m¥y chï nho và hình nhïng éa bé ngÙ ngh)nh, bå b«m, hai má Ï hÓng nh° nhïng trái ào. ChÉ th¿ thôi mà b×ng d°ng tôi th¥y thích và r¥t muÑn có mÙt hÙp bút nh° th¿, ¿n n×i suÑt buÕi hÍc hôm ¥y tôi không thà ngh) vÁ chuyÇn gì khác. "Mình s½ b£o bÑ m¹ mua!" tôi ngh) rÓi t­p trung nghe cô giáo gi£ng bài. Tôi nhìn lên b£ng v» chm chú l¯m, nh°ng chÉ th¥y hÙp bút kia ang n±m trong chi¿c c·p à mß cça Marie ngay sát ng°Ýi tôi. Tôi bË nó ám £nh không sao c°áng nÕi. Có cái gì ¥y r¥t sâu trong tiÁm théc cé quy¿n ri, thúc giåc tôi cho tay vào c·p cça Marie. Tôi bi¿t ngay hôm sau bÑ m¹ s½ tìm mua cho tôi mÙt hÙp bút nh° th¿ ß phÑ Tàu, ho·c n¿u tôi xin, ch¯c Marie s½ cho không chút do dñ. Chúng tôi v«n th°Ýng cho nhau ç thé l·t v·t. V­y t¡i sao tôi ph£i n c¯p? Ð¥y chính là iÁu tôi không hiÃu và không lý gi£i nÕi. Sách vß và ng°Ýi lÛn luôn d¡y n c¯p là x¥u hÕ. Tôi bi¿t. Tôi cing bi¿t, n¿u bË phát giác, tôi có thà bË nhà tr°Ýng ph¡t n·ng, nh¥t là bË bêu x¥u tr°Ûc các b¡n.

Tôi không bi¿t r°ãu và ma túy cám d× th¿ nào Ñi vÛi con nghiÇn, nh°ng rõ ràng tôi ang bË cám d×. MÙt sñ cám d× ghê gÛm. T¥t nhiên tôi cÑ h¿t séc chÑng l¡i sñ cám d× ó. M¥y l§n tôi ã cho tay vào c·p Marie nh°ng kËp rút l¡i. CuÑi cùng, nh° mÙt con n c¯p lõi Ýi thñc thå, nh±m lúc Marie éng d­y tr£ lÝi cô giáo, tôi nhanh nh¹n l¥y chi¿c hÙp cça nó cho vào c·p mình.

Th­t khó diÅn t£ chính xác c£m giác cça tôi lúc ¥y. Ngoài n×i sã và sñ x¥u hÕ, th­t l¡ lùng, tôi th¥y nh¹ nhõm, th­m chí thÏa mãn, có l½ giÑng sñ thÏa mãn cça con nghiÇn khi °ãc tiêm chích. Tuy nhiên, sau nhïng giây phút thÏa mãn ng¯n ngçi ó, tôi b¯t §u bË l°¡ng tâm c¯n dét. M·t tôi Ï bëng, ng°Ýi toát mÓ hôi, may các b¡n và cô giáo không nh­n th¥y. Bây giÝ, iÁu tôi quan tâm là làm cách nào tr£ l¡i hÙp bút khÑn khÕ kia. Nh°ng b×ng có chuông báo h¿t giÝ, Marie vÙi vã óng c·p và cùng c£ lÛp ch¡y ùa ra khÏi phòng hÍc.

V­y là tôi thành con n c¯p. Ðà bào chïa cho mình, tôi viÇn ç lý do, cuÑi cùng v«n ph£i tñ thëa nh­n r±ng mình ã hành Ùng nh° mÙt con n c¯p. Tôi thñc sñ không hiÃu vì sao có thà x©y ra cái iÁu kinh khçng ó. DÍc °Ýng vÁ nhà, nh­n th¥y có gì khác th°Ýng, bÑ m¹ g¡n hÏi nh°ng tôi ngÓi im không nói. TÑi ¿n tôi gi£ vÝ kêu mÇt rÓi khóa trái cía ß ló trong phòng. SuÑt êm hôm ¥y tôi n±m khóc, hÑi h­n và tñ xÉ v£ mình.

Hôm sau ¿n lÛp, tôi tr£ l¡i cho Marie hÙp bút, nói tôi c§m xem và bÏ nh§m vào c·p mình. Nó tin, t¥t nhiên, vì làm sao có thà ngh) tôi là k» n c¯p.

Sau l§n ¥y, trong suÑt nm cùng hÍc lÛp mÙt, tôi còn n c¯p cça nó m¥y thé l·t v·t khác. L§n nào tôi cing bË ma lñc cám d× kia thôi thúc, cing ¥u tranh, d±n v·t và cuÑi cùng v«n không c°áng l¡i nÕi. L§n nào tôi cing khôn khéo tìm °ãc lý do tr£ l¡i mà nó không chút nghi ngÝ.

Tôi b¯t §u sã chính b£n thân mình. Ðà khÏi bË cám d×, të nm lÛp hai, khi Marie theo bÑ m¹ lên sÑng ß Paris, tôi xin phép cô giáo cho ngÓi riêng mÙt mình mÙt bàn t­n cuÑi lÛp. Tôi trß nên sÑng khép mình, n¡m nÛp lo sã. Trong lÛp, tôi luôn cÑ nhìn th³ng lên b£ng à khÏi ph£i th¥y cái gì ó cça ng°Ýi khác mà tôi có thà n£y sinh sñ thèm muÑn n c¯p. TH¾ MÀ NHîNG NM ti¿p theo tôi v«n n c¯p nhiÁu l§n nïa, lúc chi¿c bút bi, chi¿c c·p tóc, lúc cuÑn sách ho·c th­m chí chÉ chi¿c t©y bé tí. Có cái tôi tr£ l¡i °ãc, có cái không.

Þ nhà, tôi n c¯p cça c£ bÑ m¹, toàn nhïng thé vÛ v©n. Kà cing l¡, nhïng thé ¥y tôi có thà tñ do l¥y dùng ho·c hÏi xin, th¿ mà tôi l¡i n c¯p. Vâng, úng là n c¯p, vì tôi chÍn lúc ông bà i v¯ng ho·c không chú ý à l¥y chúng. B£n thân hành Ùng n c¯p ¥y t¡o cho tôi mÙt c£m giác thích thú áng kinh tßm không c¯t ngh)a nÕi. T¥t nhiên ß nhà mÍi viÇc ¡n gi£n h¡n nhiÁu. Th°Ýng thì sau ó tôi à l¡i nhïng thé ã n c¯p vào ch× ci. N¿u không, bÑ m¹ cing chÉ r§y la tôi bëa bãi, tñ ý l¥y cái này, cái nÍ cça ng°Ýi khác khi¿n hÍ ph£i m¥t công tìm ki¿m.

LÛn lên, tôi l·ng l½ tìm cách lý gi£i hành vi n c¯p cça mình và cÑ hiÃu nguyên nhân cça nó. Ph£i v¥t v£ l¯m tôi mÛi bi¿t °ãc nguÓn gÑc xu¥t thân cça tôi ß sß nh­p c°, r±ng tôi là éa con hoang bË bÏ r¡i khi mÛi lÍt lòng. BÑ m¹ nuôi luôn gi¥u kín viÇc này, chÉ nói tôi là con gái gia ình mÙt ng°Ýi b¡n ViÇt Nam không may bË tai n¡n ch¿t c£ bÑ l«n m¹, và ông bà ã nh­n tôi vÁ nuôi. HÍ còn bËa chuyÇn nh° thà bÑ m¹ » cça tôi là ng°Ýi danh giá, có hÍc, th­m chí giàu có. Th­t ra tôi cing không bi¿t m¹ » tôi có ph£i là mÙt con n c¯p §u °Ýng xó chã hay không. Tôi ngh) th¿ ¡n gi£n vì không tìm ra nguyên nhân nào khác ngoài bÇnh di truyÁn, khi¿n mÙt ng°Ýi nh° tôi có tính n c¯p v·t. Hay nói cách khác, sinh ra trên Ýi, tôi ã mang trong mình gien n c¯p.

Tôi bÏ công Íc r¥t nhiÁu sách vÁ l)nh vñc này. Khoa hÍc ã tìm °ãc mÑi liên hÇ giïa hành vi b¡o lñc và tÙi ph¡m vÛi mÙt lo¡i gien nào ó, và nó có thà truyÁn të th¿ hÇ này sang th¿ hÇ khác. Thñc t¿ cuÙc sÑng cing chéng minh iÁu ¥y. Tôi bi¿t ViÇn nghiên céu y t¿ Mù ß Washington ang ti¿n hành nghiên céu à g¡t bÏ ho·c vô hiÇu hóa lo¡i gien này ß con cái nhïng ng°Ýi có lý lËch tÙi ph¡m. N¿u hÍ thành công, ch¯c ch¯n tÉ lÇ tÙi ph¡m trên th¿ giÛi s½ gi£m h³n.

Còn gien n c¯p thì sao? LiÇu khoa hÍc có thà làm °ãc gì à giúp á nhïng ng°Ýi nh° tôi không? LiÇu các bác s) có thà ti¿n hành ph«u thu­t, c¯t bÏ cái gì ó, ho·c tiêm lo¡i thuÑc gì ó à tôi khÏi bË giày vò bßi sñ thèm muÑn n c¯p không?

Trong t°¡ng lai r¥t có thà iÁu này s½ trß thành hiÇn thñc. T¡m thÝi thì tñ tôi ph£i v­t lÙn vÛi chính mình. Tôi ang bË bÇnh mà không dám cho ai bi¿t, không thà nhÝ ai giúp. Nhìn bÁ ngoài ai cing t°ßng tôi h¡nh phúc, trong khi thñc ra tôi c£m th¥y vô cùng b¥t h¡nh. Tôi tÑt nghiÇp tr°Ýng lu­t mà không dám i làm. Làm sao tôi có thà éng ra xét xí hay bào chïa cho ai ¥y khi tôi là mÙt con n c¯p, và b¥t cé lúc nào cing có thà n c¯p cái gì ¥y cça Óng nghiÇp hay bË cáo? Th­m chí tôi ph£i tránh ch× ông ng°Ýi, không dám ß l¡i mÙt mình khi ¿n nhà b¡n ch¡i, dù chÉ vài phút, vì trong vài phút ng¯n ngçi ¥y tôi có thà không c°áng l¡i °ãc và s½ làm cái iÁu tôi luôn lo sã.

Trong chëng mñc nào ó, có thà nói tôi là ng°Ýi b£n l)nh. Tôi ã v°ãt qua ph§n lÛn các thí thách. Th¿ mà ¿n nay tôi v«n giï trong nhà mình vài chåc chi¿c thìa, d)a, dao n, cing kho£ng chëng ¥y chi¿c bút và nhiÁu thé linh tinh khác mà tôi ã n c¯p trong nhiÁu tr°Ýng hÍp khác nhau nh°ng sau ó không hoàn tr£ °ãc. TÑi nào tôi cing l¥y chúng ra ¿m à nh¯c mình vÁ sñ hiÇn diÇn cça b£n nng n c¯p trong tôi, và cing à tng thêm nghË lñc Á phòng nó.

Các cía hàng siêu thË là n¡i cám d× tôi nhiÁu h¡n c£, và tôi cing sã không dám vào nh¥t. MÍi thé mua s¯m, të thñc ph©m ¿n các Ó dùng sinh ho¡t, tôi Áu yêu c§u ng°Ýi bán mang ¿n nhà, vì bi¿t n¿u tÛi cía hàng, r¥t có thà tôi s½ ph¡m tÙi. ÐiÁu ¥y ã x©y ra m¥y l§n, may không bË phát giác. Th°Ýng sau ó tñ tôi quay l¡i nói quên ch°a tr£ tiÁn. MÙt sÑ ng°Ýi bán hàng tÏ ý nghi ngÝ, nh°ng th¥y v» bÁ ngoài quí phái cça tôi, hÍ ch³ng nói gì.

MÙt l§n ß Paris, viÇc này x£y ra cách ây nm nm, t¡i mÙt cça hàng thÝi trang nÕi ti¿ng dành cho ng°Ýi giàu, tôi ã bË b¯t qu£ tang khi n c¯p mÙt chi¿c nËt vú. Tr°Ûc ó mÙt thÝi gian gian dài, nhÝ cÑ g¯ng phi th°Ýng, tôi c°áng l¡i °ãc và không hÁ n c¯p mÙt cái gì. Có thà vì th¿ mà tôi ã chç quan vÛi mình chng?

L§n ¥y tôi mua mÙt chi¿c váy d¡ hÙi hiÇu Versace giá 990 ô-la, mÙt chi¿c s¡-mi Piere Cardin 200 ô-la, th¿ mà quÉ th§n xui khi¿n th¿ nào, tôi l¡i n c¯p chi¿c nËt vú ch°a §y 20 ô-la mà tôi hoàn toàn không c§n ¿n. Tôi kín áo gi¥u nó trong ngñc. Vì ây là cía hàng dành cho giÛi th°ãng l°u, giá cao g¥p ba, bÑn bình th°Ýng, nên ng°Ýi ta không ·t camera theo dõi, và nhân viên không °ãc phép có b¥t kó sñ nghi ngÝ nào Ñi vÛi khách.

Khi tôi b°Ûc ra khÏi cía hàng, ang Ënh lên ô tô vÁ nhà thì mÙt ng°Ýi àn ông n m·c lËch sñ i l¡i, gÍi úng tên tôi và mÝi tôi vào quán cà phê g§n ¥y "Ã bàn chút viÇc".

- ViÇc gì? - tôi khó chËu hÏi.

H¯n b£o chuyÇn v·t thôi, vào quán s½ bi¿t. Tôi không chËu.

- ChuyÇn vÁ cái bà ang gi¥u trong ngñc ¥y! - CuÑi cùng h¯n nói nhÏ nh¹, vÛi sñ thông c£m cÑ ý. H¯n còn nghiêng mình chÉ tay vÁ phía quán cà phê. - Không có gì nghiêm trÍng âu, xin bà ëng lo. - H¯n tr¥n an tôi và mÉm c°Ýi lËch sñ.

Toàn bÙ con ng°Ýi h¯n toát lên sñ nhã nh·n Ãu cáng. Tôi cÑ oán hiÃu h¯n muÑn gì khi miÅn c°áng i theo h¯n. "H¯n muÑn tÑng tiÁn mình ây", tôi th§m ngh). Nh°ng tôi nh§m. H¯n nói h¯n là mÙt thám tí °ãc thuê à theo dõi ß cía hàng này. Sau mÙt hÓi bóng gió xa xôi, h¯n trâng tráo Á nghË tôi ngç qua êm vÛi h¯n à Õi l¥y viÇc h¯n giï kín vå n c¯p này, và b±ng cách ¥y "b£o vÇ uy tín mÙt quí bà, mÙt ng°Ýi nÕi ti¿ng" nh° tôi.

Ph£n éng §u tiên cça tôi là muÑn tát mÙt cái th­t m¡nh vào cái m·t ¹p trai Ãu cáng cça h¯n rÓi ¿n tñ thú vÛi ông chç cía hàng, rÓi muÑn ra sao thì ra. Th¿ mà iÁu duy nh¥t tôi có thà làm lúc ¥y là ngÓi l·ng ng°Ýi, chua xót và au Ûn. Tôi muÑn khóc mà không khóc °ãc. Të gi­n dï, nhåc nhã, d§n d§n tôi chuyÃn sang lo sã. Không l½ iÁu bí m­t tôi v¥t v£ gi¥u kín bao nm nay bây giÝ s½ lÙ ra? Và trong m¯t nhïng ng°Ýi vÑn yêu m¿n, kính trÍng tôi, tôi b×ng lÙ nguyên hình là mÙt må n c¯p v·t áng phÉ nhÕ? Tôi hình dung ngày mai các báo s½ ng tin gi­t gân này và thái Ù cça ng°Ýi ta s½ th¿ nào. Tôi co rúm ng°Ýi không dám ngh) ti¿p. Trong khi ó tên thám tí Ãu gi£ kia v«n kiên nh«n chÝ con mÓi cça h¯n, vÛi v» l¡nh lùng và thích thú.

Ðêm hôm ¥y, g·p h¯n xong, të khách s¡n b°Ûc ra, tôi ã ngh) ¿n cái ch¿t. ChÉ cái ch¿t mÛi gi£i thoát khÏi nhïng au khÕ, d±n v·t tôi ph£i âm th§m chËu ñng. Tr°Ûc ¥y nhiÁu l§n tôi cing ngh) tÛi viÇc tñ tí, nh°ng l§n này thì sñ nhåc nhã ã ©y quy¿t tâm cça tôi tÛi Énh iÃm.

Tôi phóng xe ra bÝ sông Seine. Phía d°Ûi, dòng n°Ûc en x«m v«n lïng lÝ ch£y nh° bao Ýi nay và ang sµn sàng ón nh­n tôi nh° bao ng°Ýi àn bà b¥t h¡nh khác suÑt hàng trm nm qua. Có l½ tôi ã ngÓi r¥t lâu trên c§u. Không ph£i tôi sã ch¿t, mà chÉ muÑn kéo dài sñ sÑng thêm ít phút à suy ng«m l¡i l§n nïa toàn bÙ cuÙc Ýi mình.

CuÑi cùng, khi tôi ch°a kËp thñc hiÇn ý Ënh tñ tí thì mÙt nhân viên c£nh sát xu¥t hiÇn. Ông ta dùng séc kéo tôi xa thành c§u, ¥n vào ô tô và °a tôi vÁ nhà. Ch¯c tho¡t nhìn, ông ã bi¿t tôi Ënh làm gì. NhiÁu nm trong nghÁ, có l½ ông tëng g·p không ít tr°Ýng hãp t°¡ng tñ và bi¿t nên c° xí th¿ nào. Sau ó tôi Ñm liÇt gi°Ýng suÑt mÙt tháng, và ch³ng bao giÝ ·t chân vào mÙt cía hàng nào nïa.

Bây giÝ tôi nói vÁ chuyÇn x©y ra ß siêu thË Bông HÓng.

D«u ch³ng còn ai thân thích, nh°ng thÝi gian g§n ây tôi hay vÁ ViÇt Nam, kho£ng vài nm mÙt l§n. Ch³ng ph£i vì nhÛ quê hay yêu n°Ûc, ¡n gi£n tôi thích i ây ó cho á buÓn. Tôi v«n th°Ýng du lËch kh¯p n¡i trên th¿ giÛi. Nhïng l§n tr°Ûc ¿n Hà NÙi, nh° ß các thành phÑ khác, tôi luôn tránh không vào các cía hàng. V­y mà l§n này tôi vào siêu thË Bông HÓng. Có thà l§n nïa vì chç quan, m¥t c£nh giác vÛi chính mình. Tôi không c§n thé gì ph£i mua, chÉ tò mò muÑn bi¿t trong ¥y ng°Ýi ta bày bán nhïng gì, xem có giÑng bên Pháp không.

Tôi d¡o m¥y vòng kh¯p siêu thË, hai tay cÑ ý cho vào túi áo khoác. Và rÓi, nh° các ông bi¿t, chuyÇn ¥y ã x©y ra. Các ông tin hay không thì tùy, nh°ng qu£ th­t lúc ¥y tôi không làm chç °ãc b£n thân mình. Có thà nói tôi n c¯p nhïng thé ¥y g§n nh° vô ý théc. Tôi chÉ sñc tÉnh khi nhân viên b£o vÇ khám ng°Ýi và tìm th¥y chúng.

Þ Ón công an ra, tôi l¡i ngh) ¿n cái ch¿t. Hôm sau Íc báo, ý ngh) tñ tí càng thêm nung n¥u. Tôi thuê taxi ¿n c§u Ch°¡ng D°¡ng. Thñc tình tôi không ngh) ra °ãc cách ch¿t nào khác ngoài viÇc nh£y xuÑng sông HÓng. Phå nï Paris tñ tí ß sông Seine. Þ ÐÂY KHÔNG CÓ SÔNG Seine thì có sông HÓng. Сn gi£n th¿ thôi.

Lúc ¥y trÝi ch°a tÑi h³n và c§u luôn có nhiÁu ng°Ýi xe qua l¡i. Tôi éng mÙt chÑc, chãt ngh) n¿u bây giÝ nh£y xuÑng sông tr°Ûc con m¯t cça bao nhiêu ng°Ýi tò mò thì th­t lÑ bËch. Th¿ là tôi vÁ khách s¡n, Ënh bång êm khuya quay l¡i. Tuy nhiên, vào phút chót, thay vào ó, tôi ã gÍi iÇn ng ký trß vÁ Pháp b±ng chuy¿n bay sÛm nh¥t. BË b¯t qu£ tang n c¯p ß ViÇt Nam ã nhåc, tôi không thà ch¿t mÙt cách nhåc nhã ß ây theo cách ¥y. Tôi s½ chÍn cách khác, n¡i khác. Tôi không thà ti¿p tåc sÑng cuÙc sÑng b¥t h¡nh này nïa. Tôi muÑn kêu to c§u céu mà ch³ng bi¿t kêu ai. Tôi ang trong c¡n tuyÇt vÍng cùng cñc.

Tr°Ûc khi vi¿t th° này, tôi vëa Íc mÙt truyÇn ng¯n làm tôi r¥t xúc Ùng cça tác gi£ Hòa Vang, có tên là "QuyÁn không iên" trong cuÑn "TruyÇn ng¯n hay ViÇt Nam" tôi mua ß hiÇu sách Tràng TiÁn hôm mÛi ¿n Hà NÙi.

TruyÇn nói vÁ mÙt c·p vã chÓng áng l½ s½ r¥t h¡nh phúc n¿u anh chÓng không bË sÑ ph­n b¯t sinh ra trong mÙt gia ình có "m£ iên". Ông nÙi iên, bÑ iên, c£ nhà iên, cuÑi cùng anh ta cing iên. H¡nh phúc Õ vá, anh ta ã ch¿t mÙt cách bi th£m. Còn con anh ta, mÙt chàng trai tuyÇt vÝi, muÑn c°áng l¡i sÑ ph­n, òi quyÁn không bË iên. Nhà vn nhân ái ã Ã anh con không iên mà chÉ bË tàn ph¿, dù bà m¹ không có "m£ iên" l¡i hóa iên vì quá au khÕ.

V­y thì tôi, k» bË sÑ ph­n nghiÇt ngã b¯t mang trong ng°Ýi gien n c¯p, tôi cing òi quyÁn không n c¯p! Tuy nhiên, cuÙc sÑng thñc phi phàng và không dÅ thay Õi nh° tác gi£ các câu chuyên h° c¥u. Tôi bi¿t tôi s½ không bao giÝ có °ãc cái quyÁn chính áng ¥y. Tôi v«n m«i mãi là mÙt con n c¯p, dù tôi là mÙt ti¿n s), giàu có, mÙt "quí bà" nh° ng°Ýi ta v«n gÍi. Nh°ng chính vì có hÍc và danh giá, tôi bi¿t tôi không thà ti¿p tåc sÑng vÛi hai chï "n c¯p" kinh khçng ó.

MÍi ng°Ýi, kà c£ các ông, có ai làm °ãc gì à céu tôi không ?

Qu£ báo Ng°Ýi vi¿t: Thái Bá Tân 10/10/2006 QU¢ BÁO

Không khí có v» l¯ng xuÑng, nh°ng vì còn sÛm nên ch°a ai muÑn vÁ. Sau m¥y chén r°ãu thuÑc bïa tiÇc mëng tân gia, m¥y ông b¡n già v«n còn hng l¯m. Ít khi °ãc g·p nhau nên hÍ tranh thç nói ç chuyÇn. Të chuyÇn "thÝi x°a" hÍ hÍc hành ho·c i lính vÛi nhau, (cái thÝi mà khi nh¯c l¡i ai cing kèm theo hai ti¿ng "khó khn" nh°ng "tÑt ¹p", m·c dù các ông thëa bi¿t cái thÝi ¥y cing khÑi thé ch³ng hay ho gì), ¿n chuyÇn làm n kinh t¿ "thÝi nay" cùng trm nghìn lo¡i tiêu cñc cça nó. Tuy nhiên nói gì thì nói, các ông v«n ph£i thëa nh­n mÙt thñc t¿ không thà phç nh­n, là bây giÝ các ông sÑng s°Ûng h¡n x°a, n¿u không muÑn nói Õi Ýi. B±ng chéng là thÉnh tho£ng vài nm mÙt l§n các ông l¡i °ãc g·p nhau à mëng nhà mÛi cho b¡n.

- Các vË có tin chuyÇn qu£ báo không? Téc là cái chuyÇn ân oán ß Ýi ¥y mà? - mÙt ông chãt hÏi, ch³ng n nh­p vÛi nhïng gì hÍ ang nói . Ông này có cái tên nghe r¥t kêu - Cao Lý T°ßng, m·c dù ông chÉ làm mÙt nghÁ r¥t thñc dång là kinh doanh ph¿ liÇu, và sÑng ch³ng có lý t°ßng nào cao c£ ngoài ki¿m tiÁn. - Tôi hÏi th¿ là vì vëa mÛi Íc xong cuÑn sách có nói ¿n chuyÇn qu£ báo. ChuyÇn mÙt tên tri huyÇn r¥t gian ác th°Ýng c­y quyÁn th¿ ánh ­p, tù tÙi dân lành. Sau cách m¡ng bÑn lm, h¯n bË ng°Ýi ta trói qu·t cánh khu÷u d«n i kh¯p phÑ huyÇn làm nhåc, rÓi bË mÙt ng°Ýi téc gi­n quá ­p vá §u. Nh°ng chính ng°Ýi ­p vá §u h¯n sau này bË qui là ph£n Ùng và xí b¯n. Còn ng°Ýi tuyên án xí b¯n anh ta thì hiÇn ang Ñm n±m mÙt ch× trên gi°Ýng h¡n m°Ýi nm nay... Tác gi£ cuÑn sách ó là mÙt ông nhà vn quân Ùi hàm t°Ûng c¡ ¥y.

- Nhà vn mà có ¿n c¥p t°Ûng c¡ à? - ai ó ng¡c nhiên hÏi.

- Sao l¡i không? N°Ûc ta có hai ông nh° th¿, còn tá thì §y.

- T°Ûng nhà vn ch¯c ph£i vi¿t hay l¯m nhÉ. - Ông kia l¡i nói, ch­c l°ái thán phåc. - Không bi¿t nhïng ông nh° SêkhÑp và Tônxtôi thì c¥p gì. Bét ra cing ph£i nguyên soái. Nguyên soái nhà vn!

Không ai áp l¡i vì ngh) ho·c ông ta ang giÅu, ho·c ú Û ¿n méc không bi¿t hai nghÁ vi¿t vn và làm t°Ûng ch³ng liên quan gì ¿n nhau.

- Cái chuyÇn ân oán ¥y mà, tôi thì tôi tin, r¥t tin nïa là khác. - Ông chç nhà lên ti¿ng. Ông là cán bÙ nghÉ h°u, tr°Ûc làm chân gì ó ß çy ban qu­n. Ông mÛi °ãc éa con trai bên TiÇp cho tiÁn dñng lên ngôi nhà ba t§ng trên diÇn tích ch°a §y ba m°¡i mét vuông ß tít trong ngõ này. VÑn mê tín, tr°Ûc khi xây ông mÝi th§y Ëa lý chÍn ngày chÍn h°Ûng, m·c dù trên m·t b±ng h¹p ba bên ã xây nhà, có muÑn ông cing ch³ng quay theo h°Ûng th§y chÍn. - Các cå ch£ nói "ÐÝi cha n m·n, Ýi con khát n°Ûc" là gì. VÁ chuyÇn này, các tích tây tàu x°a nay không hi¿m. Nói âu xa, hôm nÍ tôi vào bÇnh viÇn th¥y có th±ng oe con bË ngÙ Ùc ph£i ría ruÙt. Hóa ra do h¯n uÑng mÙt lon cô-ca thó °ãc trong nhà chùa. BÑ m¹ h¯n lu loa Ënh b¯t hãng n°Ûc ngÍt Mù bÓi th°Ýng. Ng°Ýi cça hãng và cán bÙ y t¿ ¿n kiÃm tra ph§n n°Ûc còn l¡i trong hÙp, ch³ng phát hiÇn th¥y gì Ùc h¡i. Th¿ mà h¯n ngÙ Ùc suýt ch¿t ¥y. Các bác b£o h¯n không bË th§n ph­t b¯t tÙi là gì? Khi xây cái nhà này, tôi cing bË m¥t trÙm m¥y bao xi mng. Tôi bi¿t th±ng nào trÙm, - ông °a m¯t nhìn phía ngôi nhà hàng xóm vëa mÛi nhà xây xong. - Tôi tin là nhà h¯n nay mai s½ Õ vì m¥y bao xi mng ó. Không thoát °ãc âu! - Ông nói mÙt cách dét khoát và tñ tin, ¿n méc m¥y ông b¡n ngÓi nghe cé t°ßng nh° nhà ông hàng xóm kia s¯p såp ¿n n¡i, nên vô tình xËch xa béc t°Ýng thêm chút ít.

- Còn tôi, tôi ch³ng tin. Сn gi£n chÉ là sñ ng«u nhiên. - MÙt ông khác lên ti¿ng. Ông này tr°Ûc ß cùng ¡n vË bÙ Ùi vÛi chç nhà, hiÇn là tr°ßng mÙt phòng gì ó ß sß giáo dåc, và là ng°Ýi g§n ây nh¥t mÝi mÍi ng°Ýi ¿n "ría nhà mÛi" nh° ông nói. - Cé theo ý ông thì ¯t con cháu li trÙm c¯p sau này s½ bË ng°Ýi ta trÙm c¯p l¡i, còn bÍn lëa £o, tham nhing thì s½ thành n mày h¿t. Thñc t¿ nh° ông th¥y, l¡i ch³ng v­y. Có iÁu ch¯c ch¯n là ng°Ýi làm viÇc thiÇn s½ th¥y th° thái h¡n, h¡nh phúc h¡n, và ng°ãc l¡i. Th¿ thôi. N¿u có gì x©y ra thì chÉ là do ng«u nhiên, ng«u nhiên h¿t.

Cé th¿, vô tình chia thành hai phe, m¥y ông b¡n già tranh cãi hÓi lâu vÁ Á tài này, dù ch³ng m¥y hng hái, vì cái hÍ tranh cãi thñc ra chÉ chuyÇn âu âu, úng hay sai ch³ng ch¿t ai. RÓi mÙt ng°Ýi trong sÑ hÍ quay sang mÙt ông già të nãy tÛi giÝ chÉ ngÓi im. Ông là chç mÙt cía hàng thuÑc t° nhân, tr°Ûc làm d°ãc s) quân y. Ông vÑn °ãc mÍi ng°Ýi kính nà vì tính chín ch¯n và hào hiÇp.

- Còn ý ông th¿ nào, ông B£o?

- Tôi ¥y à? - Ông cñu d°ãc s) quân y lên ti¿ng vÛi giÍng miÅn c°áng cça ng°Ýi bË b¯t tham gia góp chuyÇn. - Tôi cing không tin, dù tëng g·p nhïng tr°Ýng hãp áng l½ khi¿n tôi ph£i tin. Nm kia có mÙt gã n c¯p thuÑc ß cía hàng tôi, vÁ uÑng không úng bÇnh suýt ch¿t. Nh°ng tôi ngh) ó chÉ do ng°Ýi ta mách cho h¯n không ph£i thé thuÑc h¯n c§n. Ng«u nhiên thôi ché ch³ng ph£i ác gi£ ác báo gì h¿t. MÛi ây tôi còn bi¿t mÙt tr°Ýng hãp nïa ¡i lo¡i nh° th¿. N¿u các vË muÑn, tôi s½ kÃ.

T¥t nhiên mÍi ng°Ýi muÑn. Ông cñu d°ãc s) quân y sía l¡i th¿ ngÓi cho tho£i mái rÓi b¯t §u.

*

H¯n ß khu Bách Khoa, trong cn hÙ t­p thà cách nhà tôi không xa. BÑ h¯n ch¿t sÛm, bà m¹ vÁ h°u non. H¯n còn éa em gái hÍc phÕ thông. B£n thân h¯n chÉ hÍc h¿t lÛp m°Ýi rÓi ph£i nghÉ Ã i làm, sau này là trå cÙt cça c£ nhà. H¯n làm thã nÁ tñ do, kiêm nghÁ chÉ trÏ, n¿u có dËp. Có v» cing ki¿m °ãc, vì em h¯n v«n i hÍc và h¯n còn dành dåm mua °ãc chi¿c xe cúp ci. H¯n r¥t ham Íc sách, sách vn hÍc nghiêm túc ché không ph£i lo¡i ki¿m hiÇp r» tiÁn. Tóm l¡i, so vÛi nhïng éa khác cùng tuÕi ß ây, h¯n không оN NÖI NÀO. Th¿ mà h¯n ã vào tù mÙt l§n, m¥y l§n bË gÍi ra Ón, và d°Ûi con m¯t chính quyÁn là thành ph§n b¥t h£o. Do tuÕi tr» ua òi, qu¥y phá thôi, ché b£n ch¥t h¯n không x¥u nh° tôi ã nói. H¯n bË tù vì bÍn x¥u rç rê n c¯p v­t liÇu xây dñng công tr°Ýng bên c¡nh à tiêu xài nh­u nh¹t. Mà viÇc này x©y ra cing lâu rÓi. Bây giÝ h¯n tu chí l¯m, không th¥y gây gÕ ánh nhau vÛi ai. H¯n ã b°Ûc sang tuÕi hm lm, cái tuÕi ph£i lo làm n, tr°Ûc à nuôi m¹ và em, sau nïa à còn l¥y vã. Có l½ h¯n th¥m thía bài hÍc m°Ýi tám tháng tù, và ang quy¿t chí làm ng°Ýi l°¡ng thiÇn.

MÙt tÑi nÍ i ch¡i khuya vÁ, h¯n phóng xe nhanh trên °Ýng NguyÅn Khát Chân mÛi mß, không hiÃu th¿ nào va ph£i bà công nhân vÇ sinh ang gom rác trên °Ýng. Bà kia ngã xuÑng ¥t, còn xe h¯n chÉ lo¡ng cho¡ng chút ít. Lúc ¥y trÝi ang m°a, phÑ v¯ng ng°Ýi. H¯n ã Ënh dëng l¡i xem sao, nh°ng rÓi phóng i luôn. Ngã thì d­y ché quái gì. Ðéng l¡i có khi thêm rách viÇc , h¯n vëa i vëa ngh), thñc sñ tin bà kia cùng l¯m chÉ xây xát chút ít.

Ðêm ¥y h¯n cing thoáng bn khun mÙt tí vÁ chuyÇn này, nh°ng sáng hôm sau thì ã h§u nh° quên h³n. Và rÓi các vË bi¿t không, chÉ hai ngày sau chính m¹ h¯n bË mÙt th±ng choai choai phóng xe ánh võng húc ngã ß °Ýng B¡ch Mai khi bà i chã M¡ vÁ. L¡i giïa ban ngày ban m·t lúc phÑ ông ng°Ýi. Ng°Ýi ta hô hoán, có ông xe ôm còn phóng r°ãt theo nh°ng nó ch¡y m¥t. Bà già bË gãy chân, °a vào bÇnh viÇn bó bÙt m¥y hôm rÓi vÁ nhà, ph£i n±m mÙt ch× hàng tháng trÝi.

- Các vË th¥y ch°a! - ông Cao Lý T°ßng kêu lên, g§n nh° sung s°Ûng. - Ð¥y, cé b£o là không có chuõÇn ân oán nïa i!

Ông d°ãc s) chÝ mÍi ng°Ýi im l·ng trß l¡i:

- Tùy các vË cho th¿ nào cing °ãc. Tôi chÉ kà sñ viÇc thôi. Ph£i nói thêm là th±ng cha tôi ang kà ây r¥t th°¡ng m¹. L¡i còn sã nïa. H¯n ch³ng bao giÝ dám làm trái ý bà iÁu gì. Vì v­y dÅ hiÃu h¯n téc gi­n th¿ nào cái th±ng choai choai âm m¹ h¯n gãy chân rÓi bÏ ch¡y ¥y. H¯n thÁ s½ tìm b±ng °ãc à trË tÙi. H¯n phác hÍa trong §u k¿ ho¡ch thñc hiÇn iÁu này. Tôi dám ch¯c n¿u tìm °ãc, th¿ nào cing có án m¡ng.

MÙt hôm ang nghÉ tr°a, h¯n b­t ti-vi úng lúc ng°Ýi ta phát bài phóng sñ vÁ nhïng n×i cñc nhÍc và nguy hiÃm cça công nhân vÇ sinh °Ýng phÑ. H¯n Ënh chuyÃn sang kênh khác thì chãt dëng l¡i vì th¥y nói vÁ tr°Ýng hãp mÙt bà quét rác bË ai ó âm xe ngã rÓi bÏ ch¡y, bË th°¡ng n·ng ph£i vào bÇnh viÇn. Tôi ngh) có ng°Ýi trong sÑ các vË ã xem ch°¡ng trình này. ChÉ cách ây vài tháng thôi. Qu£ úng mÙt tr°Ýng hãp r¥t th°¡ng tâm. Vì làm hãp Óng nên bà ta không có b£o hiÃm y t¿ nên ph£i chi tr£ mÍi kho£n thuÑc men và viÇn phí, trong khi ông chÓng th¥t nghiÇp, l¡i kèm theo ba éa con còn nhÏ. Bài phóng sñ nói rõ ngày giÝ, Ëa iÃm x£y ra tai n¡n, c£ viÇc hiÇn công an ang truy tìm thç ph¡m.

H¯n l·ng ng°Ýi khi nghe tin này. TÑi ¿n, h¯n hÓi hÙp chÝ xem phát l¡i l§n nïa. Sau ó, các vË bi¿t không, h¯n b¯t §u r¡i vào tr¡ng thái ta th°Ýng gÍi là l°¡ng tâm c¯n rét, hÑi h­n hay ¡i lo¡i nh° v­y. Thì tôi ã nói h¯n b£n ch¥t không ph£i ng°Ýi x¥u mà. H¯n ng¡ ngác không bi¿t ph£i làm gì. Cùng c£nh ngÙ, h¯n thëa bi¿t h¯n tÙi l×i và áng bË nguyÁn rça th¿ nào. H¯n ngh) ¿n chuyÇn ra trình công an, nh°ng liÁn g¡t ngay ý ngh) áng khen ó, vì sã ph£i vào tù. V£ l¡i, h¯n không thà vào tù lúc này. CuÑi cùng h¯n quy¿t Ënh ph£i b±ng mÍi giá gi¥u viÇc h¯n là thç ph¡m, và tìm cách giúp á bà kia. Cách nào thì h¯n ch°a bi¿t, nh°ng ph£i giúp.

H¯n tìm ¿n bÇnh viÇn và th¥y bà ta thñc sñ ang ß trong tình tr¡ng r¥t nguy kËch. Bà ta ngã nh¹ nh°ng §u va ph£i gÝ á vÉa hè, bË ch¥n th°¡ng sÍ não ang hôn mê. Bên c¡nh là hai éa tr» m°Ýi và tám tuÕi vëa thút thít khóc vëa g·m bánh mì. Chi¿u cÑ hoàn c£nh, bÇnh viÇn t¡m éng tiÁn thuÑc men, s½ yêu c§u c¡ quan thanh toán sau. MÙt tu§n trôi qua mà h¯n v«n ch°a bi¿t ph£i giúp n¡n nhân cça h¯n th¿ nào. N¿u có tiÁn, h¯n s½ tìm °ãc cách °a cho gia ình bà ta mà không bË phát hiÇn. KhÑn n×i tiÁn là cái h¯n không có và hiÇn ang r¥t c§n, Ã nuôi c£ nhà và thuÑc thang cho m¹ h¯n. Bán xe? Không °ãc. H¯n ang làm phå xây t­n Ðéc Giang, h¡n m°Ýi cây sÑ. Mà rÓi h¯n bi¿t có bán cing ch³ng °ãc bao nhiêu. Tu§n sau h¯n tÛi bÇnh viÇn thì nghe nói bà kia ã ch¿t tr°Ûc ó hai ngày.

Bây giÝ thì h¯n ho£ng hÑt thñc sñ. H¯n ã là mÙt tên gi¿t ng°Ýi. Gi¿t ng°Ýi ché không ph£i trÙm c¯p v·t ho·c gây g× ánh nhau nh° tr°Ûc. H¯n ngh) tÛi chuyÇn ân oán mà Ûn l¡nh dÍc x°¡ng sÑng. H¯n sã m¹ h¯n s½ ch¿t. M¡ng òi m¡ng mà. H¯n âm xe vào ng°Ýi ta, m¹ h¯n bË ng°Ýi ta âm xe. Nay ng°Ýi ta ch¿t thì có thà m¹ h¯n cing s½ ch¿t. Không. Ph£i làm sao à chuyÇn này không x©y ra. H¯n ã gi¿t bà kia, không thà chính h¯n l¡i gi¿t m¹. H¯n suy ngh) lung l¯m, luôn th«n thÝ cé nh° ng°Ýi m¥t hÓn. Cùng mÙt lúc c£ d±n v·t l«n sã hãi ang ám £nh, thôi thúc h¯n ph£i làm cái gì ¥y.

MÙt cách khôn khéo, h¯n ¿n bÇnh viÇn dò hÏi °ãc Ëa chÉ bà quét rác nÍ. Ðó là mÙt cn nhà c¥p bÑn tuÁnh toàng sát bÝ sông Tô LËch luôn bÑc mùi thum thçm. H¯n th­n trÍng éng të xa nhìn vào.

Nhà không cÕng, cía l¡i mß toang hoang nên h¯n nh­n ra ngay hai éa bé ã g·p ß bÇnh viÇn. Ðéa nhÏ ang khóc, không hiÃu vì sao. Còn éa lÛn thì lúi húi trong b¿p, khói bÑc mù mËt. BÑ chúng không có nhà. Thoáng nhìn, h¯n bi¿t trong nhà không có gì áng giá. Ngay sát chi¿c gi°Ýng Íp ¹p là giá thÝ vÛi t¥m £nh cça ng°òi x¥u sÑ và m¥y que h°¡ng ã t¯t. H¯n tñ hÏi không hiÃu ông chÓng bà ta là ng°Ýi th¿ nào, nh°ng oán ch¯c ch³ng ra gì mÙt khi không ki¿m nÕi viÇc làm nuôi vã con. Không khéo l¡i là tay cÝ b¡c, nghiÇn ng­p ho·c vi phu cing nên. H¯n th¥y tÙi cho m¥y éa nhÏ. Ch°a ch¯c chúng ã °ãc n hàng ngày.

H¯n ra ngÓi trong quán n°Ûc g§n ¥y, lân la hÏi thêm cho rõ. Ðúng nh° h¯n oán, m¥y éa tr» ang ói. SÑ tiÁn ít Ïi c¡ quan ci m¹ chúng giúp á ch³ng kéo dài °ãc bao lâu. Cing may ông bÑ không ph£i ng°Ýi x¥u, ch³ng nghiÇn ng­p gì, chÉ tÙi h¡i §n và hay au Ñm. Tr°Ûc còn dña vào vã, nay vã ch¿t, ói quá ph£i bò i ki¿m cái n b±ng cách nào có trÝi mÛi bi¿t.

VÑn tìm ¿n ây ch°a có måc ích cå thà nào trong §u, giÝ h¯n ngÓi th§n ng°Ýi, c£m th¥y cái tÙi cça h¯n th­t lÛn. H¯n không chÉ gi¿t ch¿t ng°Ýi vã, mà còn có thà ©y ng°Ýi chÓng vào con °Ýng tÙi l×i, và quan trÍng nh¥t là b¯t m¥y éa con hÍ ph£i nhËn ói. CuÑi cùng h¯n éng dây. Nh° ng°Ýi mÙng du, h¯n líng thíng quay l¡i ngôi nhà kia. H¯n cho tay vào túi qu§n. Còn úng m°Ýi nghìn. H¯n mân mê m¥y tÝ gi¥y b¡c nhàu b©n trong tay, rÓi b¥t ngÝ vÛi c£ chính mình, h¯n chÍn lúc hai éa bé quay m·t vào b¿p, vét tiÁn vào sân rÓi bÏ i. Lúc §u h¯n cÑ i bình th°Ýng à khÏi gây nghi ngÝ. RÓi h¯n b°Ûc nhanh, dáng sã sÇt và vÙi vã nh° mÙt tên n trÙm.

Sau ó, tu§n nào h¯n cing ¿n à lén lút ném tiÁn vào nhà ng°Ýi ta theo cách ¥y. Tháng §u h¯n ¿n vào ban ngày, sau sã lÙ chuyÃn sang ban êm. ChÉ phóng xe i ngang rÓi ném tiÁn vào. Th¿ thôi. Th°Ýng chÉ dm nghìn, nh°ng cing có khi m¥y chåc. H¯n oán bÑ con ông kia ph£i ng¡c nhiên l¯m khi m×i sáng d­y l¡i th¥y tiÁn ai "ánh r¡i" ngoài sân nhà mình. Nh°ng ang ói th¿, ch¯c hÍ ch³ng ng¡c nhiên lâu.

CuÑi cùng, cái ph£i ¿n ã ¿n. Không còn cách nào khác, h¯n bán chi¿c xe d«u cà tàng nh°ng vô cùng c§n thi¿t ¥y cça h¯n, vÛi giá ba triÇu r°ái. H¯n chÉ dám chi mÙt trm nghìn mua chi¿c xe ¡p ci à i làm. H¯n à riêng mÙt triÇu giúp gia ình ng°Ýi kia. Còn l¡i h¯n dành vào viÇc thuÑc thang cho m¹ và nhïng thé tÑi c§n thi¿t trong nhà. Tuy nhiên, sau khi bán xe, h¯n cing tñ th°ßng cho mình hai v¡i bia h¡i và mÙt bao Vina mà ã lâu h¯n không dám m¡ tÛi.

MÙt thÝi gian sau m¹ h¯n lành chân và ã có thà t­p tÅnh ra hè phÑ bán thuÑc lá, chè chén nh° tr°Ûc. H¡n hai triÇu Óng h¯n Ënh à dành chi dùng cho gia ình không ngÝ l¡i h¿t tr°Ûc sÑ tiÁn h¯n c¥t riêng cho måc ích sám hÑi. Nh°ng tuyÇt nhiên h¯n không Ùng tay l¥y mÙt Óng nào të ¥y. V­y mà nó cing chÉ ç cho h¯n kéo dài °ãc m¥y tháng.

MÙt hôm, h¯n ch³ng còn tiÁn à vét vào nhà kia nïa. Mà h¯n thì không thà ngëng viÇc này °ãc, ph§n vì c£m th¥y v«n còn trách nhiÇm giúp á, t¥t nhiên không ph£i suÑt Ýi, nh°ng lâu chëng nào hay chëng ¥y, ph§n vì h¯n sã n¿u thôi, có thà m¹ h¯n s½ Ñm trß l¡i ho·c th­m chí ch¿t. Rçi nïa, viÇc làm cça h¯n d¡o này l¡i hôm có hôm không, nên h¯n g§n nh° tuyÇt vÍng.

"Ph£i làm gì bây giÝ?" Câu hÏi ¥y cé bám l¥y h¯n suÑt m¥y ngày liÁn mà không sao tìm °ãc câu tr£ lÝi. Chãt mÙt ý Ënh xu¥t hiÇn. Lúc §u chÉ thoáng qua nh° mÙt sñ iên rÓ bË h¯n xua uÕi ngay, nh°ng nó cé quay l¡i, m×i lúc mÙt rõ nét h¡n. CuÑi cùng thì h¯n quy¿t Ënh dét khoát: Ph£i n trÙm! Không còn cách nào khác. n trÙm à có tiÁn giúp m¥y éa tr» kia. Ðúng th¿, h¯n s½ không ång tÛi mÙt xu trong sÑ tiÁn n trÙm °ãc vì b¥t kó måc ích nào khác, cho h¯n cing nh° gia ình. n trÙm mÙt vÑ th­t lÛn rÓi thôi, thôi v)nh viÅn nh° tr°Ûc ây h¯n tëng thÁ vÛi mình. "NgÙ nhá bË b¯t thì sao? Thì coi nh° mình i tù thay cho viÇc làm bà kia ch¿t. S½ không khai, nh°ng tñ bi¿t nh° th¿. ÐÝi có ân có oán, mình làm mình chËu. Mình chËu còn h¡n à m¹ chËu!"

H¯n ngh) th¿ và b¯t §u các khâu chu©n bË c§n thi¿t à hành Ùng. H¯n s½ r¥t th­n trÍng, quy¿t không à bË b¯t. Và h¯n ã g·p may. ChÍn úng giÝ ít ai ngÝ nh¥t - b£y giÝ tÑi, khi mÍi ng°Ýi ang n c¡m, - h¯n Ùt nh­p vào mÙt nhà c¡nh ¥y °ãc theo dõi të tr°Ûc, c­y tç l¥y g§n chåc triÇu Óng và mÙt cây vàng t¥m còn nguyên gi¥y bÍc nhña trong suÑt. H¯n lách ra khÏi nhà kia cing nh¹ nhàng, ch³ng bË ai phát hiÇn nh° khi vào.

MÙt chÑc sau h¯n thß dài nh¹ nhõm ¡p xe i giïa phÑ, th§m nh©m tính sÑ tiÁn vëa trÙm s½ giúp °ãc gia ình n¡n nhân h¯n trong bao lâu, vÛi méc trm r°ßi, vài trm nghìn Óng mÙt tháng ch³ng h¡n. H¯n không muÑn °a nhiÁu mÙt lúc, dù làm th¿ s½ tiÇn h¡n cho h¯n, vì sã ông bÑ ngù ngÝ kia c­y nhiÁu tiÁn l¡i hoang phí, rÑt cåc con v«n không có gì n. "Mà d¡o này sao ch³ng th¥y lão i làm âu c£. - H¯n ngh). - Cé suÑt ngày ß nhà chÝ ng°Ýi ta ném tiÁn vào sân cho mình. Sau l§n này thì ph£i tñ lo mà sÑng nhé. Không ai nuôi báo cô suÑt Ýi °ãc âu..."

Ðúng lúc h¯n vëa i vëa ngh) nh° th¿ thì b×ng ai ó phóng xe máy ngang qua, quÇt vào xe h¯n, làm h¯n ngã xuÑng °Ýng. Nh¹ thôi. ChÉ xây xát chút ít ß khu÷u tay, và tñ h¯n éng d­y °ãc ngay sau ó. Ng°Ýi kia, mÙt thanh niên tr¡c tuÕi h¯n, v» ngoài tí t¿, cho xe dëng l¡i xem có gì nghiêm trÍng không. Th¥y không sao, thay cho câu xin l×i, anh ta vng mÙt câu: "L§n sau nhÛ i c©n th­n, con nhé!"

Të ngày m¹ bË xe âm, h¯n ã vô cùng cm thù nhïng tay phóng ©u. Bây giÝ nghe th¿, h¯n lÙn ruÙt, vÙi nh£y xÕ vào ng°Ýi kia, ¥m á túi båi trong c¡n iên khùng không kiÁm ch¿ °ãc. ChÉ loáng sau, nhïng k» hi¿u kó ã bu kín xung quanh. RÓi công an ¿n, °a c£ hai vÁ Ón.

Lúc này h¯n mÛi nh­n th¥y h¯n ã ph¡m mÙt sai l§m nghiêm trÍng th¿ nào. Ng°Ýi âm xe °ãc th£ ngay sau vài lÝi c£nh cáo, còn h¯n thì bË giï l¡i, vì ng°Ýi ta th¥y có vàng và tiÁn trong ng°Ýi h¯n, k» tëng có tiÁn án, tiÁn sñ...

*

KÃ ¿n ây, ông cñu d°ãc s) quân y dëng l¡i, °a m¯t nhìn quanh mÙt l°ãt rÓi nói:

- Bây giÝ thì các vË tha hÓ mà kêu lên r±ng Ýi này có báo ân báo oán nhé!

- T¥t nhiên! - Ông Cao Lý T°ßng hùng hÕ nói. - Còn ông thì không ch¯c, sau khi chính ông kà câu chuyÇn này, mÙt câu chuyÇn nghe nh° bËa nh°ng cing có thà x©y ra l¯m. RÓi sau ó thì sao?

- Sau ó tôi °ãc mÝi ra Ón công an.

- Ông? - mÍi ng°Ýi nhao nhao hÏi. - Sao l¡i dính ông vào chuyÇn này?

- Сn gi£n thôi, - ng°Ýi kà chuyÇn thong th£ áp, có v» nh° cÑ tình kéo dài à m¥y ng°Ýi kia ph£i sÑt ruÙt. - Vì h¯n n trÙm nhà tôi, là iÁu khi¿n tôi ng¡c nhiên. X°a nay h¯n có v» quí tôi và th°Ýng qua nhà tôi m°ãn sách. Cing có thà vì th¿ mà h¯n bi¿t tôi c¥t tiÁn ß âu. N¿u theo cách l­p lu­n cça các ông thì t¡i sao tôi Ñi xí tÑt vÛi h¯n mà l¡i bË h¯n n trÙm? Chính tôi cing bn khun iÁu ó, vì nh° ã nói, tôi v«n luôn ngh) h¯n là ng°Ýi tÑt. Nên ß Ón công an, tôi yêu c§u °ãc g·p riêng vÛi h¯n mÙt chÑc. H¯n ã thành th­t kà t¥t c£ nhïng gì tôi vëa cho các vË bi¿t.

- Nghe cé nh° trong tiÃu thuy¿t ¥y nhÉ ? - Ai ó xen vào.

- RÓi tôi phËa chuyÇn nói vÛi công an r±ng h¯n là cháu xa cça tôi, r±ng h¯n tÛi vay tiÁn tôi mua xe máy nh°ng vã tôi không cho, nên mÛi nông nÕi làm b­y, và r±ng bây giÝ tôi b£o lãnh, xin tha cho h¯n vÁ giáo dåc trong gia ình.

- Sau rÓi sao?

- Ch³ng sao c£. Tôi l¥y l¡i cây vàng, °a cho h¯n m°Ýi triÇu kia à làm nÑt công viÇc sám hÑi cça h¯n. B£o cho vay, khi nào có thì tr£. Tôi tin h¯n s½ tr£, mà không tr£ °ãc cing ch³ng sao. Vì cái viÇc ¥y mà h¯n dám liÁu mình n trÙm à có thà bË vào tù l§n nïa, thì vÛi tôi, m°Ýi triÇu Óng cing không lÛn l¯m.

ÐÃ k¿t thúc câu chuyÇn cça mình và cing là Á tài tranh lu­n cça m¥y ông b¡n già, ông cñu d°ãc s) quân y nói thêm, v» tri¿t lý:

- Tóm l¡i, tôi không tin mà cing ch³ng phç nh­n chuyÇn có hay không ân oán ß Ýi. Tôi chÉ nghiÇm th¥y r±ng n¿u mình sÑng ngay th³ng, làm °ãc iÁu gì ¥y tÑt cho Ýi thì lòng mình s½ thanh th£n. Và ó là sñ báo ân lÛn nh¥t theo cái ngh)a các vË ngh). N¿u muÑn, hôm nào tôi giÛi thiÇu h¯n vÛi các vË. D¡o này h¯n khá l¯m. Khá l¯m!

MÙt ng°Ýi vét i Ng°Ýi vi¿t: Thái Bá Tân 10/10/2006 MØT NG¯ÜI VèT I

Þ Hu¿, ngoài nhïng chi¿c xe lam ch¡y d§u ma-dút nh£ khói mù mËt và kêu tành t¡ch tëng tràng dài nh° súng máy, ph°¡ng tiÇn i l¡i chç y¿u trong thành phÑ là xích lô và xe ¡p thÓ.

Xe ¡p thÓ mÛi xu¥t hiÇn m¥y nm tr°Ûc ó, tho¡t trông dÅ làm ng°Ýi ta m¥t c£m tình, nh°ng rÓi nhìn mãi cing quen. V£ l¡i, cái chính là sí dång nó thu­n tiÇn và r». ChÉ c§n b°Ûc ra phÑ, gi¡ tay là l­p téc có ngay m¥y chi¿c xe ói viÇc cùng ¡p ¿n mÙt lúc. Anh chÍn mÙt chi¿c trong sÑ ó, thÏa thu­n giá c£ - mÙt, ba ho·c nm Óng tùy i xa hay g§n - ngÓi lên poóc-ba-ga phía sau (th°Ýng °ãc lót b±ng mi¿ng mút bÍc v£i nhña khách ngÓi cho êm và cing à phân biÇt vÛi nhïng chi¿c xe ¡p bình th°Ýng, ngh)a là không chß ng°Ýi l¥y tiÁn), th¿ là ng°Ýi kia s½ chß anh i. N¿u anh là khách të xa ¿n, anh ta s½ kiêm luôn vai ng°Ýi h°Ûng d«n tham quan thành phÑ. Anh hÏi b¥t kì iÁu gì, kà c£ viÇc riêng t°, anh ta Áu sµn sàng tr£ lÝi, t¥t nhiên trong thâm tâm hi vÍng anh tr£ thêm ít tiÁn cho dËch vå ó.

L§n ¥y, hai ngày sau khi ¿n Hu¿, làm xong nhïng viÇc c§n làm, tôi muÑn i thm các lng mÙ nÕi ti¿ng cça CÑ Ðô, tr°Ûc h¿t là Lng Kh£i ÐËnh. Và tôi ã chÍn cái ph°¡ng tiÇn giao thông tuy thô s¡ nh°ng thu­n tiÇn và r» tiÁn này.

Thông th°Ýng nhïng ng°Ýi nghÉ ß khách s¡n "Sông H°¡ng" nh° tôi, i tham quan b±ng xe con, ô tô buýt, hay bét ra cing b±ng xích lô. Cho nên th¥y tôi të khách s¡n b°Ûc ra, l¡i n m·c nghiêm chÉnh, eo máy £nh, ng°Ýi ¡p xe thÓ bË tôi ra hiÇu dëng l¡i có v» ng¡c nhiên khi °ãc thuê chß ra lng Kh£i ÐËnh, cách ¥y c£ chåc cây sÑ, chÝ xem xong l¡i °a vÁ khách s¡n.

Tuy nhiên, hai phút sau chúng tôi ã lên °Ýng. Anh ta ngÓi ¡p phía tr°Ûc, tôi ngÓi sau, hai chân buông thõng hai bên, giÑng hÇt mÙt tay ch¡i "b£n Ëa".

Anh b¡n °Ýng cça tôi ít nói, m·t £m ¡m nh° ang có iÁu gì khó chËu. Sau vài câu hÏi thm mang tính xã giao, anh ta không nói gì thêm. Tr£ lÝi các câu hÏi cça tôi, anh ta ho·c ­m ñ ti¿ng mÙt, ho·c lÝ nh° không nghe th¥y. ÐiÁu này làm tôi - mÙt ng°Ýi tò mò ít nhiÁu th¥t vÍng. Tôi b¯t §u hÑi h­n vÁ cái quy¿t Ënh lãng m¡n cça mình, vì tôi ã có thà i nhÝ xe buýt cça mÙt oàn nghÉ cùng khách s¡n.

Hôm ¥y trÝi ¹p, c£nh nên th¡, chÉ ti¿c °Ýng l¯m dÑc và nhiÁu lúc tôi ph£i xuÑng çn xe tëng o¡n khá dài. Anh kia - còn tr» nh°ng g§y y¿u, da en, ngñc lép nh° ng°Ýi ho lao - nhìn tôi vÛi v» bi¿t ¡n, nh°ng v«n im l·ng mÙt cách b°Ûng bÉnh. Cé th¿ chúng tôi i ti¿p.

- Anh có lên xem không? - Tôi hÏi khi hai chúng tôi ¿n n¡i, dñng xe, b°Ûc vào mÙt quán gi£i khát.

- Không.

- Tôi à anh chÝ ß ây à?

- Không sao, - anh kia áp. - Ông cé xem bao lâu tùy thích. Tôi ãi.

M·c dù còn tr», có khi còn ít tuÕi h¡n, không hiÃu sao tôi °ãc gÍi b±ng ông. Anh ta muÑn bÙc lÙ thái Ù b±ng cách ¥y chng?

So vÛi các lng khác, lng Kh£i ÐËnh °ãc nhiÁu ng°Ýi nói ¿n và hay tÛi tham quan h¡n c£. Cing có lí do cça nó. Toàn bÙ khu lng °ãc xây trên mÙt ngÍn Ói të chân lên Énh ph£i h¡n mÙt trm b­c á lÛn. Ðây cing là lng duy nh¥t xác Ënh °ãc ch× chôn ng°Ýi ch¿t - téc là ngay d°Ûi ngai vàng á béc t°ãng ngÓi toàn thân b±ng Óng m¡ vàng cça Kh£i ÐËnh. Phòng mÙ trang trí lÙng l«y, vÛi nhïng nét ch¡m trÕ và nhïng hình ghép sé h¿t séc tÉ m©n. Nghe nói ph£i nhiÁu ng°Ýi, nhiÁu nm mÛi làm nên tác ph©m nghÇ thu­t Ùc áo này. Cing nghe nói không ít ng°Ýi ph£i ch¿t vì nó.

Vào phòng mÙ, khách ph£i bÏ giày dép ß ngoài, i nh¹, nói kh½, và nh¥t thi¿t ph£i nghe mÙt bà già ng°Ýi bé nhÏ ngÓi c¡nh cía nh¯c nhß nhïng iÁu c§n thi¿t vÁ nÙi qui tham quan, ho·c mÝi mua b°u £nh, thuÑc lá, n°Ûc ngÍt - nhïng thé bà ta luôn à sµn trên chi¿c bàn con bên c¡nh. N¿u anh i mÙt mình và c§n ng°Ýi h°Ûng d«n, bà ta s½ làm iÁu ó, hng hái tr£ lÝi mÙt cách §y ç, tÉ mÉ t¥t c£ các câu anh hÏi. T¥t nhiên, sau ó anh s½ ph£i tr£ tiÁn công.

Khi tôi xem xong quay xuÑng, anh ¡p xe thÓ v«n ngÓi ch× ci, tay chÑng c±m tì lên góc bàn, hai m¯t lim dim - ch¯c ang ngç g­t. Th¥y tôi, anh ta ch³ng tÏ ra mëng, tuy ph£i chÝ khá lâu.

M·t trÝi ã ng£ sang phía Tây, nh°ng trÝi v«n nóng và ngÙt ng¡t. Anh ta éng d­y, búng búng vào ôi lÑp xe.

- NgÓi nghÉ ã, - tôi nói. - ChÑc nïa mát hµng vÁ. Anh không vÙi ché?

Anh ta l¯c §u, và l¡i miÅn c°áng ngÓi xuÑng. Tôi gÍi hai )a bánh và hai cÑc n°Ûc ngÍt.

- Anh là dân ß ây, ch¯c xem lng này nhiÁu l§n rÓi nhÉ?

- Hai l§n. Lúc còn bé và nm kia.

- Sao ít th¿?

- Tôi không thích.

Hai chúng tôi l¡i ngÓi im. Lát sau, anh ta chãt hÏi:

- Hôm nay cái bà bán b°u £nh có h°Ûng d«n ông xem không?

- Không.

- Cing không kà ông nghe ai xây và bao nhiÁu ng°Ýi ã ch¿t khi xây cái lng này?

- Không, - tôi ng¡c nhiên nhìn anh ta. - Sao anh hÏi th¿?

- Ch³ng sao c£. - Anh ta áp, không l§m lì nh° tr°Ûc, nh°ng ôi m¯t lÙ v» gi­n dï Ùc ác. Tôi oán anh ta ang có iÁu muÑn nói ra cho nh¹ ng°Ýi. Tôi kiên nh«n chÝ.

- Ti¿c là ông không °ãc nghe bà ta kÃ, kà mÙt cách say s°a và thích thú, vÁ cái ch¿t thê th£m cça ông nÙi bà ta... Và cing là ông nÙi cça tôi nïa.

- Ra bà ta là bà con vÛi anh?

- ChË gái tôi.

- Ông nÙi anh là mÙt trong nhïng ng°Ýi xây lng này?..

- Vâng.

- Và xây xong cing bË Kh£i ÐËnh gi¿t ch¿t?

- Ðúng th¿.

Tôi không hÏi gì thêm, chÉ im l·ng ngÓi uÑng n°Ûc. Tôi tëng ti¿p xúc vÛi nhiÁu lo¡i ng°Ýi, trong nhiÁu hoàn c£nh khác nhau, nên bi¿t g§n nh° ch¯c ch¯n r±ng trong nhïng tr°Ýng hãp th¿ này, ng°Ýi nói chuyÇn s½ ch³ng bao giÝ chËu rÝi anh, n¿u ch°a kà h¿t nhïng gì anh ta vëa b¯t §u.

Ðúng th¿, mÙt lúc sau ng°Ýi b¡n °Ýng cça tôi lên ti¿ng, v» tr§m ngâm nh° tñ nói vÛi mình nhiÁu h¡n là vÛi tôi:

- Cing vì cái lng này mà chË em tôi gi­n nhau, th­m chí còn të nhau. ChË tôi là mÙt ng°Ýi tÑt, r¥t tÑt, ché không ph£i lo¡i vét i nh° tôi. Không chÓng, không con, suÑt Ýi chË ß v­y nuôi em, rÓi em lÛn - giúp á các cháu. Th¿ mà ông bi¿t không, chË tôi l¡i làm cái công viÇc... - anh ta dëng l¡i tìm të, - cái công viÇc khÑn n¡n ¥y. Téc là tñ nguyÇn êm ngày h§u h¡ chính th±ng ã gi¿t ông nÙi mình. Quét nhà cho nó, lau chân, phçi båi cho nó! MÉa mai thay, l¡i còn say s°a kà ng°Ýi khác nghe viÇc nó ã gi¿t ông nÙi mình th¿ nào! Tôi khuyên ngn, tôi c¥m, chË tôi không nghe, tÛi nay v«n ti¿p tåc làm cái viÇc nh° ông th¥y. Th­t x¥u hÕ! Th­t nhåc nhã!...

Tôi v«n ngÓi im, tò mò l¯ng nghe.

- Ông xem, th¿ thì hÏi còn chËu sao nÕi? Tôi cé lÙn c£ ruÙt khi ngh) ¿n c£nh chË tôi xun xoe tr°Ûc nó, ho không dám ho, nói không dám nói. NhiÁu lúc tôi nhïng muÑn leo lên, giá có súng, lia cho nó, téc là cái t°ãng b±ng vàng hay m¡ vàng gì ó cça nó, vài bng vào m·t. Tôi là ng°Ýi dÑt nát, không hiÃu gì, nh°ng cing bi¿t r±ng lúc làm vua, h¯n là th±ng bán n°Ûc và gây không ít tÙi ác cho ÂL Ê 'óñóUh¸G;h¸G;OJQJ^JÔ

Ö

Ú

Ü

.0ÀÂÊÌœžrtä-æ-<%>%x'z'^+'+D-F-2141à4úúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúgd¸G;'ýà4â477è9ê9n:p:==¬>®>fBhBîEðE@JBJXLZL'L¶L‚N„NÖOØO PPFQHQúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúgd¸G;HQ^S'S¦S¨SäSæS:T<TXYZYHZJZF]H]˜_š_®a°aZd\d-d˜d"l-l¨lªlšmœmÜpúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúgd¸G;ÜpÞpÔqÖq^t'tÞuàu€v‚vHwJwŽyyl{n{P}R}Ø}Ú}B~D~ڀ܀҃ԃŽ‡‡

ˆ

ˆúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúgd¸G;

ˆTˆVˆŠŠlŒnŒÌÎ''"'ä'æ'†-ˆ-ΙЙ\š^š€œ‚œöœøœü¡þ¡D¢F¢Ê¥Ì¥'¦úúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúgd¸G;'¦¶¦~¨€¨Ø¨Ú¨'«"«6¬8¬X°Z°6'8'b'd'ê¶ì¶®½°½žÁ ÁpÅrÅ>Ë@ËtÑvÑ6×8×úúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúgd¸G;8×@ÜBÜ'߶ßà à.ä0äØçÚç|í~í'ðbðóóúõüõÿÿ 4624ŒŽ úúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúgd¸G; T V ,

.

¬®@BæèrtŠŒ¬®æè--ä!æ!H"J""&$&p(r(úúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúgd¸G;r(++¤,¦,ª,¬,00®6°6V=X=(@*@.@0@"A-AÎCÐCÌDÎDöFøF\G^G.I0IvIúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúgd¸G;vIxIOOLQNQbQdQ¦R¨R^V'V'Y¶Yj\l\J^L^6'8'è'ê'HaJa a¢a²b'b6c8cúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúgd¸G;8cŠcŒcBdDdggðjòjîkðkBlDlzm|mTnVnÌnÎn°o²o2r4rÜxÞx €€èê ƒúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúgd¸G; ƒƒÜˆÞˆn‰p‰†‰ˆ‰¸‰º‰æŠèŠ¢‹¤‹þ‹Œ2Œ4Œ€Œ‚ŒŽ

Ž.Ž0Ž°Ž²ŽàŽâŽ|~úúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúgd¸G;~-˜FHln¬®úüX'Z'Ž''°'²'Ü'Þ'Œ'Ž''"b"úŸüŸ² ' x¢úúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúgd¸G;x¢z¢˜¤š¤â¤ä¤ô¤ö¤J¥L¥è¥ê¥ ¦"¦f¦h¦V§X§ò§ô§¢¨¤¨© ©R©T©<ª>ª¬ª®ªúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúgd¸G;®ª¶«¸«$¬&¬z¬|¬¼­¾­„®†®¯¯v°x°ü³þ³· ·¬·®·²·'·Š¼Œ¼Ä

ÄpÅrÅNÆúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúgd¸G;NÆPÆúÆüÆTÈVÈäÈæÈ&Ê(ÊôÌöÌ6Ï8Ï"Ò-ÒâÒäÒ¾ÓÀÓÄÓÆÓ

Ø

Ø

Ü

Üîâðâðãòãúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúgd¸G;òãÒåÔå è¢èÄëÆë'òbòö

öööö ö(ù*ù®ÿ°ÿXZ"-"-šœøúò

úúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúgd¸G;ò

ô

PRÌ΄†:<†ˆ'"

"r$t$È&Ê&*-,-Î0Ð0Ô0Ö0:3<3úúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúgd¸G;<3'3¶3&4(4ª5¬5ä5æ56

677h7j7ª7¬7ú;ü;þ=>ŠEŒEÞEàElJnJ(M*M-Qúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúgd¸G;-Q˜QœQžQrStSˆVŠVœXžXÈXÊXúXüX¾ZÀZ[[Â_Ä_&e(eâjäjFlHl¤o¦oÒrÔrúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúgd¸G;Ôrxyzy~{€{V}X}Ø}Ú}Z~\~



úü¤¦L‚N‚

„

„6...8...|†~†d‰f‰â‰ä‰úúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúgd¸G; ê솎ˆŽøú\^œžôöZ'\':'<'†"ˆ"°"²"¨•ª•ü•þ•

˜ ˜Ì˜Î˜úúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúgd¸G;Θª™¬™Ð›Ò›êœìœ>ž@ž$ & ¦ ¨ N¢P¢$£&£¦¥¨¥©©

ª ªÖªØª-«˜«N¬P¬Ò­úúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúgd¸G;Ò­Ô­ ®®ö±ø±Þ¸à¸ ¹¢¹¦¹¨¹(¼*¼PÁRÁrÅtŘȚÈhÎjÎÒÐÔÐZÑ\ÑÑ'ÑšÒœÒúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúgd¸G;œÒðÓòӜԞÔÊÔÌÔ

Õ

Õ^Ù'ÙÚÙÜÙZÜ\ܰܲÜÞ

ÞžÞ Þîßðß'àbà¨àªàVáXá'áúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúgd¸G;'á¶áççéé*ë,ëÎíÐí2ï4ï¤ï¦ïüðþð(ó*ó°ó²óìõîõøøjùlùhújú$û&ûúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúgd¸G;&ûàýâýèê:<

*,PR„†~

€

ü

þ

RThjÊÌd f jlpúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúgd¸G;prLN|~ø-ú-º%¼%**'*"*²*'*0.2.˜3š399²9'9ê9ì9 ::úúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúgd¸G;:r:t:$;&;à<â<0=2=ª=¬=À=Â=??L@N@¬@®@vAxAPBRBÊDÌDVEXE€F‚FÎGúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúgd¸G;ÎGÐG(H*HpHrHI I LL„M†MbQdQ&T(TêZìZ&e(efjhjRnTnttvt¾zÀz¾~À~úúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúgd¸G;À~ê€ì€ 68Þàèƒêƒ*...,...ì...î...

‰ ‰

Œ ŒÚŒÜŒ^'âäôöl"n"'"úúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúgd¸G;'"""0"2"B"D"v"x"z˜|˜PŸRŸÜ§Þ§v­x­n°p°Žµµ‚¼„¼f¿h¿É'ÉÍ ÍþÕÖúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúgd¸G;Ö Ö¢Ö"Þ-Þæ'æÄèÆèŒïŽïòò'ò¶òäòæòóópóró€ô‚ôBõDõ

ö

ö²÷'÷î÷úúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúgd¸G;î÷ð÷ n p î ð vxšœ

d

&(HJâä- -úúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúgd¸G; -¸ º †$ˆ$''D)F)æ)è)'0b0x2z2ö2ø2'3¶3l6n688N8P8ø8ú8 99æ9úúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúgd¸G;æ9è9*<,<(?*?BBÆBÈB|D~D

J

J2J4J K"KDKFK¼M¾MðMòMU UlUnUþWXúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúgd¸G;X6\8\â\ä\ð]ò]Œ^Ž^œ_ž_"a$aÜcÞcŽiivkxkŒnŽnPqRqvqxqäqæqFtHtZuúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúgd¸G;Zu\u'ƒ¶ƒð„ò„Œ‰Ž‰ŠŒ""ê"ì":-<-ěƛ4 6 ¢¢È£Ê£zª|ª~¬€¬Ž°°úúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúgd¸G;°j'l'6¸8¸º¹¼¹À

ÀNÁPÁÄÅÆÅxÇzÇðËòËBÎDÎŒÓŽÓ ××þÚÛÚÛÜÛÞ Þ'ãúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúgd¸G;'ã"ãþåæÐçÒçòçôçŠèŒè'ë¶ë¼í¾í&ö(öZ÷\÷Þûàû0ÿ2ÿ¤¦prDFÆÈúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúgd¸G;È,.24 ¢j

l

Ê Ì ˆŠ68ìî4 6 Ž¶¸np"-$-à-úúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúgd¸G;à-â-" - Z!\!"">%@%D%F%º&¼&*

*Z.\.Ä3Æ3<6>6D:F:€=‚=>?@?ª@¬@úúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúgd¸G;¬@¸BºB¶G¸G,H.HšHœHI I*K,K¬N®NÎNÐN„O†O<P>PðPòP'Q¶QhRjRSSØSúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúgd¸G;ØSÚS'T"TFUHUêUìU¢V¤VÊVÌV@WBWFXHXfZhZ*[,['[¶[ŒaŽa¢c¤cÎiÐiþijúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúgd¸G;jHjJjxlzlÐpÒpîsðsbvdvºx¼xzzÄzÆz{'{Ä{Æ{â{ä{.|0|ª|¬|ä|æ|0}úúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúgd¸G;0}2}n}p}¨}ª}È‚Ê‚HƒJƒŠ„Œ„ ...¢...J†L†ü‰þ‰æ‹è‹†ˆ'"Ô"Ö"$-&-<›>›úúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúgd¸G;>›bd>Ÿ@ŸˆŸŠŸìŸîŸš œ ò ô ¬¢®¢ð¥ò¥¦ ¦®¨°¨ª ª$ª&ª.®0®H¯J¯¤¯úúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúgd¸G;¤¯¦¯'°"° ±±R³T³"³-³\¸^¸Ž¹¹ôºöºp»r»*¼,¼Þ¼à¼"½-½¦¾¨¾¿¿¬¿®¿úúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúgd¸G;®¿úÀüÀ²Ã'ÃòÃôÃØÄÚÄþÄÅ6Å8ÅrÅtŶŸłɄÉîÉðɬʮÊÌÊÎÊË ËÌÌÞÍúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúgd¸G;ÞÍàÍfÏhÏ0Ð2ÐòÐôжظØHÙJٶٸÙÜ'Ü ÝÝÚáÜáàãâãŠçŒç

ê ê@êBêÀêÂêúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúgd¸G;Âê'ë"ëìì¬ô®ô2û4ûfhlnŠŒbd¬

Z \ îð¶¸âä46®úúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúgd¸G;®°Æ(È(¬+®+Ê/Ì/33D4F4p6r6':":â>ä>ØDÚDvHxHZJ\J¨OªO6S8S¨VªVúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúgd¸G;ªV&Y(Y'\"\ð]ò]0^2^¨^ª^|'~'ØcÚc¨iªiÖkØklnnn„q†qôqöq"v$v²x'x${úúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúgd¸G;${&{êì-˜$...&...ÒˆÔˆR‰T‰º‰¼‰jlê•ì•d-f-à-â-b˜d˜t™v™è£ê£r¨t¨úúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúgd¸G;t¨z«|«¸«º«€¯‚¯<°>°D°F°À¸Â¸,¼.¼Æ¿È¿°À²ÀÁ

ÁHÄJĶɸÉÂÎÄÎÜÔÞÔ'Ùúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúgd¸G;'ÙbÙâÚäڬ߮߀â‚â"ç-ç¼ê¾êPîRîññÖóØó¸ùºù ýý^ ' x z ˜ š ^ ' úúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúgd¸G;' d f

¢ ¤

f

h

ò

ô

x z î ð ¸ º Ø Ú J L L N â ä n p Ö úúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúgd¸G;Ö Ø ! ! ä" æ" ¼% ¾% ò& ô& * * ,, ., ô, ö, -

- >- @- Ê- Ì- Æ. È. @3 B3 Ì6 Î6 @8 B8 úúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúgd¸G;B8 9 9 ¨9 ª9 \: ^: Ð: Ò: ; ; 4; 6; \; ^; È; Ê; << >< P< R< ô< ö< j= l= ¶> ¸> à? â? @ úúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúgd¸G;@ @ >@ @@ ®@ °@ À@ Â@ A A 2A 4A fC hC HD JD nI pI 'I ¶I PÎ RÎ Ð Ð BÖ DÖ ÖÖ ØÖ :Ú <Ú úúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúgd¸G;nhân dân. Th¿ mà t¡i sao bây giÝ ng°Ýi ta ua nhau ¿n ây chiêm ng°áng h¯n? Ph£i leo úng mÙt trm b­c mÛi °ãc nhìn h¯n! Ph£i nhìn lên, ph£i nín thß! Ph£i à dép ngoài cía! Ph£i có giÝ, có ngày! Có úng là b¥t công không? Ðúng, b¥t công! MÙt sñ b¥t công °ãc ·t lên ngai vàng! Tôi th­t không sao hiÃu nÕi. Tr°Ûc kia, thÝi th±ng Mù, th±ng ngåy là mÙt nh½, còn bây giÝ các ông - ViÇt cÙng, Cách m¡ng, - sao các ông chËu th¿? L¡i nghe nói th¿ giÛi Ënh bÏ hàng chåc triÇu b¡c à tô v½ thêm cho nó nïa. Ð¥y, ông nói tôi nghe i, vì sao, vì sao l¡i th¿?

- Vì ông nh§m l«n giïa vua Kh£i ÐËnh và t°ãng vua Kh£i ÐËnh. - Tôi áp. - Cái ng°Ýi ta ¿n ây xem không ph£i mÙt con ng°Ýi cå thà nào ó cùng nhïng viÇc làm x¥u tÑt cça ông ta, mà là mÙt tác ph©m nghÇ thu­t do nhân dân t¡o ra...

- Ha, ha, ha! Tác ph©m nghÇ thu­t! - Anh ta c°Ýi to ng¯t lÝi tôi. - Vâng, nh°ng l½ nào ông không hiÃu r±ng chính nhÝ cái tác ph©m nghÇ thu­t ¥y cça ông mà nó sÑng °ãc qua các ch¿ Ù, sÑng cho tÛi ngày nay và s½ còn sÑng nïa? Th¿ mÛi là vua! Th¿ mÛi là Kh£i ÐËnh! H¯n bi¿t ánh vào ch× y¿u cça ng°Ýi khác. H¯n là con mÍt bi¿t bám vào bàn thÝ tÕ tiên ng°Ýi khác mà sÑng. M¥y ai dÅ vét bÏ tÕ tiên mình chÉ vì mÙt con mÍt? Nên con mÍt ¥y cé àng hoàng sÑng. Mà thí hÏi sÑng ß âu, sÑng th¿ nào? Ha, ha!... - anh ta c°Ýi to nh° mÙt ng°Ýi iên, rÓi ngëng mÙt giây, nói ti¿p: - Ông không à ý th¥y m·t th±ng Kh£i ÐËnh ang vênh lên à? Vì nó bi¿t không nhïng nó °ãc an toàn, cung phång chu áo, mà nó còn là ân nhân, hay úng h¡n là nguÓn sÑng cça nhiÁu ng°Ýi khác. Nh° chË tôi ch³ng h¡n...

- Và c£ nhïng ng°Ýi ¡p xe thÓ chß khách tham quan nïa, - tôi châm chÍc.

- Vâng, c£ tôi nïa, - anh ta cåt héng, cúi §u thß dài. - Nh°ng tôi thì nói làm gì. Tôi là mÙt ng°Ýi vét i. Tôi là con sÑ không, con sÑ không c£ vÛi nm miÇng n trong nhà. Tôi ghét chË tôi nh° th¿, nh°ng tôi ã làm ng¡ Ã vã tôi Áu ·n nh­n tiÁn giúp á cça ng°Ýi tôi ghét... Vâng, tôi là th±ng vét i. Tôi không bao giÝ xem mình ngang hàng vÛi chË tôi, vÛi các ông. Các ông ph£i khác, ph£i khác c¡... Ông nói cho tôi hiÃu i!...

Anh ta nhìn ch±m ch·m vào m¯t tôi, m·t m¿u máo nh° muÑn khóc. Tôi l¥y làm ti¿c ã ánh vào ch× y¿u cça anh ta. Tôi tr£ tiÁn rÓi éng d­y, không muÑn kéo dài thêm câu chuyÇn.

Chúng tôi l¡i lên xe. Không ai nói thêm câu nào nïa. аÝng trß l¡i thành phÑ khó i h¡n, n¯ng g¯t, nhiÁu dÑc ng°ãc. L§n này h§u nh° chúng tôi Õi ch× h³n cho nhau. Tôi ngÓi tr°Ûc còng l°ng ¡p xe, còn anh ta, con ng°Ýi vét i ¥y, ngÓi phía sau, thÉnh tho£ng nh£y xuÑng çn xe cho tôi.

Hu¿ - Hà NÙi, 1982

Lão H¡ Ng°Ýi vi¿t: Thái Bá Tân 10/10/2006 LÃO H

Theo ch× tôi bi¿t thì c£ xã tôi ai cing ghét lão. Còn h¡i sÝ sã. Ph§n nhiÁu ng°Ýi ta sã lão nh° sã mÙt v­t d¡ b©n, mÙt cái thây ma ho·c mÙt sñ gàn quái. Nh°ng cing có ng°Ýi sã vì nhïng lý do khác.

XuÑng tàu ß ga Mù Lý, tôi xách c·p i bÙ vÁ nhà, tÛi cây a cåt §u làng thì g·p mÙt ng°Ýi b¡n hÍc ci và éng l¡i trò chuyÇn m¥y phút. MÛi °ãc vài câu, anh kia b×ng nhìn quanh, b£o tôi:

- Kìa, lão H¡ ang ¿n ¥y! TÑi nay l¡i nhà mình ch¡i nhé. Mà c­u cing i i, k»o dây vào lão ¥y khó chËu l¯m.

Anh b¡n tôi vÙi vã bi¿n m¥t sau bÝ tre non tr°Ûc m·t. Tính tò mò cÑ hïu giï chân tôi l¡i.

Trên con °Ýng r£i xÉ s¯t khúc khu÷u §y nhïng cÍng r¡m dính phân súc v­t, lão H¡ ang ch­m ch¡p, khó nhÍc i vÁ phía tôi. Ðó là mÙt ông già ã h¡n b£y m°¡i, bé nhÏ và ·c biÇt r¥t g§y. Lão chÑng chi¿c g­y b±ng g× mun có tay c§m cong cong, ch¡m trÕ nhïng hình thù gì ó không rõ. Чu g­y chÑng xuÑng ¥t lâu ngày bË mòn, trß thành quá ng¯n, ¿n méc dùng nó, lão ph£i cúi th¥p cái l°ng vÑn ã r¥t còng. Lão Ùi chi¿c khn x¿p en °ãc g¥p thành nhiÁu n¿p. Trên ng°Ýi lão, chi¿c áo dài, cing màu en, có ba chi¿c cúc tròn bên nách ph£i, tuy ã sÝn rách ôi ch× nh°ng nhìn chung còn khá t°¡m t¥t. Chi¿c qu§n gå m·c bên trong cing v­y. Nhìn lão, tôi không thà không ng¡c nhiên, th§m ngh) ch¯c ph£i v¥t v£ l¯m lão mÛi giï °ãc v» bÁ ngoài th¿ này - ngh)a là úng nh° cách ây m¥y chåc nm, khi lão còn là chánh tÕng, làm m°a làm gió ß xã tôi và các xã lân c­n.

Lão H¡ b°Ûc l¡i g§n, l·ng l½ nhìn tôi mÙt l°ãt të §u ¿n chân, të ôi giày da, bÙ com lê mÛi ¿n c·p kính tr¯ng. RÓi lão dí chi¿c g­y ng¯n cåt vào sát bång tôi, oai vÇ hÏi:

- Anh con nhà ai?

LÅ phép, tôi nói tên bÑ m¹. Sã lão không nh­n ra, tôi nói c£ tên ông bà nÙi.

- À, ra th¿, ra th¿... Anh có bi¿t ngày x°a ông anh, rÓi sau là bÑ anh, suÑt Ýi ph£i làm thuê, h§u h¡ ta không? - lão hÏi tôi vÛi v» thích thú Ùc ác. Ðôi m¯t lão long lên, sáng và nhanh mÙt cách không t°¡ng xéng vÛi khuôn m·t già c×i, nhn nheo và cáu b©n.

ChÝ mãi không th¥y tr£ lÝi, lão nói ti¿p, l§n này ra chiÁu an çi:

- ê mà ngày ¥y không riêng gì ông và bÑ anh, c£ cái vùng Nho Lâm rÙng lÛn này ai cing ph£i h§u h¡ ta... - Ngëng mÙt lát, lão l¡i nhìn tôi l§n nïa të §u ¿n chân. - Th¿ mà bây giÝ con cháu nhïng th±ng khÑ rách áo ôm ¥y l¡i trß vÁ làng th¿ này ây... Hë, °ãc l¯m! аãc l¯m! Nh°ng có ngày chúng mày s½ bi¿t tay th±ng H¡ này! Nm nm m°¡i t° chúng mày không gi¿t tao, nh°ng nay mai mà giành °ãc quyÁn trß l¡i thì tao không tha chúng mày âu. B¯n tuÑt! B¯n tuÑt! Thôi cút i! Cút!...

Lão éng th³ng ng°Ýi, mÙt tay tì lên chi¿c g­y, tay kia chÉ vÁ phía làng. Môi lão mím ch·t, të khóe miÇng éa ra dòng n°Ûc bÍt vàng vàng, nh§y nh§y, të ó ch£y xuÑng chi¿c c±m không râu cça lão. Trông lão giÑng con chó d¡i bË nhÑt trong cii s¯t, bi¿t không bË ai ánh nên càng to ti¿ng sça.

Tr°Ûc tôi có nghe nói lão Ùc ác, càn rá, g·p ai chíi ng°Ýi ¥y, nh°ng không ngh) ¿n méc ¥y. Lão iên °? Có ng°Ýi nói th¿. Nh°ng nhïng lÝi §y h±n hÍc, gi­n dï và không ph£i không lô-gích kia không l½ là cça mÙt ng°Ýi iên? Làm gì vÛi lão bây giÝ? Khó dùng lÝi hay l½ ph£i nói chuyÇn ho·c cn v·n lão. M¯ng chíi l¡i càng không, vì lão là ng°Ýi già.

Tôi ành nuÑt gi­n, l·ng l½ bÏ i, vÛi c£m giác cça ng°Ýi bË xúc ph¡m mà không °ãc tñ vÇ.

Lão H¡ chÑng g­y nhìn theo, vÛi v» thích thú và thách théc không che gi¥u.

- Trông cing khá ¥y! Quan lÛn! Hà NÙi! Th¿ mà ph£i cuÑc bÙ të ga Mù Lý vÁ làng, còn ta ¥y à, ngày x°a ta b¯t làm riêng cho ta mÙt ga xép ß Chò DiÇc nhé! ChÉ mình ta duy nh¥t °ãc sí dång! Ha, ha!...

Ti¿ng c°Ýi cça lão theo tôi vÁ t­n nhà. Ðôi lúc tôi tñ hÏi không hiÃu ngày tr°Ûc, - nh° lão nói, - vì sao ng°Ýi ta tha ch¿t cho lão, Ã bây giÝ lão c­y già y¿u, cho phép mình n nói càn rá nh° v­y.

BuÕi tÑi, khi c£ nhà quây qu§n bên mâm c¡m, tôi em chuyÇn vëa rÓi ra kÃ. M¹ tôi lên ti¿ng §u tiên:

- G·p lão, anh nên tránh xa thì h¡n!

Ðúng nh° lÝi anh b¡n khuyên lúc chiÁu!

- Lão th­t quá áng. - BÑ tôi thong th£ nói. - Chính quyÁn thì quá nhu nh°ãc. T¡i sao không gô cÕ lão cho vào nhà giam? Cé ngh) già là °ãc phép chíi làng xóm, chíi ch¿ Ù à? ÐÕi Ýi °ãc ba, bÑn m°¡i nm nay mà lão v«n không tÉnh ra tí nào. Nm nm t° ng°Ýi ta tha vì con lão. Bây giÝ ng°Ýi ta không Ùng ¿n vì tuÕi già. Nh°ng cái gì cing có giÛi h¡n. Tôi thì cé à này ti¿p tåc là tôi b¯n, già cing b¯n!

- ¤y ch¿t, gì mà hng th¿? B¯n ng°Ýi âu ph£i chuyÇn dÅ. - M¹ tôi xen vào.

- Bà thì hiÃu th¿ nào °ãc. Bà không i ß cho nó, bà không bi¿t.

Cé th¿ câu chuyÇn ti¿p tåc xoay quanh lão H¡, cái lão H¡ áng ghét vô tình tôi à xen vào ý ngh) cça mình, và giÝ ây không âu °a h¯n vào ngôi nhà ¥m cúng cça bÑ m¹. Tuy nhiên, qua câu chuyÇn tôi cing bi¿t thêm ôi iÁu vÁ lão.

Tr°Ûc nm 1953, téc là nm c£i cách ruÙng ¥t ß quê tôi, suÑt hai m°¡i nm liÁn lão H¡ làm chánh tÕng cça tÕng Nho Lâm rÙng lÛn. Lão nÕi ti¿ng hách dËch và tàn ác. Trong tÕng, të già ¿n tr», g·p lão ai cing ph£i chào "Cå LÛn", m·c dù lúc ¥y lão còn tr». Nói chuyÇn vÛi ng°Ýi khác, lão th°Ýng quát tháo, bao giÝ cing x°ng "ta" (nh° chiÁu nay lão x°ng vÛi tôi). Lão có nhïng nm ng°Ýi vã và r¥t giàu - iÁu ¥y khÏi nói. Uy và lñc lão °ãc tng g¥p bÙi khi bÑ lão trß thành quan té trå triÁu ình Hu¿. Lão b¯t dân trong tÕng ¯p con °Ýng ô-tô ch¡y th³ng të QuÑc lÙ MÙt ¿n t­n sân nhà lão. ViÇc lão khoe l­p riêng cho lão mÙt ga xép ß Chò DiÇc là iÁu có th­t. Tuy viÇc này mình lão không làm nÕi, ph£i nhÝ ông bÑ can thiÇp.

Sau cách m¡ng, quê tôi là vùng tñ do, t¥t nhiên quyÁn lñc và thái Ù hÑng hách cça lão có gi£m, nh°ng cça c£i, ruÙng ¥t và cái chéc chánh tÕng v«n °ãc giï nguyên. ChÉ ¿n nm 1954 lão mÛi m¥t nhïng thé ó, suýt nïa thì m¥t c£ m¡ng. SÑ là lúc ¥y lão ã bË k¿t án tí hình, nh°ng úng hôm em xí b¯n thì trÝi b×ng m°a to ph£i hoãn l¡i. Sáng sÛm hôm sau thì có lÇnh ân xá të trên °a xuÑng, vÛi lí do lão có ng°Ýi con trai trÑn nhà tham gia kháng chi¿n và ß chi¿n dËch ÐiÇn Biên Phç ã l­p công lÛn.

Të ngày ¥y lão tÏ ra bi¿t iÁu h¡n. Nh° con cáo trÑn trong hang, suÑt ngày lão chÉ ngÓi lì ß nhà vÛi mÙt bà vã duy nh¥t còn ß l¡i vÛi lão và nuôi lão. M¥y nm g§n ây không hiÃu sao lão hay ra khÏi nhà. Lúc §u chÉ quanh qu©n d¡o ch¡i, sau chÑng g­y i h¿t thôn này, thôn nÍ, không måc ích, hay vÛi måc ích nào ó mà ng°Ýi ta không bi¿t. MÙt iÁu l¡ nïa là bao giÝ ra °Ýng, lão cing m·c nhïng bÙ qu§n áo thÝi còn làm chánh tÕng. Të lâu ng°Ýi ta ã quên sñ tÓn t¡i cça lão, th¿ mà ùng mÙt cái, lão xu¥t hiÇn vÛi bÙ qu§n áo l¡c lõng kia, khi¿n mÍi ng°Ýi vëa ng¡c nhiên, vëa th¥y buÓn c°Ýi. Ng°Ýi ta ngh) có l½ tuÕi già làm lão qu«n trí. Tr» con, và c£ ng°Ýi lÛn, b¯t §u c°Ýi giÅu, nh°ng lão cé phÛt. H¡n th¿, th¥y không ai làm gì mình, càng ngày lão càng tÏ ra ngang ng°ãc.

MÙt hôm i ngang ám thã cày ang làm viÇc, lão dëng l¡i, gi¡ g­y chÉ xuÑng ruÙng:

- , chúng mày ph£i cày sâu vào! Gãi ¥t kiÃu ¥y s½ làm hÏng ruÙng ta ¥y.

M¥y ng°Ýi kia ng¡ ngác không hiÃu lão nói gì.

- RuÙng cça ta! Ngày x°a ruÙng này là cça ta, bË các ng°Ýi c°Ûp, nh°ng s¯p tÛi ta l¥y l¡i h¿t!

- S¯p tÛi là bao giÝ? - MÙt ng°Ýi hÏi to, ý châm chÍc.

- Cé ãi ¥y, không lâu nïa âu. Nh°ng không vì th¿ mà chúng mày °ãc phép cày nông, làm ruÙng ta b¡c màu...

Lão ch°a nói h¿t câu thì - Ñp! MÙt n¯m bùn të ruÙng bay lên, r¡i ngay tr°Ûc m·t lão. Lão gi­n dï gi¡ g­y chíi rça m¥y câu rÓi bÏ i.

L§n khác, lão ch·n mÙt bà i chã, chÍc g­y vào bång bà ta:

- HÓi c£i cách, ng°Ýi ta l¥y cça tôi hai chi¿c chum cho bà, bà ch°a làm vá ché? S¯p tÛi Õi Ýi, tôi s½ òi l¡i, bà nhÛ l¥y!

VÑn y¿u bóng vía, bà kia lúng búng gì ó rÓi nhanh chân bÏ i.

L¡i l§n khác, lão láo x°ãc chÉ g­y vào m·t mÙt bác nông dân, tuyên bÑ ngày x°a ông cha bác ta tëng cày ruÙng r½ và ã tìm cách n bÛt thóc cça lão. Lão suýt bË ánh mÙt tr­n nhë tí, n¿u không vì bác nông dân kia sã mang ti¿ng ánh ng°Ýi già, và sã ông bà mình ang mÓ yên m£ ¹p b×ng d°ng bË dñng d­y làm trò c°Ýi cho thiên h¡...

Tóm l¡i, lão H¡ ã nhanh chóng trß thành mÙt nhân v­t tai ti¿ng trong xã, và không ph£i không có ng°Ýi ¿n g·p chính quyÁn Á nghË b¯t giam lão. Nh°ng lão v«n ti¿p tåc khn x¿p, áo the, chÑng g­y i kh¯p n¡i, ti¿p tåc nh¯c mÍi ng°Ýi nhÛ thÝi kì vàng son x°a kia khi lão làm chánh tÕng, và r±ng s¯p tÛi Õi Ýi, lão s½ trß l¡i vÛi cái chéc ó.

Hai nm sau trß vÁ thm quê, tôi l¡i g·p lão.

Lão n±m còng queo bên vÇ °Ýng, trên nÁn cát b©n loang l× n°Ûc - ch¯c lão vëa ái d§m ra ¥y. Lão rên ° í, hai tay ôm §u làm gÑi. Chi¿c khn x¿p b¥t li thân không còn trên §u. Nhïng sãi tóc th°a thÛt, en l«n tr¯ng, dính vào nhau, ho·c cåp xuÑng, ho·c chÕng lên nh° nhïng chi¿c gai nhÍn. Chi¿c áo dài bË rách mÙt mi¿ng to phía tr°Ûc bång, có thà do chó c¯n. M¯t lão nh¯m, nh°ng khó nói lão ngç hay ang théc. N°Ûc dãi ch£y ra të khóe miÇng, g·p båi b©n óng l¡i thành mÙt dòng en en, luôn có vài con ruÓi bay vo vo bên c¡nh.

MÙt ng°Ýi cùng làng cho bi¿t vã lão, - nguÓn sÑng, ng°Ýi thân duy nh¥t còn l¡i cça lão, - bË bÇnh ch¿t cách ây nía nm. Th¿ là lão âm ra b¡ v¡ không n¡i n°¡ng tña, ph£i ¿n xin n ß nhïng nhà tr°Ûc ¥y lão th°Ýng chíi m¯ng. MÍi ng°Ýi ai cing ghét lão, th¿ mà ¿n xin nhà nào, dù vÛi thái Ù k» c£ láo x°ãc, ng°Ýi ta cing cho, lí do dÅ hiÃu là Ã tÑng lão i càng sÛm càng tÑt. Còn chính quyÁn xã thì vì không muÑn có ng°Ýi ch¿t ói trên Ëa ph­n mình, ành trích công quù mua thóc c¥p cho lão. L§n nào lão cing em già nía sÑ thóc ¥y Õi l¥y r°ãu uÑng say bí tÉ.

V«n n±m yên trên cát b©n, lão H¡ ng©ng §u, të të mß ôi m¯t Ï ng§u nhìn tôi. Lão nhìn r¥t lâu, chÑc chÑc nhíu mày nh° cÑ nhÛ tôi là ai. CuÑi cùng lão nhÛ ra:

- , chào anh quan Hà NÙi... Ch¯c l¡i i bÙ të ga Mù Lý vÁ ché gì? Ngày x°a... è, è... ngày x°a ta b¯t l­p riêng cho ta mÙt ga xép ß Chò DiÇc... è, è... Anh bi¿t iÁu ¥y ché?

RÓi quá y¿u, lão gåc xuÑng trong t° th¿ ci.

Cách ây không lâu, nh­n °ãc th° nhà, tôi r¥t ng¡c nhiên khi bi¿t lão H¡ v«n ch°a ch¿t. Thì ra lão sÑng lâu h¡n tôi t°ßng.

DiÅn Châu, 13.1.1984

Kí sñ vÁ mÙt ngÍn èn ã t¯t Ng°Ýi vi¿t: Thái Bá Tân 10/10/2006 KÍ Sð VÀ MØT NGÌN ÐÈN ÐÃ T®T

1

Þ công ty S.B, khi °ãc hÏi ai là iÃn hình tÑt cça công nhân èn biÃn nhïng nm g§n ây, mÍi ng°Ýi nh¥t trí nêu tên NguyÅn Thi¿u S¡n, £o tr°ßng £o èn Hòn mñc. Sau ây là mÙt sÑ ý ki¿n nh­n xét vÁ anh ta.

Giám Ñc công ty:

MÙt anh chàng tuyÇt diÇu! "Ng°Ýi hùng" cça chúng tôi ¥y. Nm nm liÁn chi¿n s) thi ua. Không ph£i nhiÇm vå cça mình, nh°ng c­u ¥y tình nguyÇn ra £o và ß liÁn mÙt m¡ch ¿n t­n bây giÝ. Cing trong chëng ¥y nm, ch°a à x£y ra sñ cÑ nào, ·c biÇt không bao giÝ kêu ca khó khn, không bao giÝ xin vÁ ¥t liÁn! MÙt anh chàng ít lÝi, khiêm tÑn, thông minh, có ý théc kÉ lu­t tÑt. TH¾ mà tr°Ûc thuÙc lo¡i "có v¥n Á" c¡ ¥y. Th¿ nào nhà báo cing ph£i ra Hòn Mñc thm c­u ¥y và n¿u có thÃ, xin vi¿t cho mÙt bài kha khá vào. Chúng tôi muÑn mÍi ng°Ýi hiÃu h¡n nïa cái nghÁ gian khÕ th§m l·ng này. V£ l¡i cing c§n nêu g°¡ng cho lÛp tr» noi theo, ché nói th­t, chúng quen sung s°Ûng trong ¥t liÁn, ra £o ch°a ¥m ch× ã òi vÁ.

Th° kí công oàn:

Hi¿m có tr°Ýng hãp nào nh° c­u S¡n - nm nm liÁn không i phép l§n nào. Có v» c­u ¥y không muÑn rÝi £o i âu c£, dù chÉ ít ngày. Cing ch³ng có nhu c§u ti¿p xúc vÛi ai. Ng°Ýi ta kà vÛi tôi r±ng c­u ta th°Ýng cho éa b¡n cùng nhà èn vÁ ¥t liÁn, có khi ¿n c£ tháng. Còn l¡i mÙt mình, c­u ta £m nhiÇm h¿t mÍi viÇc. T¥t nhiên nh° th¿ là vi ph¡m nguyên t¯c, là m¡o hiÃm, nh°ng dù sao theo tôi, ph£i là ng°Ýi thñc sñ yêu nghÁ mÛi xí sñ nh° V¬Y. À mà sáu tháng §u nm này Công oàn TÕng cåc аÝng biÃn l¡i có gi¥y khen cho Nhà èn Hòn Mñc, khi nào i các anh nh¯c tôi gíi cho c­u ¥y.

MÙt công nhân, b¡n ci cça S¡n:

Em thì em ngh) mÍi chuyÇn không ¡n gi£n nh° th¿. SÑng vÛi nhau nhiÁu, em bi¿t. Ðúng là nó "an tâm công tác" nh° ng°Ýi ta nói, và nm nm không nghÉ phép l§n nào, không kêu ca, không òi vÁ ¥t liÁn. Nh°ng thí hÏi vì sao? Nh¥t là tr°Ûc kia nó tëng hi¿u Ùng, ham hiÃu bi¿t và °a giao ti¿p. Chính vì th¿ mà bao l§n mang v¡ vào thân, Ã rÓi không hiÃu sao cuÑi cùng tình nguyÇn ra £o rÓi ß rËt ngoài ¥y. N¿u có dËp, anh thí tìm hiÃu xem.

MÙt thçy thç trên tàu VS.735, chuyên ti¿p t¿ cho các £o èn khu vñc phía B¯c:

S¡n Hòn Mñc ¥y à? MÙt th±ng hâm tÉ Ù.

2

Nhïng tìm hiÃu thêm khi i trên t§u VS.735.

NguyÅn Thi¿u S¡n quê ß Thái Bình, 32 tuÕi, mÓ côi c£ cha l«n m¹ và hiÇn không còn ai thân thích. H¿t phÕ thông, °ãc chÍn sang Rostok, CÙng hòa Dân chç Ðéc, hÍc trung c¥p k) thu­t ba nm, ngành sía chïa máy tàu biÃn. Sau ó ß l¡i làm viÇc t¡i n°Ûc b¡n bÑn nm nïa là b©y. VÁ n°Ûc °ãc phân công tác ß công ty S.B, theo chuyên môn ã hÍc là sía chïa máy thçy.

VÁ công ty ch°a bao lâu, S¡n ã nÕi ti¿ng mÙt anh chàng l­p dË. Thñc ra ß anh mÍi cái Áu bình th°Ýng, kà c£ cách n m·c l«n c° xí. Tuy nhiên ng°Ýi ta v«n th¥y có cái gì ¥y vëa ch°¡ng ch°Ûng vëa buÓn c°Ýi. Có l½ ó là sñ th¡ ngây c£ tin và tính th­t thà quá méc, nhiÁu khi khi¿n ng°Ýi khác th¥y b¥t tiÇn. Anh ¡n gi£n hóa mÍi chuyÇn, ngh) ai cing nh° mình nên quá cßi mß, tho£i mái, quá th³ng th¯n mà không chËu chú ý tÛi nhïng mÑi quan hÇ phéc t¡p và r¥t t¿ nhË cça cuÙc sÑng quanh mình.

Anh là ng°Ýi thông minh, có trình Ù chuyên môn giÏi, luôn làm viÇc hng hái - quá ° hng hái - và th°Ýng hoàn thành viÇc °ãc giao nhanh và tÑt ¿n méc ai cing ph£i ng¡c nhiên. DÅ hình dung anh nÕi b­t th¿ nào giïa mÙt t­p thà x°a nay vÑn trì trÇ nh° phân x°ßng n¡i anh ang công tác. Sñ Ýi v«n th¿, n¿u c£ t­p thà cùng l°Ýi bi¿ng, gian dÑi thì ch³ng sao, ai cing là ng°Ýi tÑt, nh°ng có anh chm chÉ, tí t¿ xu¥t hiÇn thì tình hình l¡i khác. Có cái à so sánh, sñ l°Ýi bi¿ng, gi£ dÑi trß nên dÅ nh­n th¥y. V­y thì th±ng mÛi ¥y là k» thách théc, là tên phá b)nh và c§n ph£i lo¡i trë.

Lúc §u mÍi ng°Ýi l·ng l½ quan sát, không khen cing ch³ng chê, ngh) tay này ch³ng m¥y mà "xËt" nh° nhiÁu lính mÛi hung hng tr°Ûc ó, rÓi s½ tñ hòa vào cái không khí chung ß ây và trß thành nh° hÍ.

Tuy nhiên thñc t¿ không diÅn ra theo h°Ûng ¥y. S¡n tÏ ra là ng°Ýi có b£n l)nh. Anh v«n giï °ãc phong cách làm viÇc nh° nhïng ngày mÛi ¿n. H¡n th¿, còn b¯t §u công khai phê phán tình tr¡ng kÉ lu­t lÏng l»o và nhïng iÁu b¥t hãp lí trong quá trình s£n xu¥t cça phân x°ßng. Nhïng ý ki¿n anh nêu Áu úng, nh°ng ph§n vì do cách phê bình quá cng, ph§n vì ng°Ýi bË phê tñ ái không chËu ti¿p thu, nên d§n d§n anh r¡i vào th¿ cô l­p, mÙt mình chÍi c£ t­p thÃ. Anh không nao núng, th­m chí còn thích sñ cô ¡n kiêu hãnh cça mình. MÍi ng°Ýi khó chËu nh°ng ch³ng làm gì °ãc, vì anh làm viÇc tÑt, không có gì Ã b¯t b», cho ¿n mÙt hôm...

Ðây là l§n va ch¡m lÛn §u tiên. S¡ k¿t sáu tháng §u nm, S¡n kiên quy¿t không nh­n danh hiÇu Lao Ùng Tiên ti¿n, nói mình chÉ làm viÇc bình th°Ýng và nh¥t Ënh të chÑi món tiÁn th°ßng phân x°ßng "Hoàn thành v°ãt méc k¿ ho¡ch". Theo anh, thñc ra phân x°ßng không nhïng không v°ãt, mà còn ch°a ¡t k¿ ho¡ch °ãc giao.

L§n này, vì uy tín và quyÁn lãi cça c£ phân x°ßng bË e dÍa, ai cing nhao lên ph£n Ñi quy¿t liÇt. HÍ k¿t anh ç các thé tÙi, tìm ç cách, c£ céng l«n mÁm, cÑ thuy¿t phåc nh°ng anh không nhân nh°ãng. L§n §u tiên, sñ làm n dÑi trá bË công khai v¡ch tr§n b±ng nhïng con sÑ không cãi vào âu °ãc.

S¡n không là ng°Ýi thích ch¡i trÙi, cing không có Ùng c¡ cá nhân nào, ¡n gi£n chÉ muÑn ¥u tranh vì l½ ph£i. Anh vi¿t ¡n báo cáo t¥t c£ lên công ty. MÙt thÝi gian sau càng th¥t vÍng h¡n khi th¥y phân x°ßng v«n °ãc công nh­n v°ãt k¿ ho¡ch, và t¥t c£ trë anh Áu Lao Ùng Tiên ti¿n và l)nh th°ßng.

Sau vå này, tình hình phân x°ßng v«n y nguyên. Thay cho thái Ù không khen, không chê tr°Ûc kia, bây giÝ ng°Ýi ta b¯t §u à ý nhïng iÁu nhÏ nh·t nh¥t ß anh à bÛi móc. DÅ nh¥t là §u tóc và cách n m·c. Không thà nói tóc anh quá dài, nh°ng trong mÙt cuÙc hÍp nó v«n bË em ra phê bình. Anh nhíu trán ngÓi nghe, sau không nhïng không c¯t ng¯n, mà còn cÑ tình à dài h¡n. K¿t qu£ là tóc anh dài th­t, dài lút gáy, ¿n méc mÙt l§n bË công an b¯t vào Ón c¯t tr¯ng nía §u. Hôm sau và suÑt c£ tháng ti¿p theo, anh ¿n phân x°ßng vÛi cái §u bË c¯t trÍc mÙt nía ¥y, ai khuyên can th¿ nào cing không chËu chïa l¡i. Khi giám Ñc công ty nh¯c nhß, anh nói: "Ðà tóc th¿ nào là quyÁn cça tôi. BË xúc ph¡m mÙt cách thô b¡o, tôi ph£i à mÍi ng°Ýi th¥y rõ iÁu ¥y".

Ðãt s¡ k¿t sáu tháng ti¿p theo phân x°ßng l¡i v°ãt k¿ ho¡ch, chia th°ßng, và S¡n l¡i të chÑi không nh­n, sau khi chéng minh chính xác r±ng cái v°ãt k¿ ho¡ch ¥y ch³ng qua là trò £o thu­t cça ông qu£n Ñc. Ngh)a là chuyÇn ci l·p l¡i, nh°ng l§n này anh làm cng. Anh ¿n vn phòng lãnh ¡o công ty, £ng çy c¡ quan, rÓi làm §m lên ß nhïng n¡i ó. Ng°Ýi ta l¯ng nghe anh, tuy không th­t chm chú l¯m, và héa s½ cho iÁu tra l¡i. Tr°Ûc khi chia tay, hÍ dành h¡n nía ti¿ng Óng hÓ nh¯c anh vÁ tác phong sinh ho¡t, vÁ sñ khiêm tÑn và oàn k¿t nÙi bÙ.

M¥y ngày sau, nghe tin phân x°ßng v«n °ãc công nh­n v°ãt k¿ ho¡ch, S¡n bÏ không i làm suÑt c£ tu§n. Lúc trß l¡i, anh hÝ hïng nh­n quy¿t Ënh c£nh cáo toàn công ty vì tÙi tñ ý nghÉ viÇc. Ðang sµn buÓn bñc do tråc tr·c vÛi ng°Ýi yêu, ngay hôm ¥y anh vi¿t ¡n xin ra £o làm công nhân gác èn biÃn, mÙt viÇc luôn thi¿u ng°Ýi và x°a nay ch°a có ai tình nguyÇn...

3

Hòn Mñc là mÙt £o á nhÏ nh°ng khá cao ß xa ngoài biÃn, n±m trên luÓng tàu ch¡y vào c£ng Cía Ông. Khi tàu VS.735 chß chúng tôi të £o Long Châu ¿n, trÝi ã ng£ vÁ chiÁu. Gió thÕi m¡nh, sóng lÛn, có l½ ph£i ¿n c¥p nm, c¥p sáu - ß ây mùa này bao giÝ sóng cing lÛn.

Khác vÛi các nhà èn khác th°Ýng oán ngày giÝ tàu të ¥t liÁn, ra éng chÝ sµn të tr°Ûc, nhà èn Hòn Mñc này tÏ ra thÝ ¡. Tàu chúng tôi kéo còi m¥y l§n mÛi th¥y mÙt bóng ng°Ýi chui ra khÏi ngôi nhà chuÓng chim chênh vênh trên vách á. Ng°Ýi ¥y thong th£ tuÙt xuÑng theo chi¿c thang s¯t th³ng éng, rÓi b¡i vÁ phía chúng tôi b±ng chi¿c thuyÁn nan nhÏ.

- Mày l¡i cho th±ng Ba vào ¥t liÁn rÓi h£ S¡n ?

Ông tr°ßng tr¡m hÏi, khi chi¿c thuyÁn nan áp vào thành tàu. Ông mÙt ông già nhÏ bé, da en x¡m, nghe nói tëng coi èn ß £o h¡n ba m°¡i nm. L§n này ông i kiÃm tra kh¯p mÙt l°ãt các nhà èn d°Ûi quyÁn ông phå trách. Cùng i vÛi ông còn mÙt ng°Ýi nïa là thã chïa máy nÕ, nh°ng n¿u c§n chïa luôn c£ máy vô tuy¿n iÇn.

- H¯n b£o ß nhà có viÇc quan trÍng...

- Lâu ch°a?

- Tu§n tr°Ûc.

- Th¿ sau h¯n ra b±ng cách nào?

- Ch¯c i nhÝ tàu H£i quân.

Ông tr°ßng tr¡m thß dài rÓi buông mÙt câu ông ã nói nhiÁu l§n nh°ng không tin l¯m vào hiÇu qu£ cça nó:

- C­u ph£i liÁu liÇu ¥y, ché th¿ là không Õn ÐÂU. Þ ây mÙt mình, nhá c­u Ñm ch¿t, ai chËu trách nhiÇm? Thôi, - ông h¡ giÍng, - c­u cho tÛ và anh nhà báo này vào tr°Ûc, rÓi ón ông máy nÕ và m¥y thé Ó ti¿p t¿.

MÙt giÝ sau, khi kiÃm tra h¿t mÍi viÇc không th¥y có v¥n Á gì, ông tr°ßng tr¡m giao Ó ti¿p t¿ cho S¡n và Ba (v¯ng m·t), thông báo s¡ qua tình hình công ty. RÓi b¥t chãt ·t m¡nh cÑc n°Ûc xuÑng bàn, ông nói:

- Thôi, Hòn Mñc th¿ là °ãc. Bây giÝ tranh thç còn sÛm i luôn ra Cô Tô. Anh nhà báo th¥y th¿ nào? - Ông quay sang tôi. - Ngoài ¥y sóng lÛn ¥y. Nhà èn Cô Tô l¡i không có thuyÁn con ra ón nh° ß ây. Ph£i b¡i vào bÝ, hai trm mét, không ng¡i ché? Hay ß ây mÙt hôm, mai chúng tôi quay l¡i ón i Móng Cái luôn thÃ?

Tôi không sã sóng lÛn, không ng¡i b¡i hai trm mét, nh°ng ã Óng ý ß l¡i Hòn Mñc. Tôi muÑn tìm hiÃu nhiÁu h¡n vÁ S¡n.

*

Ph£i nói ngay të §u tôi có ác c£m vÛi con ng°Ýi này, dù trong thâm tâm r¥t muÑn ng°ãc l¡i. Þ anh ta có cái gì ¥y vëa l¡nh lùng, vëa khinh khÉnh khiêu khích. Ng°Ýi anh ta dong dÏng, qu§n áo nghiêm chÉnh, là iÁu ít th¥y ß dân èn biÃn. Khuôn m·t có thà nói °a nhìn, n¿u không kà ôi m¯t mÇt mÏi nhiÁu khi b×ng ánh lên nhïng tia h±n hÍc.

- Tôi không thích nhïng ng°Ýi làm vn, vi¿t báo nh° anh. - Ðó là câu §u tiên anh ta nói khi chÉ còn hai ng°Ýi.

- Vì sao?

- Vì các anh nói dÑi không bi¿t ng°ãng.

- Có thà cå thà h¡n °ãc không?

S¡n l·ng l½ nhìn tôi të §u ¿n chân, rÓi nh¿ch mép không chút thân thiÇn:

- Riêng viÇc anh vÝ không bi¿t ç chéng tÏ anh ang nói dÑi. - Hình nh° c£m th¥y mình quá lÝi, anh ta h¡ giÍng nói ti¿p, chân á vào gói sách báo ông tr°ßng tr¡m vëa mang ra còn à ngÕn ngang giïa nÁn nhà cùng m¥y qu£ bí Ï: - Ra ây yên t)nh, anh Íc l¡i cái mÛ này s½ rõ.

Tôi tñ ái, muÑn ­p l¡i vài câu th­t au, nh°ng rÓi ngh) th¿ nào l¡i thôi, và bÏ i ría ráy. S¡n cing l³ng l·ng xách bÙ Ó nghÁ leo lên Énh núi, n¡i có ngÍn èn cùng chi¿c máy phát iÇn ch¡y b±ng séc gió.

Ngôi nhà lãp ngói hiÇn S¡n ang ß °ãc xây trên mÙt ch× t°¡ng Ñi b±ng ph³ng ß l°ng chëng núi, diÇn tích kho£ng ba m°¡i mét vuông, gÓm nhà ß, sân, b¿p và Ù hai mét vuông °ãc phç ¥t chß të ¥t liÁn ra à trÓng rau sam. Ra ngoài giÛi h¡n ba m°¡i mét ¥y, ho·c là r¡i xuÑng biÃn, ho·c va §u vào vách á dñng éng.

Tôi °a m¯t nhìn mÙt l°ãt kh¯p nhà. Có hai chi¿c gi°Ýng. MÙt chi¿c không chi¿u, không màn, chÏng ch¡ m¥y cái xoong en nh»m. Giïa nhà là chi¿c bàn vuông g× mÍt vÛi hai chi¿c gh¿, trên bàn có chi¿c èn d§u, chi¿c i¿u cày, bàn cÝ t°Ûng ang ánh dß và mÙt bÙ tú l¡-kh¡ ã quá nhàu nát. Trong mÙt góc t°Ýng treo hai kh©u súng tr°Ýng, chi¿c b£n Ó ng£ vàng và chi¿c ài bán d«n ch¯c h¿t pin të lâu. Ngay phía d°Ûi, trên chi¿c hòm g× không khóa là chÓng sách lÙn xÙn, có c£ m¥y cuÑn bìa céng khá dày, tôi oán là sách k) thu­t b±ng ti¿ng Ðéc.

Þ ¥t liÁn, ng°Ýi ta kà vÛi tôi r±ng nm 1955, m£i rút ch¡y khÏi ViÇt Nam, ng°Ýi Pháp quên không ti¿p t¿ cho £o Hòn Mñc và do v­y à ông già coi èn ch¿t ói. Khi ta ra ti¿p qu£n thì xác ông ã thÑi rïa n±m trên sàn xi mng. Nghe nói bây giÝ g·p hôm trÝi ©m, nÁn nhà l¡i nÕi lên hình ng°Ýi ông già, ç c£ §u và tay chân. Lúc này, nhÛ l¡i chuyÇn ¥y, b¥t giác tôi cúi xuÑng nhìn, nh°ng không th¥y gì.

Không còn ch× nào khác, tôi ·t chi¿c túi du lËch khá mÑt mÛi mua xuÑng chi¿c g°Ýng không màn, không chi¿u, cùng mÙt hàng vÛi m¥y chi¿c xoong b©n. BÑn giÝ chiÁu, chúng tôi n tÑi, không ai nói vÛi ai câu nào.

Ðây là bïa c¡m §u tiên tôi n vÛi công nhân èn biÃn trên £o. Sñ kham khÕ cça nó khi¿n tôi síng sÑt, dù tôi tëng n¿m mùi b¿p n sinh viên nhïng ngày thi¿u thÑn nh¥t.

зt trên tÝ báo ci nhàu nát là mÙt bát n°Ûc muÑi màu vàng nh¡t (do muÑi b©n), mÙt )a rau sam luÙc hái të ô ¥t hai mét vuông nói trên, mÙt xoong canh lõng bõng m¥y mi¿ng bí Ï vëa chß të ¥t liÁn ra, và nÓi c¡m g¡o h©m bÑc mùi s·c såa. Hay anh ta Ënh thí thách ho·c tÏ thái Ù vÛi tôi? Không, sau này i các £o khác, tôi hÏi và bi¿t Ýi sÑng nhïng ng°Ýi coi èn bao giÝ cing kham khÕ nh° v­y. MÙt tháng mÛi có mÙt l§n tàu të ¥t liÁn ra, chç y¿u mang sách báo, tiÁn l°¡ng, g¡o và ít rau xanh, thi tho£ng thêm ôi cân cá khô. G¡o và n°Ûc ngÍt thuÙc "hàng chi¿n l°ãc", ph£i dñ trï ít nh¥t ç dùng m¥y tháng, nên quanh nm anh em luôn n g¡o h©m.

n xong, tôi thong th£ mß túi l¥y ra tÝ gi¥y khen ng°Ýi ta nhÝ mang cho S¡n. Anh ta c§m l¥y, ng¯m nghía nhìn nó vÛi nå c°Ýi giÅu cãt rÓi vét xuÑng ¥t. Lát sau anh ra b¿p mang vào siêu n°Ûc sôi méo mó, en xËt ang ph£ h¡i phì phì, rÓi th£n nhiên ·t lên tÝ gi¥y khen s·c sá vÛi nhïng dòng chï n¯n nót.

- Anh th­t quá áng! - Không chËu thêm °ãc nïa, tôi lên ti¿ng.

S¡n im l·ng hÓi lâu vÛi v» khiêu khích. CuÑi cùng anh ta nhìn th³ng vào m¯t tôi, áp d±n tëng ti¿ng:

- Cing nh° mÍi ng°Ýi c£ thôi! Các l§n tr°Ûc tôi dành chúng vào nhïng viÇc còn tÇ h¡n nhiÁu.

- Nh°ng vì sao? Ðây là ph§n th°ßng, là sñ ánh giá cça t­p thÃ, là...

- Là sñ gi£ dÑi Ãu cáng và tr¯ng trãn! Tôi không tin nhïng tÝ gi¥y lo¡i này. Tôi không tin nhïng lÝi các anh nói. Không tin b¥t kì ai.

- Nh°ng ch³ng ph£i mÍi ng°Ýi v«n tÑt vÛi anh ¥y sao? HÍ ánh giá cao viÇc anh làm, hÍ th°ßng tiÁn và gi¥y khen cho anh! - Tôi cing cao giÍng.

- Chính vì th¿ mà tôi càng kinh tßm hÍ. Ðó là viÇc làm ¡o éc gi£. Tr°Ûc kia, mÙt thÝi tôi tëng ngu ngÑc tin vào nhïng iÁu nh£m nhí ¥y. Nh°ng nay thì ëng hòng! Ðëng hòng!

S¡n ném hai chï cuÑi cùng ¥y vào m·t tôi, vÛi t¥t c£ sñ gi­n dï bË è nén lâu nay. Nh° Ã ra hiÇu ch¥m dét câu chuyÇn, anh ta c§m chi¿c bát và ôi ia cça mình, éng d­y:

- Þ ây có lÇ n xong, bát ng°Ýi nào, ng°Ýi ¥y ría.

- Th¿ )a và xoong nÓi thì sao? - Tôi châm chÍc.

Anh ta không áp, chÉ l³ng l·ng i ra bà n°Ûc.

Sau ó, suÑt m¥y giÝ liÁn tôi và S¡n không ai nói thêm câu nào. S¡n ngÓi ánh cÝ mÙt mình trong nhà, còn tôi mang sách ra hiên Íc.

BuÕi tÑi, tôi quy¿t Ënh i ngç sÛm. Th¥y tôi loay hoay sía so¡n gi°Ýng chi¿u, v«n không thèm ngoái §u l¡i, S¡n nói:

- N¿u l°Ýi dÍn xoong nÓi trên g°Ýng thì có thà tr£i chi¿u xuÑng ¥t mà n±m. Trên ch× ông già ngày x°a ch¿t ¥y! - Anh ta ­p m¡nh quân cÝ xuÑng bàn. - Ch³ng có gì áng sã. Không ph£i hôm nào hình ông ¥y cing hiÇn lên âu. Mà có hiÇn cing ch³ng sao, úng th¿ không, ông nhà vn?

L¡i châm chÍc! Tôi nghiêm m·t nhìn th³ng vào m¯t anh ta, cÑ kìm gi­n à không buÙt ra mÙt lÝi nào áng ti¿c. S¡n v«n lì lãm không chËu né tránh cça nhìn cça tôi. Khuôn m·t tr», có thà nói ¹p trai cça anh ta vênh lên mÙt cách khó chËu. Trong ôi m¯t sâu, l¡nh lùng và h±n hÍc ¥y không còn d¥u v¿t mÙt con ng°Ýi khác h³n nh° tôi °ãc bi¿t. Anh ta ã thành k» h±n hÍc, cñc oan và luôn sµn sàng bùng nÕ.

Tuy nhiên, ©n sâu phía trong cái v» ngoài khó chËu, gi£ t¡o và ít nhiÁu bË ©y lên quá méc kia, tôi v«n nh­n th¥y ß S¡n cái gì ó khác h³n, mÙt n×i au nhéc nhÑi th§m kín, mÙt sñ thèm khát °ãc trß l¡i cuÙc sÑng bình th°Ýng, °ãc tin vào nhïng iÁu tÑt ¹p nh° mÙt thÝi tr°Ûc kia tëng tin.

B×ng tôi th¥y th°¡ng h¡n gi­n. ÐÃ anh ta không ngh) mình hèn nhát, tôi l·ng l½ quét nÁn nhà, tr£i chi¿u, tìm cách m¯c chi¿c màn cá nhân bao giÝ tôi cing mang theo m×i l§n i công tác, rÓi chui vào n±m úng ch× S¡n gãi ý, n¡i ông già gác èn biÃn ngày x°a ã ch¿t.

S¡n im l·ng ánh cÝ mÙt mình. Dù r¥t mÇt, tôi tr±n trÍc mãi v«n không sao ngç °ãc. Nhïng ý ngh) rÝi r¡c, hãi hùng cé bám ch·t l¥y tôi. Ðâu ó phía d°Ûi, ti¿ng sóng v× vào vách núi dñng éng nghe Áu Áu, dï dÙi, nhiÁu khi to nh° tràng pháo ngân dài. CuÑi cùng tôi cing thi¿p i, nh°ng nía êm l¡i chãt théc gi¥c.

Chi¿c èn d§u v«n leo lét cháy trên bàn cÝ ·t trên gi°Ýng S¡n, tuy nhiên tôi không th¥y anh ta vÛi dáng ngÓi quen thuÙc bên c¡nh. Tôi °a m¯t nhìn quanh. Anh ta ang éng trong góc phòng, tay mân mê kh©u súng tr°Ýng mÛi °ãc lau s¡ch bóng. "H¯n Ënh làm gì th¿ nhÉ?"- tôi lo l¯ng tñ hÏi, sÑng l°ng b×ng th¥y lành l¡nh. Tôi nhïng muÑn kêu to hay vùng d­y bÏ ch¡y, nh°ng sñc nhÛ mình ang ß âu, ành ti¿p tåc n±m im gi£ vÝ ang ngç say. Th­t may, mÙt lúc sau, ng¯m nghía chán kh©u súng, S¡n treo nó lên t°Ýng, rÓi leo lên gi°Ýng vÛi ván cÝ bÏ dß.

Anh ta ngÓi b¥t Ùng, §u ngo¹o sang mÙt bên, mÙt tay chÑng c±m, tay kia luôn giï quân cÝ bên en ho·c bên tr¯ng tùy lúc. Cé th¿ mình chÑng l¡i chính mình, anh ta ngÓi h¿t giÝ này ¿n giÝ khác, ngày này ¿n ngày khác, nm này ¿n nm khác.

C£m th¥y ngÙt ng¡t khó thß, tôi quy¿t Ënh d­y, leo lên chòi èn ngÓi mÙt chÑc cho mát. Th­t l¡ lùng, nh° Íc °ãc ý ngh) ng°Ýi khác, th¥y tôi chui ra khÏi màn, v«n không quay §u l¡i, anh ta nói:

- Ði çng vào, °Ýng lên trên kia nhiÁu r¯n l¯m ¥y!

Tôi l·ng l½ tìm çng rÓi i ra ngoài. Nm phút sau, men theo vách núi, tôi ã lên ¿n chòi èn, khoan khoái éng tña vào chi¿c lan can b±ng s¯t s¡n tr¯ng bao quanh. NgÍn èn h£i ng cñc m¡nh v«n të të quay, chi¿u ra bÑn phía nhïng luÓng ánh sáng dài, khi t¯t, khi Ï do °ãc che bßi nhïng mi¿ng kim lo¡i cách nhau Áu ·n.

Ban êm biÃn th­t ¹p. TrÝi §y sao. Trng mÛi mÍc nh°ng còn bË che khu¥t sau mÙt trong vô vàn nhïng ngÍn núi nhÏ giïa vËnh. M·t biÃn tÑi en, lÑm Ñm nhïng ngÍn èn xanh cça các con thuyÁn ánh cá. Ch¯c të ó, hàng trm con m¯t ang h°Ûng vÁ Hòn Mñc quen thuÙc. NgÍn h£i ng v«n sáng, ngh)a là t¥t c£ v«n bình th°Ýng. Nhïng ng°Ýi i biÃn nhìn nó à Ënh h°Ûng, có thà yên tâm cho tàu thuyÁn i l¡i mà không sã bË va á ng§m hay m¯c c¡n.

Të xa, mÙt chi¿c tàu lÛn nh° tòa nhà nhiÁu t§ng rñc ánh sáng të të ti¿n vào c£ng Cía Ông à n than. аãc Hòn Mñc chÉ °Ýng, nó vïng tin lao lên phía tr°Ûc.

B¥t chãt, tôi b×ng muÑn ánh tín hiÇu c¥p céu, muÑn kêu to, kêu lên th­t to vÛi ng°Ýi thuyÁn tr°ßng con tàu kia, vÛi nhïng chi¿c thuyÁn ánh cá, vÛi công ty S.B trong ¥t liÁn, vÛi t¥t c£ mÍi ng°Ýi, r±ng ß ây ngÍn èn h£i ng v«n sáng, nh°ng mÙt ngÍn èn khác còn quan trÍng h¡n nhiÁu, ngÍn èn chi¿u sáng cho nó, ngÍn èn trong trái tim ng°Ýi coi èn ã t¯t và ang c§n °ãc nhanh chóng th¯p l¡i! S.O.S!

Qu£ng Ninh - Ðà L¡t,

Hèn Ng°Ýi vi¿t: Thái Bá Tân 10/10/2006 HÈN

- Nhà báo?

- G§n nh° th¿, - anh áp. - Chính xác h¡n, tôi vi¿t vn.

- Nghe kêu ¥y. Ngh)a là thêm mÙt anh ¡o éc gi£ nïa mò ¿n cái Ëa ngåc thiên °Ýng này. Xin chúc mëng. D«u sao thì ß Ëa ngåc hay thiên °Ýng, ng°Ýi ta v«n c§n có b¡n. Mà tôi thì ß ây mÙt mình ¿n phát ng¥y lên rÓi.

Ðo¡n, ông ta chìa bàn tay thô kÇch, en trii và §y lông lá cho anh. Anh th¥y khó chËu vÛi con ng°Ýi b× bã có v» ngoài khác th°Ýng này: béo, lùn, cåt mÙt chân, tóc bù xù Ñm b¡c và nét m·t dï tãn. Cánh tay ph£i xm hình chi¿c neo khÕng lÓ. Trên h¡n mÙt chút là trái tim vÛi mii tên xuyên qua. Anh oán bên trong chi¿c áo phông cáu b©n ch¯c còn nhiÁu hình xm ¥n t°ãng khác. "Thêm mi¿ng v£i en che mÙt m¯t thì s½ là tên c°Ûp biÃn chính hiÇu!" anh ngh).

Anh vëa të Sài Gòn bay ra Côn Уo, °ãc bÑ trí ß ngôi nhà to nh¥t trên £o. Nó vÑn là t° dinh cça bao Ýi chúa £o ng°Ýi Pháp ngày tr°Ûc. Bây giÝ là nhà ß và n¡i làm viÇc cça tr°ßng £o cách m¡ng. Khi anh ¿n ch³ng có ai, ngoài con ng°Ýi ang ngÓi tr°Ûc m·t.

- Còn ông?

- Tôi là C°Ûp BiÃn. Tên ché không ph£i nghÁ. - Ông kia áp, có v» thích thú. - Nh°ng tôi hiÁn, ëng lo. Tôi là nhà h£i d°¡ng hÍc të Nha Trang ra, c¯m chÑt ß ây lâu rÓi. Tr°Ûc l·n d°Ûi biÃn nghiên céu biÃn, nay cá m­p xin m¥t mÙt chân, ành n±m c¡n, nghiên céu c¡n.

- Sao ông gÍi tôi ¡o éc gi£?

- Vì nm ngoái mÙt nhà báo nh° anh ra ây rÓi vi¿t mÙt bài tôi không thà gÍi b±ng cái tên nào khác. Còn tßm h¡n c£ nói láo. Nh°ng l§n này thì tôi quy¿t giúp anh không ph¡m sai l§m ó.

- Tôi không Ënh vi¿t bài báo nào c£, cing ch³ng hÁ muÑn thành k» ¡o éc gi£.

- V­y anh ra ây làm gì ?

- Ðà t­n m¯t th¥y Côn Уo, và n¿u có thÃ, tìm hiÃu thêm vÁ nó.

- V­y thì g·p may rÓi ¥y. Tôi là ng°Ýi thích hãp nh¥t cho anh trong viÇc này. Có iÁu xin nói tr°Ûc: Tôi l¯m lÝi l¯m. Ch£ là bao lâu rÓi không có ng°Ýi à nói chuyÇn mà. Lúc nào không muÑn nghe, cé th³ng thëng ng¯t lÝi. Tôi không tñ ái âu. Tôi còn thích ra lÇnh cho ng°Ýi khác nïa. Bây giÝ thì anh i t¯m ría, nghÉ ng¡i i. Phòng sÑ ba, c¡nh phòng tôi. Bà B£y s½ n¥u c¡m cho anh. Còn cô Lý, chç nhiÇm kiêm lÅ tân, kiêm làm phòng ß ây thì ang Ñm n±m ß tr¡m xá. Ch¯c tu§n nïa mÛi vÁ.

TÑi hôm ¥y cô Lý vÁ, nh°ng sáng hôm sau anh mÛi th¥y m·t. Ðó là mÙt cô gái ·c sÇt Nam BÙ thÝi kháng chi¿n, të bÙ bà ba màu en, chi¿c khn r±n ¿n giÍng nói, cí chÉ. Anh l¥y làm l¡ sao bây giÝ cô v«n n m·c kiÃu ¥y. Cé nh° vëa të R ra. Cô nhÏ ng°Ýi, thon l³n, nét m·t buÓn buÓn, ít nói và hay e th¹n. Toàn bÙ con ng°Ýi cô toát ra cái gì ¥y r¥t dËu dàng. "MÙt cô gái th­t xinh và dÅ th°¡ng", anh ngh). Nh°ng vëa kËp trao Õi vÛi cô m¥y lÝi thì ông C°Ûp BiÃn ã lôi anh i. GÍi là "làm mÙt vòng tham quan quanh £o".

*

- Tù ¥y, - ông C°Ûp BiÃn b£o anh khi hÍ i ngang mÙt tÑp ng°Ýi ang ch¡i bóng chuyÁn.

- Tù? - anh ng¡c nhiên hÏi. - Þ Côn Уo bây giÝ v«n còn tù à?

- Còn ché. NhiÁu. Không ph£i tù chính trË hay hình sñ, mà tù b¥t ¯c d). BÍn thuyÁn nhân v°ãt biên ¥y mà. NhiÁu éa vì g·p bão, h¿t xng. NhiÁu éa t°ßng ây ã là ¥t tñ do, reo hò §m lên cho ¿n khi nhìn th¥y công an ta. Th¿ là hòn £o này ph£i nuôi báo cô chúng. Hàng ngày úng giÝ i làm, cuÑc xÛi nhng nhít gì ¥y ngoài Bãi D°¡ng, úng giÝ vÁ iÃm danh, ch¡i bóng, n c¡m và i ngç. Ch³ng giam giï, ch³ng qu§n áo tù, ch³ng ph£i lo canh gác. Chúng còn ch¡y i âu °ãc nïa? Có c¥p thuyÁn cho cing chËu. ¤y là nói thuyÁn nhÏ, t¥t nhiên.

ChÑc sau, chÉ tay vào mÙt ng°Ýi àn ông to béo ngÓi bán n°Ûc trong quán, ông C°Ûp BiÃn l¡i nói:

- Cing tù ¥y. Chính xác h¡n là cñu tù hình sñ ch¿ Ù ci. Quá nguy hiÃm và ch°a h¿t h¡n thå án nên còn ph£i ß ây. Lo¡i này cing nhiÁu.

LiÁn lúc ¥y mÙt ng°Ýi àn ông tr¡c sáu m°¡i tuÕi ¡p xe i ngang, tóc húi cua, dáng g§y gò kh¯c khÕ, m·c bÙ qu§n áo bÙ Ùi mÛi và rÙng thùng thình. Ông C°Ûp BiÃn cúi chào cung kính, rÓi quay sang b£o anh:

- Cing tù nÑt. Tù chính trË khÕ sai. Bây giÝ là chúa £o cách m¡ng. Ðã h¡n ba m°¡i nm thâm niên ß ây. Vì không có ng°Ýi, vì am hiÃu n¡i này nên bË ng°Ýi ta yêu c§u ß l¡i, sau khi vÁ thm quê úng mÙt tháng. Không gia ình, không vã con. Nói chuyÇn vÛi "cå" vui l¯m. Cé nh° ng°Ýi cça cái thÝi cách m¡ng cách ây ba bÑn chåc nm. Tháng tr°Ûc "cå" vëa ban lÇnh c¥m uÑng r°ãu, c¥m à tóc dài, c¥m m·c qu§n loe. Và nhiÁu lÇnh c¥m khác. Không tin à? RÓi s½ bi¿t.

- Nh° bác nói thì ß ây toàn tù.

- Ðúng th¿, trë m¥y ông công an, mÙt ¡n vË bÙ Ùi óng tít trên núi và nhïng ng°Ýi nh° tÛ, c­u và cô Lý. À mà ëng léng phéng rç cô ¥y i ch¡i ¥y nhé. Ông tr°ßng £o s½ b¯t hai ng°Ýi l¥y nhau ¥y. - RÓi ông h¡ giÍng nói thêm: - TÙi nghiÇp con bé. Suy cho cùng, nó cing là tù nÑt...

- Sao l¡i v­y? - anh ng¡c nhiên hÏi.

- Vì nm b£y lm cô ¥y tÛi ây theo lÝi kêu gÍi ra xây dñng £o anh hùng, t°ßng sáu tháng, mÙt nm, ai dè bây giÝ h¡n b£y nm rÓi v«n ch°a °ãc vÁ ¥t liÁn...

- Vì sao?

- Vì không ai chËu ra thay. Tñ ý bÏ vÁ thì v°Ûng Ðoàn, Уng. ÐËnh ào ngi à?

- Nh°ng không thà kéo dài mãi th¿ °ãc. Còn chÓng con ng°Ýi ta và bao nhiêu chuyÇn khác nïa.

- Ðúng v­y. Th¿ mÛi gÍi là tù. C£ ông tr°ßng £o cing tù nÑt. ¤y là nói theo cách vn v». ChÉ tÛ và c­u thì không. C­u s½ bay vÁ Sài Gòn chuy¿n bay thé nm tu§n tÛi. TÛ muÑn vÁ lúc nào cing °ãc, nh°ng không vÁ. TÛ ghét ¥t liÁn. V£ l¡i còn công viÇc.

Lúc ¥y trÝi ã x¿ chiÁu. HÍ ngÓi trên t£ng á lÛn nhìn ra biÃn, ng¯m m·t trÝi l·n và nói chuyÇn. Chç y¿u ông C°Ûp BiÃn nói, anh chÉ nghe. Gió thÕi nh¹. N°Ûc biÃn ß ây sâu và có màu xanh tím. Phía xa xa lác ác mÙt vài con thuyÁn, không hiÃu thuyÁn ánh cá hay thuyÁn gì. N¿u không có câu chuyÇn vëa rÓi vÁ nhïng ng°Ýi tù ç lo¡i và lËch sí rùng rãn cça hòn £o, thì có thà nói ây là n¡i tuyÇt ¹p. Chí ít cing là mÙt Ëa iÃm du lËch lý t°ßng trong t°¡ng lai, vÛi bãi biÃn cát mËn tr¯ng phau và nhïng dãy núi, nhïng hàng dëa th¡ mÙng.

Ông C°Ûp BiÃn qu£ "r¥t hiÁn" nh° ông nói, l¡i xßi lßi, hay chuyÇn. Ch¯c túm °ãc anh, ông mëng l¯m. Ông kà nhiÁu iÁu thú vË vÁ hòn £o này, ·c biÇt vÁ các loài tôm cá và san hô, là cái thñc tình anh ch³ng quan tâm m¥y.

Không hiÃu úng sai th¿ nào, nh°ng theo ông cho bi¿t thì cái tên Côn Уo b¯t nguÓn të chï "Condore" cça ng°Ýi Pháp tr°Ûc ây. Mà Condore l¡i là chï Íc chÇch cça "Cundur", cái tên °ãc ng°Ýi ¢-R¬P ·t cho hòn £o này vào th¿ k÷ thé chín. Ngh)a là të xa x°a nó ã tëng in d¥u chân cça không chÉ các nhà h±ng h£i phiêu l°u BÓ Ðào Nha, Tây Ban Nha, Anh và Pháp, mà c£ ¡i diÇn cça xé Trung Ðông ít ai ngÝ tÛi. Th­m chí c£ Marco Polo cing tëng có m·t ß ây.

- Vào nm 1294, c£ oàn tàu gÓm 14 chi¿c cça nhà thám hiÃm lëng danh ng°Ýi BÓ Ðào Nha này ghé vào Côn Уo à tránh mÙt c¡n bão khçng khi¿p tr°Ûc ó ã làm chìm tám chi¿c tàu khác cça ông. V­y mà sau mÙt m¥t mát to lÛn nh° th¿, ông còn ç c£m héng ghi vào nh­t ký (sau này vi¿t l¡i thành nhïng câu chuyÇn ly kó nÕi ti¿ng th¿ giÛi) hai chï "th§n tiên" khi nói vÁ hòn £o xa l¡ này. - Ông C°Ûp BiÃn vëa hào héng nói, vëa chÉ ngón tay trÏ múp míp lên trÝi, nh° muÑn thÁ r±ng ông không phËa.

Anh tin ông, không chÉ vì các con sÑ và tên ng°Ýi cå thÃ, mà vì ông có v» hiÃu bi¿t r¥t nhiÁu vÁ hòn £o n¡i ông bË "c§m tù" lâu nay.

- Ch°a h¿t. C­u là nhà vn, ch¯c ph£i thú vË l¯m khi tÛ cho bi¿t iÁu này nïa. Tin hay không thì tùy, ché tëng có mÙt nhà th¡ lÛn châu Âu thÝi Phåc H°ng ã tÛi Côn Уo và vi¿t nhïng v§n th¡ lai láng vÁ nó. Ng¡c nhiên à? Nói có sách, mách có chéng nhé. C­u ã bao giÝ nghe nh¯c ¿n T¬P "Os Lusiadas" cça nhà th¡ v) ¡i BÓ Ðào Nha Luis Vaz de Campes ch°a? Ch°a? Th¿ mà ông ta ã vi¿t nó ß ây ¥y, vi¿t vào giïa nhïng nm sáu m°¡i cça th¿ k÷ m°Ýi sáu. MÙt ph§n hay t¥t c£ tÛ không bi¿t chính xác. Có thà ông ta vi¿t chính n¡i ta ang ngÓi. Sau ó tàu ông g·p bão, chìm ß cía sông TiÁn. Th¿ mà b£n th£o tác ph©m "Os Lusiadas" b¥t hç ¥y v«n °ãc giï nguyên v¹n và l°u truyÁn ¿n t­n ngày nay. Nó là mÙt trong nhïng tác ph©m vn hÍc §u tiên cça ph°¡ng Tây nói vÁ ViÇt Nam. TÛ Ënh sau này có dËp ra Hà NÙi s½ ¿n các th° viÇn lÛn, n¿u có thì Íc xem sao. TÛ bi¿t ti¿ng BÓ ¥y. C­u l¡i không tin? Ch£ là tÛ tëng làm chuyên gia ß nggôla m¥y nm. D¡y trung hÍc thôi ché ch³ng liên quan gì ¿n biÃn.

- Sao bác bi¿t °ãc nhïng chuyÇn ¥y? Tôi ch³ng th¥y sách báo ta nói gì c£.

- Thì tÛ ã b£o tÛ bi¿t ti¿ng BÓ mà l¡i. D¡o ß nggôla, nÙi chi¿n, ch³ng d¡y d× gì °ãc, tÛ lên thç ô n±m dài c£ m¥y tháng trÝi và vào th° viÇn Íc sách. Ng«u nhiên Íc rÓi bi¿t. Th¿ thôi. Có thà sách báo mình cing vi¿t nh°ng tÛ và c­u không Íc nên không bi¿t.

Hôm sau, lúc i d¡o mÙt mình vào buÕi sáng sÛm, anh phát hiÇn thêm mÙt iÁu lý thú nïa vÁ Côn Уo mà ông C°Ûp BiÃn không bi¿t ho·c quên ch°a nói. Trong ngôi nhà g¡ch to lÛn mÙt cách n·ng nÁ sát bÝ biÃn anh th¥y có t¥m biÃn b±ng Óng ã han gÉ vÛi dòng chï ti¿ng Pháp: "N¡i ây nh¡c s) v) ¡i Camille Saint -Saens ã sÑng và làm viÇc të ngày 20 tháng Ba tÛi 19 tháng T° nm 1895". Sau này anh bi¿t thêm là trong quãng thÝi gian ¥y ông ã hoàn t¥t vß ôpêra nÕi ti¿ng "Brunechilda", và r±ng ông tÛi Côn Уo theo lÝi mÝi cça b¡n ông, lúc ó ang làm chúa £o ß ây.

- TÛ mà còn không bi¿t chuyÇn ¥y! Bi¿t nhiÁu nïa là khác. - Ông C°Ûp BiÃn vÙi nói khi anh kà vÛi ông. - Ðëng hÏi vì sao tÛ bi¿t, nh°ng cé tin i, r±ng con tàu "Fair Margaret" chuyên ch¡y tuy¿n Macxây - Sài Gòn và ng°ãc l¡i, hôm ¥y chÉ vì cái ông nh¡c s) ó mà phá lÙ trình, dëng l¡i ß Côn Уo nhïng nía ngày. Trên tàu ng°Ýi ta thÕi kèn tiÅn ông lên bÝ. Trên bÝ, ông b¡n chúa £o b¯t lính bÓng súng éng thành hai hàng dài të c§u tàu cho ¿n t­n nhà khách, n¡i có chi¿c àn d°¡ng c§m lo¡i lÛn màu tr¯ng °ãc ông ta °a të ¥t liÁn ra ang chÝ sµn. Không có các thi¿u nï ViÇt Nam xinh ¹p t·ng hoa cho khách quí, vì lúc ¥y ß ây chÉ toàn tù chính trË, nh°ng hai cô con chúa £o ã làm viÇc này. Cái tay thñc dân khét ti¿ng ¥y cing mê âm nh¡c và quí ng°Ýi tài. Nghe nói trong mÙt tháng nh¡c s) ß ây, h¯n cÑ tình à ông không nhìn th¥y nhà tù và tù nhân, th¿ mà ông ¥y v«n làm quen °ãc và tranh lu­n khá nhiÁu vÁ tri¿t hÍc, chính trË vÛi mÙt nhà cách m¡ng ng°Ýi b£n xé. Nghe nói ông ã xin tên chúa £o th£ ông ta ra nh°ng h¯n không chËu. Cing có thà h¯n nghe và làm theo mà ta không bi¿t.

*

HÍ l·ng l½ i bên nhau, ôi lúc tay c§m tay. MÛi tám giÝ r°ái mà con °Ýng r£i nhña và cing là °Ýng phÑ duy nh¥t ch¡y men theo bÝ biÃn Côn Уo ch³ng còn ai ngoài hÍ. Các tù nhân b¥t ¯c d) ã i ngç të lâu theo k»ng. Hàng quán không có, do v­y không có c£ ti¿ng nh¡c và ti¿ng Ón. ChÉ th¥p thoáng ây ó mÙt vài ngÍn èn mÝ còn tù mù h¡n c£ ánh trng tròn và r¥t to kÁ sát m·t n°Ûc.

CuÑi cùng hÍ dëng l¡i ß mép ngoài c§u tàu 787. Nghe nói nó có cái tên này là vì 787 ng°Ýi tù ã bÏ m¡ng khi cõng á të trên núi cao xuÑng xây nó nm nào. M·t c§u tàu gÓ ghÁ nhïng hòn á tròn khi¿n khi i anh có c£m giác rÝn rãn nh° ang d«m lên §u 787 ng°Ýi ã ch¿t.

- Có ph£i em ng§n ng¡i mãi không chËu i ch¡i vÛi anh vì ß ây có quy Ënh ã i ch¡i là ph£i l¥y nhau không? - anh hÏi, nía ùa nía th­t.

Lý không áp ngay, v«n im l·ng i bên anh, m¯t không ng¯m êm trng tuyÇt ¹p trên biÃn mà th°Ýng cúi nhìn xuÑng ¥t, tay mân mê tà áo phin tr¯ng mà anh à ý cô chÉ m·c nhïng l§n i d¡o cùng anh. Ban ngày cô luôn m·c bÙ bà ba quen thuÙc. Ðôi lúc quàng c£ khn r±n.

- Bác Th¯ng (ông C°Ûp BiÃn) ùa ¥y thôi. Anh bi¿t rÓi còn gì. - CuÑi cùng cô lí nhí nói. B¥t chãt ng°Ûc lên nhìn anh, cô hÏi: - Th¿ anh không sã i ch¡i th¿ này s½ bË b¯t ph£i l¥y em à?

Anh phá lên c°Ýi, vòng tay ôm vai cô, Ënh hôn nh°ng cô né ra, dù tr°Ûc ¥y hÍ ã tëng hôn nhau.

- Anh ang mong bË b¯t làm th¿ ây. Mà rÓi không bË b¯t, anh cing s½ l¥y em và °a em vÁ ¥t liÁn. VÁ t­n Hà NÙi c¡.

- Vì thñc sñ yêu em hay chÉ vì th°¡ng em bË tù ß ây nh° anh nói?

- C£ hai. Em Óng ý ché?

Lý không áp, chÉ l·ng l½ quay vÁ phía anh. Anh dËu dàng áp hai tay vào má cô, nâng lên. D°Ûi ánh trng r±m, khuôn m·t cô th­t ¹p. H¡i n°Ûc biÃn và ánh trng t¡o thành mÙt màng mÏng kó £o nía xanh nía vàng phç lên mái tóc cô. HÍ không nói gì thêm, ch§m ch­m b°Ûc i.

Nhïng gì c§n nói ã °ãc nói të tr°Ûc. C£ £o ã bi¿t h¿t mÍi chuyÇn, kà c£ ông tr°ßng £o nghiêm kh¯c. Ông chÉ c°Ýi, ó là d¥u hiÇu tán thành. Còn ông C°Ûp BiÃn trong chuyÇn này thì rõ ràng giï mÙt vai trò r¥t quan trÍng. Vai trò ng°Ýi làm mÑi, và ông ã thành công m) mãn. Ông giÛi thiÇu hÍ vÛi nhau, khích lÇ, bÑ trí hÍ i ch¡i. Khi th¥y công viÇc có v» ti¿n triÃn, chính ông thu x¿p à anh nhá hai chuy¿n bay vào ¥t liÁn. Chuy¿n thé ba tñ anh xin hoãn vì tình yêu ã xu¥t hiÇn và anh muÑn ß l¡i thêm vÛi cô mÙt tu§n nïa. Thé nm tÛi, téc là úng mÙt tháng sau khi tÛi £o, anh vÁ Hà NÙi th°a chuyÇn vÛi bÑ m¹, mÙt tháng nïa s½ quay l¡i cùng Lý vÁ Minh H£i xin phép gia ình cô. Bao giÝ c°Ûi bàn sau. Anh ã nói ch¯c ch¯n vÛi cô nh° v­y, vÛi sñ chân thành và bÓng bÙt cça tuÕi tr». Ðây không ph£i mÑi tình §u cça anh, nh°ng là mÑi tình sét ánh. Anh yêu Lý, yêu të cái nhìn §u tiên nh° ng°Ýi ta v«n nói, và tin vào tình yêu ¥y, không chút tính toán h¡n thiÇt.

Ðêm tr°Ûc ngày lên °Ýng, ông C°Ûp BiÃn ùa b£o anh:

- C­u mà không l¥y cái Lý thì liÇu, th±ng c°Ûp biÃn này s½ không tha âu! NhÛ l¥y.

Anh chÉ c°Ýi, không tin chuyÇn ¥y có thà x©y ra. Þ sân bay, anh hôn Lý tr°Ûc m·t mÍi ng°Ýi, nh¥n thêm mÙt d¥u kh³ng Ënh nïa cho quy¿t tâm không gì lay chuyÃn °ãc cça mình.

- MÙt tháng nïa anh s½ quay l¡i vÛi em.

*

Të ¥y ¿n nay ã hai m°¡i nm trôi qua. Anh ã là mÙt ng°Ýi àn ông chïng ch¡c, th­m chí mÙt nhà khoa hÍc nÕi ti¿ng. Tñ lúc nào không bi¿t, anh ã thành ông. Ông có vã và hai con ang hÍc ¡i hÍc. ViÇc công, viÇc t° Áu suôn s». Ông ch³ng có gì ph£i than phiÁn vÁ cuÙc Ýi mình, chÉ ti¿c vã ông không ph£i cô Lý, và iÁu này làm ông buÓn, ôi khi x¥u hÕ. Ông ã không quay l¡i vÛi cô sau mÙt tháng nh° ã héa. Ch³ng bao giÝ quay l¡i. Ch³ng g·p cô thêm l§n nào.

Gia ình ông, vÑn thuÙc lo¡i danh giá và ít nhiÁu phong ki¿n ß Hà NÙi, ã kËch liÇt ph£n Ñi khi ông xin phép c°Ûi Lý, mÙt cô gái °ãc coi là không môn ng hÙ Ñi , làm c¥p d°áng ß tít ngoài Côn Уo , không ai bi¿t lai lËch th¿ nào, th­m chí hÍc h¿t lÛp m¥y cing ch³ng rõ! Ông nh¥t quy¿t không chËu và m¥y l§n dÍa bÏ nhà ra i. Nh°ng rÓi mÍi ng°Ýi thuy¿t phåc, bà m¹ suÑt ngày than khóc van xin - mÙt òn tâm lý lãi h¡i và luôn có k¿t qu£. CuÑi cùng, tr°Ûc khi h¿t cái thÝi h¡n mÙt tháng ã héa, ông gíi Lý mÙt béc th° vÛi v»n v¹n dòng chï "Hãy tha thé cho anh, bÑ m¹ anh không Óng ý". Ông không muÑn vi¿t dài, v£ l¡i cing ch³ng bi¿t vi¿t gì thêm. Ch°a §y mÙt tháng sau, ông nh­n °ãc th° cça ông C°Ûp BiÃn vÛi duy nh¥t mÙt chï "Hèn!" Chï ¥y °ãc vi¿t hoa, tô ­m ngay chính giïa tÝ gi¥y. Sau ¥y hÍ ch³ng liên hÇ gì hay bi¿t tin gì vÁ nhau nïa.

Cùng nm tháng, ông cing nguôi ngoai d§n, chÉ thÉnh tho£ng nhÛ vÁ cô vÛi chút ít l°¡ng tâm c¯n rét. Ông bi¿t ông th­t có l×i vÛi Lý. B±ng sñ §u hàng quá nhanh chóng và hèn nhát nh° v­y, ông ã gây cho cô au khÕ, có thà c£ phiÁn toái khi ti¿p tåc sÑng ß Côn Уo. Ông C°Ûp BiÃn chÉ dùng mÙt të mà nói úng thñc tr¡ng con ng°Ýi ông lúc ¥y. Hèn! Vâng, ông xí sñ nh° mÙt th±ng hèn. N¿u can £m h¡n, kiên quy¿t h¡n, ông ã không bÏ r¡i cô, có thà không bÏ r¡i c£ h¡nh phúc cuÙc Ýi mình. Ông thñc sñ yêu Lý, yêu khuôn m·t xinh ¹p °ãc ánh trng và h¡i biÃn phç nh¹ mÙt màng xanh vàng kó £o êm ¥y. N¿u không hèn, ông ã vÛi tÛi °ãc cái ¹p kó £o ¥y. SÑng ß Ýi, ông bi¿t, ai cing ph¡m sai l§m, nh°ng sai l§m d°Ûi d¡ng hèn nhát thuÙc ph¡m trù khác, phéc t¡p h¡n và cing khó tha thé h¡n. Có thà mÙt ngày nào ¥y ông s½ quên không ngh) tÛi Lý và ông C°Ûp BiÃn nïa, nh°ng chï "hèn" ông ta dành cho ông thì ch¯c ch¯n còn ám £nh suÑt Ýi...

*

Lúc này ông ang ß Côn Уo. Ông tÛi ây b±ng trñc thng nh° nhiÁu khách du lËch khác, và ß khách s¡n có iÁu hòa ché không ph£i t° dinh các chúa £o ng°Ýi Pháp. Côn Уo ã thay Õi nhiÁu, ¿n méc không còn nh­n ra nÕi. C§u tàu 787 n¡i ông ang ngÓi không còn nhïng viên á tròn gÓ ghÁ nh° §u tí tù ngày x°a ông t°ßng t°ãng. Không còn cô Lý m·c áo bà ba, quàng khn r±n. Không còn ông C°Ûp BiÃn b× bã mà tÑt bång. Nh°ng v«n còn ó nhïng lÝi ông kà vÁ nhà th¡ BÓ Ðào Nha thÝi Phåc H°ng cùng b£n tr°Ýng ca b¥t hç ông vi¿t ß ây. Còn ó t¥m biÃn Óng nói vÁ nh¡c s) Camille Saint-Saens v) ¡i. Ông nh¯m m¯t, hình dung th¥y nh¡c s) ang mÉm c°Ýi b°Ûc të tàu "Fair Margaret" xuÑng, và giïa hai hàng lính bÓng súng éng nghiêm, ông i vÁ phía chi¿c àn d°¡ng c§m lÛn màu tr¯ng ... Còn ó ti¿ng sóng biÃn rì rào và m·t trng, cing tròn và sáng nh° êm nào ông ß ây cùng Lý.

Ông khum hai bàn tay, gi¡ cao nâng ánh trng. H¡i n°Ûc và ánh trng cing phç nh¹ lên tay ông mÙt màng mÏng màu xanh vàng kó £o. Th­t ti¿c, trong ôi tay ã không còn khuôn m·t xinh ¹p cça ng°Ýi ông yêu. Cái còn l¡i bây giÝ là mÙt sñ trÑng r×ng, c£ trong tay l«n trong lòng ông. CuÑi cùng, c£ sñ trÑng r×ng ¥y cing bi¿n m¥t à nh°Ýng ch× cho mÙt c£m giác chua xót. C£m giác r±ng mình là mÙt th±ng hèn.

Hà NÙi, 12. 8. 2001

ùa Ng°Ýi vi¿t: Thái Bá Tân 10/10/2006 ÙA

Nh° trong nhïng tr°Ýng hãp t°¡ng tñ, câu chuyÇn phi¿m cça m¥y ng°Ýi b¡n bia nhanh chóng nh£y të Á tài nÍ sang Á tài kia. Lúc này hÍ ang kà cho nhau nghe các chuyÇn ùa, cça mình và cça ng°Ýi khác.

- Có chuyÇn này hay l¯m, à mình kà các c­u nghe nhé, - mÙt ng°Ýi tr¡c bÑn m°¡i, mãi bây giÝ mÛi lên ti¿ng l§n §u. Ông ta c§m cÑc bia, tu mÙt h¡i th­t dài, rÓi khoan khoái °a bàn tay chùi mép.

*

ChuyÇn x£y ra ã lâu, khi mình mÛi tÑt nghiÇp ¡i hÍc và °ãc phân vÁ d¡y ß thË tr¥n N. HÓi ¥y tr°Ýng mình có cô giáo d¡y vn r¥t xinh, tên KiÁu Hoa. KiÁu Hoa hÍc tÕng hãp, ra tr°Ýng sau mình mÙt nm, tëng nÕi ti¿ng hoa khôi cça tr°Ýng và làm không ít các chàng trai si mê au khÕ. Còn ß cái tr°Ýng tÉnh l» kia cça bÍn mình thì khÏi nói. MÛi xu¥t hiÇn, KiÁu Hoa l­p téc trß nên nÕi b­t h³n, thành trung tâm chú ý cça c£ tr°Ýng. ÐiÁu ó dÅ hiÃu vì nh° ã nói, cô xinh, r¥t xinh, l¡i vÑn dân Hà NÙi nên bi¿t n diÇn úng mÑt mà thanh lËch. Thêm vào ó, KiÁu Hoa không vì th¿ mà Ïng £nh, kiêu kì nh° nhiÁu cô xinh ¹p khác. Cô còn thông minh, d¡y giÏi và chËu khó hÍc t­p. L¡i khiêm tÑn, dËu dàng nïa ché... Tóm l¡i, không nói các c­u cing bi¿t, cánh giáo viên tr» bÍn mình ã ch¡y theo KiÁu Hoa th¿ nào.

Ðúng, t¥t c£! Hay ít ra cing g§n nh° th¿. Mình nói h§u nh° vì có ý trë m¥y ông ã có vã (nh°ng ch¯c không díng d°ng n¿u iÁu kiÇn cho phép), và trë mình. Lúc ¥y mình còn quá vô t°, thích ùa nghËch h¡n yêu °¡ng th­t sñ.

Th¿ mà th­t l¡, không hiÃu sao KiÁu Hoa ch³ng thèm à ý tÛi ai. Trong tr°Ýng có nhiÁu c­u cing khá, nh°ng không c­u nào lÍt °ãc vào m¯t nàng. Hay nàng có ng°Ýi yêu âu xa chng? BÍn mình lén lút theo dõi th° të và nhïng ng°Ýi l¡ ¿n thm KiÁu Hoa. Không phát hiÇn th¥y iÁu gì khác th°Ýng. Cé th¿ kéo dài mÙt nm. Các c­u nên nhÛ r±ng Ñi vÛi các cô gái, nh¥t là nhïng cô gái xinh ¹p, mÙt nm là quãng thÝi gian quá dài à kén chÍn mÙt chàng trai nào ¥y. KiÁu Hoa thì cé nh° không, nh° ch³ng hÁ quan tâm iÁu ¥y. Thói Ýi, các c­u bi¿t ¥y, nh¥t l¡i ß tÉnh l», anh càng khác Ýi, ng°Ýi ta càng tò mò muÑn bi¿t, th­m chí ghen ghét, càng dÅ trß thành Ñi t°ãng cça nhïng viÇc làm ngu ngÑc và tai h¡i mà chuyÇn mình ang kà là mÙt thí då.

MÙt hôm, sau buÕi hÍp hÙi Óng giáo viên th°Ýng lÇ, bà hiÇu tr°Ýng nói b±ng giÍng tñ nhiên và r¥t dÅ nghe hàng ngày bà v«n nói:

- Cô KiÁu Hoa hình nh° ánh r¡i cái này! Lúc nãy vào ây sÛm, tôi nh·t °ãc.

RÓi bà chìa ra mÙt tÝ gi¥y g¥p ôi. Vì KiÁu Hoa ngÓi cuÑi phòng nên tr°Ûc khi tÝ gi¥y ¿n tay cô, vài ng°Ýi chuyÁn nhau ã kËp Íc nó. Ai Íc xong cing lÙ v» ng¡c nhiên. Còn KiÁu Hoa thì khi li¿c qua nhïng gì ghi trên ó, m·t cô b×ng Ï bëng, rÓi të Ï thành tái nhãt. Cô ngÓi im ng¡ ngác mÙt phút rÓi våt éng d­y, vÙi vã ch¡y vÁ phòng mình, ch¯c ph£i cÑ l¯m mÛi không òa lên khóc.

MÍi ng°Ýi bàn tán sôi nÕi. Thì ra ó là tÝ gi¥y chéng nh­n cça bÇnh viÇn, ghi rõ r±ng cô KiÁu Hoa ã ¿n khám ß bÇnh viÇn X, r±ng cô m¯c bÇnh vô sinh do t¯c cái gì ¥y, có thà £nh h°ßng ¿n tính m¡ng n¿u không chú ý giï gìn. CuÑi cùng là câu k¿t lu­n, yêu c§u miÅn cho cô KiÁu Hoa, vì lí do trên, không ph£i tham gia công viÇc lao Ùng n·ng nhÍc. RÓi bác s) kí tên, óng d¥u.

Vâng, nÙi dung tÝ gi¥y kia úng nh° th¿. Các c­u th¥y nó ngÛ ng©n và vô lí ché gì? H³n v­y. Chính bÍn mình lúc ¥y cing không thà nào ngh) khác. Không bác s), bÇnh viÇn nào có thà chéng nh­n mÙt iÁu t°¡ng tñ. Ðây ch¯c do mÙt anh chàng tinh nghËch nào ó ùa vui quá trÛn mà thôi. Th­t láo l¿u và ngu xu©n! V­y mà các c­u bi¿t không, cái iÁu láo l¿u, ngu xu©n ¥y °ãc truyÁn i kh¯p n¡i vÛi tÑc Ù chóng m·t.

Þ tÉnh l», b¥t kì tin Ón nh£m nhí nào cing °ãc lan truyÁn vÛi tÑc Ù ¥y. H¡n nïa ây l¡i chuyÇn liên quan ¿n cô KiÁu Hoa nÕi ti¿ng, vÁ mÙt viÇc quan trÍng có tính gi­t gân nh° v­y. Thành ra m¥y ngày sau, không chÉ giáo viên và hÍc sinh trong tr°Ýng mà c£ ng°Ýi ngoài thË tr¥n Áu bi¿t h¿t mÍi chuyÇn, bi¿t mÙt cách t°Ýng t­n, t¥t nhiên không thà không kèm theo nhïng chi ti¿t mÛi °ãc sáng tác thêm, m×i ng°Ýi theo cách riêng cça mình.

Ng°Ýi ta b¯t §u g¯n vào cái tên ¹p ½ cça cô mÙt vài të kém vn hoá nh°ng ph£i thëa nh­n là r¥t ¥n t°ãng, nh° KiÁu Hoa Ði¿c, KiÁu Hoa TËt! Các nï Óng nghiÇp tr» ghé tai nhau th§m thì iÁu gì ó, rÓi nhìn cô b¡n "tÙi nghiÇp" cça mình b±ng ôi m¯t ái ng¡i không che gi¥u. HÍ an çi KiÁu Hoa b±ng nhïng câu ¡i lo¡i th¿ này: "Chà, cái th±ng nào ùa Ãu th­t", ho·c: "ê, au th­t, nh°ng cé cho úng th¿ thì cing ch³ng quái gì ph£i buÓn! Càng á lo chÓng con thêm khÕ!" Có ng°Ýi còn nói: "Dù sao ãt lao Ùng s¯p tÛi, n¿u c§n, KiÁu Hoa cé yêu c§u nhà tr°Ýng..." Vân vân và vân vân.

Còn thái Ù cça KiÁu Hoa thì sao? ÐiÁu này mÛi thñc sñ làm bÍn mình ng¡c nhiên. Sau phút choáng váng ban §u, cô nhanh chóng bình t)nh trß l¡i và có v» nh° hoàn toàn thÝ ¡ vÛi nhïng gì ang x£y ra xung quanh. Cô không thanh minh, cing ch³ng cn v·n ai tung ra tÝ gi¥y ¥y. Rõ ràng cô cho nhïng gì x£y ra vÛi cô là trò ti tiÇn áng khinh. Cô tñ xem cô cao h¡n bÍn mình, nhïng ng°Ýi cô nghi ã làm cái trò ti tiÇn áng khinh ó. Có iÁu cô trß nên ít hÓn nhiên h¡n, ít giao thiÇp vÛi ng°Ýi khác, và mÙt thÝi gian sau thì tñ tách mình khÏi cái t­p thà giáo viên tr», vui nhÙn ¿n méc ngu ngÑc và nh«n tâm cça tr°Ýng. Sau này mình mÛi hiÃu KiÁu Hoa ã au khÕ và khinh bÉ bÍn mình chëng nào!

T¥t c£ chÉ vì mÙt trò ùa ngu ngÑc, các c­u ¡. Tuy nhiên ¿n ây câu chuyÇn ch°a ch¥m dét, úng h¡n, mÛi b¯t §u. Nhïng lÝi Ón không hÁ gi£m bÛt, ph§n vì ng°Ýi ta muÑn th¿, ph§n do KiÁu Hoa im l·ng nên càng có cÛ Ã tin là th­t. CuÑi cùng, nh° ng°Ýi ta v«n nói, mÙt iÁu gi£ dÑi °ãc nh¯c i nh¯c l¡i hàng trm, hàng nghìn l§n có ngày s½ thành iÁu có th­t, c£ Ñi vÛi ng°Ýi nghe l«n ng°Ýi nói. Th¿ là d§n d§n, các c­u tin hay không thì tuó, cái chuyÇn vô lí ¥y vÁ KiÁu Hoa, r±ng cô không có kh£ nng sinh », r±ng cô hÏng t¯c cái gì ó và c§n ph£i tránh viÇc n·ng à b£o vÇ séc kho», vân vân, ã không còn làm ai nghi ngÝ. Th­m chí mình ngh) hình nh° c£ KiÁu Hoa cing tin iÁu ó, vì sau này l§n nào có lao Ùng, tr°Ýng cho nghÉ, cô cing nghÉ.

L¡i mÙt chuyÇn vô lí nïa ché gì? Có thÃ, nh°ng qu£ úng nh° v­y. CuÙc Ýi vÑn v«n th¿, n¿u cái gì cing x£y ra úng lô-gích, cái lô-gích do chúng ta phËa ra, thì cuÙc Ýi ch³ng còn là cuÙc Ýi nïa, dù nó ngu ngÑc và Ùc ác. Các c­u thí t°ßng t°ãng xem, mÙt ng°Ýi nh° KiÁu Hoa mÛi ngày nào °ãc chú ý, ng°áng mÙ nh°Ýng ¥y, v­y mà bây giÝ bË ng°Ýi ta nhìn b±ng con m¯t khác h³n. Không mÙt chàng trai nào tìm ¿n cô vÛi ý Ënh nghiêm túc, mà chÉ Ã ch¡i bÝi thì KiÁu Hoa không ph£i h¡ng ng°Ýi nh° th¿.

Þ tÉnh l», các c­u bi¿t ¥y, không có nhiÁu chàng trai tí t¿ à kén chÍn, còn ß thË tr¥n N. này thì có thà nói cánh nam giáo viên tr°Ýng mình là tinh hoa nh¥t, nh°ng bÍn mình l¡i bË KiÁu Hoa ra m·t khinh bÉ. Ng°Ýi të xa ¿n không có, n¿u có, ch³ng bao lâu cing bÏ i khi °ãc thông báo mÙt cách tÉ mÉ mÍi chuyÇn. Suy cho cùng, ai muÑn l¥y mÙt ng°Ýi khi bi¿t tr°Ûc ng°Ýi ¥y "i¿c", "tËt", ngh)a là không có kh£ nng t¡o ra nhïng cô bé, c­u bé mim m)m à k¿ tåc dòng dõi cao quý cça mình, úng không?

Cé v­y, mÙt nm, hai nm rÓi nm nm trôi qua mà KiÁu Hoa v«n không l¥y °ãc chÓng. Th­t trÛ trêu, KiÁu Hoa, cô gái xinh ¹p, thông minh, hoa khôi mÙt tr°Ýng ¡i hÍc lÛn ß thç ô, cuÑi cùng suÑt Ýi ph£i Ùc thân, không °ãc h°ßng cái h¡nh phúc gia ình cô có quyÁn và xéng áng °ãc h°ßng...

- Sao, suÑt Ýi? - MÙt ng°Ýi ngÓi c¡nh ngëng uÑng bia, hÏi.

- Vâng, suÑt Ýi, - ng°Ýi kà chuyÇn áp, rÓi sau mÙt phút tr§m ngâm, nói thêm: - Vì cuÙc Ýi cça KiÁu Hoa không dài - cô ch¿t khi vëa tròn ba m°¡i tuÕi.

- Ch¿t?

- Ðúng th¿, ch¿t. Ch¿t vì bng huy¿t sau khi sinh... Mình bi¿t các c­u ang ng¡c nhiên. Cing úng thôi. SÑ là KiÁu Hoa có chía. Không chÓng mà chía mÛi ngoan... Chà, n¿u các c­u bi¿t iÁu ¥y tác Ùng ¿n tr°Ýng mình và thË tr¥n N. m¡nh nh° th¿ nào! Cô ¥y ch³ng hÁ gi¥u gi¿m, có v» nh° muÑn phô tr°¡ng khiêu khích nïa là khác. Cô không chËu nói ai là bÑ éa bé. Mãi sau này, khi KiÁu Hoa ch¿t mình mÛi hiÃu cô ¥y chç tâm làm th¿ à tr£ thù Ýi, tr£ thù bÍn mình. Phå nï r¥t khó hiÃu, KiÁu Hoa càng khó hiÃu h¡n. Không ai bi¿t cô ¥y ngh) gì trong §u. MÙt ng°Ýi thông minh, céng r¯n ¿n th¿ mà cuÑi cùng không chËu nÕi à làm viÇc cñc oan, vô ngh)a nh° v­y!

- RÑt cåc ng°Ýi ta v«n không bi¿t k» tung tÝ gi¥y kia là ai à, cái th±ng khÑn ki¿p ¥y? - mÙt ng°Ýi hÏi.

- Không, nh°ng mình bi¿t. - Ng°Ýi kà chuyÇn ngëng nói, im l·ng hÓi lâu. - Th±ng khÑn ki¿p ¥y là mình.

MÍi ng°Ýi không ai nói gì. Mãi lúc sau ng°Ýi kà chuyÇn mÛi lên ti¿ng:

- Xin thÁ vÛi các c­u r±ng mình không ph£i ng°Ýi Ùc ác. Mình chÉ ùa. Ðùa mÙt tí cho vui thôi mà. Lúc ¥y mình có ng°Ýi bà con làm bác s) ß bÇnh viÇn X, n¡i mình th°Ýng ¿n l¥y nhïng t­p gi¥y sµn có chï kí và con d¥u à ngÙ nhá muÑn nghÉ ngày nào thì iÁn vào ¥y. MÙt hôm, không hiÃu ngh) th¿ nào, tiÇn tay mình vi¿t tÝ gi¥y tai h¡i kia và lén à nó trong phòng giáo viên tr°Ûc giÝ hÍp. T¥t nhiên sau ó mình r¥t hÑi h­n. Lúc §u mình không ç can £m tñ thú, còn sau, khi sñ viÇc i quá xa thì có nói ra cing ch³ng gi£i quy¿t °ãc gì. Th¿ là mình im, im suÑt chëng ¥y nm, cho ¿n hôm nay l§n §u em kà các c­u nghe. Ph£i nói thêm r±ng mình r¥t yêu KiÁu Hoa. Yêu ngay të lúc mÛi g·p, sau này càng yêu h¡n, nh°ng mình không dám thÕ lÙ, tr°Ûc h¿t vì x¥u hÕ vÛi l°¡ng tâm, nh° thà mình bày ra cái trò ¥y à chi¿m o¡t cô. Sau nïa vì bi¿t ch¯c KiÁu Hoa s½ khinh bÉ të chÑi nh° s½ të chÑi b¥t kì anh nào trong bÍn mình. Vì sao thì các c­u ã rõ...

- Còn éa bé? - mÙt ng°Ýi hÏi.

- R¥t may éa bé còn sÑng. Sau khi KiÁu Hoa ch¿t, mình ¿n báo vÛi tÕ chéc r±ng mình là bÑ cça éa bé và xin nh­n nó vÁ nuôi. Các c­u bi¿t không, ng°Ýi ta tin iÁu ¥y cing dÅ dàng nh° tin KiÁu Hoa vô sinh! Të ó ¿n nay nó sÑng vÛi mình. Bao giÝ cing chÉ hai bÑ con nh° các c­u th¥y.

- Và suÑt Ýi nó không °ãc bi¿t iÁu bí m­t này cça bÑ m¹ nó?

- Không, n¿u các c­u không b»m mép mách l¡i vÛi nó, t¥t nhiên. Mà thôi, cho mình thêm cÑc nïa!

-

Hà NÙi, 1985

CuÙc trß vÁ cça éa con l§m l×i Ng°Ýi vi¿t: Thái Bá Tân 10/10/2006 CUØC TRÞ VÀ CæA èA CON L¦M LÖI

1

Hàng nm, cé vào ngày mÓng b£y tháng Giêng âm lËch là c£ làng D.T l¡i nhÙn nhËp h³n lên. Cái nhÙn nhËp ¥y còn lan sang nhïng làng lân c­n. Vào ngày ¥y, të sáng sÛm, ng°Ýi ta í Ûi gÍi nhau i chã, ¿n tr°a thì nhà nào trên bàn thÝ tÕ tiên cing có mÙt mâm c× vÛi nhïng que h°¡ng tr§m nghi ngút khói. Trong khi li tr» ho·c ám thanh niên mÛi lÛn vô t° c°Ýi nói bên c¡nh, nhïng ng°Ýi già éng ch¯p tay tr°Ûc bàn thÝ, cúi §u l§m r§m c§u kh¥n iÁu gì chÉ mình hÍ bi¿t. CuÑi cùng mâm c× °ãc h¡ xuÑng, mÙt l§n nïa, khi cánh tr» n uÑng vui v», nhïng ng°Ýi già - th°Ýng ngÓi riêng vÛi nhau ß mâm trên, - vëa nh¥m nháp uÑng r°ãu, vëa khe kh½ nh¯c l¡i nhïng gì ã x©y ra vào cái ngày khçng khi¿p ¥y...

Ðó là ngày mÓng b£y tháng Giêng âm lËch nm 1954, ngh)a là lâu, ã lâu l¯m rÓi, ¿n méc bây giÝ nhÛ l¡i, ng°Ýi ta không khÏi không mâu thu«n vÛi nhau vÁ chi ti¿t, th­m chí c£ nhïng chi ti¿t quan trÍng. M×i ng°Ýi kà mÙt cách và ai cing cho mình úng. Сi khái sñ viÇc x©y ra th¿ này.

ÐÙ nm giÝ sáng vào cái ngày khçng khi¿p ¥y, mÙt chi¿c máy bay khu tråc Pháp b¥t ngÝ të phía biÃn bay vào, ném mÙt lo¡t nm qu£ bom xuÑng D.T. lúc ¥y hµng còn là mÙt làng nhÏ nhà cía éng sát sít bên nhau. Chi¿c máy bay ¥y còn l°ãn thêm hai vòng, sau m×i vòng l¡i chúc xuÑng ném nhïng lo¡t bom dài và chính xác nh° tr°Ûc. RÓi vút lên, nó bay m¥t hút vÁ phía biÃn.

Sau ¥y là mÙt n×i kinh hoàng th­t sñ. Làng D.T n±m dài thành mÙt vÇt, bË ba l§n ném bom trúng ngay vào ba ph§n §u, giïa và cuÑi, thành ra c£ làng, không còn ngôi nhà nào nguyên v¹n. SÑ ng°Ýi ch¿t l¡i càng khçng khi¿p h¡n, vì lúc ¥y còn sÛm, ho·c ng°Ýi ta ngç ch°a d­y, ho·c d­y rÓi nh°ng ch°a i âu khÏi làng. Có ng°Ýi b£o ch¿t hai trm, có ng°Ýi b£o ba, cing có ng°Ýi nói nhiÁu h¡n. Còn viÇc vì sao làng D.T bË ném bom ché không ph£i làng nào khác, mà l¡i mÙt cách dã man, mang tính hçy diÇt nh° th¿, trong khi suÑt mÙt thÝi gian dài tr°Ûc ¥y c£ huyÇn DiÅn Châu rÙng lÛn ch°a bË ném bom l§n nào, thì không ai hiÃu nÕi, m·c dù ng°Ýi ta ã °a ra r¥t nhiÁu gi£ thi¿t khác nhau.

Të ¥y hàng nm úng ngày mÓng b£y tháng Giêng âm lËch là c£ làng nhà nào cing có gi×. Kèm theo gi× là nhïng câu chuyÇn rôm r£, nhïng hÓi t°ßng au buÓn, nhïng ti¿ng khóc...

2

Nm nay vÁ D.T dñ "gi× làng" có thêm mÙt ng°Ýi. Ng°Ýi ¥y l­p téc thu hút sñ chú ý cça dân làng. Ðó là mÙt ông già kho£ng 65 tuÕi, tóc b¡c tr¯ng, da d» hÓng hào nh°ng hình nh° không °ãc khÏe, vì ông ph£i dùng g­y à i l¡i. Ông vÁ làng tr°Ûc ngày có gi× hai hôm, téc là vào ngày mÓng nm. Không ai nh­n ra ông, có l½ ông cing ch³ng nh­n ra ai quen trong làng. Ông nói tên nhïng ng°Ýi ông muÑn g·p, ng°Ýi ta l¯c §u không bi¿t. Ông ph£i tìm hÏi ng°Ýi cùng tuÕi, tñ giÛi thiÇc mình là ai, të âu tÛi, vân vân, lúc ¥y ng°Ýi ta mÛi Óng thanh "Ó", "à" c£ lên.

Thì ra ông già là dân làng này, có iÁu ông xa nó g§n ba m°¡i nm, và nay, sau ba m°¡i nm dài ¥y, ông mÛi trß l¡i thm làng l§n §u. Không ph£i không muÑn, ông nói, mà vì ông ß xa, t­n bên n°Ûc Thåy S) hay gì gì ¥y ß châu Âu. Còn nhïng ng°Ýi ông hÏi g·p thì thuÙc gia ình mÙt Ëa chç lÛn ngày x°a ß vùng này. Có iÁu bây giÝ cái gia ình ¥y ch³ng còn ai, trë bà Sen, mÙt bà già ¡n Ùc sÑng cuÑi làng.

- Ch¿t h¿t rÓi, - ng°Ýi ta thß dài b£o ông. - Ch¿t vào cái ngày khçng khi¿p ¥y. Bom, máy bay ném bom... ông bi¿t ché? - RÓi nh° Ã an çi, ng°Ýi ta ái ng¡i nhìn ông, nói thêm: - Không riêng gì nhà nhà bác, mà c£ làng, nhiÁu l¯m...

- Có, tôi có nghe nói, - ông già l·ng l½ l¥y khn mù-xoa lau lau ôi m¯t hoe Ï vì xúc Ùng. - Cing vì th¿ tôi vÁ ây xem thñc h° th¿ nào. Kinh khçng quá, trÝi, kinh khçng quá...

Ông già l¡i l¥y khn ch¥m vào m·t. GiÍng ông run run. Ðôi tay khô và nhn nheo cça ông cing run run. MÙt chÑc sau li tr» d«n ông chÑng g­y ch­m ch¡p i vÁ phía nhà bà Sen.

Ðêm hôm ¥y, d) nhiên ông và bà Sen trò chuyÇn vÛi nhau r¥t lâu.

- TrÝi, bác Ánh, không l½ bác còn sÑng à? - Bà Sen kêu lên khi nh­n ra khách là ai. Bà và ông là con chú con bác vÛi nhau, tuy ít h¡n ông m¥y tuÕi, bà có v» già y¿u h¡n. - Chëng ¥y nm bác ß âu? SÑng th¿ nào?

Không chÝ khách tr£ lÝi, bà vÙi bÏ i l¥y gh¿, múc n°Ûc. Còn ông già thì cÑ tÏ ra bình t)nh. Ông thong th£ °a c£ hai tay bê bát chè vÑi nguÙi lên t­n miÇng, rÓi cing thong th£ nh° th¿, ông uÑng tëng ngåm nhÏ cho ¿n h¿t bát n°Ûc, trong khi bà Sen ngÓi Ñi diÇn, vëa tò mò quan sát, vëa kiên nh«n chÝ nghe ông nói.

- Bà bi¿t rÓi ¥y. Nm bÑn m°¡i, tôi ra Hà NÙi hÍc. RÓi sang Pháp. RÓi l¡i vÁ n°Ûc, làm cái th±ng lính. пn nm nm t° thì tôi theo ng°Ýi Pháp rÝi ViÇt Nam, sang sÑng vÛi bÑ m¹ ß n°Ûc ngoài. Ü, mà hai cå ch¿t ã lâu, hai m°¡i nm rÓi. Còn tôi v«n sÑng mÙt mình, không vã con, nhïng t°ßng ch³ng bao giÝ °ãc thm l¡i quê ci, th¿ mà tôi v«n l§n °ãc vÁ. Tôi muÑn bi¿t...

- Vâng, - oán hiÃu ý ông, bà Sen vÙi ti¿p lÝi, - ngày kia là gi× làng rÓi. C£ làng, c­u ¡, - nhïng hai ba trm ng°Ýi ch¿t ché âu ít...

- NhiÁu th¿ c¡ à? - Ông Ánh kh½ hÏi.

- Vâng, th­t khçng khi¿p! TÝ mÝ sáng, bác ¡. MÙt chi¿c máy bay... ôi! - Bà Sen thß dài, rÓi ngÓi im, r¡m rÛm n°Ûc m¯t.

- Hai cå nhà cô cing ch¿t l§n ¥y?

- Vâng, c£ chÓng và con trai tôi nïa. MÙt qu£ bom r¡i trúng nhà. May tôi lúc ¥y ra v°Ýn hái rau chu©n bË c¡m sáng nên mÛi thoát.

- Còn gia ình bác VË ? (Bác VË là anh trai c£ bÑ m¹ ông Ánh, bà Sen).

- Cing th¿. Có iÁu bác gái bË th°¡ng, ph£i nía nm sau mÛi ch¿t °ãc.

- Còn chú Xuân?

- Chú Xuân lúc ¥y không ß nhà. Chú ¥y trÑn i bÙ Ùi të hai nm tr°Ûc, sau này hy sinh ß ÐiÇn Biên.

- Còn làng xóm?

- Làng xóm thì bác th¥y ¥y, nhà nào cing bË, không ng°Ýi này thì ng°Ýi nÍ. Ngày kia gi×, rÓi bác xem.

Ông ÁNH không hÏi gì thêm. Ông cúi §u ngÓi im, hai tay ôm mái tóc b¡c. Ngoài sân, trÝi ã tÑi të lâu. Trong ánh sáng Ï nhÝ cça chi¿c èn d§u ma-dút, bà th¥y ß khóe m¯t ông có hai giÍt n°Ûc l¥p lánh m×i lúc mÙt to d§n. Bà cing ngÓi im th«n thÝ, cho ¿n lúc b¥t chãt våt éng d­y vì sñc nhÛ ph£i làm c¡m mÝi khách.

Ðêm ¥y hai ng°Ýi còn ngÓi nói vÛi nhau nhiÁu chuyÇn, nh°ng nh° ã h¹n tr°Ûc, ai cing cÑ không nh¯c tÛi Á tài lúc nãy.

CuÑi cùng cáo mÇt, ông Ánh lên gi°Ýng. Të buÓng trong, bà Sen nghe rõ ti¿ng ông n±m trn trß mãi, cho ¿n khi bà thi¿p i lúc nào không bi¿t.

Hôm sau, téc ngày mÓng sáu, ông Ánh nhÝ bà Sen d«n ra thm mÙ nhïng ng°Ýi bË bom ch¿t trong cái ngày xa x°a ¥y. пn n¡i, ông nói muÑn ß l¡i mÙt mình. Tuy không hiÃu ý ông làm gì, bà Sen ch³ng hÏi, l³ng l·ng ra vÁ.

Ngh)a Ëa Gia Quán n±m trên mé Ói thoai tho£i bao quanh bßi nhïng båi gai còi cÍc th¥p tè. MÙ °ãc x¿p thành tëng hàng dài, m×i hÍ mÙt khu, chi¿c này dính liÁn chi¿c kia nh° nhïng luÑng khoai lÛn, phía trên nÕi lên nhïng mô ¥t nhÏ ánh d¥u tëng chi¿c. Ph§n bË m°a xói, ph§n do trâu bò xéo, nhiÁu chi¿c såt lß, méo mó. Ð¥t c±n, cÏ không mÍc nÕi, không bóng cây, không lng bia, mÙ chí. Nói chung quang c£nh khá tiêu iÁu và £m ¡m.

Ông ÁNH th­n trÍng chÑng g­y i ¿n tr°Ûc hàng mÙ ng°Ýi thân cça ông bà Sen vëa chÉ. Tay c§m hÙp diêm, run run, ông b­t lía châm m¥y bó h°¡ng mang theo, c¯m xuÑng ¥y nm que. SÑ còn l¡i ông chia Áu cho t¥t c£ nhïng hàng mÙ bên c¡nh. Sau ó ông chÍn mÙt hòn á ph³ng, ngÓi xuÑng, hÓi lâu Ý «n nhìn mÙt iÃm nào ¥y tr°Ûc m·t...

TÑi ¿n ông chÑng g­y i h¿t nhà này sang nhà khác. пn âu ông cing gãi à chç nhà nói vÁ cái sñ kiÇn khçng khi¿p x£y ra cách ây m¥y m°¡i nm. Còn ông, ông chÉ im l·ng ngÓi nghe, thÉnh tho£ng thêm ôi lÝi à câu chuyÇn khÏi bË ng¯t quãng.

Ai cing ái ng¡i cho ông già sau chëng ¥y nm xa cách nay trß l¡i quê h°¡ng ph£i nghe nhïng chuyÇn buÓn nh° v­y.

3

R¡ng sáng ngày mÓng b£y, khi m·t trÝi ch°a lên và s°¡ng mù còn d§y ·c, có mÙt bà gánh rau c£i xuÑng chã bán sÛm. пn cây a cåt cuÑi làng, vì m£i nhìn xuÑng °Ýng à tránh nhïng ving n°Ûc Íng sau c¡n m°a, bà b×ng th¥y §u mình va ph£i cái gì khô céng.

Bà ng°Ûc nhìn lên, kêu to mÙt ti¿ng vì ng¡c nhiên và sã hãi, rÓi vét gánh, ù té ch¡y trß l¡i. Ch°a §y m°Ýi lm phút sau, mÙt nía dân làng D.T ã có m·t. MÍi ng°Ýi éng quanh cây a cåt, sïng sÝ nhìn c£nh t°ãng tr°Ûc m·t.

Trên cành cây choãi ra phía m·t °Ýng, có mÙt ng°Ýi treo cÕ ch¿t, xác lçng l³ng, mÓm há hÑc, §u ngo¹o sang mÙt bên, mÛ tóc b¡c lòa xòa dính b¿t vào trán - có thà vì mÓ hôi, cing có th» vì s°¡ng °Ût.

Ng°Ýi ó là ông Ánh. Chi¿c g­y cça ông à tña gÑc cây. Trên g­y là chi¿c mi d¡ vÛi tÝ gi¥y °ãc g¥p t° c©n th­n, to b±ng lòng bàn tay. Theo yêu c§u cça mÍi ng°Ýi, mÙt thanh niên rón rén l¡i g§n gÑc a, c§m tÝ gi¥y lên, Íc to:

"Th°a bà con dân làng,

Chính tôi là ng°Ýi lái máy bay ném bom làng ta ba m°¡i nm vÁ tr°Ûc. Tôi ã xin c¥p trên °ãc làm iÁu ó, vì nghe tin gia ình tôi bË CÙng S£n c°Ûp h¿t ruÙng ¥t, nhà cía chia cho dân nghèo. Lúc ¥y còn tr» và nông nÕi, tôi thèm khát tr£ thù, l¡i sµn bom ¡n trong tay, th¿ là tôi tñ nguyÇn gây nên tÙi ác khçng khi¿p kia, cái mà të ngày ¥y cho ¿n nay không à l°¡ng tâm tôi thanh th£n phút nào. Tôi ã ph¡m mÙt sai l§m không céu vãn nÕi, là tách rÝi khái niÇm "CÙng S£n" khÏi khái niÇm quê h°¡ng làng n°Ûc...

Bây giÝ ã bÑn giÝ hai m°¡i phút, ngh)a là tôi còn ph£i chÝ thêm m°Ýi phút nïa à tñ k¿t liÅu Ýi mình. Thñc ra, tôi xem tôi ã ch¿t vào úng cài giÝ phút ¥y cách ây ba m°¡i nm, khi tôi b¥m nút ném qu£ bom §u tiên xuÑng khu làng ã sinh và nuôi tôi lÛn.

Tôi ch³ng dám xin °ãc bà con tha thé cho tôi, mÙt éa con tÙi l×i sau bao nhiÁu nm l°u l¡c, nay trß vÁ quê ci à tñ Án tÙi. Trong túi tôi hiÇn còn ít tiÁn, n¿u °ãc, nhÝ bà con cho thuê ng°Ýi chôn tôi ß ngh)a Ëa Gia Quán, c¡nh nhïng ng°Ýi tôi ã gi¿t.

NguyÅn Vn Ánh

DiÅn Châu, 1983

ëng bao giÝ bán tuÕi tr» cça mình! Ng°Ýi vi¿t: Thái Bá Tân 15/09/2009 Ng°Ýi bán tuÕi

TruyÇn ng¯n. Thái Bá Tân

- Chú mày không còn gì nïa th­t à?

- Vâng. úng th¿, - h¯n áp.

- V­y sao còn ¿n hiÇu c§m Ó?

H¯n lúng túng éng im vì ch³ng bi¿t nói gì.

H¯n còn tr», tr» l¯m, chính xác là hai m°¡i tuÕi. MÛi cách ây mÙt tu§n h¯n k÷ niÇm cái tuÕi ¥y ß quán n°Ûc cùng vài th±ng b¡n nh° h¯n, b±ng n°Ûc chè chén và k¹o l¡c. ChÉ th¿ thôi vì lúc ¥y trong túi không éa nào có tiÁn.

H¯n là sinh viên nm thé ba mÙt tr°Ýng ¡i hÍc "con ông cháu cha" ß Hà NÙi, m·c dù ông bà cha m¹ h¯n bao Ýi nay chÉ là nông dân nghèo, l¡i ß tÉnh xa. H¯n vào °ãc tr°Ýng này ¡n gi£n vì hÍc giÏi, vào th³ng, nhÝ tr°Ûc ó o¡t gi£i cao trong mÙt l§n thi toán quÑc t¿ và ba l§n gi£i nh¥t nhì trong n°Ûc. H¯n khá ¹p trai, l¡i thông minh và có dáng r¥t trí théc. C£ con ng°Ýi h¯n toát lên iÁu ó, ai tho¡t nhìn cing nh­n th¥y ngay. ôi m¯t h¯n th­t sáng và luôn h¥p háy sau c·p kính tr¯ng hình ô-van gÍng m¡ kÁn hãp mÑt mà không hiÃu h¯n eo vì c­n th­t hay chÉ Ã tôn thêm cho khuôn m·t vÑn ã r¥t °a nhìn cça mình. H¯n có thói quen chÑc chÑc °a ngón tay trÏ nâng c·p kính trên chi¿c mii thon th³ng, dù ch³ng m¥y khi nó tåt xuÑng. Da h¯n tr¯ng và mËn. ôi môi chúm chím, mÍng và hÓng hÓng nh° môi con gái. Dáng iÇu và cách nói nng, c° xí cça h¯n cing lËch sñ. Tóm l¡i, c£ ph§n trong l«n ph§n ngoài, h¯n là mÙt ng°Ýi g§n nh° hoàn thiÇn. H¯n luôn ý théc iÁu ¥y, kà c£ viÇc r¥t nhiÁu cô gái à ý ¿n h¯n.

ChÉ tÙi m×i cái là h¯n nghèo. Sinh viên tÉnh l» ai ch³ng nghèo? H³n th¿. Nh°ng vÛi ng°Ýi khác thì ó là "khó khn tài chính", còn vÛi h¯n thì v¥n Á nghiêm trÍng h¡n nhiÁu. H¯n muÑn có cuÙc sÑng v­t ch¥t (téc sinh ho¡t, chi tiêu và nh¥t là giao du vÛi b¡n bè) t°¡ng xéng vÛi mÙt ng°Ýi thông minh, ¹p trai và lËch lãm nh° h¯n. H¯n ti¿c ché không oán gi­n bÑ m¹. H¯n bi¿t thân ph­n mình nên không bao giÝ chç Ùng vi¿t th° xin tiÁn. Có thì các cå cho, không thì tñ lo l¥y. H¯n ngh) th¿ và ã tìm mÍi cách à có tiÁn. Toàn nhïng cách l°¡ng thiÇn và s¡ch s½ - làm gia s°, vi¿t hÙ lu­n án cho ng°Ýi khác, hÍc giÏi à °ãc nh­n hÍc bÕng và tham gia các Á tài nghiên céu, các ch°¡ng trình, dñ án. Nh°ng à có °ãc cách sÑng nh° h¯n mong muÑn thì các kho£n thu nh­p ¥y không ç, dù h¯n ã r¥t cÑ.

Là ng°Ýi tñ trÍng, h¯n không mua chËu cái gì và cing không hÏi vay tiÁn ai, kà c£ b¡n bè thân thi¿t. Mà ã tñ trÍng thì dÅ thành s) diÇn. Th¿ là h¯n tìm ¿n hiÇu c§m Ó vÛi c£m giác x¥u hÕ và chua xót. §u tiên h¯n c§m chi¿c Óng hÓ Thuõ S) chính hiÇu °ãc t·ng l§n i thi ß n°Ûc ngoài, à có tiÁn mua quà sinh nh­t cho mÙt cô b¡n gái con nhà giàu yêu h¯n và cing °ãc h¯n yêu l¡i. Ti¿p ¿n là chi¿c nh«n vàng hai chÉ do mÙt bà cô nghèo ß Sài Gòn ã khóc vì mëng và tñ hào °a cho h¯n khi °ãc vào th³ng ¡i hÍc. Có thà dÅ dàng em bán nhïng thé ¥y nh°ng h¯n không làm th¿ vì không muÑn chia tay vÛi nhïng v­t k÷ niÇm có ý ngh)a. H¯n tëng em c§m và chuÙc l¡i chúng m¥y l§n, cho ¿n khi ch³ng ki¿m âu ra tiÁn à chuÙc. Cách ây ba tháng h¯n ph£i em cái duy nh¥t còn l¡i có thà mang tÛi hiÇu c§m Ó này là chi¿c xe máy không tÑt l¯m nh°ng cing ch³ng ¿n n×i cà tàng, à có tiÁn hoàn thành dñ án do mÙt công ty t° nhân thuê h¯n và hai éa b¡n khác làm nh°ng không °ãc éng tr°Ûc Óng nào. H¯n tin làm xong s½ có tiÁn không chÉ ç chuÙc l¡i xe mà c£ nhïng thé khác. Nh°ng cái công ty ¥y vá nã, do v­y ©y h¯n vào th¿ tuyÇt vÍng.

Ch³ng hiÃu vì sao hôm nay h¯n ¿n ây, mÙt khi không có tiÁn à chuÙc l¡i cái ã c§m. H¯n lÝ mÝ ngh) sÑ tiÁn h¯n vay chÉ già nía giá trË chi¿c xe, bi¿t âu lão chç hiÇu c§m Ó th°¡ng tình °a thêm chút ít nïa chng. Tuy nhiên h¯n không muÑn hÏi xin iÁu ¥y, vì h¯n bi¿t rõ tính lão và méc lãi lão b¯t h¯n tr£. Thành ra h¯n cé n¥n ná nía muÑn ß l¡i, nía muÑn vÁ ngay à khÏi ph£i nhìn con ng°Ýi h¯n ang cm ghét.

- V­y là qu£ th­t c­u không còn gì nïa? - lão hÏi l¡i cái câu vëa hÏi lúc nãy.

- Thì tôi ã nói là không rÓi! Ông i¿c à? - Tñ nhiên h¯n nÕi cáu. Të tr°Ûc tÛi nay h¯n luôn lËch sñ "bác cháu" vÛi lão, nh°ng giÝ thì h¯n chuyÃn sang "ông tôi".

Lão gi£ vÝ không nh­n th¥y thái Ù ¥y cça h¯n, v«n nhÏ nh¹:

- Tôi th¥y hình nh° c­u v«n còn cái à c§m ho·c bán cho tôi ¥y. Quý và ¯t tiÁn nïa là khác...

Ông ám Ý, l£m nh£m gì th¿? - H¯n v«n ch°a h¿t cáu. - Tôi mà không bi¿t mình ang có gì sao? Hay ông bi¿t, ông nói thí tôi nghe. Tôi ang c§n tiÁn.

- R¥t c§n?

- Vâng, r¥t c§n.

- C§n ngay bây giÝ?

- C§n ngay bây giÝ.

Lão già chç hiÇu c§m Ó húng h¯ng ho. Të nãy ¿n giÝ lão ngÓi sau chi¿c qu§y g× cáu b©n, trên chi¿c gh¿ tròn cao b±ng s¯t có thà xoay i xoay l¡i nh° ß qu§y bar, còn h¯n thì éng c¡nh. Lão thong th£ b°Ûc xuÑng, pha ¥m trà mÛi rÓi mÝi h¯n ngÓi xuÑng bÙ xa-lông cing già nua và nhn nheo nh° lão.

- MÝi c­u uÑng n°Ûc và hút thuÑc, - lão nói, tay chìa bao ba sÑ.

ây là l§n §u lão Ñi xí tí t¿ vÛi h¯n. H¯n th§m ng¡c nhiên nh°ng chÉ l·ng l½ chÝ xem lão Ënh giß trò gì.

- Xin °ãc nh¯c l¡i: C­u không bi¿t c­u còn mÙt cái r¥t quý mà tôi ang c§n. N¿u c­u muÑn, ta có thà th°¡ng l°ãng... - Cái gì? - h¯n tò mò hÏi.

- Thì c­u hãy uÑng n°Ûc, hút thuÑc i ã. ViÇc này quan trÍng, không vÙi °ãc, - lão nói, nhìn th³ng vào m¯t h¯n, mÙt cái nhìn s¯c l¡nh và áng sã, ¿n méc không chËu nÕi, h¯n ph£i cúi m·t. - Th¿ này nhé, - lão lên ti¿ng sau hÓi lâu hai ng°Ýi im l·ng, - c­u ang có cái quý nh¥t cça con ng°Ýi, ó là tuÕi tr». C­u có thà em nó c§m ß cía hàng tôi, hay tÑt nh¥t là bán h³n cho tôi, °ãc không?...

- Ông nói gì c¡? TuÕi tr»? Bán tuÕi tr» cça tôi cho ông? - h¯n thÑt lên, lúc §u ng¡c nhiên, sau phì c°Ýi: - Ông iên à?

- Chính xác nm nay c­u bao nhiêu tuÕi nhÉ? - lão hÏi nh° không nghe h¯n vëa nói gì.

- Hai m°¡i.

- Cái tuÕi th­t ¹p mà tôi r¥t muÑn có, dù ph£i tr£ giá ¯t. C­u Óng ý bán nó cho tôi ché?

"Lão già này iên th­t rÓi, - h¯n th§m ngh). - Lão nói l£m nh£m gì v­y không bi¿t".

- Cé cho là tôi muÑn bán i, nh°ng ông c§n nó làm gì, và... viÇc mua bán này thñc hiÇn nh° th¿ nào? ây không ph£i chi¿c xe máy hay mÙt Ó v­t cå thÃ. Ông hiÃu ý tôi ché?

- HiÃu, r¥t hiÃu, - lão già g­t §u. - Tôi s½ cho anh bi¿t sau. Bi¿t vÁ các iÁu kiÇn mua bán ¥y mà. Bây giÝ chÉ c§n anh nói anh có Óng ý không ã.

"Hay lão ta là phù thu÷?" h¯n tñ hÏi rÓi mÉm c°Ýi, buÙt miÇng thành ti¿ng:

- Ông nói cé nh° ông là phù thçy không b±ng.

- N¿u muÑn, anh có thà coi tôi là phù thçy cing °ãc. Không sai nhiÁu l¯m âu, - lão th£n nhiên áp.

H¯n b¯t §u th¥y câu chuyÇn trß nên thú vË, dù ch³ng tin chút nào nhïng iÁu lão nói. VÛi hai chï "phù thçy" lßn vßn trong §u, h¯n °a m¯t nhìn lão mÙt l°ãt të §u ¿n chân và th¥y lão cing h¡i h¡i giÑng phù thçy th­t.

Ng°Ýi lão bé cho¯t, khuôn m·t g§y, en xÉn l¡i §y nhïng n¿p nhn sâu, ·c biÇt trên trán và hai bên khóe m¯t. Nhìn lão, cái ­p vào m¯t tr°Ûc tiên và dÅ nh­n th¥y nh¥t là mÙt nÑt ruÓi to, hÓng hÓng nh° h¡t ­u Ï vÛi m¥y sãi lông không hiÃu sao lão không c¯t mà cé Ã mÍc dài, trông r¥t khó chËu. Chi¿c mii lão nhÍn, kéo xuÑng g§n miÇng nh°ng không kho·m. Trên mii là chi¿c kính tr¯ng m¯t tròn và nhÏ nh° kính th§y bói. Các ngón tay lão dài, chÉ còn da bÍc x°¡ng nh°ng khá s¡ch và không có móng nhÍn nh° phù thçy. Còn ôi môi lão thì úng là môi phù thu÷ - mÏng, nhÏ, bên ngoài xám ngoét nh°ng càng sâu vào trong càng Ï, Ï nh° máu. C£ ôi m¯t và giÍng nói cing úng cça phù thçy. Þ chúng có cái gì ¥y Ùc ác và áng sã.

H¯n th§m ng¡c nhiên sao mãi bây giÝ mÛi nh­n th¥y nhïng iÁu này ß lão. Cing có thà do bË ám £nh nên h¯n mÛi th¥y th¿ chng? H¯n £o m¯t nhìn qua cn nhà. úng là hang phù thçy. Nó ß trong mÙt con h»m sâu hun hút. MÙt ph§n bên ngoài lão dùng làm cía hiÇu, hay úng h¡n là n¡i giao dËch cça cía hiÇu; các béc t°Ýng cáu b©n ¿n méc không thà nh­n ra nó tëng °ãc quét b±ng lo¡i vôi ve gì, trên ó có treo mÙt c·p sëng nai cong queo, mÙt con Ói mÓi, mÙt chi¿c m·t n¡ màu en b±ng g× vÛi ôi nanh tr¯ng h¿u, mÙt con chÓn nhÓi ang bám vào t°Ýng và... mÙt gi¥y chéng nh­n gia ình vn hóa mÛi °ãc lÓng trong khung kính. H¯n b)u môi khi th¥y cái v­t quá ° Ýi th°Ýng, l¡c lõng này. T¥t c£ Áu bË phç mÙt lÛp båi dày en xÉn. H¯n ch°a bao giÝ vào phòng trong, nh°ng oán bi¿t nó r¥t dài, không có chút ánh sáng nào lÍt vào, là n¡i c¥t giï nhïng thé ng°Ýi ta em ¿n c§m cÑ, và ch¯c ch¯n ph£i có ç dång cå hành nghÁ cça mÙt lão phù thçy. Hình nh° lão sÑng mÙt mình. Ít ra x°a nay h¯n ch°a hÁ g·p ai khác ß ây, ngoài khách hàng cça lão.

- ThÝi này không còn phù thçy nïa, t¥t nhiên,- h¯n nh­n xét. - Nh°ng thñc tình tôi th¥y ông ch³ng khác phù thçy m¥y.

- Thì tôi chính là phù thçy th­t mà. Tôi bi¿t anh không tin, nh°ng qu£ úng th¿.

- Tôi không ngÝ ông là ng°Ýi thích ùa. ã v­y, tôi cing xin ùa theo. Tôi Óng ý bán tuÕi tr» cça tôi cho ông. Xin cho bi¿t cách théc và giá c£ cå thÃ!

- Nh°ng ây không ph£i chuyÇn ùa. ChuyÇn nghiêm túc ¥y.

- ê, thì nghiêm túc. Ông nói i.

Lão già im l·ng mÙt lúc nh° suy ng«m iÁu gì.

- °ãc, v­y là anh nm nay hai m°¡i tuÕi. Anh có thà nh°ãng l¡i cho tôi sÑ tuÕi này d°Ûi d¡ng c§m Ó... trong tr°Ýng hãp này là c§m tuÕi, lúc nào có tiÁn anh chuÙc l¡i. Nh°ng tôi muÑn và cing khuyên anh nên bán ét cho tôi thì °ãc lãi h¡n nhiÁu, l¡i á r¯c rÑi sau này...

- Tôi Óng ý theo cách thé hai. RÓi sao nïa?

- TÑt l¯m. Bây giÝ ta bàn giá c£. ây là m·t hàng ít mua bán nên không có giá chung. Tôi Ënh tr£ cho anh m×i nm tuÕi m°Ýi triÇu Óng, anh th¥y th¿ nào?

- M°Ýi triÇu mÙt nm tuÕi! - h¯n kh½ thÑt lên, không hiÃu vì ngh) nh° th¿ là quá ¯t hay quá r». - Vâng, cé cho là tôi ch¥p nh­n giá ¥y. Ti¿p theo là gì?

- Là coi nh° vå mua bán này xong xuôi. Hai ng°Ýi s½ kí hãp Óng. Anh giao hàng, tôi trao tiÁn. Th¿ thôi. Nh° các vå mua bán bình th°Ýng khác ¥y mà.

- Giao hàng, nh­n tiÁn? - h¯n l¡i ng¡c nhiên và mÉa mai hÏi ti¿p: - Th¿ cái b£n hãp Óng ¥y có ph£i em ra çy ban ph°Ýng ho·c phòng công chéng xác nh­n không?

- KÃ làm °ãc th¿ thì tÑt h¡n, nh°ng mà thôi, không c§n. Tôi là ng°Ýi tí t¿ và hi vÍng anh cing v­y. V£ l¡i phù thçy chúng tôi có lu­t riêng cça mình, - lão nói mÙt cách r¥t nghiêm túc.

B×ng nhiên h¯n ngÓi thë ng°Ýi, im l·ng hÓi lâu. H¯n v«n ngh) lão già chÉ ùa, nh°ng h¯n không thích kiÃu ùa này, nh¥t là vÛi mÙt ng°Ýi nh° lão. CuÑi cùng h¯n hÏi:

- ChuyÇn gì s½ x£y ra vÛi tôi sau khi bán tuÕi cho ông?

- Sao mÙt ng°Ýi thông minh nh° anh còn ph£i hÏi tôi iÁu ¥y? - Lão c°Ýi to thành ti¿ng. - Cái ng°Ýi ta ã bán t¥t nhiên s½ không còn thuÙc vÁ mình nïa. Anh bán hai m°¡i nm tuÕi tr» cça anh cho tôi thì ngh)a là anh s½ m¥t i hai m°¡i nm tuÕi tr» ¥y. Anh v«n ch°a hiÃu à? Nôm na là ngay sau khi nh­n tiÁn, anh trß thành ng°Ýi bÑn m°¡i tuÕi ché không ph£i hai m°¡i nh° bây giÝ. Tuy nhiên, Ã tránh Ùt ngÙt và không gây b¥t tiÇn cho anh trong cuÙc sÑng, tôi và anh nên thÏa thu­n mua bán të të thôi, mÙt tháng mÙt tuÕi ch³ng h¡n. Anh s½ không bË già i quá nhanh, l¡i không ph£i có quá nhiÁu tiÁn mÙt lúc, là iÁu mang tai hÍa ché ch³ng ph£i ích lãi.

- °ãc, cé cho là th¿, nh°ng ông s½ làm gì vÛi tuÕi tr» cça tôi sau khi mua nó?

- L¡i mÙt câu hÏi ngÑc ngh¿ch nïa. Ã tôi °ãc tr» thêm hai m°¡i tuÕi ché còn gì. - Lão già l¡i c°Ýi, l§n này to và có v» thích thú.

- Tôi oán nm nay ông kho£ng sáu m°¡i lm. V­y ông s½ thành mÙt ng°Ýi àn ông bÑn m°¡i lm tuÕi. Sao ông không chÍn mua tuÕi cça ai ¥y ba m°¡i, bÑn m°¡i à °ãc tr» h¡n?

- Ò, cái gì cing ph£i có giÛi h¡n, anh b¡n tr» ¡. - Lão l¡i c°Ýi. Bây giÝ h¯n th¥y ti¿ng c°Ýi cça lão th­t áng ghét. - Anh ngh) xem, të mÙt ông già lÍm khÍm th¿ này, b×ng d°ng tôi thành th±ng trai t¡, ng°Ýi ngoài trông vào khó coi l¯m.

- Tôi hÏi ông câu cuÑi cùng: Vì sao ông chÍn mua tuÕi cça tôi ché không ph£i cça ng°Ýi khác?

- ¡n gi£n thôi. Vì anh thông minh, khÏe m¡nh và quan trÍng nh¥t là ch°a nhiÅm nhïng thói x¥u không thà tha thé. Nói anh bi¿t, ché bÍn nghiÇn ma túy và trÙm c°Ûp, có cho không tôi tuÕi tr» cça chúng tôi cing ch³ng thèm. Là ng°Ýi mua, tôi ph£i bi¿t chÍn hàng. - Lão ngëng nói, tãp mÙt ngåm n°Ûc rÓi nhìn th³ng vào m¯t h¯n: - V­y là ta nh¥t trí?

Thay cho lÝi áp mà rõ ràng lão chç hiÇu c§m Ó ang nóng lòng muÑn nghe, h¯n éng d­y, cÑ tình tÏ v» ch­m ch¡p, uà o£i à che gi¥u nhïng ý ngh) ang rÑi lên trong §u.

- Thôi, ùa th¿ ç rÓi. Ông xem tôi nh° con nít không b±ng. Tôi vÁ ây, - h¯n nói.

- ¤y, g°ãm ã! - Lão vÙi ch·n h¯n l¡i. - ViÇc mua bán ch³ng ai ép ai, h³n th¿. Nh°ng tôi xin nh¯c l¡i r±ng ây là chuyÇn nghiêm túc. R¥t nghiêm túc...

- Nghiêm túc? - h¯n kéo dài giÍng mÙt cách mÉa mai. - Ông thí gi£i thích tôi nghe cái nghiêm túc ¥y cça ông xem nào. Làm sao trong thÝi ¡i tàu vi trå và Internet hiÇn nay b×ng chÑc tôi già i hai m°¡i tuÕi chÉ vì câu ùa ngu ngÑc nào ó cça mÙt lão già khÑn khÕ nh° ông?

- Thì ã nói r±ng tôi là phù thçy...

- Phù thçy vÛi cái này treo trên t°Ýng? - H¯n chÉ tay vào khung kính có t¥m b±ng gia ình vn hóa mÛi.

- Anh cé chuyÇn nÍ xÍ chuyÇn kia, - lão già áp, giÍng nhún nh°Ýng. Rõ ràng lão không muÑn m¥t khách. - Cái ¥y ch³ng liên quan gì ¿n viÇc chúng ta ang bàn. Còn chuyÇn tr» ra hay già thêm b±ng cách nào thì anh khÏi lo. ó là viÇc cça tôi. ChÉ c§n anh Óng ý là xong, ta s½ kí hãp Óng...

- Nh° hãp Óng giïa Faust và Mephisto trong vß kËch th¡ cça ông Goethe ng°Ýi éc...

- Vâng, vâng, úng th¿. Qu£ tôi chÍn ng°Ýi không nh§m. ThÝi buÕi này mà mÙt sinh viên tr» tuÕi nh° anh còn có thì giÝ tìm ¿n tác ph©m này thì kà cing hi¿m. Có iÁu, Faust bán linh hÓn cho Mephisto, còn anh chÉ bán tuÕi tr» cça anh mà thôi. Nhân tiÇn xin °ãc ti¿t lÙ iÁu này, mÙt khi anh nh¯c ¿n Mephisto. Tôi là h­u duÇ cça mÙt trong nhïng Ó Ç cça ông ta ¥y...

- Ngh)a là ông sÑng trên Ýi này ã lâu, r¥t lâu. - h¯n ng¯t lÝi lão. - Xin hÏi, ông ã g¡ mua tuÕi tr» cça bao nhiêu ng°Ýi rÓi?

- Anh tò mò quá ¥y, anh b¡n tr» ¡. T¥t nhiên anh không ph£i ng°Ýi §u tiên và ch¯c cing ch³ng là ng°Ýi cuÑi cùng, cho ¿n lúc tôi ph£i ch¿t vì mÙt lý do ngÛ ng©n nào ó. Tôi bi¿t tr°Ûc sÑ ph­n cça mình mà. Nh°ng thôi, ta quay l¡i vÛi vß kËch Faust kia cça ông Goethe. Anh có nhÛ dàn Óng ca cça b§y phù thçy trong c£nh êm hÙi qu÷ ß miÁn rëng núi giïa Siec và Elen không, vÛi hai câu k¿t r¥t ¥n t°ãng là Qua á, qua ghÁnh; Phù thçy ánh r¯m, dê già thÑi inh? Các cå kË cça tôi ¥y. Công b±ng mà nói, cái ông phó giáo s°, phó ti¿n s) éc So¡n nào ó ã dËch Faust ra ti¿ng ViÇt cing thÑi inh ch³ng kém gì mùi r¯m tÕ tiên chúng tôi. - Nói ¿n ây, lão già nhn mii nh° ngíi th¥y mùi thÑi th­t. - Mà thôi, chuyÇn ¥y không quan trÍng. Vì nh° tôi ã nói, ây là viÇc nghiêm túc, anh có thà suy ngh) thêm tr°Ûc khi tr£ lÝi dét khoát. Tôi chÝ anh quy¿t Ënh. Anh v«n c§n tiÁn ¥y ché?

- V«n, - h¯n áp cÙc lÑc. - C§n à sÑng cho ra sÑng và làm viÇc tÑt h¡n.

- TÑt. Xin nh¯c l¡i: Tôi sµn sàng mua hai m°¡i tuÕi xuân cça anh, vÛi giá m°Ýi triÇu Óng mÙt tuÕi. M×i tháng giao hàng, nh­n tiÁn mÙt l§n. L§n §u tôi có thà éng luôn cho anh hai chåc triÇu à anh vëa chuÙc l¡i xe, vëa có tiÁn tiêu. Tr°Ýng hãp c§n tiÁn, n¿u anh muÑn, trong mÙt tháng tôi có thà mua cho anh hai tuÕi ho·c h¡n th¿. Hi vÍng vÛi sÑ tiÁn lÛn này anh s½ có iÁu kiÇn sinh ho¡t và làm viÇc tÑt h¡n nh° anh nói. Là ng°Ýi thông minh và c§n cù, tôi tin anh s½ thành tài. MuÑn thành tài, ai cing ph£i tr£ giá. Cái giá cça anh kà cing có ¯t, nh°ng ch°a h³n ã ¯t l¯m n¿u so vÛi nhiÁu ng°Ýi khác. V­y nhé. Tôi chÝ anh...

* ang ói tin gi­t gân, báo chí Hà NÙi b×ng vÛ °ãc dËp may hi¿m th¥y à tng sÑ l°ãng xu¥t b£n. Các báo tranh nhau °a tin vÁ mÙt hiÇn t°ãng "x°a nay ch°a tëng th¥y" x£y ra ß ngay thç ô. Vì là tin hi¿m nên ng°Ýi ta cÑ tình kéo dài, m×i ngày chÉ hé cho b¡n Íc mÙt sÑ thông tin nh¥t Ënh, hôm sau li kì h¡n hôm tr°Ûc.

Ngoài °Ýng, trên t¥t c£ các phÑ, Ùi quân bán báo rong vëa ¡p xe vëa v·n to h¿t cá nhïng chi¿c micro rè ch¡y pin cça hÍ, dài dòng kà chuyÇn ß tr°Ýng nÍ không hiÃu sao trong vòng mÙt nm (có báo nói m¥y tháng, có báo nói hai nm) mÙt sinh viên nm thé ba b×ng bi¿n thành mÙt "ông già lå khå" sáu b£y m°¡i tuÕi (cing có báo nói chÉ bÑn ho·c nm m°¡i). R±ng chàng sinh viên-ông cå ¥y ã bË y t¿ nhà tr°Ýng dùng vi lñc °a ¿n mÙt lo¡t các bÇnh viÇn, kà c£ ViÇn lão khoa trung °¡ng, n¡i các chuyên gia §u ngành kh³ng Ënh chàng m¯c chéng già tr°Ûc tuÕi, mÙt cn bÇnh nan y r¥t hi¿m nh°ng không ph£i không có, m·c dù chàng khng khng tuyên bÑ không hÁ au Ñm gì. Cái lý do "hÍc thi nhiÁu nên chóng già" chàng °a ra à gi£i thích tr°Ýng hãp có mÙt không hai này ã bË c£ giÛi khoa hÍc l«n b¡n bè th³ng thëng bác bÏ, cho là "không nghiêm túc và phi lý".

Ti¿p ¿n là nhïng bài báo dài, nói mÙt cách chi ti¿t, c·n k½ (ch¯c không tránh khÏi ôi chút phóng ¡i) vÁ nhïng n×i khÕ au, phiÁn toái trong Ýi sÑng th°Ýng ngày cça anh chàng hai m°¡i tuÕi b×ng chÑc thành "ông cå sinh viên râu ria xÓm xoàm" bË ng°Ýi yêu bÏ, bË b¡n bè c°Ýi giÅu, bË të chÑi và uÕi th³ng vÁ n°Ûc không °ãc tham dñ mÙt cuÙc thi tin hÍc quÑc t¿ dành cho sinh viên, vÛi lý do khai man tuÕi. Th­m chí chàng suýt bË khai trë khÏi oàn thanh niên, cing vì tuÕi tác và bÙ râu r­m ã lÑm Ñm nhiÁu sãi b¡c.

SuÑt m¥y nm sau ó báo chí còn Áu Áu °a tin vÁ "cå sinh viên" này. Có tÝ còn coi "cå" nh° niÁm tñ hào dân tÙc. Có tÝ nêu v¥n Á mÝi ¡i diÇn Guiness tÛi ViÇt Nam à t­n m¯t chéng ki¿n và °a hiÇn t°ãng này vào sách k÷ låc th¿ giÛi. Cing qua báo chí, ng°Ýi ta bi¿t °ãc r±ng "cå" ã tÑt nghiÇp xu¥t s¯c tr°Ýng ¡i hÍc cça mình, ç tiêu chu©n nh­n hÍc bÕng du hÍc ß Mù à l¥y b±ng ti¿n s). Tuy nhiên, l¡i l§n nïa vì tuÕi tác, "cå" bË të chÑi không °ãc nh­p tr°Ýng, dù phía ViÇt Nam ã xu¥t trình gi¥y khai sinh gÑc °ãc chính quyÁn Ëa ph°¡ng xác nh­n b±ng d¥u tròn màu Ï. Là nhà khoa hÍc §y triÃn vÍng, "cå" °ãc giï l¡i tr°Ýng làm cán bÙ gi£ng d¡y. Nay cå ã là mÙt giáo s° ti¿n s) áng kính, niÁm tñ hào cça tr°Ýng và cça c£ ¥t n°Ûc.

"Cå" ã l­p gia ình, vÛi ng°Ýi vã h¡n mình hai m°¡i tuÕi. ¤y th¿ mà có k» Ùc mÓm còn dám nói sau l°ng hÍ: "Trông cé nh° bÑ con!" Sinh viên r¥t quý "cå", c£ vÁ ki¿n théc l«n ¡o éc. Có iÁu hÍ h¡i l¥y làm l¡ là h§u nh° buÕi hÍc nào "cå" cing nh¯c hÍ mÙt iÁu ch³ng m¥y n nh­p ch°¡ng trình gi£ng d¡y: "Các em ph£i luôn nhÛ r±ng trên Ýi này không gì quý b±ng tuÕi tr», và b¥t lu­n tr°Ýng hãp nào các em cing không °ãc à m¥t nó, cing nh° không °ãc ánh Õi nó l¥y b¥t kì cái gì khác!" * Cách ây không lâu, có tÝ báo ß Sài Gòn °a tin mÙt ng°Ýi àn ông tr¡c tuÕi bÑn m°¡i hay h¡n mÙt tí, có nÑt ruÓi lÛn màu hÓng hÓng bên má trái, bË tai n¡n giao thông ß Gò V¥p lúc m°Ýi giÝ êm, may °ãc bác xích lô tÑt bång °a vào bÇnh viÇn. M·c dù °ãc các bác s) h¿t lòng céu chïa, ng°Ýi này ã ch¿t mÙt giÝ sau ó. iÁu áng nói là lúc ông ta t¯t thß, các bác s) r¥t ng¡c nhiên khi th¥y toàn thân ông ta rïa ra và bÑc h¡i r¥t nhanh, cuÑi cùng chÉ còn l¡i ít x°¡ng mçn trên chi¿c gi°Ýng bÇnh tr£i ga tr¯ng ông ta vëa n±m. Câu chuyÇn quá kì dË nên ng°Ýi ta không tin, và chÉ coi ó nh° mÙt trong vô sÑ trò tung tin gi­t gân câu khách cça tÝ báo vÑn bË nhiÁu tai ti¿ng này. | Hà NÙi, 20.2.2001

Íc truyÇn này à cÑ g¯ng m¥t ngç. Ng°Ýi vi¿t: Thái Bá Tân 05/09/2009 M¥t ngç (Íc b£n ti¿ng Anh Ínomnia ß måc TruyÇn Ti¿ng Anh)

TruyÇn ng¯n. Thái Bá Tân

Nh° nhiÁu ng°Ýi già khác, ông Dång m¯c chéng m¥t ngç, ·c biÇt thÝi gian này, khi ông mÛi vÁ h°u. M¥y chåc nm ông làm ß çy ban chm sóc, b£o vÇ bà m¹, tr» em cça thành phÑ. Công viÇc nhàn, ch³ng có gì lý thú, th­m chí "vô bÕ" nh° nhiÁu khi ông ngh). Th¿ mà b×ng nhiên không còn °ãc làm cái công viÇc t» nh¡t và vô bÕ ¥y nïa, ông c£m th¥y håt h«ng, ng°Ýi cé th¿ nào, thëa tay chân, thëa thÝi gian, thëa nhïng suy ngh) ch³ng âu vào âu, áng l½ cing thëa c£ ngç vì ông n±m r¥t nhiÁu. Nh°ng ông l¡i m¥t ngç.

Vào mÙt êm m¥t ngç nh° th¿, lúc ¥y ã khuya, ch¯c ph£i ¿n m°Ýi hai giÝ, ông b×ng nghe con Mñc nhà ông sça g¯t. Th°Ýng nó v«n sça vu v¡ khi có ai trong xóm vÁ khuya. Nh°ng l§n này thì ti¿ng nó khác. Ti¿ng sça báo có k» gian. Nó khôn l¯m, vÁ m·t này có thà nói còn khôn h¡n c£ ng°Ýi. RÓi im. Chëng m°Ýi lm, hai m°¡i phút sau l¡i sça. Ông nghe nó nh£y xÕ lên cánh cÕng và hình dung th¥y nó bám hai chân tr°Ûc lên thanh s¯t nhìn "k» gian" vÛi v» hm dÍa, cái mõm §y nanh s¯c nhô ra ngoài.

Ngõ nhà ông tÑi, chÉ °ãc chi¿u sáng b±ng ngÍn èn tròn tù mù sáu m°¡i watt treo tr°Ûc cÕng nhà ông Ho¡ch cuÑi ngõ theo yêu c§u cça tÕ dân phòng, nh°ng ch¯c con Mñc nhìn rõ. Nghe nói không chÉ mii mà m¯t loài chó cing tinh l¯m. Con béc-giê cça vã chÓng ông Bàn giàu nh¥t xóm này, chç mÙt quán nh­u lÛn ß chân c§u Long Biên, cing sça gay g¯t không kém. Þ ây nhiÁu nhà nuôi chó, v­y là chúng ua nhau ánh théc c£ xóm d­y. C£ con chó Nh­t bé b±ng n¯m tay nhà ông Ho¡ch cing ti toe phå hÍa.

Ông Dång i ra ban-công, nhìn xuÑng và th¥y hai th±ng choai choai ang èo nhau b±ng xe ¡p, tÛi nhà ông Ho¡ch kËch °Ýng, chúng quay ra rÓi bi¿n m¥t. B§y chó ti¿p tåc sça chÑc nïa rÓi cing im. Ngõ phÑ l¡i chìm trong im l·ng. ôi nhà còn Ï èn. MÍi ng°Ýi ch¯c ã ngç, ho·c gi£ vÝ ngç, coi nh° không có gì x©y ra. ít nh¥t Ñi vÛi nhà mình. ây là xóm mÛi, n±m khu¥t trong mÙt ngõ cåt sát phÑ NguyÅn Vn Cë, gÓm m°Ýi tám cn nhà riêng biÇt do thành phÑ xây à bán, ai có tiÁn thì mua, do v­y °ãc coi là khu xËn, th­m chí trong gi¥y tÝ bán nhà ghi là Khu biÇt thñ, m·c dù nhà cái nÍ dính vào cái kia. Ng°Ýi mua là dân các n¡i khác ¿n, thuÙc lo¡i khá gi£, nh°ng nhà ai bi¿t nhà n¥y và chÉ giao ti¿p ß méc lËch sñ vëa ph£i. Ông Dång °a m¯t nhìn mÙt vòng, ch³ng th¥y Ùng t)nh gì bèn quay vào n±m.

"Cái bÍn choai choai này là ghê l¯m ¥y, - bà vã ông th°Ýng nói. - Chúng nghiÇn ng­p, cÝ b¡c, gi¿t ng°Ýi nh° ngóe. TÑt nh¥t ëng dây, nhá g·p chúng ph£i tránh th­t xa!" Ông th¥y vã nói úng. ChuyÇn gì bà ¥y nói cing úng. C£ xóm này mÍi ng°Ýi ngh) nh° bà. Có l½ vì th¿ mà nh° nhiÁu hôm khác, hôm nay ch³ng ai, kà c£ ông tr°ßng xóm kiêm tÕ viên tÕ tu§n tra mà ông ta không bao giÝ tham gia, ch¡y ra uÕi chúng, chí ít hÏi chúng êm hôm vào ây làm gì. NhiÁu l§n chúng ngang nhiên tåm ba tåm b£y ánh b¡c ho·c tiêm chích c£ ban ngày mà không ng°Ýi nào dám nói mÙt câu. Coi nh° không th¥y. Không bi¿t. Không dây! Dây vào ngÙ nhá chúng âm cho mÙt nhát mà ch¿t à?

Lát sau chó l¡i sça ran. Ch¯c hai th±ng kia quay l¡i. "KÇ. Nhà mình không là Ñi t°ãng cça chúng, - ông ngh). - V£ l¡i con Mñc s½ ch³ng chËu à yên cho chúng muÑn làm gì thì làm." "Tao thách bÍn mày vào ¥y!" - Ch¯c §u ngõ ông chç quán nh­u có con béc-giê hung dï cing ang ngh) nh° ông. Các nhà khác thì có l½ c£m th¥y yên tâm vì nhà mình kín cÕng cao t°Ýng, cía óng ch·t c£ trên l«n d°Ûi.

Chó v«n ti¿p tåc sça và m×i lúc mÙt gay g¯t. Con Mñc nh£y chÓm chÓm lên t¥m cía s¯t. Ch¯c có chuyÇn. Ông Dång Ënh d­y ra xem, nh°ng không hiÃu sao l¡i thôi. NhiÁu ng°Ýi trong xóm lúc ¥y có l½ cing chung tâm tr¡ng nh° ông, và v«n n±m yên trong nhà. Sau ¥y b×ng có ti¿ng kêu th¥t thanh. Ti¿ng kêu céu cça mÙt éa bé. Bé gái. Hình nh° ti¿ng cái HÓng, con vã chÓng c­u Châu cách nhà ông mÙt nhà vÁ phía ph£i, sát nhà ông Ho¡ch. MÍi ng°Ýi, trong ó có ông Dång, ch¡y bÕ ra ban công, và të vË trí an toàn ¥y, t¥t c£ g§n nh° Óng thanh kêu to: "TrÙm! Có trÙm!" Chç y¿u à bÍn kia th¥y Ùng bÏ i. RÓi mÍi ng°Ýi xuÑng gác, cÑ nói th­t to, cÑ mß khóa cÕng th­t ch­m à bi¿t ch¯c mình không là ng°Ýi §u tiên b°Ûc ra n¡i nguy hiÃm. NhiÁu ng°Ýi còn d¯t theo c£ chó, nhïng con chó tr°Ûc ¥y bË nhÑt sau song s¯t.

Khi mÍi ng°Ýi Õ ra ngõ thì t¥t nhiên bÍn b¥t l°¡ng ã bi¿n m¥t, vì ít nh¥t ã nm phút trôi qua kà të lúc có ti¿ng kêu céu, có thà còn lâu h¡n. Ng°Ýi ta th¥y cánh cÕng nhà vã chÓng anh Châu mß toang, còn cháu HÓng, m°Ýi ba tuÕi, con gái duy nh¥t cça hÍ thì n±m ch¿t ngay ß b­c tam c¥p, máu me §m ìa. Nó n±m ngía, bË âm mÙt nhát khá lÛn ß bång, lòi c£ mÙt Ñng ruÙt ra ngoài. ¿n bây giÝ dân trong xóm mÛi bi¿t nó ß nhà mÙt mình ã ba hôm nay vì c£ bÑ l«n m¹ ang theo c¡ quan BÙ ngo¡i giao nghÉ mát ß Cía Lò, nó b­n thi hÍc sinh giÏi tin hÍc toàn thành phÑ nên không i. Sau này, khi công an b¯t °ãc thç ph¡m - hai tên l°u manh choai choai ß khu t­p thà nhà máy xe lía Gia Lâm - ng°Ýi ta bi¿t thêm r±ng nó bË âm ch¿t khi vëa kêu céu, vëa cÑ giï chi¿c vi tính xách tay bÑ m¹ mÛi t·ng. MÙt trong hai th±ng kia gi­t mãi không °ãc, cáu ti¿t dùng con dao Thái âm mÙt nhát vào bång, nó ngã gåc làm v¿t âm rÙng thêm nên ruÙt mÛi trào ra. Th±ng này sau bË k¿t án tí hình. B¡n h¯n tù m°Ýi nm. Còn dân trong xóm thì bË chính l°¡ng tâm mình k¿t án, n·ng nh¹ tùy sñ nh¡y c£m và cách nhìn nh­n sñ viÇc cça tëng ng°Ýi...

* Có l½ ng°Ýi bË 'k¿t án" n·ng h¡n c£ là ông Dång, vì ông hay m·c c£m và bË cái gÍi là l°¡ng tâm d±n v·t nhiÁu h¡n. Nh° nhïng ng°Ýi khác, khi công an iÁu tra hÏi vì sao bi¿t có k» gian mà không ra can thiÇp ngay, ông nói bình th°Ýng chó v«n sça nh° v­y, và r±ng ông già, khi tÛi n¡i thì ã muÙn. Ông bi¿t ông nói dÑi. Chëng này tuÕi mà còn nói dÑi mÙt cách tr¡ tr½n. Ông ã có thà ra ban-công l§n chó sça rÙ thé hai, thé ba, và n¿u v«n th¥y hai th±ng ¥y mà ông bi¿t ch¯c ¿n ây chÉ Ã n trÙm, áng l½ ông ph£i ra hÏi chúng, uÕi chúng i, cùng l¯m gÍi to mÍi ng°Ýi d­y. Ch¯c ch¯n lúc ¥y chúng không dám ra tay và cháu HÓng s½ không bË gi¿t mÙt cách th£m th°¡ng nh° v­y. Nh°ng ông ã hèn nhát không dám làm th¿. Ông sã bË chúng chém ho·c dùng kim chích ma túy âm vào ng°Ýi. Sao ông không i ra cùng con Mñc? Ch¯c nó bi¿t cách b£o vÇ chç. ê nhÉ, ông quên không ngh) tÛi iÁu ó. Quên mÙt ph§n vì "không muÑn dây vào chúng", vì ¡n gi£n ngh) con chó giï riêng nhà ông ã ç. Ông chç cía hàng nh­u có l§n tëng chÉ vào con béc-giê cça mình, nói:

"Lúc ¥y mà tôi kËp th£ con này ra thì hai th±ng kia chÉ có ch¿t!" nh°ng ông ta ã không th£. Ng°Ýi khác cing không. Li chó ngu ngÑc, không khôn nh° ng°Ýi, nh¥t Ënh chúng s½ chËu ch¡i, chËu "dây" vÛi bÍn kia và do v­y ch¯c s½ ngn °ãc vå án m¡ng. N¿u có l°¡ng tâm, l°¡ng tâm li chó bây giÝ trong s¡ch.

Càng ngh), ông Dång càng buÓn và th¥y mình có tÙi. Không nghi ngÝ gì nïa, trong cái ch¿t cça cháu HÓng ông chËu mÙt ph§n trách nhiÇm. Ông ã tính tÛi chuyÇn thú h¿t vÛi công an, r±ng chính ông và nhïng ng°Ýi hàng xóm cça ông mÛi là thç ph¡m thñc sñ. Nh°ng liÇu tòa án có thà vì th¿ mà k¿t tÙi ông °ãc không? Không có bÙ lu­t nào k¿t tÙi nhïng ng°Ýi không kËp ra céu giúp ng°Ýi khác khi g·p n¡n. Không ai b¯t b» ông °ãc. Vâng, không ai trë l°¡ng tâm, mà l°¡ng tâm ông bây giÝ ang c¯n rét. Ông ã có thà céu °ãc éa bé nh°ng ông hèn, ông sã ch¿t, ông quá khôn. Th¿ mà hàng chåc nm trÝi ông °ãc gÍi là cán bÙ b£o vÇ tr» em c¡ ¥y. SuÑt m¥y chåc nm ¥y và c£ Ýi mình thñc ra ông ch³ng b£o vÇ °ãc ai. ViÇc ông làm chung qui chÉ là nói nhïng lÝi ¡o éc gi£, tham dñ các cuÙc hÍp triÁn miên và m×i nm vài l§n trao nhïng túi quà ng°Ýi ta chu©n bË sµn. Tên ông là inh Hïu Dång mà thñc sñ ông là ng°Ýi vô dång. B¡n bè, ôi khi c£ chính ông, cing nhiÁu l§n nói ùa nh° th¿.

Choáng váng vì cái ch¿t cça con gái, vã chÓng anh Châu xin i làm t¡i mÙt ¡i sé quán ß châu Phi, Ã l¡i ngôi nhà trÑng r×ng và khu xóm nhÏ ang bÑi rÑi d±n v·t vÛi nhïng gì mÛi x©y ra. Không ai b£o ai, mÍi ng°Ýi cÑ tránh không nh¯c ¿n chuyÇn này. Cing ch³ng ai lên ti¿ng tñ bào chïa hay trách cé mình.

* Chéng m¥t ngç cça ông Dång ngày mÙt thêm tr§m trÍng. NhiÁu êm liÁn ông không hÁ chãp m¯t. Th­m chí ông b¯t §u xem nó là bÇnh, i khám bác s) và uÑng ç các lo¡i thuÑc vã ông mua vÁ b¯t uÑng. D¡o này bË công an truy quét, bÍn nghiÇn ng­p và tÙi ph¡m không dám ¿n ây nïa, c£ ban ngày cing nh° ban êm. Chó cing ít sça h¡n. Tuy nhiên, ba hôm nay ông nh­n th¥y mÙt iÁu khác th°Ýng, là lúc g§n sáng con Mñc nhà ông cé tru lên khe kh½. Ti¿ng tru nghe r¥t l¡, nh° thà nó ang sã hãi iÁu gì. Con chó Nh­t ông Ho¡ch cing ngéa mÓm sça theo. Các con chó khác, trong ó có con béc-giê hung dï cça ông chç quán bia, không th¥y lên ti¿ng. C£ ba hôm ông Áu ra xem nh°ng không th¥y gì.

¥y, bây giÝ con Mñc l¡i sça ¥y, hay úng h¡n, ang rên ° í. Ông nhìn Óng hÓ. Ba giÝ sáng. TrÝi tÑi, l¡i có gió l¡nh. Xung quanh không ti¿ng Ùng, trë ti¿ng con Mñc. Ông rón rén nhÏm d­y. Khác mÍi l§n, ông không ra h³n ngoài ban-công mà chÉ éng bên trong, vén rèm cía sÕ nhìn ra. LÑi i phía d°Ûi v¯ng tanh. NgÍn èn sáu m°¡i watt tr°Ûc nhà ông Ho¡ch chi¿u tù mù, nh°ng cing ç sáng à nhìn th¥y b¥t kó ng°Ýi nào, n¿u có. Nh°ng ông nhìn mãi mà ch³ng th¥y ai. Trong khi ó con Mñc v«n ti¿p tåc kh½ sça mÙt cách lo l¯ng và sã hãi. Ngh)a là có chuyÇn. Không ng«u nhiên nó sça nh° th¿. Nuôi nó m°Ýi nm nay, ông bi¿t.

Ông khoác thêm chi¿c áo, l·ng l½ i xuÑng, l·ng l½ mß cía rÓi mß cÕng b°Ûc ra ngoài, không quên mang theo chi¿c g­y Á phòng b¥t tr¯c. Con Mñc th¥y ông, v«y uôi rÑi rít. Nó rón rén i tr°Ûc, tai cåp, §u cúi sát ¥t. Có nó, ông th¥y yên tâm h¡n. Bên ngoài trÝi v«n tÑi en và ©m °Ût. Xung quanh yên ¯ng l¡ th°Ýng. B¥t chãt ông nhìn th¥y có cái bóng mÝ mÝ tr°Ûc m·t. Ông Ënh kêu to ánh théc mÍi ng°Ýi, nh°ng ngh) có thà nhìn nh§m nên l¡i thôi. Cái bóng nhÏ màu trng tr¯ng éng co ro bên cía nhà anh Châu, chÉ cách ông kho£ng m°¡i mét. TrÙm chng? Hình nh° không, vì n¿u th¿ nó ã bÏ ch¡y khi nghe ông cÑ tình h¯ng giÍng. V­y thì là cái gì?

"Ai ¥y?" - ông hÏi to rÓi m¡nh d¡n b°Ûc l¡i g§n. Con Mñc i theo, sça lên mÙt ti¿ng §y hm dÍa. Cái bóng tr¯ng v«n éng yên. Nó không có ý bÏ ch¡y ho·c sã hãi. Khi l¡i g§n, ông Dång th¥y hình nh° ó là mÙt éa tr». Nó éng tña l°ng vào t°Ýng rào, hai tay ôm cái gì ¥y tr°Ûc bång.

"TrÝi ¡i, HÓng ¥y à, cháu?" ông kh½ thÑt lên, quên m¥t r±ng con bé ã ch¿t hai tháng nay.

Cái bóng g­t §u, không nói gì. Ông Dång cúi xuÑng nhìn kù thì th¥y úng là nó. Nó ang á mÛ ruÙt b§y nh§y trên tay. D°Ûi ánh iÇn tù mù, ông th¥y nó khóc, ôi m¯t mß to au Ûn nhìn ông.

"TrÝi ¡i!" - ông Dång l¡i thÑt lên, kinh hoàng nhìn mÛ ruÙt. "Cái gì th¿ này?" Con bé im l·ng, nhìn xuÑng chi¿c bång bË âm thçng rÓi nhìn ông, v» van nài. Con Mñc không rên nïa. Nó cuÑng quýt ch¡y quanh chç và cái bóng ma. Ông Dång ch³ng hiÃu nó muÑn gì. Ông éng l·ng, lúng túng hÓi lâu. CuÑi cùng ông ngÓi xuÑng ngang t§m °a bé, nh¹ nhàng nâng tëng o¡n ruÙt b§y nh§y dính máu nhét l¡i vào bång nó. Ông làm viÇc này thong th£, th­n trÍng nh° mÙt bác s) ph«u thu­t và bình t)nh mÙt cách l¡ lùng. Th­m chí tay ông không run. Con bé v«n l·ng l½ éng yên, chÉ thÉnh tho£ng kh½ co gi­t nh° bË au. "Cháu g¯ng chËu chút nïa. Bác xong ngay bây giÝ. Cháu ngoan l¯m. GiÏi l¯m!" - Ông d× nó nh° d× éa cháu ngo¡i nm tuÕi m×i l§n b¯t uÑng thuÑc ¯ng.

Con bé m¥p máy môi iÁu gì ó khi ông làm xong, th­n trÍng °a c£ lòng bàn tay vuÑt l¡i l§n nïa nh° vá ch× rách ß bång nó. Ông kéo qu§n nó cao lên, cài cúc áo th­t ch·t cho nó rÓi ng°Ûc m¯t, có ý hÏi "Bây giÝ cháu á au rÓi ché?" Con bé g­t §u nhìn ông và con Mñc l§n chót, rÓi të të tan trong lÛp s°¡ng mù ©m °Ût. Ông Dång Ý lên mÙt ti¿ng vì ng¡c nhiên. Ông thñc sñ không hiÃu chuyÇn vëa rÓi là có thñc hay chÉ mÙt gi¥c m¡. D¡o này ông hay có nhïng gi¥c m¡ kó quái nh° v­y. Khi vào nhà b­t èn, ông th¥y hai tay dính §y máu...

Të hôm ¥y, êm êm vào lúc g§n sáng, con Mñc nhà ông thôi không sça nïa. HÓn ma cái HÓng không quay l¡i thêm l§n nào. Tuy v­y, ch³ng vì th¿ mà ông Dång á m¥t ngç. Bây giÝ ¿n l°ãt ông, bË chéng m¥t ngç hành h¡, cé g§n sáng ông l¡i ra khÏi nhà v­t vÝ i i l¡i l¡i trong ngõ. Lúc §u li chó sça ghê l¯m, nh°ng rÓi d§n d§n chúng quen, không còn làm §m ) b¯t mÍi ng°Ýi tÉnh d­y.

Hà NÙi, 8.8.2002

TruyÇn này theo th§y r¥t hay và ý ngh)a. Íc i! Ng°Ýi vi¿t: Thái Bá Tân 27/08/2009 Qu£ bom ch°a nÕ

TruyÇn ng¯n. Thái Bá Tân.

Sau lÅ tân gia úng ba ngày thì ông C§n °ãc bi¿t r±ng d°Ûi ngôi nhà ông mÛi xây có qu£ bom ch°a nÕ. Mà bom to, lo¡i nghìn cân Anh.

Ng°Ýi cho ông bi¿t cái tin khçng khi¿p này chính là b¡n ông, ¡i tá pháo binh vÁ h°u, thÝi chi¿n tranh chÉ huy mÙt kh©u Ùi pháo phòng không ß ngay trên nÁn ¥t nhà ông.

"Tôi l¥y làm l¡ sao khi ng°Ýi ta làm móng, nó không phát nÕ", ông ¡i tá vÁ h°u nói.

Ông C§n c°Ýi m¿u máo:

"Bác ùa. Ch¯c gì có mà nÕ..."

"Không ai ùa nhïng chuyÇn th¿ này. Tôi còn l°u °ãc cuÑn sÕ ghi chép trñc ngày ¥y. Bác muÑn, tôi cho xem. ó là ngày 17 tháng Tám nm 1967, lúc bÑn giÝ ba m°¡i phút chiÁu. Hai chi¿c F-105 të biÃn bay vào. MÙt chi¿c chúi xuÑng ném hai qu£ bom nh°ng chÉ nghe mÙt ti¿ng nÕ. Tôi còn ghi thêm vào sÕ: "NhÛ báo trên cho công binh xuÑng phá". May hôm tr°Ûc kh©u Ùi chúng tôi kËp dÍn i n¡i khác, chÉ chëa l¡i tr­n Ëa gi£. Khi báo yên, tôi ¿n thì th¥y có hÑ bom r¥t lÛn và mÙt v¿t lõm hun hút cách ¥y không xa, b±ng chéng cça mÙt qu£ bom khác ch°a nÕ".

"Cé cho là nh° v­y, nh°ng ch¯c gì nó n±m ngay d°Ûi nhà tôi?"

"Tôi c©n th­n ánh d¥u ch× bom r¡i, vÛi måc ích báo ng°Ýi ta tháo gá nh° ã nói. H°Ûng ông cách cây si trên °Ýng hai trm mét. Cách gi¿ng làng mÙt trm nm m°¡i mét vÁ h°Ûng tây. Cn ra, không úng nhà bác là gì? Có thà không ngay d°Ûi nhà mà ngoài sân. Nh°ng vÛi qu£ bom nía t¥n thì iÁu ¥y ch³ng có gì khác nhau".

"Có thà ng°Ýi ta ã tháo ngòi nÕ nó rÓi?"

"Ti¿c là ch°a, vì sau ó chúng tôi °ãc lÇnh chuyÃn ngay i n¡i khác. Tôi không có thÝi gian báo c¥p trên viÇc này. RÓi dân quân l¥p hÑ bom, l¥p luôn c£ qu£ ch°a nÕ kia".

"Có thà nó s½ không bao giÝ nÕ, mÙt khi ã n±m im chëng ¥y nm d°Ûi ¥t."

"Vâng. VÛi nhïng qu£ bom lo¡i này thì chuyÇn gì cing có thà x©y ra. Có thà suÑt Ýi n±m im. Cing có thà nm phút nïa nó s½ nÕ. Cái nguy hiÃm và khó chËu là ß ch× ¥y".

Hai ng°Ýi im l·ng hÓi lâu. CuÑi cùng chç nhà lên ti¿ng:

"Th¿ thì tôi ph£i làm gì bây giÝ?"

Ông ¡i tá vÁ h°u không áp, có v» bét rét vì ph£i báo b¡n mÙt tin ch³ng m¥y dÅ chËu.

Ông C§n qu£ lúng túng không bi¿t ph£i làm gì.

ây là ngôi nhà m¡ °Ûc c£ Ýi cça ông và gia ình. Ba t§ng, mái gi£ ngói, thi¿t k¿ kiÃu biÇt thñ Pháp, trên diÇn tích ¥t h¡n trm mét vuông bên rìa thË xã và nhìn ra hÓ. HÓ n°Ûc åc, nông choèn, nh°ng v«n là hÓ nên nhïng ngôi nhà xung quanh trß nên có giá. Bi¿t làm sao bây giÝ? ­p i, thuê công binh ¿n phá bom rÓi xây l¡i? Không Õn. Cé ti¿p tåc sÑng nh° không có gì x©y ra? Cing không Õn. Ông vÑn y¿u bóng vía, ch¯c gì không phát iên lên vÛi ý ngh) ang ngç trên mÙt qu£ bom ch°a nÕ?

M¥y êm liÁn ông théc tr¯ng, ban ngày v­t vÝ nh° bóng ma. Ng°Ýi ông g§y xÍp, m·t mii hÑc hác. Vã con hÑt ho£ng, cn v·n mãi nh°ng ông không chËu nói. X°a nay khÑi ng°Ýi xây xong nhà là ln ùng ra ch¿t!

MÙt hôm ông b¯n tin bán nhà, b¥t ch¥p sñ ph£n Ñi kËch liÇt cça bà vã. "Bà muÑn tôi ß ây mà ch¿t à?" Nghe th¿, vã ông bán tín bán nghi, nh°ng thôi không ngn c£n nïa, m·c dù không hiÃu vì sao chÓng bà có thà ch¿t khi °ãc sÑng trong mÙt ngôi nhà ¹p.

Ngôi nhà °ãc bán mÙt cách nhanh chóng vì giá r». Ông chÍn mua mÙt nhà khác nhÏ và x¥u h¡n, r¥t xa ch× ci. Ông vÙi vã cho c£ nhà dÍn i ngay trong ngày nh­n ç tiÁn. êm hôm ¥y l§n §u tiên ông ngç ngon gi¥c, tuy không ph£i không có nhïng gi¥c m¡ toát mÓ hôi l¡nh.

MÍi viÇc d§n d§n rÓi âu cing vào ¥y. Ông h¿t lo l¯ng và khÏe m¡nh trß l¡i. ChuyÇn làm n, con cái Áu tÑt. H¡n th¿, khu nhà mÛi cça ông ¥t b×ng tng giá vùn våt vì theo qui ho¡ch s½ có mÙt °Ýng phÑ lÛn ch¡y qua. Th­m chí có ngày ông còn quên không ngh) ¿n ngôi nhà cùng qu£ bom ch°a nÕ mà ông ã khôn khéo ©y sang cho ng°Ýi khác.

Tuy nhiên, ch°a §y hai tháng sau, ng°Ýi mua nhà ông tìm ¿n nhÝ vi¿t l¡i gi¥y à ông ta bán nó cho ng°Ýi khác. Ch£ là hÍ mÛi chÉ mua bán trao tay ché ch°a làm thç tåc pháp lý.

"Vì sao bác l¡i bán nó?" Ông C§n gi£ bÙ th£n nhiên hÏi.

"Tôi muÑn dÍn vÁ âu ¥y g§n C§u Gi½ cho tiÇn viÇc i làm", ông kia áp, cing cÑ l¥y v» tñ nhiên, nh°ng nét m·t lo l¯ng và thái Ù lúng túng cho th¥y ông ta ang nói dÑi.

"V­y là hÍ ã bi¿t và ang tìm cách çn mÑi nguy hiÃm ¥y sang ng°Ýi khác. Nh° mình". Ông C§n ngh) bång, th§m lo bË v¡ch tr§n sñ th­t. Nh°ng không, nh­n °ãc cái muÑn có, ông kia vÙi vàng xin phép ra vÁ. Th­m chí còn nói r¥t ti¿c ph£i bán ngôi nhà ¹p trên th¿ ¥t tÑt nh° v­y.

"Vâng, tôi cing r¥t ti¿c khi bán nó cho ông", ông C§n l¡ ãng áp.

Làm sao ông ta bi¿t °ãc nhÉ? Nh¥t Ënh không thà do ông b¡n ¡i tá cho bi¿t. V­y chÉ có thà ai ó trong sÑ láng giÁng. iÁu này khó x©y ra, vì b£n thân láng giÁng không dÅ mà bi¿t °ãc. Nh°ng rõ ràng ã có ng°Ýi bi¿t, và cÑ ý báo cho ng°Ýi mua nhà ông. à làm gì? Dång ý tÑt hay x¥u?

M¥y hôm sau ông C§n phóng xe tÛi ó, chÍn quán n°Ûc Ñi diÇn ß kho£ng cách khá xa và b¯t §u l·ng l½ quan sát.

Chç mÛi là mÙt ôi vã chÓng còn tr» vÛi hai éa con th­t kháu khÉnh. Có v» giàu. Có v» trí théc. Cing có c£ v» hài lòng vÛi ngôi nhà mÛi mua. Ch¯c giá r».

B×ng ông C§n nh¯m m¯t, th§m hình dung qu£ bom phát nÕ, xé vån c£ ngôi nhà, c£ ôi vã chÓng trí théc, hai éa tr» thiên th§n cùng cái v» hài lòng và h¡nh phúc ông vëa chéng ki¿n.

Të êm hôm ó ông l¡i m¥t ngç, vÛi n×i sã m¡ hÓ luôn ám £nh. Ông có c£m giác nh° chính ông ang n±m trên qu£ bom ch°a nÕ ¥y.

Không hiÃu cái ông vëa ©y °ãc nó cho anh chàng trí théc này có m¥t ngç nh° mình không nhÉ?

M¥y tháng sau, ông C§n không chút ng¡c nhiên khi th¥y anh trí théc kia ¿n nhÝ ông giúp làm gi¥y bán nhà. Cé nh° ông ang chÝ v­y. C£ anh này cing có v» vÙi vã, khu¥t t¥t nh° ông l§n tr°Ûc. Ông C§n không hÏi lý do bán nhà vì ã bi¿t tr°Ûc câu tr£ lÝi. "Anh này coi bÙ tí t¿. Ch¯c s½ không th£nh th¡i l¯m âu. Tí t¿ mà hóa ra không tí tê. Nh° mình".

* ¿n nay, úng hai nm m°Ýi tháng sau khi ngôi nhà m¡ °Ûc ¥y °ãc xây xong, nó ã qua tay bÑn ng°Ýi, và c£ bÑn ng°Ýi ã ¿n nhÝ ông C§n chïa l¡i gi¥y tÝ Ã sang tên cho ng°Ýi khác. Ch¯c ch¯n s½ còn nhiÁu ng°Ýi nïa tìm ¿n ông. Ai cing ra bÙ luy¿n ti¿c ngôi nhà, r±ng bán nó vì cñc ch³ng ã, vì nhïng lý do r¥t xác áng. Lý do ¥y ông bi¿t. Ai cing bi¿t nh°ng không muÑn, không dám nói.

Qu£ bom v«n ch°a nÕ. Có thà nó s½ không bao giÝ nÕ. Th­m chí có thà không hÁ có mÙt qu£ bom nh° th¿. Nh°ng vì an toàn, ng°Ýi ta cé ùn ©y nó cho ng°Ýi khác. Toàn nhïng ng°Ýi tí t¿ ùn ©y cho nhau. Cing vì tí t¿ mà sau ó hÍ tr±n trÍc h¿t êm này ¿n êm khác, m·t mii phÝ ph¡c, l°¡ng tâm c¯n dét ¿n Õ bÇnh. HÍ khôn khéo thoát °ãc qu£ bom n±m tít âu ó sâu d°Ûi lòng ¥t mà ch°a ch¯c ã có th­t, à t¡o ra thêm, hiÇn giÝ là bÑn, nh°ng sau này s½ là bÑn m°¡i, bÑn trm qu£ bom khác trong §u mình, hoàn toàn có th­t, ch°a nÕ nh°ng ch¯c ch¯n s½ nÕ.

Nhïng qu£ bom h¹n giÝ mà hÍ, chÉ mình hÍ nghe °ãc ti¿ng Óng hÓ ¿m ng°ãc ang l¡nh lùng kêu tích t¯c.

Hà NÙi, 2003.

Vì sao không nên n thit chó? Ng°Ýi vi¿t: Thái Bá Tân 22/08/2009 Ngày ¹p trÝi

TruyÇn ng¯n. Thái Bá Tân

Hôm ¥y là mÙt ngày ¹p trÝi. M·t trÝi §u xuân ¥m áp vëa nhô lên khÏi hàng cây tr°Ûc nhà. Ông lão mù và con chó ngÓi s°ßi n¯ng ngoài sân.

Ông lão ã g§n tám m°¡i. Con chó n±m c¡nh s¯p b°Ûc sang tuÕi m°Ýi lm. Ngh)a là qui ra tuÕi ng°Ýi, nó cing già nh° chç, ¿n méc i éng không vïng, nhìn không rõ, có thà nói g§n nh° mù. Nó là con chó ta lai b¹c-giê, to cao, màu vàng nh¡t, ß cái tuÕi áng kính ¥y v«n giï °ãc dáng v» cça thÝi hoàng kim cách ây c£ chåc nm. ChÉ g§y i ôi chút. T¥t nhiên ch­m ch¡p h¡n và hiÁn ché không hung dï nh° x°a. SuÑt ngày nó ß ngoài sân, thích thú t­n h°ßng cái ¥m cça m·t trÝi, l°Ýi bi¿ng n±m b¹p xuÑng nÁn xi mng, có khi du×i c£ té chi ß cái th¿ ch³ng l¥y gì làm ¹p m¯t. Të lâu nó ã thôi không thèm sça. HÍa ho±n l¯m, có k» gian, n¿u ôi m¯t mÝ nhìn th¥y, nó chÉ g§m gë hm dÍa. Hm dÍa thôi ché ch³ng gì h¡n. Qua rÓi cái thÝi nó ph£i làm cái công viÇc trông coi nhà cía nh° li con cháu. Con cháu nó ch¯c cing nhiÁu, dù bây giÝ không bi¿t ß âu. Nh° ông chç, nó xéng áng °ãc h°ßng nhïng ngày còn l¡i cça cuÙc Ýi trong thanh th£n và h¡nh phúc. D°Ýng nh° nó ang h¡nh phúc, cái h¡nh phúc ¡n s¡ theo kiÃu chó...

Còn ông lão? Thì ông cing h¡nh phúc. Cing theo cách cça riêng ông, t¥t nhiên. Ông vÑn nông dân, suÑt Ýi chân l¥m tay bùn, ¿n nm b£y m°¡i tuÕi bË mù vì bÇnh thiên §u thÑng, °ãc con trai °a ra thành phÑ, c¡m bê n°Ûc rót, i âu có con chó này d¯t, bây giÝ nó mù thì nhu c§u i l¡i cça ông cing ch³ng còn. Cách ây m¥y nm, do vã khó dÅ, anh con mua cho ông ngôi nhà nhÏ này ß ngo¡i thành, thuê bà hàng xóm lo c¡m n°Ûc, gi·t di, còn mình thì m×i tháng mÙt l§n ¿n thm, trë nhïng tháng quên. Th¿ thì hÏi ông còn c§n gì thêm? úng là ch³ng c§n gì. Ông vÑn dÅ tính. Tuy nhiên, n¿u có °ãc sñ ¥m áp gia ình thay cho ánh n¯ng vÑn không ph£i ngày nào cing có, và ti¿ng líu lo cça nhïng éa cháu bå b«m ché không ph£i ti¿ng g§m gë cça con chó, thì v«n h¡n.

V­y là c£ hai, con ng°Ýi và con chó, ang hài lòng và cùng s°ßi n¯ng bên nhau, không bË ai qu¥y r§y. L¡i vào mÙt ngày n¯ng ¹p. Nhà bên, cách m£nh v°Ýn nhÏ trÓng m¥y cây kh¿ còn th¥p nh°ng um tùm lá, là ông hàng xóm ang lúi húi chïa xe máy. Ông ta, mÙt ng°Ýi tóc húi cua, da en, th¥p m­p, kho£ng nm m°¡i, nghe nói vÁ h°u non, không hiÃu do gi£m biên ch¿ hay bË k÷ lu­t, hình nh° cing vui vì luôn miÇng huýt sáo, c£ nhïng lúc b¥t ngÝ d¥n ga rÓ máy nghe ¿n sã.

- Cái giÑng chó nhà mày ¥y mà, VÇn ¡, úng là ch³ng có chút tình ngh)a nào. - Ông lão lên ti¿ng, ­p ­p tay lên §u con chó, sã nó ngç quên không nghe. Ông luôn gÍi nó là VÇn m·c dù hÓi còn ß chung, vã chÓng con ông ·t cho cái tên tây là Micky. - Ngh) mà xem, mày con àn cháu Ñng nh° th¿ mà ¿n lúc già l¡i ch³ng có éa nào bên c¡nh. May còn °ãc tao th°¡ng cho n, không thì ch¿t, ch¿t ói th­t ¥y.

Con VÇn kh½ gë mÙt ti¿ng rÓi °a chi¿c l°ái màu Ï nh¡t li¿m tay chç.

- Còn tao thì mày bi¿t, tao ã kà bao nhiêu l§n rÓi. Tao chÉ có hai éa con trai. MÙt nuôi m¹, mÙt nuôi bÑ. Mày không th¥y th±ng Khánh n ß vÛi tao có hi¿u à? M¥y nm tr°Ûc, khi còn ß chung, tao °ãc nó cho ß riêng mÙt mình mÙt t§ng nhé. T§ng bÑn, t§ng cao nh¥t, mày hiÃu ch°a? Nó ch³ng b¯t làm gì, ch³ng bao giÝ qu¥y r§y. ChÉ ¿n giÝ n thì gÍi xuÑng. Hôm nào có khách còn bê lên cho n mÙt mình. Nó d·n m¥y éa con g·p ông ph£i chào. ChÉ tÙi chúng hay quên. Con nít mà. L¡i còn nh¯c vã ph£i n nói nh¹ nhàng vÛi tao nïa. Mày th¥y tao s°Ûng ch°a? Þ quê ¥y mà, khÑi ng°Ýi vÁ già bË con bÏ r¡i ¥y. Tao thì không. Ti¿c là hai th±ng con không thÏa thu­n °ãc vÛi nhau à tao và bà lão nhà tao sÑng chung mÙt thÝi gian. M¥y ngày thôi cing °ãc. Bà lão nhà tao ¥y mà, ngu thì ngu th­t, nh°ng hiÁn lành và bi¿t iÁu. ChÉ tÙi mau n°Ûc m¯t. Nói mày ëng c°Ýi, bà ¥y b£o nhÛ tao ¥y. Cé nh° còn tr». Cé nh° ng°Ýi thành phÑ không b±ng. Tao thì tao ch³ng nhÛ, nh°ng th°¡ng. TÙi nghiÇp bà ¥y, chëng ¥y tuÕi mà còn ph£i thui thçi mÙt mình. Ch£ là th±ng kia không chËu cho lên thành phÑ vì chê hay nhÕ n°Ûc tr§u b­y b¡. Må nhà quê nào ch£ m¯c cái thói x¥u ¥y. Nó chÉ gíi tiÁn vÁ. Nghe nói cing khá. Nh°ng bà ¥y ngu l¯m c¡, n uÑng ch³ng dám, °ãc Óng nào cé tích góp cho vào c¡p qu§n, khi thành món kha khá thì vã chÓng nó vÁ hÏi vay. Téc là l¡i cho chúng. Th¿ mà ã nm nm nay vã chÓng tao ch°a g·p nhau ¥y. Ch£ éa nào chËu °a i. Chúng b­n làm n. úng thôi. Già ch¿t ¿n n¡i rÓi còn g·p gá làm gì. Nh°ng kà thÉnh tho£ng °ãc th¥y nhau, nói vÛi nhau ôi lÝi cing hay. Mày ngh) sao, VÇn? GiÑng ng°Ýi khác giÑng chó ß ch× sÑng có ôi. Ché nh° chúng mày thì chÉ b§y àn, à ¿n lúc già tr¡ kh¥c mÙt mình. KhÕ ch°a? May mà mày còn có tao. RÓi ch¿t ch¯c chÉ mình tao i chôn mày. ¤y là nói n¿u mày ch¿t tr°Ûc. Còn n¿u tao ch¿t tr°Ûc, mày có theo ng°Ýi ta ra mÙ tao không? Công b±ng mà nói, mày là con chó tÑt, và có mày tao cing á buÓn h¡n nhiÁu... Ü mà sao mày ch³ng nói gì c£? VÇn, VÇn, mày âu rÓi?

Con chó già không áp vì nó ang b­n. Ông lão °a tay quÝ qu¡ng tìm nó.

- i Ë h£? NhÛ ra t­n góc v°Ýn ¥y nhá!

Không, lúc ¥y con VÇn éng c¡nh chç, chÉ ngoài t§m vÛi mÙt tí. Nó ang chm chú nhìn mi¿ng mÓi tr°Ûc m·t. ó là mÙt mi¿ng thËt khá to, n°Ûng sém, dù ã nguÙi nh°ng cái mii thính cça nó v«n ngíi th¥y mùi th¡m. VÑn khôn ngoan, l¡i dày d¡n kinh nghiÇm cça mÙt con chó già, nó c£m th¥y có gì ¥y b¥t th°Ýng trong mi¿ng mÓi này. Nó ang l°áng lñ. Tuy nhiên sñ h¥p d«n cça mi¿ng thËt, l¡i khi ang ói, cuÑi cùng ã th¯ng. Nó cúi xuÑng, thè l°ái li¿m li¿m, dè d·t li¿c nhìn ông lão rÓi ngo¡m vào miÇng, nuÑt chíng. GiÑng chó có thói x¥u là n không nhai, chÉ nuÑt.

B×ng con VÇn khñng l¡i. Có cái gì ¥y v°¡ng v°Ûng trong miÇng. MÙt sãi dây. Sãi dây c°Ûc màu tr¯ng mãi ¿n lúc này nó mÛi th¥y. Không ph£i mÙt o¡n mà c£ sãi dài. úng lúc nó Ënh tìm cách nh£ ra thì sãi dây bË kéo cng, và nó th¥y au buÑt trong cuÑng hÍng. au l¯m. Nh° có cái gì s¯c nhÍn móc bên trong. Nó há to mÓm, cÑ kh¡c ra. Không °ãc. Sãi dây bË kéo cng, làm nó càng au h¡n. Vì au, vì mi¿ng thËt m¯c ngay ß cuÑng hÍng, nó không sça °ãc, chÉ rên ° í và i theo h°Ûng sãi dây ang kéo, không hiÃu chuyÇn gì ang x©y ra. Ti¿ng ° í cça chó, cho dù vì vui hay buÓn, Áu giÑng nhau.

- Mày làm sao th¿, VÇn? - ông lão mù hÏi. - S°Ûng quá hóa rÓ l¡i hát à? Nh°ng mày hát gì mà nghe nh° khóc ¥y. Không sao, thích thì cé hát. Ýi ¹p mà. Hôm nay ngày cing ¹p. GÛm, tháng tr°Ûc rét th¿. May êm ngç có mày, ché không tao cing ch¿t rét... Mà thôi, ëng rên th¿ nïa. L¡i ây, l¡i ây ngÓi vÛi tao nào. VÇn! VÇn!.. Mày âu rÓi?

Lúc này con chó già ã bË kéo ra tÛi °Ýng làng. Þ ó, khu¥t sau båi dâm båt là mÙt th±ng àn ông còn tr» Ùi mi cÑi, m·c qu§n áo màu rêu bÙ Ùi, chân i dép nhña, m·t qu¯t và §y tréng cá. H¯n nhanh nh¹n túm l¥y cÕ con VÇn, úp vào mõm nó chi¿c rÍ ã chu©n bË sµn, trói c£ bÑn chân l¡i rÓi vét vào chi¿c giÏ s¯t lÛn sau yên chi¿c xe ¡p dñng c¡nh. Bình th°Ýng, d«u già con VÇn v«n có thà qu­t ngã hai tên nh° h¯n, nh°ng lúc này nó ang au, không sça, không c¯n °ãc, d«y ¡p m¡nh cing không. Th±ng kia bi¿t nên h¯n mÛi có thà làm mÍi viÇc bình t)nh và trót lÍt nh° v­y. Ch°a nói ¿n kinh nghiÇm, mà kinh nghiêm trong viÇc này thì h¯n có thëa, vì h¯n là mÙt th±ng câu chó chuyên nghiÇp. Vâng, câu ché không ph£i b¯t trÙm. Nh° ng°Ýi ta câu cá. Nhí cho chó n mÓi, chÝ chi¿c l°ái câu lÛn ba c¡nh móc vào hÍng rÓi kéo dây. Sãi dây cing b±ng c°Ûc, m£nh thôi, chÉ nhÉnh h¡n dây câu cá mÙt chút, nh°ng thí hÏi khi ã m¯c mÓi thì có con chó nào, dù to khÏe ¿n âu, còn dám chÑng cñ mà sã ét?

- VÇn ¡i, VÇn! Mày âu rÓi? Có chuyÇn gì x©y ra th¿? - Ông lão l¡i gÍi, l§n này to h¡n và §y lo l¯ng. - VÇn! VÇn! Mày i âu ¥y?

- i Nh­t Tân rÓi. - ông hàng xóm ngëng sía xe, nói vÍng sang.

- Nh­t Tân là gì? i Nh­t Tân là i âu?

- Là tÛi các quán thËt chó ß trên ¥y ché i âu nïa. Cå l¡c h­u quá.

- Nh°ng sao con VÇn l¡i ¿n ¥y và ¿n th¿ nào °ãc? - ông lão v«n ch°a hiÃu.

- Không ph£i nó tñ ¿n, mà bË bÍn trÙm b¯t...

- B¯t trÙm? Con VÇn này mà chËu à ng°Ýi khác b¯t trÙm?

Ông hàng xóm kà rõ thç o¡n cça bÍn câu chó. Ông lão nghe xong chÉ kh½ kêu mÙt ti¿ng "trÝi" rÓi ngÓi im. Mãi lúc sau ông mÛi lên ti¿ng, giÍng run run;

- Sao bác bi¿t, không ra giï nó l¡i?

Ông kia suy ngh) mÙt chÑc, áp:

- Tôi b­n chïa xe.

RÓi vô cÛ, cho rú máy inh Ïi.

* Trên Ýi có nhïng ng°Ýi làm iÁu ác, nhïng iÁu ác kinh khçng mà chính hÍ nh­n théc r¥t lÝ mÝ, th­m chí không coi là iÁu ác. Do v­y sñ khinh khçng càng tng thêm g¥p bÙi. Th±ng câu chó này là mÙt thí då. H¯n vÑn xu¥t thân të mÙt gia ình nông dân bình th°Ýng. Nhà nghèo, chÉ hÍc h¿t lÛp ba. H¯n ch³ng có thói x¥u nào. Không r°ãu chè, cÝ b¡c. Gây g× cing không, và ch°a tëng mÙt l§n có v¥n Á vÛi pháp lu­t. H¯n chm chÉ làm ruÙng nuôi vã con, không m«u mñc nh°ng cing ch³ng áng trách. Quan hÇ vÛi bÑ m¹, xóm giÁng cing bình th°Ýng. Tóm l¡i, h¯n là ng°Ýi không ¿n n×i nào, trë viÇc lúc r×i ¡p xe i kh¯p vùng n trÙm chó Ã bán cho các cía hàng ß Nh­t Tân.

H¯n có bi¿t viÇc này là x¥u không? Có l½ có. ã n trÙm là x¥u rÓi. Nh°ng h¯n không ngh) ó là tÙi ác. TrÙm v·t thôi mà. Nh¥t là trÙm chó, cái giÑng gây bÇnh d¡i mà cách ây không lâu ß quê h¯n còn bË c¥m nuôi, dân quân thi nhau i tëng nhà ánh ch¿t b±ng h¿t. H¯n chÉ có thà ngh) ¿n th¿, nên cé ti¿p tåc "hành nghÁ", h¿t con này ¿n con khác, h¿t nm này ¿n nm khác. Còn vÁ sñ man rã cça viÇc h¯n n trÙm chó b±ng cách móc l°ái câu ba mii vào hÍng chúng mà kéo thì qu£ ch°a mÙt l§n h¯n ngh) tÛi. §u óc ngu dÑt, tm tÑi và th¡ ngây mÙt cách áng sã cça h¯n ¡n gi£n không cho r±ng ó là iÁu man rã. HÇt nhïng k» n thËt ng°Ýi ß các bÙ tÙc mông muÙi ngày x°a không chút l°¡ng tâm c¯n rét khi x¡i thËt Óng lo¡i.

Câu chó và câu cá thì có khác gì nhau? - Có thà h¯n ngh) v­y. Nh°ng con cá bË câu, th£ xuÑng n°Ûc có thà sÑng. Còn con chó thì không thà gá l°ái câu ra °ãc, trë phi sau khi thui bË mÑ hÍng. ¥y là ch°a nói tÛi viÇc không thà ví chó vÛi cá. G§n ây báo °a tin ß Thåy iÃn có anh hàng cá bË ph¡t tiÁn vì tÙi bán cá còn sÑng, téc là tÙi hành h¡ loài v­t. Þ các n°Ûc ph°¡ng tây n thËt chó là vi ph¡m lu­t b£o vÇ Ùng v­t. Còn ây, h¯n th£n nhiên hàng ngày móc l°ái câu vào hÍng nhïng con chó tÙi nghiÇp rÓi kéo i. Ch°a có lu­t nào trëng trË h¯n tÙi ¥y. MÍi ng°Ýi xung quanh d°Ýng nh° cing không lên án h¯n. Vã con h¯n th£n nhiên sÑng b±ng Óng tiÁn moi hÍng chó ¥y. Dân làng th£n nhiên nhìn h¯n "i làm". Các chç quán Nh­t Tân th£n nhiên m·c c£ giá nhïng con chó vÛi l°ái câu ba ng¡nh trong hÍng nh° mÍi món hàng bình th°Ýng. Thñc khách th£n nhiên n chúng mÙt cách ngon lành. Ông hàng xóm th£n nhiên nhìn h¯n b¯t con VÇn vÛi lý do "b­n chïa xe máy". Anh con trai ông lão mù th£n nhiên nói: "M¥t con này thì mua con khác, thi¿u gì mà bÑ ph£i khÕ sß ¿n th¿." Còn chú công an khu vñc tr» mng khi °ãc thông báo vå viÇc còn có ý ng¡c nhiên sao ng°Ýi ta có thà làm phiÁn nhà chéc trách b±ng nhïng chuyÇn nhÏ nh·t nh° v­y. ChuyÇn mÙt con chó bË câu trÙm.

* B¡n Íc thân m¿n, nh°ng tôi thì không sao th£n nhiên nÕi khi vi¿t câu chuyÇn này. Hy vÍng các b¡n cing không th£n nhiên Íc nó. MÙt câu chuyÇn có th­t, vëa x©y ra ß cái huyÇn ngo¡i thành, là n¡i, theo cách riêng cça mình, vã chÓng tôi ang sÑng thanh th£n và h¡nh phúc nh° ông lão mù cùng con chó g§n mù cça ông. Hôm ¥y úng là ngày ¹p trÝi, nh°ng vÛi tôi l¡i là mÙt trong nhïng ngày u ám nh¥t.

Cho ¿n t­n lúc này tôi v«n có c£m giác nh° cÕ hÍng mình ang v°Ûng l°ái câu ba ng¡nh kia. MÙt sñ công ph«n thôi thúc muÑn thét to mà không bi¿t thét vào ai, thét r±ng trên Ýi v«n tÓn t¡i mÙt sñ dã man ¿n th¿ và ng°Ýi ta v«n có thà th£n nhiên vÛi nó ¿n th¿. Cái ác ang tÓn t¡i kh¯p n¡i d°Ûi nhiÁu d¡ng, c£ nhïng d¡ng nhÏ nh·t và "hÓn nhiên" nh¥t.

Chúng ta, kà c£ tôi, chúng ta vin ç cÛ Ã không nhìn th³ng vào chúng, và quan trÍng h¡n c£ là không làm gì à chÑng l¡i chúng. B£n thân thái Ù thå Ùng này cing là mÙt cái ác. Sñ ngu dÑt không nh­n ra cái ác cing là cái ác. Tôi không bao giÝ trÙm chó, c£ n thËt chúng cing không, vì hàng ngày tôi vuÑt ve chúng, m×i l§n i làm vÁ chúng v«y uôi mëng tôi. Nh°ng không vì th¿ mà tôi th¥y mình không ph§n nào có l×i trong viÇc con VÇn bË gi¿t mÙt cách dã man và ông lão mù bË t°Ûc i ng°Ýi b¡n thân thi¿t duy nh¥t...

V­y là tôi ã làm hÏng truyÇn ng¯n này cça tôi, b±ng cách vô tình bi¿n nó thành mÙt bài tùy bút vÛi nhïng lÝi çy mË không hãp mÑt. Là nhà vn, l¡i ang trong c¡n héng "truyÇn ma", tôi có thà h° c¥u nhïng chi ti¿t ly kó làm ph§n k¿t cho nó. Nh°ng ây là chuyÇn có th­t vÁ mÙt v¥n Á nghiêm túc và kh©n thi¿t, tôi không thà cho phép mình °ãc vi¿t gì khác ngoài sñ th­t tr§n tråi và nhïng ý ngh) th­t trong §u tôi. Khi Íc truyÇn này, mong các b¡n hiÃu theo h°Ûng ó.

PS. Ông lão mù mÛi ch¿t tu§n tr°Ûc. Tôi hÏi ông con thì °ãc báo là cå b×ng nhiên c£m th¥y khó thß, không nói, không n m¥y ngày rÓi ch¿t. Cing úng vào hôm ¹p trÝi. Vã chÓng tôi và c£ ông hàng xóm "b­n chïa xe" tiÅn cå tÛi t­n ngh)a trang.

ChÉ ti¿c không có con VÇn.

Hà NÙi, 8.10.2002.

Fur Elise

TruyÇn ng¯n. Thái Bá Tân

Chi¿c xe buýt du lËch cao ng¥t ng°áng s¡n màu s·c sá ch­m ch¡p i theo nhïng con °Ýng r£i nhña ngo±n ngoèo trong công viên - v°Ýn thú Safari ß ngo¡i ô Bng CÑc.

N¿u °ãc phóng t§m m¯t chút nïa, ng°Ýi ta s½ có c£m giác nh° ang i trong các v°Ýn quÑc gia châu Phi ho·c trñc ti¿p tham gia quay phim Th¿ giÛi Ùng v­t cho ch°¡ng trình Discovery. ThÉnh tho£ng chi¿c xe dëng l¡i nh°Ýng °Ýng cho mÙt àn h°¡u cao cÕ. MÙt àn ché không ph£i vài con. Nhïng con v­t vång vÁ tuyÇt ¹p vÛi chi¿c cÕ cao lêu êu ng­t ng°áng i ngay bên c¡nh. Có con còn dëng l¡i, ch¡m chi¿c §u bé mÙt cách m¥t cân Ñi vào lÛp kính thành xe nh° tò mò muÑn bi¿t bên trong cái hÙp bi¿t i kó cåc này có nhïng gì. Xa h¡n chút ít là b§y tê giác, lo¡i mÙt ho·c hai sëng, con n±m con éng, con tr¡ tr½n hít hít mông con khác. M¥y con hÕ (ho·c s° tí, g¥u, tùy lúc ¥y xe i tÛi âu) ang n±m ph¡i n¯ng trên ô ¥t cao bên khe n°Ûc. Hình nh° m×i loài có mÙt khu riêng nh°ng không th¥y có gì ngn cách. L¡ mÙt iÁu là các loài hiÁn lành nh° nai, dê sÑng c¡nh nhïng loài n thËt mà ch³ng th¥y c£nh sn uÕi ch¿t chóc.

Trên xe có kho£ng bÑn chåc khách du lËch ng°Ýi ViÇt, ph§n lÛn gÓm các ông, các bà ã có tuÕi mÛi ra n°Ûc ngoài l§n §u °ãc c¡ quan bao trÍn gói c£ tua du lËch nm ngày sang Thái Lan. M×i c¡ quan m¥y ng°Ýi, gÙp l¡i thành oàn. Cing có gia ình bÏ tiÁn túi i riêng, nên h§u h¿t ¿n ây mÛi g·p nhau l§n §u. Hai xe i tr°Ûc và sau hÍ cing có thành ph§n t°¡ng tñ. Sau dËch SARS, theo sÑ liÇu cça n°Ûc chç nhà, khách du lËch të ViÇt nam tÛi Thái Lan chi¿m sÑ ông, th­m chí h¡n c£ të Trung QuÑc và HÓng Công cÙng l¡i.

H°Ûng d«n cho oàn suÑt c£ tua là mÙt ViÇt KiÁu sang ây ã hai m°¡i nm, bÑn m°¡i tuÕi nh°ng ch°a vã, ng°Ýi g§y, da en, hóm hÉnh và thích pha trò, tuy ôi khi không th­t úng ch×. Ngoài ra còn có mÙt cô ng°Ýi Thái tr» ¹p nói ti¿ng Anh khá sõi, thé ti¿ng ít ng°Ýi bi¿t à trao Õi nên cô luôn im l·ng vÛi nå c°Ýi th°Ýng trñc trên môi. Xe ang i qua mÙt khu có r¥t nhiÁu chim. Anh h°Ûng d«n ng°Ýi ViÇt b×ng ngëng lÝi qu£ng cáo các trò gi£i trí ß Bng CÑc, sôi nÕi nói:

"Các vË hãy nhìn kia! ây là loài nÕi ti¿ng chung thçy nh¥t trong các loài chim. iÁu ¥y có áng biÃu d°¡ng hay không thì l¡i là chuyÇn khác, nh°ng qu£ chúng bao giÝ cing sÑng có ôi, và khi mÙt con ch¿t, con kia s½ bay tít lên cao à lao §u xuÑng ch¿t theo!"

"TuyÇt nhÉ!" mÙt bà thÑt lên. Bà m·c chi¿c váy sÍc to, ng°Ýi «y à, m·t Ï lñ vì hay xúc Ùng.

"NgÛ ng©n. Th¿ là ngu!" ông ngÓi bên áp. Ông này nhÏ con, mái tóc b¡c g§n h¿t, có v» phong tr§n nh°ng giÍng nhÏ nh¹ ch³ng t°¡ng xéng chút nào vÛi câu thô l× ông vëa nói.

Bà kia cåt héng, nhíu trán khó chËu nh°ng không nói gì.

MÍi ng°Ýi nhìn theo h°Ûng °ãc chÉ. Trên mÙt cành cây cåt có ôi chim gì ó to lÛn ang ­u, màu s·c sá và uôi dài nh° chim công.

"Tôi dám ch¯c chÉ con cái lao xuÑng ch¿t ché con ñc thì không", mÙt ông khác lên ti¿ng.

Anh h°Ûng d«n do dñ mÙt chÑc rÓi áp:

"R¥t ti¿c r±ng qu£ úng nh° th¿. ChÉ con cái. ChÉ phái y¿u mÛi bi¿t hy sinh vì tình yêu. Do v­y, trong v¥n Á này hÍ cao h¡n h³n àn ông chúng ta".

"Và c£ khi con cái cça mình còn sÑng," ông §u b¡c nói, "con ñc v«n th°Ýng xuyên lng nhng vÛi các con cái khác?"

"Tôi không ch¯c l¯m, nh°ng có l½ iÁu ¥y cing có."

"V­y tôi nói ngu không úng °? ¤y là tôi nói vÁ nhïng con chim cái kia, t¥t nhiên, ché không ph£i các bà. ¡n gi£n nhiÁu bà ch°a °ãc nh° th¿."

Bà váy sÍc quay sang nhìn ông, m·t ã Ï càng Ï h¡n:

"Ông là ng°Ýi thô l× hi¿m th¥y!"

Xe dëng, vì l¡i có con r¯n lÛn n±m ch¯n °Ýng. Nhân dËp này anh ViÇt KiÁu chuyÃn Á tài, nói r±ng có loài r¯n thÝi gian giao c¥u kéo dài nhïng ba m°¡i t° ti¿ng Óng hÓ. MÍi ng°Ýi có v» ng¡c nhiên nh°ng không ai nói gì. ChÉ mÙt bà kh½ thÑt lên "Khi¿p", rÓi không hiÃu sao c°Ýi khúc khích mÙt mình.

BuÕi tr°a n xong, khi ngÓi nghÉ bên suÑi n°Ûc §y nhïng con cá to b±ng b¯p chân ç màu à chÝ buÕi biÃu diÅn mô phÏng mÙt sÑ c£nh trong phim iÇp viên 007, ông §u b¡c quay sang nói vÛi bà váy sÍc:

"Bà ëng gi­n nïa. Tôi nói là nói cho vui th¿ thôi. Nh°ng ch¯c bà cing ph£i Óng ý vÛi tôi r±ng trong tình yêu qu£ có nhiÁu iÁu kó cåc không gi£i thích nÕi."

Bà kia im l·ng. MÙt ng°Ýi xen vào:

"Có th¿ mÛi là tình yêu, ché không thì chán ch¿t."

"Nm ngoái ß phÑ tôi có ng°Ýi vã ch¿t, buÓn quá mà tñ tí ¥y. Ông b£o th¿ cing ngÛ ng©n sao?" mÙt ng°Ýi nïa hÏi.

"úng. NgÛ ng©n! Ch¿t ch°a ph£i là b±ng chéng mÙt tình yêu lÛn."

"Th¿ theo ông thì là gì?"

"ChÉ nhïng ng°Ýi y¿u uÑi mÛi ch¿t vì tình. SÑng à yêu mÛi khó!" Ai ó bình lu­n.

"Tôi thì cho là ng°ãc l¡i."

Th¿ là do r×i viÇc, c£ vì do không có chuyÇn gì nïa à nói, ng°Ýi ta b¯t §u tranh lu­n vÁ tình yêu, tuy không m¥y hng hái, có ng°Ýi ngç g­t. CuÑi cùng ông §u b¡c lên ti¿ng:

"à tôi kà các vË nghe chuyÇn này. Sau ó ai muÑn k¿t lu­n th¿ nào thì tùy."

* Trong tình yêu qu£ có nhiÁu sñ l¡, mà chç y¿u të phía phå nï. Tôi bi¿t mÙt ng°Ýi có thà nói tuyÇt vÝi vÁ mÍi m·t. Xinh ¹p, có hÍc, gia ình êm ¥m vÛi mÙt ông chÓng trí théc và hai éa con r¥t ngoan. ¤y là tôi nói tr°Ûc ây, khi câu chuyÇn mÛi x©y ra m¥y chåc nm vÁ tr°Ûc. Th¿ mà con ng°Ýi có hÍc, thông minh và ang h¡nh phúc ¥y b×ng d°ng bÏ chÓng con ch¡y theo mÙt gã trai ch³ng ra gì. Lúc ¥y bà ta ã h¡n ba m°¡i, còn th±ng kia mÛi hm lm, ch°a vã nh°ng nÕi ti¿ng chim gái nh¥t nhì thành phÑ. Các vË muÑn bi¿t vì sao? ¡n gi£n vì mÙt hôm ng«u nhiên g·p nhau âu ó và bà ta °ãc h¯n (lúc ¥y mÛi tÑt nghiÇp khoa pi-an-ô Nh¡c ViÇn Hà NÙi) ch¡i cho nghe mÙt b£n nh¡c ng¯n. V­y mà trÝi xui ¥t khi¿n th¿ nào, bà ta em lòng si mê h¯n, ba hôm sau thì theo h¯n i ch¡i xa úng mÙt tu§n. Lúc vÁ c°¡ng quy¿t òi li dË chÓng không °ãc, bà ta liÁn khn gói sang ß h³n vÛi ng°Ýi tình mÛi.

Ch¯c có vË b£o tôi phËa vì nhïng chuyÇn nh° th¿ chÉ bên Tây mÛi có ché không ph£i ß ta, nh¥t là vào cái thÝi ói khÕ ¥y. B£n thân tôi cing không hiÃu nh°ng sñ th­t nó x©y ra úng nh° th¿. Thì ã b£o sñ l¡ mà. Tôi ngh) trong bÙ não con ng°Ýi, hay nói trái tim cing °ãc, có mÙt ch× nào ¥y r¥t mÁm, r¥t nh¡y c£m và dÅ bË tÕn th°¡ng bßi nhïng xúc Ùng m¡nh, sau ó thì không sao lành l¡i °ãc. Có thà tr°Ýng hãp cái bà tôi ang kà cing v­y. B£n nh¡c kia ã làm bà ta m¥t trí. N¿u không ch³ng sao gi£i thích nÕi nhïng viÇc bà ta làm sau này. Þ xóm tôi có mÙt ông nhÝ Íc sách Lu­n Ngï cça KhÕng Tí và ¡o éc Kinh cça Lão Tí mà trß thành ng°Ýi khác h³n ¥y. Theo h°Ûng tÑt h¡n, t¥t nhiên. Tôi cing Íc nh°ng ch³ng thay Õi gì. Ngh)a là tùy ng°Ýi, tùy hoàn c£nh.

ó là b£n nh¡c cÕ iÃn Fur Elise (Gíi nàng Elise), cça ông nh¡c s) ng°Ýi éc Beethoven. Nó ng¯n thôi, l¡i ¡n gi£n, nh°ng ph£i nói r¥t hay và dÅ gây xúc Ùng, nh¥t là khi ng°Ýi nghe °ãc kà r±ng ông nh¡c s) thiên tài già i¿c này gíi nó thay th° cho mÙt nàng Elise nào ó ông l·ng l½ yêu say ¯m mà không °ãc yêu l¡i. Ch¯c th±ng kia vëa àn vëa phËa thêm cho câu chuyÇn tình lãng m¡n ó nhiÁu chi ti¿t lâm ly à gây £nh h°ßng vÛi ng°Ýi h¯n Ënh tán. Và h¯n ã thành công nh° ta th¥y.

Tôi ch³ng hiÃu chuyÇn gì x©y ra trong cái §u thông minh mà ngu ngÑc kia cça bà ta. B£n nh¡c làm bà må ng°Ýi, ¿n méc có thà yêu, yêu si mê mÙt ng°Ýi nh° h¯n - m·t l°ái cày, m¯t ti hí, g§y nhom nh° th±ng nghiÇn, l¡i b£n tính thô l×, l°Ýi nhác và ích k÷ nh¥t h¡ng. Sau ba tháng sÑng vÛi nhau nh° vã chÓng, h¯n chán rÓi th³ng tay uÕi ng°Ýi tình ra khÏi nhà. Trong ba tháng ¥y bà ki¿m tiÁn nuôi h¯n, cung phång, tôn thÝ h¯n nh° mÙt con nô lÇ, t¥t c£ chÉ Ã °ãc thÉnh tho£ng h¯n ch¡i cho nghe b£n nh¡c Gíi nàng Elise kia! May bÑ m¹ giàu, mua cho ngôi nhà nhÏ trong ngõ chã nên bà không ph£i quay l¡i vÛi chÓng ci, dù ông này ã tha thé và cÑ thuy¿t phåc nh°ng bà nh¥t Ënh không nghe. Có thà vì tình yêu vÛi h¯n, cing có thà bà x¥u hÕ vÛi chÓng con nên quy¿t Ënh ã âm lao thì ph£i theo lao.

Vài tu§n sau, quen °ãc ng°Ýi cung phång, th±ng kia mò ¿n tìm. Bà vÙi vã i theo h¯n nh° sã bË thay Õi ý ki¿n, không mÙt lÝi cn v·n, trách móc. Có iÁu l§n này h¯n trß nên quá qu¯t, thô l× h¡n, và t¥t nhiên không thèm giï ý té, tán tÉnh nh° tr°Ûc. H¯n ngang nhiên d«n gái vÁ nhà, c£ khi bà ang có m·t. Th­t kó l¡, bà v«n nh«n nhåc chËu ñng t¥t c£. Vì h¯n. Vì cái bài Gíi nàng Elise cça h¯n! Tôi không là bác s), không bi¿t gì vÁ thuy¿t phân tâm cça Freud, nh°ng tôi cho r±ng có thà ây là mÙt d¡ng bÇnh tâm th§n, ¡i khái nh° tâm th§n tình yêu ch³ng h¡n.

CuÑi cùng bÑ m¹ th±ng kia b¯t h¯n l¥y vã. Bà l¡i lçi thçi quay vÁ vÛi ngôi nhà trong ngõ chã. Lçi thçi héo hon chÝ ãi m×i tháng ôi l§n h¯n ¿n xin tiÁn. Bà nhËn n, ki cóp tëng xu, có khi ph£i i vay à °a cho h¯n. Nhïng lúc ¥y m·t bà r¡ng rá h¡nh phúc, nói nng ¥p úng vì xúc Ùng. Có thà të lâu bà ngh) mình là nàng Elise và ng°Ýi tình là Beethoven chng? Th±ng Beethoven này không th¥t tình au khÕ mà luôn khinh khÉnh nhìn bà, và hÅ có °ãc tiÁn là tìm cách chuÓn ngay.

Cé th¿ kéo dài úng hai m°¡i nm. Các vË l¡i ng¡c nhiên? Th¿ tôi mÛi nói là ngu, là ngÛ ng©n. Trong hai m°¡i nm ¥y bà có thà quay l¡i vÛi chÓng con b¥t kó lúc nào nh°ng bà ã không làm th¿. Ông chÓng Áu ·n hàng tháng gíi tiÁn cho ng°Ýi vã ch°a li dË cça mình - ch³ng hiÃu vì tình yêu hay lòng th°¡ng h¡i. Sau này anh con lÛn i làm thÉnh tho£ng cho thêm. T¥t nhiên bà °a h¿t sÑ tiÁn ó cho Beethoven cça mình. Vì h¯n, bà ã bË uÕi viÇc të lâu do tñ ý nghÉ quá nhiÁu.

SuÑt thÝi gian ¥y bà sÑng l·ng l½, không có sñ cÑ gì ·c biÇt, trë hai l§n bË ©y ¿n tÙt Énh cça h¡nh phúc và sã hãi. Chính xác là mÙt hôm cuÑi nm 1978, Ã bà Óng ý ki¿m cho mÙt kho£n tiÁn không nhÏ, h¯n °a bà vào Nhà Hát LÛn nghe buÕi hòa nh¡c cça mÙt nghÇ sù d°¡ng c§m ng°Ýi Nga. Trong ch°¡ng trình có b£n Fur Elise. Bà dành trÍn ba ngày chu©n bË cho sñ kiÇn trÍng ¡i ó. Sñ kiÇn thé hai x©y ra kho£ng m¥y nm sau. MÙt sñ kiÇn buÓn. Bà bË vã h¯n t¡t a-xit do ghen tuông. May không trúng m·t và chÉ bË bÏng nh¹ ß bàn tay ph£i. Sau ¥y vì lo sã, bà Ñm m¥t mÙt tháng mÛi khÏi.

Bây giÝ bà ã là mÙt må già. MÙt må già khÑn khÕ nh°ng mãn nguyÇn vì ã m°Ýi nm nay °ãc sÑng vÛi ng°Ýi mình yêu. SÑ là vã th±ng kia không chËu nÕi chÓng cuÑi cùng ã bÏ i, à l¡i h¯n mÙt mình không viÇc làm, không Óng xu dính túi, h¡n th¿ l¡i m¯c bÇnh hen xuyÅn và x¡ gan n·ng vì r°ãu. ThÝi gian g§n ây thì h¯n h§u nh° n±m mÙt ch×, th­m chí có muÑn cing không ch¡i nÕi bài Fur Elise à gÍi là tr£ công cho mÍi lo toan v¥t v£ cça må. Vì y¿u và b¥t Ùng, h¯n không thà thô l× nh° tr°Ûc, nh°ng thÉnh tho£ng v«n quát må b±ng giÍng khò khè the thé khi c§n cái gì ó. Nhïng lúc ¥y ng°Ýi àn bà tÙi nghiÇp này l¡i cuÑng lên lo ch¡y thÏa mãn yêu c§u cça h¯n, miÇng xuýt xoa ¿n c£m Ùng...

* "úng là mÙt må iên!" Ai ó lên ti¿ng khi ng°Ýi kà chuyÇn dëng lÝi.

"D«u sao cing là mÙt tình yêu lÛn. Ng°Ýi yêu °ãc nh° th¿ ít l¯m". MÙt ng°Ýi khác nói, không hiÃu sao thß dài rõ to.

Bà váy sÍc quay sang ông §u b¡c, thái Ù lúc này có v» thân thiÇn h¡n:

"Ông không là nhà vn ¥y ché? Ông phËa giÏi l¯m. Phi lý nh°ng nghe mùi m«n. Hay ông Íc °ãc âu ó ?"

"Tin hay không ho·c ngh) th¿ nào tùy bà. Tôi ã nói tr°Ûc rÓi mà. Nh°ng chuyÇn có th­t ¥y. Trm ph§n trm, dù úng là ngÛ ng©n và phi lý nh° bà nói. Nh°ng rÓi suy cho cùng, ß ng°Ýi àn bà nào cing có chút ít ch¥t ngÛ ng©n và phi lý ¥y, ·c biÇt khi chuyÇn liên quan ¿n tình yêu. V¥n Á chÉ ß méc Ù. Bà không tin, hôm nào vÁ Hà NÙi tôi d«n ¿n g·p ng°Ýi àn bà ¥y. Bà ta có quán n°Ûc trà ß Ngã Nm Lò úc. Ã có tiÁn, bà ta còn làm thêm bao nhiêu viÇc, të gi·t thuê, trông tr» cho ¿n trông xe. Không ít khi còn giß trò láu lÉnh tính gian tiÁn cça khách. Bà cé ¿n rÓi kh¯c th¥y. V¥t v£ l¯m, nh°ng mãn nguyÇn ra m·t. Th­m chí ng°Ýi ã b¯t §u phát phì".

"Th¿ còn ông chÓng ci?" mÙt ng°Ýi hÏi.

"Ch³ng sao c£. Ông ¥y không li dË vã mà cing ch³ng l¥y vã khác. MÙt ng°Ýi tÑt nh° tôi nói và ¿n giÝ v«n Áu Áu hàng tháng gíi tiÁn cho bà. Nghe nói ông còn tñ hÍc pianô Ã ch¡i bài Gíi nàng Elise cho bà nghe. Nh°ng ti¿c ti¿ng àn cça ông không làm bà xúc Ùng mà quay l¡i".

"Cing l¡i mÙt th±ng ngÑc nÑt!"

"Có thÃ. Tình yêu cing bi¿n àn ông chúng ta thành nhïng th±ng ngÑc. Ngu ngÑc không ph£i Ùc quyÁn cça riêng phái nï. H¡n th¿ chúng ta d°Ýng nh° không chÉ au khÕ mà còn l¥y làm h¡nh phúc vì sñ ngu ngÑc ¥y".

"Tôi nghi không khéo ông chính là chÓng bà ta?"

Bà m·c váy sÍc c°Ýi khúc khích, nh°ng ông §u b¡c không áp, chÉ quay m·t h°Ûng khác.

¿n giÝ i tham quan ti¿p, không khí ch³ng m¥y héng khßi vì bïa n no ang gÍi c¡n buÓn ngç, có l½ còn c£ vì câu chuyÇn vëa rÓi. Không ai nh¯c tÛi nó, nh°ng ch¯c còn v°¡ng v¥n suy ngh), chuyÇn ng°Ýi khác và chuyÇn cça mình. Th­m chí nhïng con h°¡u cao cÕ, tê giác, hÕ báo tr°Ûc ó làm hÍ ph¥n khích ¿n th¿ bây giÝ d°Ýng nh° cing chÉ là nhïng con v­t bình th°Ýng.

* BuÕi tÑi ß khách s¡n, tr°Ûc khi i d¡o phÑ, ông §u b¡c ngÓi xuÑng tr°Ûc chi¿c àn pianô lo¡i lÛn bóng loáng màu en t¡i phòng n. Nhïng ngón tay lóng ngóng cça ông rón rén d¡o trên các phím àn. B£n Fur Elise cça Beethoven! Ông àn hai l§n, may Áu l°u loát trë mÙt ch× v¥p ß o¡n giïa. Ti¿ng àn còn vång vÁ nh°ng diÅn c£m và úng nhËp.

MÍi ng°òi quay sang nhìn. àn xong, ông ·t tay lên §u gÑi rÓi nói vÛi m¥y bà ang éng c¡nh:

"Không ai si mê tôi à?"

Hà NÙi, 16.9.2003

MÙt chuyÇn au lòng Ng°Ýi vi¿t: Thái Bá Tân 14/07/2009

TruyÇn ng¯n. Thái Bá Tân

Vâng, qu£ úng ây là câu chuyÇn au lòng. L¡i khó tin nïa. Bây giÝ nhïng chuyÇn khó tin kiÃu này ít x©y ra, nh°ng thÝi ¥y, ý tôi nói cái thÝi còn chi¿n tranh, chúng không ph£i hi¿m. Chi¿n tranh ch¥m dét ã lâu, tuy nhiên h­u qu£ cça nó v«n còn ó và ch¯c s½ còn kéo dài. MÙt câu nhàm chán, nghe cé nh° trích të bài xã lu­n nào ó, nh°ng trong tr°Ýng hãp này tôi không thà nói cách khác, vì thñc sñ nó úng nh° th¿. Nó là mÙt trong vô vàn nhïng h­u qu£ chi¿n tranh theo ngh)a ¥y.

Các b¡n thí hình dung và ·t mình vào hoàn c£nh mÙt bà m¹ hàng chåc nm trÝi ph£i sÑng vÛi c£m giác au Ûn m¡ hÓ, r±ng có thà éa con mình ang nuôi b±ng t¥t c£ tình m«u tí không ph£i con mình, mà do mÙt sñ nh§m l«n ng«u nhiên, là con ng°Ýi khác. Nh§m? Nh§m c£ chính éa con mình rét ruÙt » ra? Vâng, úng th¿. Thì tôi ã nói là chuyÇn khó tin, nh°ng nó x©y ra vÛi nhân v­t cça chúng ta, mà tôi xin °ãc gÍi b±ng mÙt të ¡n gi£n là "bà". Không ph£i không phËa ra °ãc mÙt cái tên nào ó, ¡n gi£n tôi thích gÍi th¿ h¡n. N¿u chú ý, các b¡n s½ nh­n th¥y trong nhiÁu truyÇn tôi vi¿t, ß nhïng tr°Ýng hãp có thÃ, tôi luôn tránh viÇc ·t tên cho nhân v­t. Thói quen cça tëng nhà vn thôi, và ch³ng m¥y quan trÍng.

ChuyÇn th¿ này. Xin °ãc kà úng nh° nó vÑn có.

Vào mÙt trong nhïng êm áng nhÛ cuÑi nm 1972, khi máy bay B-52 Mù ném bom r£i th£m Hà NÙi, bà °ãc °a vào khoa s£n bÇnh viÇn B¡ch Mai, Phòng » êm ¥y ngoài bà còn có m¥y bà nïa, ã, ang ho·c chÝ ».

úng khi éa con bà ra Ýi (hay có thà ang ra Ýi, tôi không bi¿t chính xác) thì b×ng có còi báo Ùng máy bay. Ng°Ýi ta làm nÑt nhïng ph§n viÇc không thà trì hoãn rÓi vÙi vàng °a bà ra h§m trú ©n. C£ con bà cing v­y. Nó cing °ãc các y tá °a i cùng nhïng éa tr» khác. C£ thành phÑ chìm trong bóng tÑi. ChÉ có ánh sáng ¡n pháo phòng không và bom nÕ. Hôm ¥y bÇnh viÇn B¡ch Mai ch°a bË b¯n phá. Khi bà ra viÇn và ã ß nhà, nó mÛi bË bi¿n thành Ñng g¡ch vån. CuÑi cùng có còi h¿t lÇnh báo Ùng và bà °ãc °a trß l¡i gi°Ýng ». ChÓng bà ang ß chi¿n tr°Ýng. Bà con thân thích ã s¡ tán vÁ vùng nông thôn. Bà là công nhân mÙt c¡ sß s£n xu¥t bánh mì nên ph£i ß l¡i thành phÑ. Quá mÇt mÏi, bà ngç thi¿p lúc nào không bi¿t.

Sáng hôm sau tÉnh d­y, ng°Ýi ta trao con cho bà, mÙt bé gái khÏe m¡nh, xinh x»o và "giÑng m¹ nh° úc!" Cô y tá b£o th¿. Cô là ng°Ýi hay chuyÇn, da tr¯ng hÓng, «y à, n¿u không muÑn nói h¡i béo, mÙt iÁu hi¿m vào cái thÝi ói n ¥y. Ca » diÅn ra bình th°Ýng, vÛi nhïng c¡n au bình th°Ýng và công viÇc cça các nhân viên bÇnh viÇn cing bình th°Ýng. Th­m chí vào nhïng ngày ¥y cça nm ¥y, viÇc » giïa chëng ph£i xuÑng h§m trú ©n cing bình th°Ýng nÑt.

°ãc hai ngày, bà thuê xích lô tñ vÁ nhà, "m¹ tròn con vuông" nh° ng°Ýi ta v«n nói. Cô y tá da tr¯ng hÓng tiÅn bà ra t­n cÕng bÇnh viÇn, v«y tay nói theo:

- Sau này g£ chÓng cho con nhÛ mÝi em nhé!

- Thì cô hµng sÛm lo chuyÇn chÓng con cô i ã, rÓi nói chuyÇn ¥y sau. - Bà m¹ tr» h¡nh phúc c°Ýi áp. MÙt nå c°Ýi mÇt mÏi.

* Chi¿n tranh k¿t thúc, chÓng bà ã không trß vÁ. Lúc ¥y bà còn tr», không xinh ¹p nh°ng cing ch³ng x¥u. Sau ba nm, bà i b°Ûc nïa và l¡i vào bÇnh viÇn B¡ch Mai, sinh éa con gái thé hai. ChÓng bà là cán bÙ thm dò Ëa ch¥t luôn lang thang kh¯p các vùng núi rëng cça ¥t n°Ûc, có m·t ß nhà m×i nm tÕng cÙng ch°a §y mÙt tháng, vào dËp nghÉ phép và nhïng l§n b¥t chãt ghé qua nhà vài hôm. Thành ra mÙt mình bà ph£i quán xuy¿n h¿t viÇc nhà và nuôi d¡y con cái.

Nh° bao éa tr» khác cùng thÝi, các con bà lÛn lên trong c£nh thi¿u thÑn ç thé, nh°ng ó là cái thi¿u thÑn chung cça c£ xã hÙi nên ít ai l¥y th¿ làm b¥t h¡nh. Bà hài lòng vÁ chúng, ·c biÇt éa con §u. Lúc nhÏ nó ham n chóng lÛn, ít au Ñm. LÛn lên nó hÍc giÏi, ngoan ngoãn, l¡i xinh ¹p nh° cô y tá kia ã nói. Còn viÇc nó "giÑng m¹ nh° úc" thì bà không th­t ch¯c l¯m. Nhìn kù, bà th¥y giïa bà và nó hình nh° có nét giÑng nhau mà cing hình nh° không. Hai ng°Ýi có cùng khuôn m·t trái xoan °a nhìn nh°ng da nó tr¯ng, da bà en, t¡ng ng°Ýi nó to ch¯c, còn bà thì nhÏ và m£nh d». Nó cing ch³ng có nét nào giÑng con em, c£ bÁ ngoài l«n tính tình. Còn giÑng bÑ thì dét khoát không. "Ông ¥y thuÙc lo¡i ng°Ýi khác h³n. Mà thôi, chuyÇn ¥y ch³ng quan trÍng. Có ph£i con cái ai cing giÑng bÑ m¹ c£ âu!" Bà ngh) th¿ và không còn à ý tÛi viÇc ¥y nïa. Còn khÑi viÇc khác c¥p thi¿t h¡n ph£i làm.

V­y mà nhiÁu khi bà cé hay suy ngh) v©n v¡, Ã rÓi tñ c°Ýi diÅu mình vÁ nhïng suy ngh) v©n c¡ ¥y. Bà ngh) vÁ cái êm bà » nó ß bÇnh viÇn B¡ch Mai, vÁ quãng thÝi gian bà và nó xuÑng h§m trú ©n, m×i ng°Ýi mÙt n¡i, vÁ cô y tá có n°Ûc da tr¯ng hÓng, dÅ m¿n, xßi lßi. "Con gái kiÃu ¥y là hay ãng trí l¯m. Ã âu quên ¥y, l§m l«n lung tung". Bà ch­c l°ái, vëa mÉm c°Ýi vëa l©m b©m mÙt mình. RÓi ý ngh) bình th°Ýng, vô h¡i ¥y b×ng d«n ¿n mÙt ý ngh) khác làm bà co rúm ng°Ýi vì sã hãi: "Th¿ nhá cô ¥y ãng trí hay b¥t c©n ¥y nh§m con mình vÛi con ng°Ýi khác thì sao?" Bà l¯c §u cÑ xua cái ý ngh) kó cåc ¥y và không dám ngh) ti¿p.

Th°Ýng v«n th¿, khi mÙt ý ngh) nào ó, cho dù phi lý nh¥t, len lÏi chui °ãc vào §u thì khó mà thoát °ãc nó. iÁu này cing x©y ra vÛi bà y hÇt nh° th¿. Bà cé luôn qu©n quanh vÛi ý ngh) có thà ng°Ýi ta ã trao nh§m con cho bà. ¿n lúc này bà mÛi chËu tñ thëa nh­n r±ng të lâu bà ã linh c£m có cái gì không Õn giïa bà và con bà. Bà ôm nó mà cé có c£m giác nh° ang ôm con ng°Ýi khác. Bà th¥y ý ngh) ¥y th­t ngÛ ng©n nh°ng linh tính, vâng, linh tính cça ng°Ýi m¹ l¡i nh° b¯t bà ph£i tin vào iÁu ngÛ ng©n ¥y.

Là àn ông, l¡i ch³ng ph£i chuyên gia vÁ tâm lý, tôi không thà nói gì vÁ linh tính ng°Ýi m¹. Th­m chí tôi ch³ng bi¿t chính xác có tÓn t¡i hay không cái gÍi là linh tính ¥y. Và n¿u có, liÇu có thà tin °ãc không. Tôi ¡n thu§n chÉ nêu lên sñ viÇc, úng sai xin tùy vào sñ phán xét cça b¡n Íc, nh¥t là các b¡n Íc nï ã tëng làm m¹. Tôi chÉ bi¿t bà tin vào cái linh tính ¥y, mÙt niÁm tin không gi£i thích °ãc b±ng lý trí. Có thà ví th¿ này thì h¡i thô l× và b¥t nh«n, nh°ng bà qu£ nh° con gà mái bË ng°Ýi ta ánh tráo, b¯t nuôi nhÝ ng°Ýi con không ph£i máu mç mình. Nh°ng bà không là con gà vô tâm. Bà là con ng°Ýi và bà m¡ hÓ au khÕ.

MÙt hôm, lúc này éa bé ã m°Ýi tuÕi và ang hÍc lÛp ba, không chËu thêm °ãc nïa, bà quy¿t Ënh ¿n bÇnh viÇn B¡ch Mai tìm g·p cô y tá nÍ Ã hÏi cho ra chuyÇn.

- ¤y ch¿t, làm sao có thà th¿ °ãc! - cô y tá, lúc này ã là bà tr°ßng khoa s£n, mÙt phå nï chïng ch¡c, eo kính tr¯ng vÙi thÑt lên khi bà lña lÝi °Ûm hÏi iÁu bà bn khun të lâu. Nói chung cô thay Õi không nhiÁu, v«n xßi lßi, v«n n°Ûc da tr¯ng hÓng, chÉ già h¡n và m­p h¡n chút ít. Bà không ng¡c nhiên tr°Ûc câu tr£ lÝi cça cô.

- Th¿ bÇnh viÇn còn l°u °ãc hÓ s¡ các ca » hôm ¥y không?

- Tôi sã là không. Chi¿n tranh mà. V£ l¡i ã m°Ýi nm rÓi còn gì. - Bà tr°ßng khoa thß dài áp. - Nh°ng tôi có thà cam oan vÛi bác là không thà có chuyÇn nh§m l«n. Ai có thà nh§m mÙt chuyÇn t§y trÝi nh° th¿?

- Nh°ng lúc ¥y ang báo Ùng máy bay, iÇn t¯t, m×i ng°Ýi ch¡y mÙt n¡i... - bà råt rè nói.

- Vâng. Lúc ¥y qu£ có lÙn xÙn th­t, nh°ng nh§m l«n thì không. Hôm ¥y tôi là y tá trñc duy nh¥t. Tôi không á ». Bác s) Ph°¡ng Th£o c¡. Chính tôi ã ánh d¥u tëng cháu và b¿ ra h§m trú ©n...

- ChË ánh d¥u th¿ nào và b±ng cái gì?

- ánh d¥u con nào m¹ ¥y ché sao nïa. B±ng gì thì tôi không nhÛ. N¿u bác thñc sñ c§n, tôi cho låc l¡i hÓ s¡. Bi¿t âu còn giï °ãc. À mà hôm ¥y là ngày nào nhÉ, bác có nhÛ chính xác không ?

- Có. Ngày 22 tháng M°Ýi Hai nm b£y hai.

* MÙt tu§n sau, ích thân bà tr°ßng khoa tìm ¿n nhà bà. Th­t may, bà này ã không ng¡i v¥t v£ bÛi låc c£ Ñng hÓ s¡ bám §y båi b©n và tìm °ãc cái c§n tìm. Bà cho bi¿t êm ¥y trong phòng bà trñc có bÑn ca ». MÙt ca thai l°u, téc là khi sinh ra éa bé ã ch¿t të tr°Ûc trong bång m¹. MÙt ca chuyÃn d¡ lâu, ¿n hai hôm sau mÛi sinh °ãc. V­y là ngoài con bà, còn có mÙt éa tr» khác chào Ýi êm ¥y. Bà tr°ßng khoa cho bà bi¿t hÍ tên ng°Ýi m¹ và Ëa chÉ cça bà ta, vì trong hÓ s¡ có ghi §y ç nhïng chi ti¿t ¥y.

Ti¿p ¿n là nhïng ngày tìm ki¿m l·ng l½ m¹ con ng°Ýi àn bà nÍ, mÙt ng°Ýi bà ch°a hÁ bi¿t m·t và chÉ mÙt l§n cùng n±m chung phòng, l¡i trong hoàn c£nh nh° th¿ cách ây nhïng m°Ýi nm. iÁu duy nh¥t bà bi¿t là hÍ tên, ngày tháng và n¡i bà ta sinh con. Con trai, theo lÝi bà tr°ßng khoa.

Ngôi nhà bà tìm ¿n theo Ëa chÉ °ãc °a, bây giÝ là mÙt cía hàng bán ç lo¡i t¡p ph©m ß khu phÑ cÕ. Nó ã Õi chç nhiÁu l§n. M¥t nía tháng trÝi bà l§n hÏi d§n d§n, cuÑi cùng cing tìm ra °ãc.

HÍ là mÙt gia ình viên chéc, sÑng trong cn hÙ t­p thÃ ß khu Gi£ng Võ. Bà quy¿t Ënh không vào g·p ngay. Lân la r¥t lâu ß quán n°Ûc mÙt bà già c¡nh ó, bà khéo léo dò hÏi và bi¿t °ãc khá nhiÁu chi ti¿t vÁ hÍ. Ông chÓng là cán bÙ mÙt c¡ quan nghiên céu khoa hÍc ß Ngh)a ô. Hàng ngày ông i làm b±ng chi¿c xe máy Babetta màu Ï, d¥u hiÇu cça nhïng ng°Ýi khá gi£ ho·c ã tëng ß n°Ûc ngoài thÝi ó. Bà vã là giáo viên tr°Ýng c¥p hai cách ¥y không xa. "MÙt gia ình tí t¿", bà th§m ngh), không hiÃu sao l¥y th¿ làm mëng. HÍ có hai con, mÙt trai, mÙt gái. C­u con trai kém h¡n chË ba tuÕi, cùng tuÕi vÛi con bà. T¥t nhiên, bà chÉ chú ý tÛi nó.

Khi l§n §u tiên bà già quán n°Ûc chÉ nó cho bà, tho¡t nhìn, bà bàng hoàng c£m th¥y ngh¹t thß, ¿n méc ph£i cúi xuÑng, hai tay ôm m·t. Không nghi ngÝ gì nïa, nó chính là con bà. Bà bi¿t ch¯c nh° th¿. Tr°Ûc h¿t vì nó giÑng, r¥t giÑng ng°Ýi chÓng ci cça bà. Không sai vào âu °ãc. Cing t¡ng ng°Ýi ¥y, dáng i ¥y. Cing nhïng °Ýng nét dÅ nh­n th¥y ¥y trên khuôn m·t. Sau nïa vì ¡n gi£n bà bi¿t nó là con bà, éa con bà rét ruÙt » ra và suÑt chëng ¥y nm không lúc nào không ngh) ¿n. Ph£i chng l§n nïa linh c£m ng°Ýi m¹ mách b£o bà nh° th¿?

"Ph£i làm gì bây giÝ?" MÙt cách vô théc, bà vÙi vã ¡p xe i theo th±ng bé cho ¿n lúc nó tÛi tr°Ýng và bi¿n m¥t trong ám b¡n bè cùng lÛp.

GiÝ tan tr°Ýng, bà l¡i lén lút chÝ nó tr°Ûc cÕng rÓi cing lén lút nh° th¿, theo nó vÁ nhà. Sau này, suÑt nhiÁu nm bà còn ph£i nhiÁu, r¥t nhiÁu l§n l·p l¡i viÇc này. MÙt cách l·ng l½, vång trÙm, hÇt nh° mÙt må n c¯p. Bà c£m th¥y chua xót, x¥u hÕ vÁ iÁu ó. Nh°ng thí hÏi bà có thà làm °ãc gì khác?

Bà ã të bÏ ý Ënh g·p bÑ m¹ nó. Bi¿t nói gì vÛi hÍ? Không l½ b£o hÍ ây là con tôi, kia là con ông bà, ta Õi l¡i cho nhau? B±ng chéng âu? Không khéo còn bË hÍ m¯ng. Cing vì lý do thi¿u cn cé xác áng, bà bi¿t pháp lu­t ch³ng thà làm °ãc gì à giúp bà. ¥y là ch°a nói ¿n viÇc các con bà, c£ éa bà ang nuôi và éa ng°Ýi khác nuôi, s½ ph£n éng th¿ nào khi bi¿t sñ th­t? LiÇu chúng có h¡nh phúc h¡n không? B¥y lâu nay bà tìm con chÉ vì tình m«u tí thúc dåc, ché âu ph£i vì bà không yêu quí éa con nh§m. Mà rÓi liÇu b£n thân bà có dÅ dàng chia tay vÛi nó không, mÙt éa bé kháu khÉnh, ngoan và cing r¥t mñc yêu th°¡ng bà?

Cé th¿ h¿t nm này ¿n nm khác, bà l·ng l½ sÑng vÛi nhïng câu hÏi day dét không lÝi áp ¥y. Bà chÉ còn bi¿t tñ an çi r±ng cing nh° con hÍ, con bà ang °ãc nuôi d¡y tí t¿ trong mÙt gia ình tí t¿. Ph£i ¿n hàng nghìn l§n bà lén lút éng të xa quan sát con trai. Hàng nghìn l§n muÑn ch¡y ¿n gÍi nó b±ng ti¿ng "con" trìu m¿n. Nh°ng c£ hàng nghìn l§n ¥y bà không ç ding c£m làm iÁu ó, mÙt iÁu d°Ýng nh° bình th°Ýng và bà, vÛi t° cách mÙt ng°Ýi m¹, hoàn toàn có quyÁn chính áng à làm.

"Không hiÃu ã bao giÝ ông bà ¥y cing có c£m giác nh§m con nh° mình không nhÉ? N¿u có, hÍ có au khÕ nh° mình không?" Bà tñ hÏi. C£ câu này, bà cing không tr£ lÝi °ãc.

* ThÝi gian th¥m tho¯t trôi qua. L¡i thêm m°Ýi lm nm nïa bà sÑng trong tâm tr¡ng ¥y. Bà l·ng l½ chËu ñng mÙt mình, không cho chÓng con hay b¥t kó ai khác bi¿t.

VÛi tôi, ng°Ýi vi¿t, và các b¡n, ng°Ýi Íc, m°Ýi, m°Ýi lm hay hai m°¡i nm - nhïng con sÑ ¥y d°Ýng nh° chÉ là mÙt chi ti¿t nhÏ. Ta có thà dÅ dàng nói bao nhiêu cing °ãc, nh°ng n¿u thí g¥p sách suy ngh) mÙt chút và ·t mình vào hoàn c£nh bà, ta s½ th¥y các con sÑ có ý ngh)a khác h³n. Vâng, v­y là bà ã sÑng thêm m°Ýi lm nm nïa trong tâm tr¡ng mÙt bà m¹ nuôi nh§m con. Lúc này éa con nuôi nh§m ¥y ang ß xa. Nó ã hm lm tuÕi, hÍc cao hÍc ß Anh, nhÝ su¥t hÍc bÕng thç khoa tr°Ýng ¡i hÍc kinh t¿. Còn em cô, hm hai, vëa tÑt nghiÇp mÙt tr°Ýng cao ³ng và s¯p sía i làm cho mÙt công ty nhà n°Ûc ß ngay Hà NÙi

* Hôm nay d°Ýng nh° nó có iÁu gì khác th°Ýng, cé i ra i vào mãi. Bà bi¿t nó có chuyÇn quan trÍng s¯p nói vÛi m¹. - M¹ ¡i, - cuÑi cùng nó lên ti¿ng. - Con có ng°Ýi yêu rÓi ¥y. Chúng con quen nhau ã lâu, nh°ng con chÝ lúc nào ch¯c ch¯n mÛi báo vÛi m¹. M¹ có vui không? - rÓi nó âu y¿m ôm vai bà, c°Ýi khúc khích. - Ch¯c m¹ muÑn có cháu b¿ rÓi ché gì?

- Cha cô, - bà m¯ng yêu nó. - Ch°a lo hÍc hành, công viÇc tí t¿ ã ngh) chuyÇn chÓng con. - ¤y là nói v­y ché trong lòng bà vui, và nó ã nói úng. Bà muÑn sÛm có cháu à b¿.

- Anh ¥y tÑt l¯m, m¹ ¡...

- Khi yêu ai ch³ng tÑt. Hãy c©n th­n, không thì khÕ c£ Ýi ¥y, con ¡.

- M¹ ëng lo. V­y m¹ cho phép con °a anh ¥y vÁ ây giÛi thiÇu vÛi m¹ ché?

- Có muÑn, tôi cing ch³ng c¥m °ãc, - bà l¥p líng áp. Téc là bà b±ng lòng.

M¥y ngày sau, nó d«n ng°Ýi yêu vÁ giÛi thiÇu vÛi m¹. ó chính là éa con » cça bà và cing là anh trai nó!

Tôi xin nh°Ýng b¡n Íc tñ hình dung tâm tr¡ng bà tr°Ûc viÇc này. ChÉ xin nói ng¯n gÍn là bà ã c°¡ng quy¿t không ch¥p nh­n mÑi tình ó. Bà c¥m. Bà dÍa. Bà khóc, van xin và thuy¿t phåc. Bà ã làm t¥t c£ nhïng gì có thà làm °ãc à ngn c£n. Nh°ng bà l¡i không làm °ãc iÁu quan trÍng nh¥t à bào chïa cho thái Ù không khoan nh°ãng mÙt cách phi lý ¥y cça bà: Bà không thà cho con bi¿t lý do bà nh¥t quy¿t không à hÍ l¥y nhau. Mà cô con thì ph«n nÙ vì oan éc, cé luôn miÇng kêu lên: Vì sao? Vì sao? Vì sao?...

- Vì nó là anh trai mày! Anh trai ruÙt cça mày, mày bi¿t không? - bà ôm m·t khóc to khi cuÑi cùng ph£i nói ra cái sñ th­t bà che d¥u hàng chåc nm nay. - TrÝi ¡i. TrÝi ¡i... Sao l¡i trÛ trêu th¿ này...

Cô gái không dám nghe ti¿p, cing ôm m·t vëa khóc vëa bÏ ch¡y ra ngoài. * Tôi vÑn thích nhïng câu chuyÇn có h­u, c£ chuyÇn ng°Ýi khác tôi Íc l«n chuyÇn chính tôi vi¿t. Hôm nÍ có ông b¡n già ùa b£o tôi: "Cánh nhà vn các ông s°Ûng th­t. MuÑn gi¿t ai thì gi¿t mà ch³ng sã bË công an b¯t" Tôi không thuÙc lo¡i nhà vn nh° th¿. Tôi không thích gi¿t ng°Ýi c£ ngoài Ýi và trong tác ph©m. Nh°ng l§n này là mÙt ngo¡i lÇ, vì tôi ã héa s½ kà úng sñ th­t. Cái sñ th­t ó là: BuÕi sáng sau êm bà nói ra iÁu bí m­t cça mình, ng°Ýi ta phát hiÇn th¥y con gái bà và ng°Ýi yêu ã uÑng thuÑc sâu tñ tí bên chân ê sông HÓng, o¡n phía b¯c c§u Long Biên. HÍ chÉ Ã l¡i mÙt béc th° tuyÇt mÇnh ng¯n ngçi: "Xin bÑ m¹ hãy tha thé cho chúng con. Chúng con không thà làm khác". B£n thân tôi cing không bi¿t hÍ ch¿t vì tuyÇt vÍng không °ãc l¥y nhau, hay vì c£m giác tÙi l×i cça viÇc lo¡n luân.

Toàn bÙ câu chuyÇn au lòng này chÉ có th¿, và ã ¿n lúc tôi có thà ·t d¥u ch¥m h¿t. ¤y th¿ mà tôi cé có c£m giác nh° còn iÁu gì ch°a nói h¿t.

Khi vi¿t nhïng dòng này, b¥t chãt tôi nhÛ tÛi "Sñ tích hòn á vÍng phu" cça ViÇt Nam, vÁ chuyÇn hai anh em ruÙt do ng«u nhiên mà l¥y nhau. Tôi cing nhÛ tÛi vß bi kËch nÕi ti¿ng " ip làm vua" cça mÙt tác gi£ cÕ Hy L¡p, kà chuyÇn vua ip bË sÑ ph­n b¯t ph£i gi¿t cha và l¥y chính m¹ mình; cing nh° câu chuyÇn cça Hoàng tí chÙt trong cuÑn "MÙt nghìn mÙt êm l»" vÁ mÑi tình tÙi l×i giïa hai anh em ruÙt mÙt n°Ûc Trung á xa x°a nÍ. C£ ba câu chuyÇn trên Áu có k¿t cåc bi th£m.

"MÙt chuyÇn au lòng" cça chúng ta cing không tránh khÏi k¿t cåc ¥y. Nó là k¿t qu£ t¥t y¿u mÙt bi kËch quá séc chËu ñng cça con ng°Ýi do nhïng nguyên nhân khác nhau gây nên. Trong tr°Ýng hãp câu chuyÇn tôi ã kÃ, nguyên nhân ¥y là chi¿n tranh. Chính chi¿n tranh ã làm cô hÙ lý trao nh§m nhïng éa tr» s¡ sinh. Chính chi¿n tranh ã làm các bà m¹ nhïng éa tr» ¥y ph£i âm th§m au khÕ. Và t¥t nhiên, cing vì chi¿n tranh mà nhïng ng°Ýi c§m bút nh° tôi buÙc ph£i vi¿t vÁ nhïng chuyÇn buÓn cça quá khé, trong khi có thà và r¥t muÑn vi¿t nhïng chuyÇn vui h¡n cça hiÇn t¡i và t°¡ng lai. Chi¿n tranh th­t kinh khçng và áng sã. áng sã h¡n c£ sñ ng«u nhiên, Ënh mÇnh và tình yêu tÙi l×i.

Hà NÙi, 9.2.2000

Sành iÇu (Ai y¿u bóng vía không xem truyÇn này). Ng°Ýi vi¿t: Thái Bá Tân 11/07/2009

TruyÇn ng¯n. Thái Bá Tân

Kho£ng chåc nm trß l¡i ây, trong xã hÙi d§n d§n xu¥t hiÇn và càng ngày càng ông thêm mÙt lÛp ng°Ýi có thà nói ·c biÇt và khá nÕi b­t. ó là nhïng nam thanh nï tú làm viÇc cho các vn phòng ¡i diÇn và công ty n°Ûc ngoài. HÍ có trình Ù, giÏi ngo¡i ngï, m·c nhïng bÙ Óng phåc ¹p, suÑt ngày ngÓi trong phòng máy l¡nh s¡ch s½ vÛi ç các thi¿t bË hiÇn ¡i. HÍ n l°¡ng n°Ûc ngoài, cách c° xí, sinh ho¡t cing ph£ng ph¥t ch¥t n°Ûc ngoài vÛi ngh)a tÑt cça të này. Ra °Ýng, ng°Ýi ta dÅ nh­n ra hÍ qua chi¿c iÇn tho¡i di Ùng thÝi th°ãng, chi¿c c·p da, qua kiÃu n m·c - nam com-lê, ca-vat, §u ch£i bóng, nï b­n váy bó nhã màu, son ph¥n vëa Ù. HÍ nói nng lËch sñ, có tiÁn mà không ua òi mua s¯m. Tóm l¡i, hÍ là d¥u hiÇu áng mëng cça ¥t n°Ûc thÝi mß cía và hÙi nh­p, sñ khßi §u cça mÙt th¿ hÇ công chéc mÛi mà nhïng ng°Ýi thiÇn tâm th¥y hÍ, không thà không l¥y làm mëng.

Phi Hùng là mÙt ng°Ýi nh° th¿. Anh làm viÇc cho ¡i diÇn mÙt công ty lu­t nÕi ti¿ng ã ba nm nay, vëa °ãc tng l°¡ng thng chéc sau khóa bÓi d°áng nghiÇp vå ß Mù. Anh ¹p trai, da tr¯ng, dáng th° sinh, l¡i có nng lñc nên nhanh chóng trß thành Ñi t°ãng m¡ °¡c cça nhiÁu cô gái. Nh°ng nh° ph§n lÛn nhïng ng°Ýi khác cùng Ëa vË, anh v«n sÑng mÙt mình trong cn hÙ thuê ß mÙt chung c° hiÇn ¡i. Tho¡t nhìn ít ai ngÝ chÉ m¥y nm tr°Ûc anh còn là mÙt sinh viên nông thôn nghèo. Có l½ chút "ch¥t quê" còn l¡i trong anh là tính b½n l½n, th­t thà mÙt cách dÅ th°¡ng và ít tëng tr£i. Anh là ng°Ýi nh¡y c£m, dÅ xúc Ùng, ít giao du và ít (hay không bi¿t) "n ch¡i". MÙt ng°Ýi chÉn chu, nghiêm túc, chÉ chuyên tâm vào công viÇc. Tóm l¡i, anh không thuÙc lo¡i "sành iÇu", cái thu­t ngï dành cho nhïng ng°Ýi tr» tuÕi bi¿t ch¡i và chËu ch¡i.

MÙt chiÁu chç nh­t nÍ, ang i giïa °Ýng, Phi Hùng, con ng°Ýi nhút nhát và r¥t không sành iÇu ¥y ã g·p mÙt ¡i diÇn iÃn hình cça giÛi n ch¡i sành iÇu Hà Thành. ó là Long, b¡n sinh viên cùng khóa, cùng lÛp và cùng chia hai ngôi nh¥t nhì khi tÑt nghiÇp tr°Ýng ¡i hÍc TÕng hãp QuÑc gia. Sau ó hai ng°Ýi i theo hai ngã và cùng thành ¡t theo cách riêng cça mình.

VÑn thông minh và có §u óc kinh doanh, Long nhanh chóng të bÏ công viÇc °ãc coi là r¥t triÃn vÍng ß mÙt c¡ quan nhà n°Ûc à thành l­p công ty riêng, tay tr¯ng và không mÙt Óng vÑn. Th¿ mà làm n ph¥t, lúc §u b±ng môi giÛi, chÉ trÏ, rÓi d§n d§n chuyÃn sang kinh doanh, c£ hãp pháp l«n b¥t hãp pháp. Còn bây giÝ thì °Ýng °Ýng là giám Ñc công ty Bình Long, chuyên nh­p thi¿t bË xây dñng h¡ng n·ng ã qua sí dång të Hàn QuÑc.

Nh° Phi Hùng, Long v«n Ùc thân, có thà vì m£i làm giàu ho·c ch°a tìm °ãc ai vëa ý. Tuy nhiên ß tuÕi ch°a §y ba m°¡i, anh ta có v» quá già d·n trong Ýi tr°Ýng và quá sành iÇu trong h°ßng thå. B±ng chéng là lÛp da bì bì do th°Ýng xuyên h¥p thå quá nhiÁu bia r°ãu và các ch¥t béo bÕ, ôi m¯t lÝ Ý thi¿u ngç sau nhïng êm nh­u nh¹t triÁn miên và c£ bÙ ria "a la Fur" nh° Hitle °ãc tÉa tót r¥t c©n th­n. G§n ây b¡n bè ·t thêm cho cái tên t°¡ng xéng vÛi v» ngoài ¥y - Long Má. Long Má là tip ng°Ýi khác h³n c­u th° sinh m£nh mai Phi Hùng.

- Lâu l¯m mÛi g·p nhau, chúng mình ph£i i ch¡i mÙt tr­n mÛi °ãc. - Long Má hÓ hßi nói.

- i ch¡i? Ch¡i gì?

- C­u rõ t©m. Tr°Ûc sinh viên khÕ mãi, bây giÝ có iÁu kiÇn ph£i "sành iÇu" mÙt chút. Ch¡i gì cing chiÁu. TÛ bao!

- V¥n Á không ph£i tiÁn, - Phi Hùng có v» lúng túng. - Nh°ng qu£ thñc tÛ không hiÃu l¯m. Mà rÓi cing không có nhu c§u...

- C­u v«n cù l§n nh° ngày nào. Thôi °ãc, c­u không thích em út thì ta i n nh­u, nh°ng ph£i là thé ·c biÇt, úng cách n nh­u cça dân sành iÇu.

- TÛ ch°a th­t hiÃu...

- Thì cé i, kh¯c hiÃu. Thôi, không dài dòng nïa. Nào i!

Phi Hùng miÅn c°áng i theo. HÍ tëng là b¡n thân vÛi nhau, l¡i cùng quê. "ê thì i cho bi¿t," anh ngh), m·c dù không thích n¡i ông ng°Ýi, bia r°ãu và nhïng bïa n kéo dài.

Lúc ¥y kho£ng b£y giÝ tÑi. Long Má °a b¡n ¿n mÙt phÑ nhÏ ß khu trung tâm, ngo±n ngoèo mãi, cuÑi cùng dëng l¡i tr°Ûc mÙt ngôi nhà ci kù khu¥t trong h»m mÝ tÑi. Th¥y b¡n có ý th¯c m¯c, anh ta nói ngay:

- Yên tâm. TÛ °a c­u ¿n n¡i c§n ¿n. Vào khách s¡n Tây mà n nh­u chÉ phí tiÁn, dù ß ó r» h¡n nhiÁu. ây là n¡i dành cho giÛi chÍn lÍc. ChÍn lÍc, hiÃu không ông t©m?

Phi Hùng g­t §u dù ch³ng hiÃu gì, rÓi l·ng l½ b°Ûc lên mÙt c§u thang g× h¹p. Anh nghe loáng thoáng có ng°Ýi nói vÛi nhau b±ng ti¿ng Tàu. T§ng hai hóa ra r¥t rÙng, có nhiÁu phòng nhÏ riêng biÇt. MÙt ông lùn b°Ûc ra, ng°òi béo m­p, §u hói nhµn l¥p lánh d°Ûi ánh iÇn màu hÓng tù mù. Ông này chào Long Má b±ng ti¿ng ViÇt l¡ lÛ vÛi sñ niÁm nß chÉ dành cho nhïng khách quen nhiÁu tiÁn, rÓi d«n hai ng°Ýi vào mÙt phòng khá t°¡m t¥t. Giïa phòng kê chi¿c bàn phç khn tr¯ng hÓ céng có Ã sµn Ó uÑng và chi¿c l©u b±ng i-nÑc sáng loáng.

- Hôm nay mình n gì? - Phi Hùng tò mò hÏi.

- ChÑc nïa s½ bi¿t. T¥t nhiên ph£i là món ·c biÇt. Món n cça vua chúa. Mà không ph£i vua chúa nào cing °ãc n và n °ãc. Þ ViÇt Nam chÉ hai n¡i có món này, là ây và Qu­n Nm Sài Gòn. Bây giÝ cé tñ nhiên khai vË b±ng các món phå ã. Món Ùc chiêu ¥y chÉ °ãc °a ra vào cuÑi bïa tiÇc. ëng sÑt ruÙt.

Hai ng°Ýi b¯t §u nhâm nhi nhïng thé các cô gái Tàu, ho·c gi£ Tàu, m·c qu§n rÙng áo ch½n màu Ï, liên tåc mang lên. HÍ ôn l¡i "mÙt thÝi sinh viên gian khÕ" ho·c nói chuyÇn làm n hiÇn nay. ThÝi gian cé th¿ trôi qua, có l½ ã h¡n mÙt ti¿ng. Phi Hùng n uÑng r¥t ít. N¿u không tò mò muÑn bi¿t cái món "Ùc chiêu cça vua chúa" kia là gì, ch¯c anh ã dåc b¡n vÁ të lâu. Chi¿c l©u i-nÑc ch°a °ãc sí dång v«n kiên nh«n chÝ trên bàn.

CuÑi cùng thì "nó" cing ¿n. VÛi v» trËnh trÍng duyên dáng, hai cô gái bê vào mÙt chi¿c cii nhÏ, bÑn xung quanh che b±ng kính trong suÑt. Phi Hùng ng¡ ngác không hiÃu. Anh cúi xuÑng nhìn thì th¥y trong cii có con khÉ lông vàng ã °ãc t¯m ría s¡ch s½. Chi¿c cii th¥p, è ch·t nó xuÑng không cña qu­y nÕi. N¯p cii r¥t ph³ng, cing b±ng i-nÑc sáng loáng, chính giïa có mÙt l× hÕng rÙng, làm ch× cho chÏm §u con khÉ (ã °ãc c¡o s¡ch lông) nhô lên, um um nh° chóp qu£ dëa.

- Cái gì th¿ này? - Phi Hùng ng¡c nhiên hÏi, lÝ mÝ oán ra ôi iÁu. Anh l¥y mu bàn tay lau mÓ hôi trán. Të trong cii, ß cái th¿ không thà cña qu­y nÕi ¥y, ch¯c con khÉ bi¿t tr°Ûc tai hÍa s¯p ¿n. Nó nhìn anh b±ng ôi m¯t van xin tha ch¿t. Trong ôi m¯t ¥y anh Íc th¥y n×i kinh hoàng và n×i sã không nói nên lÝi. Nh° éa tr» y¿u uÑi, nó ch¯p hai bàn tay bé xíu §y lông, liên ti¿p vái l¡y. Phi Hùng quay m·t, kh½ kêu lên:

- Th£ nó ra. TrÝi ¡i, th£ nó ra! Cái quái gì th¿ này?

- Con khÉ và chi¿c cii ñng nó, c­u th¥y rÓi ¥y, th°a c­u t©m. - Long Má nói, không d¥u v» tñ hào ¯c th¯ng. - Hôm nay chúng ta s½ dùng món óc khÉ t°¡i. úng kiÃu Të Hy thái h­u ngày x°a chiêu ãi các sé th§n n°Ûc ngoài. - RÓi h¯n gi¡ chi¿c dao Thái Lan to b£n, mÏng dính ngang t§m chém, nghiêng ng°¡i và...

* Ng°Ýi vi¿t câu chuyÇn này xin phép không i vào chi ti¿t nhïng gì x©y ra sau ó, vì mÙt viÇc làm man rã, mÙt sñ suy Ói ¡o éc nh° v­y cça nhïng k» tñ x°ng sành iÇu, x°a hay nay cing v­y, chÉ áng bË chúng ta phÉ nhÕ. ChÉ c§n nói thêm r±ng vÛi v» thích thú, iêu luyÇn, h¯n liÇng mÙt nhát dao, và chóp sÍ con khÉ tÙi nghiÇp bay ra, Ã lÙ mÛ óc tr¯ng b§y nh§y. Trong ti¿ng kêu ai oán cça con v­t, Long Má, cing thích thú và iêu luyÇn không kém, th£n nhiên múc tëng thìa nhÏ óc khÉ, nhúng vào chi¿c l©u ang sôi rÓi cho vào miÇng n ngon lành. Trong suÑt thÝi gian ¥y con khÉ v«n sÑng, v«n không ngÛt kêu khóc m×i l§n h¯n chÍc thìa múc óc nó. iÁu này càng làm h¯n thích thú và n ngon miÇng h¡n. "BÕ! ¡i bÕ ¥y! Nào, n i c­u!" - h¯n b£o Phi Hùng khi anh vëa nôn mía vëa ch¡y vÁ phía cía, nh°ng cía ã bË chÑt të bên ngoài. C£ iÁu này cing làm h¯n thích thú. "Không sao. RÓi d§n s½ quen. Lúc §u tÛ cing v­y. n ch¡i ph£i tàn b¡o, úng không? Nào, thí mÙt tí. Nào..." H¯n dí chi¿c thìa vÛi chút óc b§y nh§y vào sát miÇng Phi Hùng. Anh ng£ ng°Ýi vÁ phía sau, m·t tái nhãt, thß không ra h¡i và ang Ënh giang tay tát vào m·t h¯n thì ngã xuÑng sàn, b¥t tÉnh trong ti¿ng c°Ýi kh£ Ñ cça th±ng b¡n.

* Khi tÉnh d­y, Phi Hùng ng¡c nhiên th¥y mình ang n±m trên chi¿c i-vng trong phòng khách cn hÙ cça mình, v«n nguyên qu§n áo và giày dép cùng mùi tßm lãm cça théc n nôn Íe dính trên ó. Anh rùng mình nhÛ l¡i nhïng gì vëa x©y ra. Sñ sã hãi và kinh tßm khi¿n anh không thà g°ãng d­y t¯m ría, thay qu§n áo ho·c xem Óng hÓ. Anh oán ch¯c ã khuya. Xung quanh yên t)nh khác th°Ýng. Không mÙt ti¿ng Ùng nhÏ. Không ti¿ng mu×i vo ve. Không c£ ti¿ng xe Áu Áu quen thuÙc të xa vÍng l¡i nh° mÍi ngày. Anh n±m b¥t Ùng r¥t lâu, miên man suy ngh) t¡i sao ng°Ýi ta, cå thà là th±ng b¡n thân cça anh, ít ra mÙt thÝi tëng thân, có thà "sành iÇu" ¿n méc n uÑng theo cách ghê tßm ¥y. H¡n th¿, ng°Ýi ta còn muÑn kéo anh vào. Vì sao Long, mÙt th±ng nhà quê ch¥t phác nh° anh, mÙt sinh viên giÏi, mÙt trí théc, mÙt nhà kinh doanh thành ¡t, l¡i trß thành ng°Ýi nh° anh th¥y hôm nay? Vì sao anh ta có thà làm nÕi mÙt viÇc nh° v­y? ó là tÙi ác, là thú tính, là phi ¡o éc, là...

B¥t chãt Phi Hùng nghe có ti¿ng Ùng r¥t kh½. Hình nh° ti¿ng b°Ûc chân rón rén. Anh chú ý l¯ng nghe. Không, không có gì thêm. Xung quanh v«n là sñ im l·ng tuyÇt Ñi. §u anh ong ong, au nhéc. "Ch¯c mình t°ßng t°ãng th¿ thôi. Cía có chÑt tñ Ùng, óng vào là tñ khóa luôn. Không ng°Ýi nào, con v­t nào, dù nhÏ, có thà lÍt vào °ãc." Yên tâm ph§n nào, v«n ß t° th¿ n±m ngía b¥t Ùng, anh trân trân nhìn lên tr§n nhà tÑi om và l¡i miên man suy ngh). MÙt chÑc sau, ti¿ng b°Ûc chân r¥t nh¹ và bí ©n kia l¡i xu¥t hiÇn. H¡n th¿, m×i lúc mÙt rõ h¡n, nghe g§n h¡n. Hình nh° nó ang b°Ûc l¡i ch× anh n±m. Ch¯c ch¯n nh° v­y, không thà nh§m °ãc. Tim anh ­p lo¡n x¡, các ý ngh) nh° bË tê liÇt. L¥y h¿t can £m, anh ngo£nh §u nhìn vÁ phía cía ra vào, n¡i có núm iÇn công-t¯c ang Ï hÓng hÓng mÙt cách y¿u Ût. Tuy nhiên, trong cn phòng tÑi om nó cing ç sáng à anh nhìn th¥y mÙt bóng en nhÏ, th¥p tròn ang di Ùng ch­m ch¡p. G·p cái nhìn cça anh, nó dëng l¡i và ch¯c cing ang chm chú nhìn anh.

- Ai ¥y? - anh hÏi to. Không có ti¿ng áp l¡i. Cái bóng en bé nhÏ v«n éng im. RÓi nó b°Ûc l¡i g§n anh, mÙt bên vai sÇ xuÑng. KiÃu i cà nh¯c cça ng°Ýi thÍt ho·c au chân. - Ai? Ai ¥y? - Anh kêu to l§n nïa, rÓi trong c¡n ho£ng sã tÙt Ù, anh vùng d­y, ch¡y bÕ vÁ phía chi¿c công-t¯c èn.

- Ôi!..

Phi Hùng ôm m·t th£ng thÑt khi d°Ûi ánh èn sáng rñc chãt nhìn th¥y mÙt con khÉ nhÏ ang éng tr°Ûc m·t mình. Chính con khÉ ß nhà hàng ng°Ýi Tàu. Con khÉ bË chém m¥t chÏm §u vÛi hÙp sÍ bây giÝ trÑng r×ng, và mÙt chân, chân ph£i, ã bË ch·t cåt g§n h¿t c£ bàn. Nó không hÁ có v» dï tãn, không có ý Ënh làm h¡i ai, là iÁu khi¿n anh th¥y á sã. Nó chÉ éng yên nhìn anh, cing cái nhìn van xin ¥y nh° ß nhà hàng, chÉ thêm n×i au, n×i au cça con v­t tÙi nghiÇp. ChÉ van xin và n×i au. Không có téc gi­n ho·c tr£ thù. Nó vái anh m¥y cái rÓi chìa bàn tay à ngía tr°Ûc m·t, kiên nh«n chÝ. "Nó xin mình cái gì chng?" anh ngh). Bây giÝ sñ sã hãi ã bi¿n m¥t, thay vào ó là lòng th°¡ng và n×i au, n×i au cça con ng°Ýi ang ho£ng sã và b¥t lñc. au cho con v­t bé bÏng bË con ng°Ýi b¯t làm v­t hy sinh à thÏa mãn thú ch¡i ê tiÇn cça mình. "Nh°ng nó xin gì? Mình có thà cho nó gì ?"

Lúng túng và mÙt cách vô ý théc, Phi Hùng cho hai tay vào túi áo vét. Chi¿c áo mÛi, là ph³ng phiu và ch³ng bao giÝ anh à gì trong túi, th¿ mà lúc này chúng h¡i cÓm cÙm. Anh ng¡c nhiên lôi cái cÓm cÙm ¥y ra, rÓi ngay l­p téc vét chúng xuÑng sàn nhà. MÙt bàn chân khÉ còn dính máu và ph§n chóp hÙp sÍ bË dao chém s¯c gÍn còn nguyên v¹n. Thì ra nh° thà trêu anh th¿ ch°a ç, th±ng Long Má còn lén gi¥u vào túi áo b¡n hai thé này à làm anh ph£i khi¿p sã l§n nïa.

Trong khi anh bàng hoàng éng Ý ng°Ýi thì con khÉ nhanh nh¹n nh·t chóp sÍ ·t lên §u và ch¯p bàn chân cåt vào ch× ci. Nó nhìn anh bi¿t ¡n, l¡y ba cái rÓi l·ng l½ i ra khÏi phòng, chân không còn cà nh¯c. ChÉ lúc này anh mÛi nh­n th¥y cánh cía ã bË mß të bao giÝ.

* Ngày hôm sau Phi Hùng °ãc °a vào bÇnh viÇn. Sau ó mÙt tháng thì anh bË chuyÃn tÛi mÙt nhà th°¡ng iên cça thành phÑ. iên n·ng, ¿n méc ng°Ýi ta ph£i xích ho·c có ch¿ Ù giám sát ·c biÇt. Th¿ mà m¥y l§n anh khôn khéo trÑn khÏi bÇnh viÇn.

Të mÙt thanh niên có hÍc dÅ th°¡ng, mÙt công chéc §y triÃn vÍng °ãc b¡n bè kính nÃ, tr°Ûc sñ ng¡c nhiên cça mÍi ng°Ýi, Phi Hùng b×ng trß thành mÙt th±ng iên qu§n áo rách r°Ûi b©n thÉu, n båi n±m bÝ, lang thang h¿t n¡i này ¿n n¡i khác, khi¿n ai nhìn cing l¥y làm ái ng¡i, ·c biÇt các Óng nghiÇp và nhïng ng°Ýi quen bi¿t.

Ng°Ýi ta ng¡c nhiên nh­n th¥y th±ng iên này hay la cà bãi chã à nh·t nhïng chi¿c mÏm gáo dëa, luôn qu¥y r§y các cía hàng thËt chó, nn nÉ xin chân chó. Hai thé này, ch³ng hiÃu à làm gì, nó ki¿m °ãc khá nhiÁu, ch¥t §y chi¿c bË cói luôn eo bên hông. Ai hÏi, nó nh¥t Ënh không nói, chÉ c°Ýi, nhe hàm rng tr¯ng h¿u. Nó c°Ýi mà trông nh° khóc. TÙi nghiÇp.

Còn Long Má thì sao? H¯n có ý théc °ãc r±ng chính h¯n và cái thói sành iÇu tai ác kia cça h¯n ã ©y b¡n ¿n n°Ûc này không? Có thà có mà cing có thà không. Tính h¯n hay quên, nh¥t là quên viÇc h¯n ã làm và các h­u qu£ cça nó. Mà rÓi cing có thà h¯n l­p lu­n sñ viÇc theo cách riêng cça mình. Nh°ng mÙt iÁu có thà xác minh °ãc. ó là viÇc h¯n cing th°¡ng th±ng iên này, mÙt thÝi tëng là b¡n thân cça h¯n. Cå thà là có l§n b¥t chãt g·p nó, h¯n ã hào phóng ãi nó mÙt bïa c¡m båi. MuÑn n gì thì n, s°Ûng ch°a! Lúc chia tay, h¯n còn dúi cho nó m¥y nghìn tiÁn l», khi¿n th±ng kia mëng run, vëa i vëa c°Ýi. MÙt nå c°Ýi m¿u máo.

Còn Long Má thì éng nhìn theo, buông mÙt câu:

- Cái th±ng này hóa ra th¿ mà Ùc áo. SÑng iên. Làm th±ng iên. Sành iÇu ra ph¿t!

H¯n v«n ti¿p tåc làm n phát ¡t. V«n Áu ·n tham dñ các hÙi nghË tuyên d°¡ng nhïng nhà kinh doanh tr». Nghe nói h¯n còn là nhà të thiÇn lÛn. ThÉnh tho£ng h¯n v«n ¿n phÑ ng°Ýi Tàu kia, có lúc d«n thêm b¡n à khai sáng cho hÍ ôi chút vÁ cái thuy¿t n ch¡i sành iÇu cça h¯n. Cing có thà h¯n ã làm nhiÁu ng°Ýi khác nïa phát iên nh° Phi Hùng mà chúng ta bi¿t.

Hà NÙi, 8.7.2002

Ng°Ýi lính Mù m·c th°Ýng phåc (truyÇn ng¯n §u tay cça Thái Bá Tân, 1979) Ng°Ýi vi¿t: Thái Bá Tân 02/07/2009

TruyÇn ng¯n. Thái Bá Tân

"Xin phép ông. Tôi là Clark, Henry Clark, cñu chi¿n binh ViÇt Nam. H¡n th¿, tôi là k» ph¡m tÙi, mÙt tên gi¿t ng°Ýi. Gi¿t Óng bào ông. Và vì th¿, hôm nay tình cÝ g·p ông, mÙt ng°Ýi ViÇt Nam phía bên kia, tôi muÑn °ãc nói ôi iÁu.

Tôi nh­p ngi nm 1966, khi còn hÍc dß khoa Lu­t tr°Ýng ¡i hÍc TÕng hãp Flôria. T¥t c£ x£y ra th­t tình cÝ và nhanh chóng. MÙt hôm có ng°Ýi tñ giÛi thiÇu là ¡i diÇn Nhà Tr¯ng ¿n tr°Ýng tôi nói chuyÇn. Trong suÑt ba ti¿ng liÁn ông ta nói mÙt m¡ch không nghÉ vÁ cuÙc chi¿n tranh b£o vÇ tñ do ß ViÇt Nam, vÁ sé mÇnh lËch sí cça ng°Ýi Mù nói chung và cça thanh niên chúng tôi nói riêng Ñi vÛi cuÙc chi¿n tranh ó. Nhïng l§n nói chuyÇn nh° th¿ kà ra không ph£i hi¿m ß tr°Ýng tôi, nh°ng l§n này tôi ã xúc Ùng th­t sñ. K¿t qu£ là ngay hôm ó tôi tìm g·p diÅn gi£, b£o ông ta tôi muÑn tình nguyÇn sang ViÇt Nam chi¿n ¥u, b£o vÇ nhïng gì ông ta vëa nói mÙt cách r¥t hay và say s°a kia.

Ba tháng sau tôi ã có m·t ß ViÇt Nam, téc là cuÑi tháng Tám nm 1966. Tôi °ãc sung vào mÙt ¡n vË lính thu÷ ánh bÙ, và m¥y tu§n sau ¿n à Nµng mà ch³ng qua mÙt lÛp hu¥n luyÇn hay t­p tr­n nào, MÍi viÇc x£y ra nhanh và ¡n gi£n. Sau này tôi mÛi bi¿t bÑ m¹ tôi ã ch¡y chÍt xin cho tôi mÙt chân "vn phòng" ß bÙ tham m°u nào ó à khÏi ra tr­n, và yêu c§u cho tôi sang ViÇt Nam sÛm à nhanh chóng h¿t h¡n trß vÁ Mù.

Th¿ là tôi °ãc làm th° ký riêng cho McPherson, mÙt ¡i tá tr» phå trách công tác bình Ënh các m·t tr­n phía B¯c, chuyên óng chÑt ß à Nµng, hÍa ho±n l¯m mÛi dùng trñc thng thË sát tình hình hay vÁ Sài Gòn hÍp.

Công viÇc cça tôi nói chung không có gì phéc t¡p, thÉnh tho£ng làm mÙt b£n tÕng hãp tình hình dña trên tin téc các n¡i gíi vÁ cho McPherson. Tôi mau chóng chi¿m °ãc c£m tình cça ông ta, l¡i có vn hóa nên nhiÁu l§n °ãc giao c£ viÇc th£o các báo cáo quan trÍng gíi lên c¥p trên, ông ta chÉ xem l¡i l§n cuÑi. Tuy nhiên, tôi b¯t §u th¥y chán cái công viÇc nh¹ nhàng, dÅ dãi và quá yên t)nh này. Tôi muÑn mÙt cái gì sôi Ùng và m¡o hiÃm h¡n. L¥y cÛ i n¯m tình hình thñc t¿, tôi xin phép McPherson thÉnh tho£ng °ãc theo trung oàn lính thçy ánh bÙ Mù óng c¡nh tham gia các cuÙc hành quân bình Ënh. Ông ta Óng ý. Tr°Ûc ó tôi ã kËp b¯t b¡n vÛi mÙt s) quan tr» là trung uý James Franklin ß trung oàn ó. James là mÙt tay táo b¡o và cing thích phiêu l°u nh° tôi. Tôi nhiÁu l§n theo anh ta ra các vùng xung quanh à Nµng. Trong các cuÙc hành quân ó, lúc §u tôi chÉ óng vai mÙt ng°Ýi quan sát, nh°ng sau thì tham gia thñc sñ nh° nhïng ng°Ýi khác. Måc tiêu cça chúng tôi là nhïng vùng °ãc nghi có nhiÁu vi-xi ho¡t Ùng phá rÑi. Chúng tôi ph£i tiêu diÇt hÍ Ã Ùi quân bình Ënh ¿n gom dân l­p ¥p chi¿n l°ãc. D§n d§n tôi cing b¯n và làm nhïng viÇc khác nh° nhïng ng°Ýi xung quanh. Th­t ra lúc §u tôi có h¡i ngài ng¡i ôi chút, nh°ng cái c£m giác ng¡i ngùng ¥y cing chóng trôi qua vì tôi ngh) chi¿n tranh là chi¿n tranh, anh không b¯n ng°Ýi ta cing b¯n anh. Sau nïa ph£i thú nh­n r±ng m×i l§n °ãc bóp cò, °ãc châm lía Ñt nhà, tôi l¡i có cái c£m giác lâng lâng khó t£. Tôi bË kích thích. MÙt b£n nng tàn b¡o nào ¥y tr×i d­y trong tôi. Nhïng lúc nh° th¿ tôi chãt nhÛ các sách báo và phim £nh ly kó, rùng rãn mà tôi ã Íc và xem r¥t nhiÁu ß Mù. Tôi hãnh diÇn vì chính mình bây giÝ cing là mÙt nhân v­t anh hùng nh° th¿. Ngh)a là tôi ang say, say vÛi úng ngh)a th­t cça nó, téc là vì r°ãu - trong nhïng cuÙc hành quân ¥y, bao giÝ tôi cing uÑng, và uÑng nhiÁu. Tôi say c£ vÛi các £o £nh ngây ng¥t cça chính b£n thân. Cé th¿ tôi ti¿p tåc sÑng trong c¡n say ¥y cça mình và gây tÙi ác. Vâng, gây tÙi ác mà không hÁ ý théc gì vÁ iÁu ó. Ch¯c ch¯n tôi s½ còn ln thêm trên con °Ýng dÑc ¥y, n¿u không nhÝ mÙt hôm, mÙt viÇc x£y ra làm tôi tÉnh ngÙ..."

Ng°Ýi ang ngÓi tr°Ûc m·t tôi ngëng nói. Ông ta tr¡c bÑn m°¡i tuÕi, tóc c¯t ng¯n nh°ng ch£i m°ãt, chi¿c khn mÏng màu xanh l¡ g¥p n¿p d¯t lé trên chi¿c túi áo vét. Ông là Henry Clark, ng°Ýi Mù, cñu chi¿n binh nh° ông ta, dù không ai hÏi, ã tñ giÛi thiÇu.

Vào mÙt trong nhïng êm trng nÕi ti¿ng ß Lêningrát, khi tôi ang ngÓi mÙt mình uÑng r°ãu và nghe nh¡c trong khách s¡n "Tháng M°Ýi" thì ông ta tìm ¿n à làm quen. Hình nh° ông ta ã theo dõi tôi të tr°Ûc, chÍn lúc tôi ngÓi mÙt mình ¿n à b¯t chuyÇn. Sau ít câu mào §u xã giao, ông ta ã b¯t §u ngay câu chuyÇn tñ b¡ch này cça mình. Ch¯c ông ta ¥p ç nó të lâu và ang r¥t c§n °ãc nói ra. Tôi vÑn tÑt nghiÇp ¡i hÍc ngo¡i ngï Mátxc¡va, lúc ¥y, chính xác là tháng B£y nm 1975, tôi °ãc cí làm phiên dËch ti¿ng Nga - Anh cho mÙt oàn cán bÙ cça MiÁn Nam ang ß thm Liên Xô và Thåy iÃn. Tôi l·ng im nghe ông nói, tò mò muÑn bi¿t câu chuyÇn s½ i ¿n âu.

"Vào mÙt êm hè nóng nñc, kho£ng m°Ýi tháng kà të ngày tôi rÝi Mù, - Henri kà ti¿p. - James °ãc lÇnh d«n ¡i Ùi cça mình ¿n "trëng ph¡t" mÙt làng nhÏ, r¥t ti¿c tôi không nhÛ tên, cách à Nµng âu h¡n nm m°¡i cây sÑ, vì làng này tr°Ûc ó m¥y ngày ã b¥t ngÝ nÕ súng gi¿t ch¿t ba cÑ v¥n Mù, mÙt trung tá ViÇt Nam và c£ tiÃu Ùi lính Sài Gòn i theo b£o vÇ. ó là mÙt vùng an toàn. Ngay sau khi sñ viÇc x£y ra, mÙt trung Ùi ViÇt Nam CÙng hòa °ãc phái ¿n nh°ng bË du kích làng này ánh tr£ và suÑt ngày không tài nào vào °ãc. Vì th¿ mÛi ph£i iÁu ¡i Ùi lính thçy ánh bÙ Mù do James chÉ huy. Tôi theo James hành quân, ¿n n¡i thì trÝi g§n sáng. Nh° trong nhïng tr°Ýng hãp t°¡ng tñ, James gÍi pháo cho giã hÓi lâu vào làng, và chÉ khi tin ch¯c trong làng không còn ai sÑng sót, anh ta mÛi Ñc quân lò dò ti¿n lên. L§n này qu£ úng trong làng không còn ai th­t. Cây cÑi bË ch·t ngang t¡i t£. Nhà Õ s­p, m·t ¥t bË ¡n pháo cày tung nham nhß. TuyÇt không th¥y mÙt bóng ng°Ýi nào. Xác ch¿t cing không. Thì ra h§u h¿t dân trong làng ã bÏ i n¡i khác të êm tr°Ûc. Bñc mình vì không còn ai à trëng ph¡t, l¡i bË cái nóng dày vò, chúng tôi ôm súng i lang thang kh¯p làng, g·p cái gì b¯n cái ¥y, th­m chí suýt làm ch¿t mÙt tên trong trung Ùi lính Sài Gòn làm nhiÇm vå "dò °Ýng" vào làng tr°Ûc ó, b¥y giÝ ang tÏa i v¡ vét nÑt sÑ gà lãn ng°Ýi ta ch°a mang i kËp.

Tôi theo James såc vào mÙt ngôi nhà lãp tôn nhÏ may m¯n ch°a bË ¡n pháo phá s­p. Vì nó lãp tôn nên tôi không thà dÅ dàng châm lía Ñt nh° các nhà khác. iÁu này làm tôi r¥t téc gi­n. Trong nhà không có ai. James lia mÙt bng vào béc £nh chåp mÙt ông già m·c áo dài en, qu§n tr¯ng, khn x¿p, hai tay à yên trên §u gÑi, ang mÉm c°Ýi nhìn chúng tôi të trên t°Ýng. Tôi cing lia mÙt bng ti¿p theo vào n£i chuÑi và m¥y qu£ qu¥t b±ng nhña phç §y båi trên bàn thÝ. C£ tôi và James hôm ¥y uÑng nhiÁu h¡n ngày th°Ýng. UÑng tr°Ûc khi rÝi cn cé, tr°Ûc khi xông vào làng và c£ bây giÝ, giïa Ñng Õ nát này. Chúng tôi th¥y chân tay ngéa ngáy. Ph£i b¯n, ph£i phá, ph£i gi¿t mÙt ng°Ýi nào ó. à tr£ thù cho nhïng Óng chçng bË gi¿t h¡i °? Vì tñ do? Vì lý t°ßng? Có thÃ. Nh°ng iÁu quan trÍng nh¥t là lúc ¥y chúng tôi th¥y mình là nhïng ng°Ýi chi¿n th¯ng, nhïng ng°Ýi anh hùng thñc sñ, có séc m¡nh và có quyÁn trëng ph¡t Ñi thç. Trong khi James låc lÍi trong nhà, tôi bÏ ra phía sau. MÙt qu£ pháo r¡i trúng v°Ýn, khoét sâu mÙt hÑ khá lÛn. ¥t Ï b¯n ra bÑn phía. Þ góc v°Ýn, cách ch× tôi éng h¡n chåc mét có mô ¥t nhô cao, bên c¡nh là mÙt båi cây r­m. Tôi ng¥t ng°áng b°Ûc l¡i g§n, ngón trÏ tay ph£i luôn à sµn trên cò súng kh©u tiÃu liên mÛi toanh.

B¥t chãt tôi éng sïng l¡i. Tr°Ûc m·t tôi là mÙt éa bé gái Ù sáu tuÕi, tóc rÑi, ang thút thít khóc bên xác mÙt ng°Ýi àn bà n±m s¥p, §u và l°ng bË trúng ¡n §y máu. Tôi không nhìn rõ m·t, nh°ng oán có l½ là m¹ hay là bà nó. Bà này n±m v¯t trên miÇng mÙt chi¿c hÑ vôi ã c¡n n°Ûc, còn éa bé thì ß phía d°Ûi. Nó m·c chi¿c qu§n en dài, không áo, ng°Ýi lem luÑc ¥t và nhÍ. Th¥y tôi và kh©u súng ang ch)a vÁ phía nó, con bé ng©ng lên nhìn vÛi ôi m¯t mß to ng¡ ngác, nh° muÑn hÏi tôi là ai và t¡i sao l¡i ß ây. Tôi cing éng im, nheo m¯t nhìn nó. Cé th¿ kéo dài mÙt lúc lâu. T¥t nhiên trong suÑi thÝi gian ¥y, kh©u tiÃu liên cñc nhanh cça tôi cing nhìn nó b±ng con m¯t duy nh¥t mß to và b¥t Ùng cça mình. Nó h¿t nhìn tôi l¡i nhìn kh©u súng. CuÑi cùng nó hiÃu. Nó b×ng co rúm ng°Ýi, kêu to mÙt ti¿ng gì ¥y tôi không rõ. RÓi v«n không dám nhÏm d­y, vÛi ôi m¯t mß to nh°ng không còn ng¡c nhiên nh° tr°Ûc, mà §y v» ho£ng sã, nó l¡i nhìn nh° dán vào hÍng súng. Nó l§n tay sÝ s«m, lê ng°Ýi vÁ phía sau.

Tôi v«n éng im. Nghe ti¿ng kêu, lúc ¥y không hiÃu të âu James ch¡y ra. Có l½ sñ im l·ng làm con bé thêm sã. Khi ã tÛi mép bên kia và không thà lùi thêm °ãc nïa, nó éng khñng l¡i, hÕn hÃn thß. Nó v«n không rÝi m¯t khÏi kh©u súng cça tôi. CuÑi cùng, b¥t ngÝ cho c£ tôi l«n Jamse, nó b×ng líu ríu nói mÙt câu gì ¥y th­t dài, rÓi nhanh nh¹n bò lên miÇng hÑ. Tôi t°ßng nó bÏ ch¡y, nh°ng không. Nó éng sïng l¡i mÙt giây nh° cân nh¯c l§n cuÑi quy¿t Ënh cça mình, rÓi råt rè i vÁ phía tôi, hai bàn tay bé nhÏ dính §y ¥t và máu gi¡ cao tr°Ûc m·t. Sau này tôi mÛi hiÃu lúc ¥y có l½ nó ch¯p tay van l¡y tôi tha ch¿t. James là ng°Ýi §u tiên lên ti¿ng. Anh ta phá lên c°Ýi to, không ngÛt miÇng kêu "tÑt! tÑt!" rÓi móc túi l¥y chi¿c "Canon" tí hon lúc nào cing mang theo ng°Ýi, chåp ngay cái c£nh ngÙ ngh)nh và khá Ùc áo này. Tôi quên nói James là mÙt tay r¥t mê chåp £nh, và £nh anh ta chåp nhiÁu l§n °ãc gi£i, tr°ng bày trong các cuÙc triÃn lãm £nh ß New Jork và nhiÁu n¡i khác trên n°Ûc Mù. Còn tôi thì lúc ¥y v«n éng yên. Tôi nh° bË thôi miên, vô tri giác. Ôm ch·t kh©u súng trong tay, tôi trân trân nhìn vào ôi m¯t mß to cça nó lúc này à lÙ ç các thé tình c£m l«n lÙn - ng¡c nhiên, ho£ng sã và hy vÍng.

Con bé v«n tëng b°Ûc nhích d§n vÁ phía tôi. B¥t ngác, tôi cing lùi l¡i, m¯t v«n không rÝi nó. C£ nòng súng cing v­y. Tôi sã. Có l½ th¿. Tôi sã nó Ùng vào ng°Ýi tôi, níu l¥y §u súng cça tôi, hay bi¿t âu, có thà c¯n ho·c gi¿t tôi. Th§n kinh tôi h¿t séc cng th³ng. Khi tôi không thà lùi °ãc nïa vì l°ng ã ch¡m t°Ýng nhà, cing là lúc con bé gi¡ ôi tay x°¡ng x©u và d°Ûn bÙ ngñc à tr§n, g§y gò cça nó vÁ phía tr°Ûc trong mÙt hành Ùng tuyÇt vÍng cuÑi cùng Tôi b×ng th¥y rân rân ß §u ngón trÏ tay ph£i. Và tôi... và tôi..."

"Và anh ã bóp cò?" - Tôi nhìn th³ng vào m¯t ông ta, hÏi.

Henry không tr£ lÝi ngay, kh½ thß dài, hÓi lâu nhìn xuÑng m·t bàn.

"Vâng, và tôi ã bóp cò... Tôi ã gi¿t nó. Ngh)a là chính tôi cing ã tñ gi¿t và céu sÑng tôi..."

Có l½ sã tôi không hiÃu, ông ta vÙi nói ti¿p:

"úng th¿, vâng, úng th¿. Tôi gi¿t tôi vì cái ch¿t cça éa bé luôn ám £nh tôi, không cho tôi có °ãc cuÙc sÑng bình th°Ýng nh° nhïng ng°Ýi khác. Tôi céu tôi vì chính nó ã ánh théc tôi d­y khÏi c¡n say mù quáng kia, bi¿n tôi thành mÙt ng°Ýi khác h³n. Mà thôi, à tôi kà ông nghe mÙt cách trình tñ nhïng gì x£y ra sau ó. Ông không vÙi ché?" Tôi l¯c §u, và ông ta l¡i kà ti¿p:

"Th¿ là tôi bóp cò. MÙt bng ¡n bay ra khÏi hÍng súng, khÏi cái con m¯t duy nh¥t, en kËt và im l·ng kia mà con bé v«n n¡m nÛp lo sã. Ti¿ng nÕ vang, gÍn và ch¯c. Con bé bË b¯n vào ngñc khi ang gi¡ hai tay vÁ phía tr°Ûc. Hai con m¯t mß to nhìn trëng trëng tôi, kó l¡ l¯m. B¯n xong, ph£i mÙt lúc lâu tôi mÛi bình t)nh trß l¡i, mÛi ý théc h¿t viÇc mình vëa làm. Tôi có mÙt c£m giác m¡ hÓ, khó hiÃu nh° vëa nhá tay ánh r¡i cái gì ¥y r¥t quý. Tr°Ûc ó tôi ã tëng gi¿t ng°Ýi, nh°ng ch°a bao giÝ có c£m giác nh° v­y. Bây giÝ t¥t nhiên tôi cÑ tìm cách tñ biÇn b¡ch cho hành Ùng cça mình. Tôi b¯t tôi ph£i tin là con bé xông lên à gi¿t tôi, và tôi có quyÁn tñ vÇ. Không Õn. Vì nó khóc, nó xin tôi c¡ mà. V£ l¡i, ng°Ýi nó bé th¿ làm th¿ nào vÛi tÛi cÕ tôi à bóp? Th¿ thì t¡i súng tôi tñ Ùng nh£ ¡n. Nh°ng v­y thì sao l¡i vào nó mà không vào ng°Ýi khác, James ch³ng h¡n? Hay vì lúc ¥y tôi say r°ãu, và l×i t¥t c£ chÉ t¡i cái ngón tay ngu ngÑc vô tri giác này? Tôi b¥t lñc, cau có vÛi chính b£n thân mình. CuÑi cùng tôi cing tìm °ãc cho mình mÙt cái à b¥u víu, tuy không ch¯c ch¯n l¯m. Tôi l­p lu­n r±ng là lính, tôi ph£i b¯n vào Ñi ph°¡ng, ph£i bi¿t tàn b¡o, không nên và không có quyÁn tÏ ra mÁm y¿u, dù mÙt tr°Ûc mÙt éa bé. Và à chéng minh cho ý ngh) ó cça mình, tôi liÁn nâng súng lia kh¯p n¡i, th­m chí còn hò hét, quát tháo mÍi ng°Ýi làm theo. Th­t ra tôi ã th§m bi¿t tr°Ûc t¥t c£ nhïng viÇc ¥y là g°ãng g¡o, và ti¿ng súng, ti¿ng quát cça tôi không thà át nÕi mÙt ti¿ng gì ó m¡ hÓ, nhÏ nh» thôi, nh°ng ang n±m sâu trong áy lòng và b¯t tôi trß l¡i vÛi chính cái tôi th­t cça mình.

Lúc §u tôi ngh) có l½ tôi ang bË mÙt cú "sÑc" vÁ tinh th§n, th§m hy vÍng nó s½ nhanh chóng trôi qua cùng thÝi gian và hoàn c£nh. Tôi xin phép McPherson i nghÉ à L¡t hai tu§n. Þ ¥y, tôi cÑ quên mình trong các trò gi£i trí nh° t¥t c£ các s) quan Mù khác të các n¡i vÁ ây sÑng và h°ßng thå g¥p cho bõ nhïng ngày cng th³ng ß m·t tr­n. K¿t qu£ không nh° tôi mong ãi. Tôi b¯t §u nghi ngÝ vÁ nhïng suy ngh) cça mình. Nh° ông bi¿t, të nghi ngÝ b£n thân chuyÃn sang nghi ngÝ cái khác cing là iÁu dÅ hiÃu. Cùng mÙt sñ viÇc, mÙt hiÇn t°ãng, tr°Ûc kia và bây giÝ tôi nhìn khác nhau. M×i l§n nghe súng nÕ, ngón trÏ tay ph£i tôi l¡i rân rân, và tr°Ûc m¯t l¡i hiÇn lên hình £nh éc bé ViÇt Nam kia. H¡n th¿, chính hình £nh ¥y vÛi ôi m¯t nhÏ trëng trëng nhìn lên ã buÙc tôi suy ngh) l¡i vÁ mÍi chuyÇn.

Th¿ ¥y, d§n d§n ý théc chÑng chi¿n tranh °ãc hình thành trong tôi, b¯t §u të mÙt sñ kiÇn ng«u nhiên tác Ùng m¡nh m½ vÁ tâm lý, ti¿p ¿n là mÙt quá trình nghi ngÝ, d±n v·t, chán n£n, cho ¿n khi tìm ra ph§n nào sñ thñc... "

"Ông không ngh) cái giá à tìm ra sñ th­t ¥y ¥y là quá ¯t à, th­m chí mÙt ph§n sñ th­t nh° ông nói? - tôi nói xen vào. - Ông xem, n¿u à mÙt ng°Ýi lính Mù théc tÉnh, mÙt éa bé nh° th¿ ph£i ch¿t, thì..."

"Vâng, tôi hiÃu. T¥t nhiên là không thà nh° th¿. Tôi bË d±n v·t, ông bi¿t, ¥y th¿ mà nhiÁu khi tôi v«n ngh) cái ngày áng nguyÁn rça kia cing không ph£i không có ích cho tôi. Ông thí t°ßng t°ãng xem, n¿u tôi không g·p éa bé ¥y, không buÙc ph£i mÙt l§n b¯t mình nhìn xuÑng ôi tay mà suy ngh)... N¿u tôi cé th¿ ti¿p tåc sÑng trong c¡n say mù quáng ¥y và cé th¿ ti¿p tåc Ñt, gi¿t, mà không hÁ ngh) ang làm gì thì... Th­t kinh khçng!"

Henry Clark ngÓi im lúc lâu, hai tay à h³n lên m·t bàn, ngón trÏ tay ph£i tr¯ng, khá thon và dài mi¿t miÇng chi¿c cÑc cao cÕ b±ng pha-lê trong suÑt. B¥t giác tr°Ûc m·t tôi chãt hiÇn lên khuôn m·t lem luÑc vÛi ôi m¯t mß to §y ho£ng sã cça mÙt bé gái ang ch¯p tay van l¡y th±ng lính Mù to lÛn ëng gi¿t nó. Thawngff Mù ¥y hiÇn ang ngÓi tr°Ûc tôi. RÓi éa bé ¥y bi¿n m¥t, nh°Ýng ch× cho t°ãng éc bà Maria vÛi ôi m¯t xanh cing ng°Ûc nhìn lên vÛi hai tay khép vào nhau tr°Ûc ngñc. RÓi bà ta cing bi¿n i nÑt, và kia, xác hai éa bé, cing gái, mÙt b£y tuÕi, mÙt ba tuÕi Áu là con bác tôi, ang ôm nhau ngç trong nhà. Máy bay Mù ­p ¿n ném bom na-pan, không ch¡y kËp, chúng bË thiêu cháy, en xËt và nham nhß nh° hai o¡n g× ng¯n ang cháy dß. Lúc ó là §u nm 1967, úng dËp tôi vÁ phép thm nhà. Chính tay tôi tñ bÛi trong Ñng tro mÛi dÙi n°Ûc còn bÑc khói à tìm xác hai éa cháu. Không hiÃu l§n ¥y th±ng Mù ném bom làng tôi có bË hai cái ch¿t này théc tÉnh, ám £nh nh° Ñi vÛi ông ng°Ýi Mù này hay không? Ch¯c không, vì h¯n bay cao quá, nhanh quá, và có l½ ti¿ng khóc y¿u Ût cça cháu tôi cing khó mà át nÕi ti¿ng rú máy bay ph£n lñc à lÍt vào tai h¯n. Ph£i ch³ng vì th¿ mà h¯n có quyÁn yên tâm bay ti¿p, b¯n phá ti¿p? ôi m¯t tôi vô tình l¡i dëng l¡i trên ngón trÏ tay ph£i cça Henry. "Ông kà ti¿p i" - tôi nh¯c ông ta.

Henry v«n ngÓi im nh° không nghe tôi nói, mãi lúc sau mÛi lên ti¿ng:

"CuÑi cùng tôi quy¿t Ënh bÏ vÁ Mù, và càng sÛm càng tÑt. Tr°Ûc h¿t à xa lánh cái cuÙc chi¿n mà tôi chán ghét này. Ngoài ra còn nhiÁu nguyên nhân khác, và mÙt trong nhïng nguyên nhân ó là ôi m¯t cça éa bé.

Tuy còn m¡ hÓ, nh°ng có thà nói lúc ¥y tôi ã quy¿t Ënh rÝi ViÇt Nam nh° mÙt ng°Ýi lính ph£n chi¿n. Tôi không muÑn ti¿p tåc l·p l¡i nhïng iÁu tr°Ûc ¥y vô tình tôi m¯c ph£i. Tôi muÑn làm viÇc gì ó khác h³n à chéng tÏ vÛi l°¡ng tâm, r±ng tôi ã nhìn th¥y sñ th­t, ã thay Õi và ang thñc sñ muÑn hÑi c£i. Th¿ nh°ng oái om thay, mÍi viÇc x©y ra không nh° tôi muÑn".

"Sao, - tôi hÏi, - lúc ¥y ông không vÁ Mù °ãc à?"

"Có. Ba tháng sau tôi có cái quy¿t Ënh ¥y. Tôi ã vÁ Mù, vÁ v)nh viÅn, nh°ng ti¿c thay l¡i b±ng cách khác. Trong mÙt chuy¿n bay quan sát tr­n Ëa, trñc thng cça chúng tôi trúng ¡n. McPherson và mÙt thi¿u tá cùng i ch¿t ngay, tôi và viên phi công bË th°¡ng n·ng. Tôi bË gãy mÙt chân, gãy h³n, t­n §u gÑi. Khi tÉnh l¡i, tôi th¥y mình ang ß bÇnh viÇn. Sau ó ra viÇn, tôi trß vÁ Mù vÛi mÙt chi¿c chân gi£, mÙt huân ch°¡ng mà tôi °ãc th°ßng sau vå tai n¡n ¥y, và, không nói ông cing bi¿t, vÛi mÙt t¥m lòng n·ng tr)u. Tôi Ënh bÏ vÁ Mù à ph£n Ñi chi¿n tranh, th¿ mà nay trong gi¥y xu¥t ngi l¡i ghi rõ r±ng tôi là quân nhân vÁ n°Ûc vì "không còn kh£ nng phåc vå trong quân Ùi". Tôi ã là ng°Ýi thëa ß ¥t ViÇt Nam này, vì tôi không thà ti¿p tåc càn quét, b¯n gi¿t, Ñt phá..."

Henry tó mÙt tay vào c±m, dáng tr§m ngâm.

"Vâng, th¿ là tôi vÁ Mù vÛi mÙt tâm tr¡ng khác h³n lúc i. Tôi r¥t buÓn và khÕ tâm, nh¥t là thÝi gian §u. Tôi không thà bình t)nh nhìn con tôi nh° nhïng ng°Ýi bÑ khác nhìn con mình, vì m×i l§n nó gi¡ tay òi bá cÕ, tr°Ûc m·t tôi l¡i hiÇn lên hình £nh ôi tay bé nhÏ dính §y cát và máu cça éa bé gái ViÇt Nam nÍ. NhiÁu khi tôi ngh) t¥t c£ t¡i tôi quá a c£m và mÁm y¿u. Ph£i céng r¯n, ph£i g¡t bÏ nhïng gì liên quan ¿n quá khé, và chÉ sÑng vÛi hiÇn t¡i, n¿u c§n, b¥t ch¥p c£ l°¡ng tâm, ¡o éc mà sÑng. Tôi ã thí, và thú th­t vÛi ông, làm th¿, tôi cing quên °ãc ph§n nào, nh°ng quên h³n thì không bao giÝ. Xã hÙi Mù ph£i khÕ sß vì "hÙi chéng ViÇt nam". Trong tôi cing có mÙt hÙi chéng t°¡ng tñ.

Cing vÛi måc ích xóa h¿t quá khé, tôi tìm g·p James à xin l¡i chi¿c £nh kia, nh°ng anh ta không chËu, b£o ó là béc £nh Ùc áo, và anh ta s½ gíi nó tÛi mÙt cuÙc triÃn lãm s¯p tÕ chéc ß Los Angeles. CuÑi cùng tôi ph£i bÏ tiÁn ra mua, vÛi giá ngang b±ng gi£i th°ßng lÛn nh¥t - 15.000 ô-la. Tôi không trách James. TiÁn tôi không thi¿u. Tôi chÉ muÑn mÙt iÁu là n¿u không vét bÏ °ãc con bé kia khÏi §u, thì ít ra cing ph£i hçy h¿t nhïng gì còn l¡i liên quan ¿n nó và cuÙc chi¿n tranh ViÇt Nam nói chung. Tuy nhên, khi c§m t¥m £nh trong tay, tôi mÛi bi¿t tôi nh§m. Tôi không thà xé nó °ãc, cing nh° không thà tñ b¯n vào §u mình à hçy bÏ cái nhân chéng lÛn nh¥t cça viÇc làm ghê tßm ó. Thành ra të ¥y tôi ph£i luôn giï t¥m £nh ¥y trong ng°Ýi, giï kù nh° mÙt báu v­t, m·c dù tôi muÑn... r¥t muÑn không có nó. ây, nó ß ây, c¡nh trái tim tôi. Tôi không thà gi¥u nó ß n¡i nào khác... Tôi l¥y ông xem nhé?"

Không ãi tôi tr£ lÝi, Henry móc túi trong áo vét, rút ra mÙt t¥m £nh en tr¯ng to b±ng lòng bàn tay, °ãc ép plastic c©n th­n. ¢nh chåp khá rõ nét và nói chung úng nh° nhïng gì ông ta ã kÃ.

"Tôi không hiÃu t¡i sao lúc ¥y nó không bÏ ch¡y. N¿u nó ch¡y, ch¯c tôi ch³ng bao giÝ b¯n nó"

Tôi ·t t¥m £nh lên bàn. Henry ng°Ûc nhìn lên, có l½ muÑn xem thái Ù tôi th¿ nào, rÓi c©n th­n c¥t t¥m £nh vào ví, ông ta kà ti¿p:

"MuÑn hay không, tôi cing ph£i thëa nh­n r±ng tôi không thà trÑn tránh trách nhiÇm cça mình, và r±ng l°¡ng tâm nh¥t Ënh s½ không à tôi yên. Ph£i làm mÙt viÇc gì ó. úng. Th¿ là tôi b¯t §u tham gia các cuÙc biÃu tình chÑng chi¿n tranh ß ViÇt Nam. ThÝi sinh viên tôi ã có l§n tham gia nhïng cuÙc biÃu tình nh° th¿, nh°ng ch°a có ý théc chính trË rõ rÇt. Bây giÝ thì khác h³n. Tôi thñc sñ không muÑn thanh niên Mù l·p l¡i bi kËch cça tôi. Tôi ph£i ánh théc l°¡ng tâm hÍ ngay ß ây, trên ¥t Mù khi hÍ ch°a kËp gây tÙi ác. Tôi ph£i góp ph§n b¯t chính phç n°Ûc tôi ch¥m dét cuÙc chi¿n tranh mà chúng tôi v«n quen gÍi là "b©n thÉu". Cé th¿ trong nhiÁu nm liÁn tôi ho¡t Ùng khá tích cñc, th­m chí còn °ãc b§u vào Ban ch¥p hành phân hÙi "Nhïng ng°Ýi b¡n ViÇt Nam " cça bang Floria quê tôi.

Ph£i nói là trong quá trình tham gia các ho¡t Ùng chÑng chi¿n tranh, tôi th¥y ph§n nào á bét rét h¡n. Tôi h§u nh° dành toàn bÙ thÝi gian à hÙi hÍp, mít-tinh, biÃu tình hay tuyÁn truyÁn cho ViÇt Nam. Nh°ng, ông bi¿t không, cing trong suÑt m¥y nm liÁn nh° th¿, mÙt n×i lo sã m¡ hÓ, hay úng h¡n, mÙt ngÍn lía cháy âm É, dai d³ng, ôi lúc bùng lên thiêu Ñt tâm trí tôi. ó là viÇc tôi v«n d¥u kù quá khé tÙi l×i cça mình ß ViÇt nam. Tôi không muÑn và không ç can £m tñ thú mình là mÙt tên gi¿t ng°Ýi. Ác thay, cái nhu c§u c§n °ãc thÕ lÙ mÙt ngày mÙt lÛn d§n trong tôi, nh° cái thai ¿n ngày, nh¥t Ënh òi °ãc ra khÏi bång m¹".

Henry vëa nói ¿n ây thì có chuông báo giÝ óng cía. Gian phòng ã v¯ng khách, chÉ lác ác mÙt vài bàn có ng°Ýi ang kh½ nói chuyÇn và cing nh° chúng tôi, miÅn c°áng éng d­y, tÏ ý luy¿n ti¿c vì câu chuyÇn bÏ dß.

Tr°Ûc khi vÁ phòng, Henry n¯m ch·t tay tôi hÓi lâu:

"Xin l×i vì hôm nay ch¯c tôi làm ông mÇt vì ph£i nghe nhiÁu nh° th¿, m·c dù ch°a hét nhïng gì tôi muÑn nói. N¿u có thÃ, mai ông cho phép tôi kà nÑt ph§n còn l¡i". RÓi ông ta gõ chi¿c chân g× xuÑng sàn nhà, t­p tÅnh i vÁ phía chi¿c thang máy vÛi nhïng ch¥m èn khi xanh khi Ï.

Sáng hôm sau tôi ph£i theo oàn vÁ Matxc¡va dñ hÙi nghË nm ngày. Trß l¡i Lêningrát, ông lão trñc khách s¡n vÑn °a chuyÇn, vëa th¥y tôi ã nói ngay:

"Ò, ti¿c quá, giá bi¿t hôm nay các ông vÁ, tôi ã báo ông Henry ráng chÝ thêm chút nïa. Cái ông ng°Ýi Mù chân g×, có nét m·t buÓn buÓn ¥y mà, ông nhÛ ché? Ngay sáng các ông i, ông ¥y ¿n tìm tôi hÏi thm vÁ ông. Nghe tôi báo các ông vëa i Matxc¡va không h¹n cå thà ngày vÁ, ông ¥y buÓn l¯m. Ch¯c có chuyÇn quan trÍng muÑn nói vÛi ông. Ngày ti¿p theo, m¥y ng°Ýi b¡n Mù cùng i vÛi ông ta áp máy bay i Talin, nghe âu hÍ Ënh tham quan h¿t mÙt lo¡t các thành phÑ lÛn ven bÝ Ban-tích c¡ ¥y. Chà, mùa này ß ¥y thì tuyÇt. Ông ã bao giÝ tÛi ¥y ch°a?"

RÓi ông c©n th­n eo kính, rút ß ngn bàn ra mÙt chi¿c phong bì màu nh¡t °a cho tôi, không quên mÉm c°Ýi, th­m chí còn h¡i cúi ng°Ýi vÁ phía tr°Ûc:

"Hôm qua, tr°Ûc lúc lên °Ýng, ông ta có nhÝ tôi chuyÃn giùm ông cái này".

Tôi c£m ¡n rÓi lên thang máy vÁ phòng. V«n à nguyên c£ qu§n áo, tôi ngÓi xuÑng bàn, mß th° Íc.

"Th°a ông,

Th¿ là tôi ã nói h¿t, hay ít ra g§n h¿t câu chuyÇn cça tôi cho ông nghe. Bây giÝ qu£ lòng tôi nh¹ nhõm h¡n nhiÁu. Ti¿c là tr°Ûc khi lên °Ýng vÁ Mù, tôi không °ãc g·p ông l§n nïa à kà nÑt câu chuyên, và n¿u có thÃ, nhÝ ông mÙt viÇc nhÏ. ó là viÇc giúp tôi gi£i quy¿t béc £nh kia. Ph£i nói r±ng ngay të lúc mÛi g·p ông, tôi ã có ý Ënh xin °ãc chåp chung mÙt béc £nh thân m­t vÛi ông, và tôi s½ giï nó làm k÷ niÇm, còn béc £nh kia, tôi s½ t·ng ông, hay nhÝ ông giï hÙ, cing gÍi là à k÷ niÇm chúng ta ã quen nhau.

Bây giÝ trß vÁ n°Ûc, tuy không °ãc chåp £nh cùng ông, nh°ng lòng tôi thanh th£n h¡n, và không hiÃu sao tôi v«n ngh) là ông tin tôi, thông c£m ho·c th­m chí ã tha l×i cho tôi. Tôi bi¿t ng°Ýi ViÇt Nam các ông luôn là n¡n nhân cça ç lo¡i xâm l°ãc, áp béc, do v­y các ông ph£i luôn c£nh giác, céng r¯n à chi¿n ¥u tñ b£o vÇ mình. Nh°ng các ông cing là nhïng ng°Ýi có trái tim bi¿t tha thé và giàu lòng Ù l°ãng. LËch sí dân tÙc các ông ã chéng minh iÁu ó. MÙt ph§n do tin nh° th¿ nên tôi mÛi m¡nh d¡n nói chuyÇn vÛi ông. Còn béc £nh, lúc này ngh) l¡i, tôi quy¿t Ënh v«n trao cho ông, nh°ng vÛi mÙt ý ngh)a hoàn toàn khác. Không ph£i tôi sã giï nó trong ng°Ýi, mong ông ëng hiÃu nh§m. Tôi muÑn sí dång nó vào viÇc khác có ích h¡n, cho các ông và c£ cho tôi. Ông hãy mang t¥m £nh này tr°ng bày ß viÇn b£o tàng chÑng tÙi ác chi¿n tranh cça Mù ß ViÇt Nam. Tôi s½ sµn sàng chËu ñng t¥t c£, miÅn sao cái viÇc tôi ã làm s½ không còn l·p l¡i, b¥t cé ß âu và b¥t cé lúc nào.

Th°a ông, có l½ iÁu cuÑi cùng tôi muÑn tâm sñ thêm vÛi ông, là viÇc tôi v«n nuôi hy vÍng mÙt ngày nào ó có thà tôi s½ °ãc trß l¡i ViÇt Nam, t¥t nhiên vÛi t° cách mÙt ng°Ýi b¡n, mÙt ng°Ýi khách ¿n xin l×i chç nhà vì viÇc làm x¥u ngày x°a cça mình. Lúc ¥y th¿ nào tôi cing s½ tìm ¿n ch× tôi ã gi¿t con bé. Còn bây giÝ, à cái ngày ¥y chóng ¿n, tôi l¡i s½ vÁ Mù, làm ti¿p công viÇc cça mình ß giai o¡n sau ViÇt Nam này, téc là tích cñc tham gia các phong trào qu§n chúng, ¥u tranh b¯t chính phç chúng tôi ph£i góp ph§n hàn g¯n nhïng Ï vá do chính mình gây nên ß ViÇt nam, Óng thÝi v¡ch tr§n nhïng lu­n iÇu tuyên truyÁn, nói x¥u ¥t n°Ûc các ông, mà r¥t ti¿c hiÇn nay mÙt sÑ giÛi nh¥t Ënh ß Mù và nhiÁu n¡i khác ang cÑ làm §m ).

Kính chào ông,

Henry Clark".

T.B.T Thành phÑ HÓ Chí Minh, 1979.

MÙt v¥n Á nguyên t¯c Ng°Ýi vi¿t: Thái Bá Tân 02/07/2009

TruyÇn ng¯n. Thái Bá Tân

¿n Qu£ng Ninh l§n này, g·p dËp, tôi °ãc bÑ trí i X. vÛi oàn cán bÙ chÉ ¡o s£n xu¥t cça mÙt xí nghiÇp h£i s£n. X. là hòn £o lÛn n±m xa ngoài biÃn, cách thË xã HÓng Gai h¡n mÙt trm ki-lô-mét. Þ biÃn th¿ là xa, v£ l¡i khu vñc này th°Ýng sóng dï nên nói chung ra °ãc ¥y không dÅ, nh¥t là vÛi nhïng ng°Ýi không th­t sñ c§n thi¿t nh° cánh nhà vn, nhà báo chúng tôi.

Tàu xu¥t phát të sáng sÛm. ThÝi ti¿t th­t tuyÇt. Con tàu chín m°¡i mã lñc tuy nhÏ nh°ng khá ch¯c, nh¹ nhàng l°Ût trên m·t n°Ûc trong xanh g§n nh° t)nh l·ng. BuÕi sáng vËnh H¡ Long có v» ¹p kì l¡, vëa th¡ mÙng, huyÁn bí, vëa nh° có cái gì nhí nh£nh, trong sáng. L§n §u tiên trong Ýi tôi °ãc th¥y m·t trÝi mÍc trên biÃn. Lúc §u là mÙt vÇt sáng, m¥y phút sau ã nhú lên hình chi¿c bánh mì dài màu Ï rñc. Tàu vòng qua mÙt ngÍn núi á, khi tÛi §u bên kia thì chi¿c bánh mì ó ã là chi¿c mâm khÕng lÓ °ãc nung Ï, và vì bË che bßi mÙt màng mÏng s°¡ng mù ch°a tan, nên có thà ng¯m nhìn nó r¥t lâu mà không chói m¯t.

Cùng i vÛi tôi të Hà NÙi xuÑng còn có anh nhà báo tr». L§n §u i biÃn, l¡i °ãc chéng ki¿n mÙt c£nh ¹p nh° th¿, anh ta không ngÛt thÑt lên nhïng câu thán phåc, chÑc chÑc quay sang hÏi ng°Ýi lái tàu iÁu gì ó. Ng°Ýi lái tàu, mÙt ông già vui tính, sµn sàng gi£i áp mÍi th¯c m¯c cça anh. Thñc ra vÁ biÃn, tôi cing ch³ng hiÃu bi¿t gì h¡n, nh°ng do không muÑn tÏ ra ngÝ nghÇch, tôi chÉ l·ng l½ quan sát và l¯ng nghe.

Qua Quan L¡n, anh nhà báo chÉ nhïng chi¿c cÍc óng thành vòng tròn rÙng trên mÙt ch× n°Ûc nông, hÏi cái gì. Ng°Ýi lái tàu gi£i thích ó là cách dân chài b¯t sam. Sam biÃn vùng này nhiÁu, th°Ýng b±ng chi¿c )a to, n¿u bi¿t ch¿ bi¿n s½ là món n vëa r» l¡i vëa ngon. MÙt ·c iÃm khá kì l¡ cça giÑng này là bao giÝ chúng cing i có ôi, mÙt ñc, mÙt cái và th°Ýng dính vào nhau. Ng°Ýi ta b¯t chúng tëng ôi, bán chúng tëng ôi, và làm thËt chúng à n cing tëng ôi, thËt con này trÙn l«n thËt con kia. Ít khi g·p riêng tëng con, có g·p cing không ai b¯t vì cho ¥y là iÁm gß.

- TuyÇt! Lãng m¡n quá! - anh kia kêu lên hÓn nhiên. - N¿u bi¿t làm th¡, tôi s½ vi¿t ngay mÙt tr°Ýng ca lâm li vÁ nhïng con sam kì diÇu này. Th¿ nào cing ph£i mua mÙt ôi mang vÁ Hà NÙi.

- Ã treo lên t°Ýng làm biÃu t°ãng tình yêu, hay cho c£ ôi uyên °¡ng ¥y vào xoong? - Tôi ùa, làm anh chàng ph§n nào cåt héng.

Tàu chúng tôi cé th¿ i, i mãi, ch§m ch­m v°ãt h¿t £o này ¿n £o khác. Tôi có c£m giác nh° vËnh H¡ Long là vô cùng vô t­n, và chúng tôi s½ không bao giÝ thoát ra khÏi cái bát Ó tr­n rÑi r¯m nh°ng ¹p mê hÓn này. ThÉnh tho£ng xu¥t hiÇn nhïng chi¿c thuyÁn con nép vào chân núi á ho·c éng ch¡i v¡i giïa vËnh. Tôi ng¡c nhiên khi th¥y trên thuyÁn có tr» con, r¥t nhiÁu tr» con.

- M×i thuyÁn là mÙt gia ình ¥y, - ông già lái tàu nói. - Tr» con sinh ra, lÛn lên ngay trên m·t n°Ûc, có khi c£ nm không ·t chân lên bÝ.

- Þ ¥t liÁn hÍ không có nhà sao?

- Ph§n lÛn là không.

- HÍ sinh sÑng b±ng cách nào?

- B±ng cách dân chài v«n sinh sÑng. ánh cá Õi g¡o. Không Õi °ãc g¡o thì n cá trë bïa. Không có cá thì nhËn.

- Và tr» con không i hÍc?

Ông già không nói gì, ch¯c cho câu hÏi ¥y cça tôi là thëa và ngÑc ngh¿ch.

- Sao hÍ không làm nhà ß ¥t liÁn, hàng ngày ra biÃn ánh cá rÓi quay vÁ nh° nhïng n¡i khác?

- Cái ¥y thì anh ph£i hÏi hÍ mÛi bi¿t °ãc. ó là mÙt iÁu khó hiÃu, cing nh° ng°Ýi ta không hiÃu t¡i sao có dân tÙc miÁn núi thích nay ây mai ó, m×i nm làm nhà mÛi m¥y l§n.

- Dù sao sÑng th¿ cing r¥t lãng m¡n, - anh nhà báo lên ti¿ng.

- Vâng, nh°ng không ¿n méc anh t°ßng âu. - Ông già tr§m ngâm áp. - Tháng tr°Ûc có hai vã chÓng cãi nhau, rÓi ánh nhau và cùng ngã xuÑng n°Ûc. Chính m¯t tôi nhìn th¥y. Còn nm kia thì mÙt éa bé nm tuÕi êm d­y i ái, r¡i xuÑng biÃn, thuyÁn cé trôi mà bÑ m¹ ngç không hay.

Chúng tôi không ai nói gì thêm. MÙt lúc sau anh nhà báo hÏi:

- i X. có hay g·p tai n¡n không bác?

ó là câu không t¿ nhË mà khi i biÃn ng°Ýi ta không hÏi. Tuy nhiên ông già lái tàu v«n vui v» áp:

- Ít thôi, nh°ng cing có. G§n ây nh¥t là l§n ¯m tàu nm ngoái. Cing cça công ty chúng tôi. C£ tàu sáu ng°Ýi chÉ mÙt ng°Ýi sÑng sót. Anh ta kia, - ông h¥t hàm chÉ mÙt ng°Ýi ang ngç trên chi¿c g°Ýng nhÏ ß buÓng lái, m·t úp vào t°Ýng - MÙt mình giïa biÃn ba ngày ba êm. May trÝi ¥m, gió thu­n nên mÛi d¡t °ãc vào bÝ...

- Ba ngày ba êm? - anh nhà báo thÑt lên. - Kinh khçng th­t... Nh°ng vì sao tàu l¡i ¯m ¡?

- Vì g§n tÛi X. thì thÝi ti¿t b¥t ngÝ thay Õi, biÃn nÕi sóng tÛi c¥p b£y, c¥p tám, mà tàu quá ci. Cing mÙt chi¿c chín m°¡i mã lñc nh° tàu này. Anh ta b¡i giÏi, l¡i khÏe nên mÛi sÑng sót. Anh ta là tr°ßng tr¡m ch¿ bi¿n thçy s£n ß X., vëa rÓi vÁ ¥t liÁn hÍp nay trß l¡i £o. BiÃn ¥y mà, anh b¡n tr» ¡, không ph£i bao giÝ cing ¹p và êm £ th¿ này âu. ChÑc nïa anh s½ th¥y. Tôi sã hôm nay trÝi trß chéng và có thà chúng ta ph£i n±m l¡i âu ó chÝ vài ngày không chëng.

úng nh° ông nói, vëa tÛi cía vËnh, tàu chúng tôi g·p sóng lÛn không dám m¡o hiÃm i ti¿p, ành quay l¡i trú ß £o NgÍc Vëng.

êm hôm ¥y mÍi ng°Ýi lên £o ngç.

NgÍc Vëng cing có mÙt tr¡m ch¿ bi¿n thçy s£n. Þ l¡i tàu chÉ có ông già lái tàu, tr°ßng tr¡m X., - ng°Ýi sÑng sót sau ba ngày ba êm mÙt mình giïa biÃn - và tôi. Tôi xin ß l¡i tàu không ph£i không có chç ý.

* Tr°ßng tr¡m X. ã ngoài bÑn m°¡i, ng°Ýi bé và g§y, có khuôn m·t en anh l¡i vì sóng và gió biÃn. Anh ít nói, ôi m¯t bé l¡i ít khi mß to nên dÅ gây c£m giác khó g§n.

n xong, ông già lái tàu chui xuÑng khoang ngç ngay, có l½ vì mÇt. Còn tôi và anh tr°ßng tr¡m thì ra ngÓi trên cÙt neo tr°Ûc mii tàu.

êm tháng t°, trÝi nhiÁu sao. Ngoài biÃn sao to và sáng h¡n ß ¥t liÁn.

Chúng tôi nói chuyÇn vÛi nhau vÁ thÝi ti¿t, vÁ vå cá nm nay, vÁ Hà NÙi và vÁ tình hình biên giÛi. Nói chung câu chuyÇn rÝi r¡c, chç y¿u gÓm nhïng câu hÏi và nhïng câu tr£ lÝi ng¯n gÍn.

- Anh có thà cho bi¿t b±ng cách nào anh thoát ch¿t l§n ¯m t§u nm ngoái không? - CuÑi cùng tôi hÏi iÁu tôi quan tâm. - G·p may thôi. úng giïa lúc sóng dï nh¥t thì máy hÏng, con tàu nghiêng ng£, n°Ûc ­p vào rÓi chìm. MÍi ng°Ýi n±m d°Ûi khoang, còn tôi ß buÓng lái nên chui ra kËp. i biÃn bao giÝ tôi cing ngÓi ho·c n±m ß buÓng lái. Sau mÙt hÓi v­t lÙn vÛi sóng, bË trôi d¡t khá xa, tình cÝ tôi vÛ °ãc chi¿c phao xm ô tô. Th¿ là thoát, nh°ng ph£i lênh ênh trên biÃn ba ngày ba êm nh° anh bi¿t.

- Ch¯c anh ói và mÇt l¯m?

- T¥t nhiên, l¡i sã nïa, sã gió Õi chiÁu °a tôi xa bÝ h¡n. Cing may l§n ¥y tôi nh·t °ãc mÙt con cá r¥t to không hiÃu vì sao bË ch¿t. oán có thà còn lâu mÛi tÛi bÝ, tôi n dè s»n tëng tí mÙt, n h¿t ch³ng sót cái gì, kà c£ ph§n ruÙt ¯ng. á ói ã ành, nh°ng iÁu quan trÍng nh¥t là á khát. Khát mÛi thñc sñ áng sã.

- Ngh)a là l§n ¥y chÉ mình anh sÑng sót? - tôi hÏi m·c dù ban ngày ông già lái tàu ã cho bi¿t iÁu ó.

- Vâng, lúc §u tôi t°ßng có thà ng°Ýi khác cing vÛ °ãc phao hay m£nh ván nh° tôi, nh°ng sau hóa ra chÉ mình tôi sÑng sót.

- Khi tàu chìm, anh không th¥y ai xung quanh à?

- Không. Sóng to quá... - anh áp rÓi im l·ng nh° ¯n o iÁu gì, mÙt lúc sau mÛi nói ti¿p: - Lúc tàu chìm thì không, nh°ng khi vÛ °ãc phao, tôi nhìn th¥y mÙt ng°Ýi ang v­t lÙn vÛi sóng cách tôi kho£ng mÙt trm mét. ó là ông tr°ßng phòng tÕ chéc c¡ quan tôi. Ch³ng hiÃu l§n ¥y ông ta ra £o làm gì Ã g·p tai n¡n th¿ này. Ông ta cing là ng°Ýi b¡i giÏi, nh°ng không có cái may g·p phao nh° tôi. Lúc §u tôi t°ßng ai ó trong ám thçy thç, liÁn vÙi b¡i ¿n céu, nh°ng khi nh­n ra ông ta thì tôi dëng l¡i. Suy ngh) mÙt lát, tôi quy¿t Ënh coi nh° không nhìn th¥y...

Tôi síng sÑt nhìn con ng°Ýi ang ngÓi bên, nói câu kia mÙt cách ¡n gi£n và th³ng thëng nh° v­y.

- Anh ng¡c nhiên muÑn bi¿t vì sao ché gì? Tôi s½ nói. Të tr°Ûc tÛi nay tôi không nói iÁu này vÛi ai, không ph£i sã mà vì không muÑn. Nh°ng hôm nay tôi nói. ëng ngh) tôi thích ho·c tin anh. Không, xin l×i, nói chung tôi không c£m tình l¯m vÛi dân làng vn, làng báo các anh. Vì sao thì các anh tñ bi¿t. Dân gian ã nói iÁu ó. Nh°ng thôi, viÇc các anh các anh làm, viÇc tôi tôi làm.

Quay l¡i chuyÇn ông tr°ßng phòng kia. úng, tôi ã không céu ông ta, vì ông ra không áng à tôi tr£ giá. Cái phao to và ch¯c th­t, có thà céu sÑng c£ hai, nh°ng cing có thà vì thêm ông ta, tôi s½ ch¿t. Xin anh ëng quên iÁu ó và t¡m thÝi không ng¯t lÝi tôi. Tôi s½ gi£i thích t¥t c£. Ông ta, ng°Ýi ng«u nhiên cing r¡i vào hoàn c£nh hiÃm nghèo nh° tôi, là mÙt ng°Ýi x¥u, không nhïng không giúp ích gì cho xã hÙi mà còn ng°ãc l¡i. Cái gh¿ tr°ßng phòng ông ta ¡t °ãc b±ng thç o¡n, nËnh hót và lëa £o. Làm viÇc vÛi nhau hai m°¡i nm nay, tôi l¡ gì h¯n.

CuÙc sÑng ß £o r¥t v¥t v£, buÓn chán, iÁu ¥y ch¯c anh bi¿t. T¥t nhiên không ai thích ra £o n¿u không bË b¯t buÙc. MÙt sÑ ng°Ýi, à °ãc ß ¥t liÁn, ã tìm cách út tiÁn cho h¯n. H¯n nh­n, nh°ng khôn khéo và tinh vi nên ch³ng ai làm °ãc gì. Ph§n vì h¯n phå trách tÕ chéc, ph§n không có b±ng chéng. à th¿ ch× k» hÑi lÙ cho h¯n, h¯n cí nhïng ng°Ýi không n cánh ra £o, ho·c b¯t các cô gái të lâu ¿n h¡n °ãc vÁ ¥t liÁn ph£i ß l¡i thêm mÙt thÝi gian nïa. Bao lâu có trÝi mÛi bi¿t - mÙt nm, hai nm, nm nm, có thà suÑt Ýi. Ph§n lÛn ng°Ýi ß ngoài £o là các cô gái. H¡n ai h¿t hÍ ph£i trß vÁ à l¥y chÓng. Bao giÝ h¯n cing tìm °ãc lí l½ không ai cãi °ãc. Các cô ¥y òi vÁ à? H¯n s½ em lí t°ßng và ngh)a vå ng°Ýi oàn viên ra nói. Anh suy bì ng°Ýi này ng°Ýi nÍ? H¯n viÇn ¿n tinh th§n trách nhiÇm, ¿n yêu c§u c¥p bách cça công tác, và nh¥t Ënh th¿ nào h¯n cing nói r±ng anh là ng°Ýi không thà thay th¿ °ãc. VÁ m·t x£o quyÇt có l½ ít ai b±ng h¯n.

Vâng, h¯n là ng°Ýi th¿ ¥y. Ai cing bi¿t nh°ng ai cing sã, không muÑn gây sñ vÛi h¯n. Còn tôi thì không. Tôi ã th³ng th¯n ¥u tranh vÛi h¯n trong mÙt cuÙc hÍp chi bÙ. RÓi sau anh bi¿t th¿ nào không? Tr°Ûc tÕ chéc £ng, h¯n "chân thành" nh­n "có mÙt vài khuy¿t iÃm trong công tác" và héa sía chïa. Có iÁu m¥y tháng sau tôi có quy¿t Ënh ra £o phå trách cái tr¡m ch¿ bi¿n thçy s£n mà ta s¯p tÛi, m·c dù lúc ¥y tôi ang theo hÍc hàm thå nm cuÑi tr°Ýng Kinh t¿. C£ l§n này h¯n cing tìm °ãc nhïng lí do mÛi nghe có v» hãp lí... V­y thì tôi hÏi anh, vì cÛ gì tôi ph£i liÁu m¡ng sÑng cça mình à céu mÙt con ng°Ýi nh° h¯n, mÙt ng°Ýi mà tôi bi¿t sñ tÓn t¡i chÉ mang l¡i tai hÍa cho ng°Ýi khác, d°Ûi d¡ng này ho·c d¡ng nÍ?

Anh tr°ßng tr¡m im l·ng, nh°ng ch¯c không ph£i chÝ tôi tr£ lÝi.

- Anh không bao giÝ th¥y l°¡ng tâm c¯n rét sao?

- Hoàn toàn không. Ng°ãc l¡i, n¿u céu h¯n sÑng, l°¡ng tâm tôi mÛi c¯n rét.

Chúng tôi im l·ng mÙt lúc khá lâu.

- Có thà nhïng iÁu anh nói là úng, - cuÑi cùng tôi lên ti¿ng, - nh°ng vÁ m·t nhân ¡o, giïa con ng°Ýi vÛi con ng°Ýi, thì dù sao...

- Vâng, tôi hiÃu anh muÑn nói gì, - anh tr°ßng tr¡m xen ngang. - Tuy nhiên, xin anh chÛ quên r±ng tôi chÉ không céu ché không gi¿t h¯n. Hai cái ¥y hoàn toàn khác nhau. V£ l¡i tôi không céu không ph£i vì muÑn tr£ thù ho·c lo cho tính m¡ng mình lúc ó. V¥n Á ß ây lÛn h¡n nhiÁu. MÙt v¥n Á có tính nguyên t¯c.

Nói o¡n anh éng d­y, ng°Ûc nhìn b§u trÝi chi chít sao rÓi ngáp mÙt cái th­t dài. Sau ó c£ hai chúng tôi cùng lên gi°Ýng ngç.

N±m trong chn, chúng tôi nói chuyÇn thêm chÑc nïa. NhÝ ó tôi bi¿t °ãc r±ng tr°ßng phòng tÕ chéc công ty bây giÝ là ng°Ýi khác và công viÇc tÑt h¡n x°a. MÙt sÑ cô gái °ãc chuyÃn vào ¥t liÁn, nh°ng ph§n lÛn còn ß ngoài ¥y. ¡n gi£n vì mÙt lúc không thà tìm °ãc chëng ¥y ng°Ýi thay th¿. Còn anh tr°ßng tr¡m ang n±m bên tôi thì nm ngoái °ãc tÕ chéc cho vÁ ¥t liÁn hÍc nÑt ch°¡ng trình ¡i hÍc hàm thå, mà thÝi h¡n biÇt phái công tác cing ã h¿t, nh°ng anh tình nguyÇn ß l¡i £o thêm mÙt thÝi gian nïa.

- Lúc này mà bÏ các cô ¥y mÙt mình ngoài kia à chuÓn vÁ thË xã thì còn m·t mii nào. - Anh l©m b©m nói, trß l°ng quay m·t vào t°Ýng và ngç thi¿p.

Còn tôi n±m thao théc mãi. L¡ ãng nhìn lên m£nh trÝi con hình vuông, bàng b¡c trên boong tàu, tôi miên man suy ngh) nh° muÑn tìm trên ó ý ngh)a vÁ cái lô-gích cça "v¥n Á nguyên t¯c" anh tr°ßng tr¡m vëa nói, vÁ viÇc anh có thà nh«n tâm bÏ m·c mÙt Óng nghiÇp ch¿t uÑi giïa biÃn, nh°ng không ná bÏ các cô gái khÏe m¡nh ß l¡i trên £o à vÁ ¥t liÁn. Sáng hôm sau biÃn l·ng h¡n. Chúng tôi l¡i i ti¿p.

Vëa ra tÛi cía vËnh, anh nhà báo ã say sóng ph£i n±m yên mÙt ch×. Anh tr°ßng tr¡m v«n ngç trên chi¿c g°Ýng nhÏ ß buÓng lái, hai tay ôm §u nh° tr» con. Ông già lái tàu im l·ng éng bên tay lái à iÃu khiÃn con tàu tránh nhïng ãt sóng lÛn ang chÓm lên gi­n dï.

Không hiÃu sao mÙt ý ngh) l¡ lùng và r¥t buÓn c°Ýi cé v°¡ng v¥n mãi trong §u tôi, ý ngh) r±ng n¿u không may l§n này g·p tai n¡n, không bi¿t con ng°Ýi nhÏ bé có n°Ûc da ngm en ang ngç kia có céu tôi không, tôi, mÙt ¡i diÇn cça giÛi vn nghÇ mà anh "không thích l¯m".

Qu£ng Ninh, 1984

Con chó hoang Ng°Ýi vi¿t: Thái Bá Tân 02/07/2009

TruyÇn ng¯n. Thái Bá Tân

Con chó nhÏ và éa bé gái ang ch¡i vÛi nhau trên hè phÑ tráng xi mng loang lÕ. C¡nh ¥y là mÙt chã cóc ông ng°Ýi nh°ng ch³ng ai à ý ¿n chúng. Có l½ hôm nào chúng cing ß ây nên thành quen. Con chó nhÏ, nía Nh­t nía ta, tr°Ûc màu tr¯ng, giÝ ch³ng ra màu gì vì quá b©n. H¡n th¿, nó l¡i có hai v¿t gh» lÛn, ß hông ph£i và Énh §u. Nó là con chó hoang.

Còn éa bé, n¿u dùng °ãc të này vÛi ng°Ýi, thì cing có thà gÍi là éa bé hoang hay ¡i lo¡i nh° th¿. Nó kho£ng nm sáu tuÕi, không bË gh» nh°ng cing b©n và nh¿ch nhác nh° b¡n nó là con chó. Nó có khuôn m·t b§u b)nh, da ngm ngm, có thà gÍi là xinh n¿u °ãc ría ráy s¡ch s½. Tóc nó rÑi bù do lâu không gÙi nên thÉnh tho£ng nó °a tay gãi r¥t m¡nh. Nó m·c bÙ qu§n áo hoa v£i phin mÏng, hai Ñng tay céng Ý và en xËt vì luôn °ãc dùng à quÇt n°Ûc mii. Chëng ¥y tuÕi, nó ã là éa tr» båi Ýi. Cing có thà không, ¡n gi£n ai ó hàng ngày °a nó ¿n ây, m¹ nó ch³ng h¡n, rÓi bÏ ¥y i ki¿m sÑng trong chã - buôn bán v·t, b°ng bê v·t, hay n c¯p v·t. Nhïng ng°Ýi nh° th¿ khó có thà làm khác.

Con chó vëa n xong. Nó ã g·m tråi mÙt cåc x°¡ng lÛn tha të chã vÁ. Con bé nhìn nó g·m x°¡ng mà không có ý thèm. Ngh)a là ch°a ói l¯m. Lúc này chúng ang ch¡i vÛi nhau có v» r¥t vui.

Con bé ôm mÙt con búp bê °ãc làm b±ng v£i vån nhiÁu m§u mà ng°Ýi ta th°Ýng th¥y các bà già xách tëng dây rao bán trong các h»m phÑ. Con búp bê bË cåt nía cánh tay, mÙt bên vai rách lòi bông. Nó ang ch¡i trò ru con, ra chiÁu âu y¿m l¯m. Còn ° í hát. Con chó thì ngÓi c¡nh, ngo¹o §u nhìn, thÉnh tho£ng ngoe ngu©y uôi ch³ng hiÃu muÑn gì. A, thì ra nó chÝ ¿n l°ãt mình. Th¥y "con" ã ngç, con bé nh¹ nhàng ·t nó xuÑng ¥t, phç mÙt m£nh báo rách làm chn, rÓi gi£ bÙ t¥t b­t quay sang làm viÇc khác nh° mÙt bà m¹ thñc thå.

Con chó chÉ chÝ có th¿. Nó rón rén l¡i g§n rÓi ngo¡m con búp bê kéo i. Nó dùng chân l­t l­t con búp bê, ch¡y i ch¡y l¡i xung quanh, uôi v«y tít, rÓi khe kh½ sça nh° ang trò chuyÇn. Con búp bê không éng mà n±m ngía, cánh tay gãy gi¡ lên trÝi. Nó thÝ ¡ im l·ng. Cing có thà nó ang nói chuyÇn vÛi các b¡n nó mà ng°Ýi ngoài không nghe th¥y. Con bé v«n gi£ vÝ b­n công viÇc "nÙi trã". Nh°ng nó nghe h¿t, bi¿t h¿t. Có iÁu nó ph£i chÝ ¿n lúc con chó xong trò "rç búp bê trÑn nhà i ch¡i" mÛi quay l¡i. Lu­t ch¡i là v­y. Lúc ¥y nó s½ gi£ bÙ téc gi­n, hÑt ho£ng "gÍi con", m¯ng b¡n cça nó. Và con chó, dù miÅn c°áng, l¡i ngoan ngoãn kéo lê con búp bê vÁ ch× ci. Con bé b¿ "con" vào lòng, vëa gi£ vÝ m¯ng yêu vëa ru ngç, cuÑi cùng ·t nó xuÑng m·t hè phÑ §y båi b©n và "¯p chn" b±ng m£nh báo rách nh° ci. Sau ó l§n nïa nó quay m·t à con chó l¡i lôi búp bê i.

Cé th¿ trò ch¡i ¡n iÇu này °ãc l·p i l·p l¡i m¥y l§n cho ¿n lúc c£ hai th¥y chán, bÏ con búp bê vô tri giác sang mÙt bên à ngÓi c¡nh nhau, thân tình nh° hai chË em ruÙt. Hình nh° hai éa ang tâm sñ iÁu gì. Con bé vëa m¥p máy môi vëa b¯t ch¥y cho con chó. Nó còn dùng nhïng móng tay dài cáu ghét gãi gãi lên hai v¿t gh» cça nó. Con chó tña ng°Ýi vào chân b¡n vÛi v» thÏa mãn l°Ýi bi¿ng, thÉnh tho£ng l¡i "gâu" mÙt ti¿ng góp chuyÇn. Nó thè cái l°ái °¡n °Ût Ï hÏn li¿m tay con bé. Khi con bé cúi xuÑng nñng, nó li¿m c£ lên m·t. Nhïng ch× chó li¿m trß nên s¡ch h¡n, nh° °ãc lau b±ng khn °Ût...

Lúc ¥y ngày mÛi ng£ sang chiÁu, m·t trÝi mùa ông chi¿u sáng mÙt cách ¥m áp, dÅ chËu. C£ hai éa, mÙt con chó hoang và mÙt éa bé hoang, cùng thiu thiu rÓi thi¿p i lúc nào không bi¿t. MÙt tay con bé ôm con búp bê b±ng gi» vån, tay kia à lên l°ng con chó gh».

Nh° mÍi bé gái khác cùng tuÕi, éa bé hoang này khi ngç cing có nhïng gi¥c m¡ ¹p. Trong m¡, t¥t c£ tr» con Áu h¡nh phúc nh° nhau.

L§n này nó m¡ th¥y mÙt bà tiên tuyÇt ¹p bay ¿n vÛi nó b±ng ôi cánh mÏng nh° cánh chuÓn chuÓn. ¿n n¡i, ôi cánh khép l¡i sau l°ng thành bÙ áo dài l¥p lánh nh° °ãc g¯n hàng nghìn m£nh g°¡ng nhÏ. Bà tiên °a nó bay mÙt vòng kh¯p th¿ giÛi, ¿n t­n Nhà hàng Thçy T¡ ß BÝ HÓ, n¡i nó °ãc n mÙt lúc hai m°¡i que kem có màu khác nhau. B×ng nhÛ tÛi con chó hoang, nó òi bà °a vÁ. HÍ l¡i bay mÙt vòng nïa kh¯p thà giÛi à quay vÁ ch× ci, n¡i con chó ang h­m hñc chÝ hÍ.

Con chó không thèm n que kem tuyÇt ngon b¡n nó mang vÁ. Nó d×i vì không °ãc cho i ch¡i cùng. Bà tiên mÉm c°Ýi. Ã bù l¡i thiÇt thòi ¥y, bà vuÑt nh¹ tay lên ng°Ýi nó. Ngay l­p téc c£ hai v¿t gh» lÛn bi¿n m¥t. Bà hÏi con bé muÑn gì Ã bà cho nh°ng nó chÉ c°Ýi, l¯c §u. VÛi nó chëng ¥y ã quá ç.

Nhìn th¥y con búp bê b±ng gi» nó v«n ôm kh° kh° trên tay, bà tiên liÁn °a nó vào cía hàng Ó ch¡i bên c¡nh. Cía hàng này lÛn và ¹p l¯m. §y ¯p búp bê và thú nhÓi bông ç lo¡i. Tr°Ûc ó nó và con chó nhiÁu l§n éng ng¯m të xa ché ch³ng dám ·t chân vào. Bà b£o thích cái gì cé nói nh°ng nó ch³ng dám. CuÑi cùng, bà chÍn mua cho nó mÙt con búp bê to b±ng ng°Ýi th­t, tóc vàng, váy hÓng, bi¿t chÛp m¯t, bi¿t khóc, bi¿t nói chuyÇn nh° ng°Ýi th­t. Còn con chó thì ch³ng °ãc bà cho gì. Nh°ng nó không l¥y th¿ làm buÓn...

* Khi con bé ang ngç trên vÉa hè c¡nh con chó hoang thì chính të cái cça hàng sang trÍng ¥y có mÙt ông già và éa cháu gái kho£ng m°Ýi tuÕi i ra, tay ôm mÙt bó lÛn Ó ch¡i. Cô bé chãt éng l¡i nói gì ¥y vÛi ông nó. Ông già mÉm c°Ýi g­t §u. Nó vÙi ch¡y l¡i, nh¹ nhàng ·t mÙt con chó nhÓi bông r¥t ¹p c¡nh éa bé tÙi nghiÇp lúc ¥y ang mÉm c°Ýi trong m¡.

Lát sau, có gã àn ông m·t mii s§n sùi i ngang, chÑc chÑc l¡i ngoác rÙng mÓm ngáp. Th¥y món Ó ch¡i ¯t tiÁn bên c¡nh mÙt éa bé ang ngç và con chó gh», h¯n b×ng éng khñng l¡i, l¥m lét nhìn tr°Ûc ngó sau rÓi cúi xuÑng c§m lên, r£o b°Ûc i th³ng. Con chó gh» th¥y h¿t, bi¿t h¿t. Nh°ng nó v«n n±m im nh° không có gì x©y ra. Tr°Ýng hãp khác thì nó ã nh£y bÕ lên mà cào c¯n th±ng n c¯p kia, d«u nó chÉ là con chó hoang bé xíu. Ch¯c nó ã kËp hiÃu r±ng con chó bông kia s½ là Ñi thç áng gÝm trong viÇc tranh dành tình yêu cça con bé b¡n nó. MÙt éa b¡n tÑt gÛm.

Con bé tÉnh d­y, ng¡c nhiên vì không th¥y con búp bê bà tiên cho. Nh°ng rÓi nó cing hiÃu ó chÉ là gi¥c m¡. ây không ph£i l§n §u nó nh­n °ãc nhiÁu thé trong m¡ mà lúc d­y ch³ng th¥y gì. Con chó gh» cing Ém chuyÇn th±ng n c¯p có bÙ m·t s§n sùi và hay ngáp v·t. Tuy nhiên, hình nh° nó c£m th¥y x¥u hÕ vÁ thái Ù không trung thñc cça mình, nên áng l½ ph£i rúc vào lòng b¡n nh° mÍi l§n ngç d­y tr°Ûc ¥y, bây giÝ nó quay m·t, l¡ ãng nhìn âu ó.

Lát sau hai éa l¡i ch¡i cái trò nhàm chán cça chúng vÛi con búp bê cåt tay b±ng gi». Có iÁu l§n này không còn thích thú nh° tr°Ûc. Con chó v«n ch°a h¿t bn khon vÁ sñ ph£n bÙi cça nó. éa bé thì còn ti¿c món quà cça bà tiên. Nó cing buÓn vì th¥y con chó ch°a khÏi gh». Tuy nhiên chúng v«n ti¿p tåc ch¡i, bình th°Ýng và vô h¡i. Chúng không bi¿t mÙt tai hÍa lÛn ang ¿n g§n...

* Lúc ¥y kho£ng bÑn, nm giÝ chiÁu. Hai éa ch¡i chán và ang ngÓi tán g«u vÛi nhau theo cách riêng cça chúng. N¯ng mùa ông v«n còn rñc rá. MÍi viÇc diÅn ra theo úng trình tñ và qui lu­t th°Ýng ngày. PhÑ ông h¡n vì ang là giÝ tan t§m, nh°ng không vì th¿ mà ng°Ýi ta chú ý h¡n tÛi chúng. Càng tÑt. Con bé ang gãi ch× gh» cho con chó, con chó thì nhìn nó v» bi¿t ¡n, ôi m¯t °¡n °Ût.

B×ng mÙt chi¿c xe hòm të âu phóng tÛi, × xËch phía bên kia °Ýng. Hai gã thanh niên nh£y xuÑng, mÙt éa c§m g­y, mÙt éa c§m chi¿c vãt l°Ûi nh° vãt tr» con b¯t b°Ûm, có iÁu to h¡n nhiÁu. Trong xe có ti¿ng rên ° í nh° ti¿ng chó. NhiÁu ti¿ng mÙt lúc.

"Ta làm th­t gÍn nhé!'" MÙt éa nói, rÓi c£ hai ti¿n l¡i g§n éa bé và con chó. Con chó tinh l¯m. Nó lÝ mÝ oán có chuyÇn ch³ng lành, liÁn vùng d­y Ënh bÏ ch¡y, nh°ng con bé ã kËp giï ch·t nó. Vì th¿ mà hai gã kia dÅ dàng gi­t l¥y con chó rÓi ném vào thùng xe cùng nhïng con chó hoang khác. Chính quyÁn ang có chç tr°¡ng gi£m bÛt, n¿u triÇt h¿t càng tÑt, sÑ l°ãng chó hoang ông úc trong thành phÑ. Chúng có v» hài lòng, vì thêm mÙt con, chúng °ãc th°ßng thêm mÙt sÑ tiÁn. RÓi chúng rÓ máy cho xe i ti¿p. B§y chó l¡i tru lên, trong ó ch¯n ch¯n có ti¿ng tru không nhÏ cça con chó gh».

Còn con bé tÙi nghiÇp thì mãi lúc sau mÛi hiÃu h¿t tai hÍa vëa b¥t ngÝ Õ xuÑng §u nó. Ng°Ýi ta ã b¯t mang i và có thà s½ gi¿t ch¿t con chó gh», ng°Ýi b¡n duy nh¥t cça nó. Th¿ mà lúc ¥y nó l¡i ngu ngÑc giï ch·t con chó à ng°Ýi ta b¯t. N¿u không, ch¯c nó ã thoát.

Con bé l·ng l½ khóc. Hai dòng n°Ûc m¯t ch£y trên má. Tr°Ûc ây m×i l§n nó khóc, con chó li¿m n°Ûc m¯t cho nó. Bây giÝ nó còn l¡i mÙt mình. Të nay s½ không có ai ch¡i, trò chuyÇn cùng, và quan trÍng nh¥t là vào chã tha nh·t nhïng m©u théc n thëa cho nó nïa. Mà nó thì ã b¯t §u ói. Vì còn bé, nó ch°a có khái niÇm th¿ nào là nhïng con chó hoang và nhïng éa tr» hoang nh° nó. Th¿ cing may, n¿u không, nó s½ lo ng°Ýi ta có thà b¯t và gi¿t nó nh° con chó b¡n nó.

Khi không còn n°Ûc m¯t nïa à khóc, nó cúi xuÑng b¯t ch¥y cho con búp bê cåt tay b±ng gi» rách. Nh° mÍi ngày, mÍi ng°Ýi v«n th£n nhiên i ngang, và v«n không ai m£y may à ý ¿n nó.

Hà NÙi, 30. 3. 2001

Chi¿c khn Ng°Ýi vi¿t: Thái Bá Tân 24/06/2009

TruyÇn ng¯n. Thái Bá Tân

Nhà ông Phán L¡i có cô con gái xinh ng°Ýi ¹p n¿t, m°Ýi b£y tuÕi, cái tuÕi §y m¡ mÙng pha chút lo sã th§m kín r¥t ·c tr°ng cho léa tuÕi ¥y. Cô ang yêu, hay cing g§n nh° th¿.

Ông làm thông phán ß thành phÑ mÛi dÍn vÁ làng, do v­y ng°Ýi ta mÛi gÍi là Phán L¡i. Ông vÑn ng°Ýi bÙc trñc, liêm khi¿t (ch¯c vì th¿ mà thành buÓn chán rÓi të quan), hÓ hßi chào ón cách m¡ng và sñ ra Ýi cça ch¿ Ù mÛi. Dù ch³ng còn tr», nhïng ngày ¥y ng°Ýi ta th¥y ông hng hái tham gia các ho¡t Ùng oàn thÃ, và là mÙt trong nhïng ng°Ýi i §u trong oàn biÃu tình c°Ûp phá Ón Thçy rÓi kéo vÁ Nhà Hát LÛn cuÑi tháng Tám nm 1945. Khi Pháp trß l¡i, Ã tÏ thái Ù b¥t h¡p tác, ông °a con gái, cô NguyÇt Tú, vÁ sÑng ß làng này, vÑn là quê tÕ cça ông, cách Hà NÙi tám m°¡i cây sÑ vÁ phía Tây, và °ãc xem là khu an toàn kháng chi¿n.

Cô NguyÇt Tú ã hÍc h¿t lÛp chót tr°Ýng nï sinh trung hÍc, khá giÏi ti¿ng Pháp, b±ng chéng là chiÁu chiÁu cô ngÓi bên cía sÕ Íc tiÃu thuy¿t cça các nhà vn tình c£m ph°¡ng Tây rÓi thút thít khóc mÙt mình. Th­m chí cô còn theo hÍc c£ àn pianô nh° nhiÁu tiÃu th° thË thành thÝi ¥y, nh°ng sau do gia ình sa sút ành bÏ. Cô là ng°Ýi nhút nhát hi¿m th¥y, l¡i mau n°Ûc m¯t, và m×i l§n ph£i nói chuyÇn trñc ti¿p vÛi ai, nh¥t là àn ông, khuôn m·t xinh ¹p, tr¯ng nhãt cça cô l¡i Ï rñc, Ï ¿n c£ hai tai. Cô sÑng khép mình, không có chç ki¿n mà d°Ýng nh° cing ch³ng muÑn có. Rõ ràng cô sinh ra à °ãc che chß ché ch³ng ph£i che chß ng°Ýi khác. Cô thñc sñ sã hãi khi th¥y các cô gái làng th¯t qu§n móng lãn suÑt ngày ln lê bò toài trên s°Ýn Ói, hò hét âm chém các hình nÙm, l¡i c°Ýi r¥t to và nói nhïng lÝi cô bËt tai không dám nghe. Các cô kia thì t¥t nhiên ch³ng coi cô ra gì, mÙt con bé tiÃu th° thành phÑ thuÙc "giai c¥p n bám", mÙt ph§n tí "vô tích sñ" không áng cho hÍ mÝi tham gia hÙi hÍp và luyÇn t­p.

Th¿ mà không ai ngÝ, không ai bi¿t chính cái cô n bám, vô tích sñ ¥y và Ùi tr°ßng Ùi du kích cça hÍ ang yêu nhau, mà không chÉ mÛi hôm qua hay tu§n tr°Ûc.

HÍ quen nhau vì anh Ùi tr°ßng du kích r¥t cách m¡ng ¥y là thanh niên duy nh¥t có hÍc trong làng, hÍc xong tr°Ýng huyÇn, con mÙt gia ình phú nông có nhïng ba ng°Ýi ang là bÙ Ùi kháng chi¿n và tr°Ûc ¥y nhiÁu nm nuôi gi¥u cán bÙ, có ng°Ýi bây giÝ ang làm to. ThÉnh tho£ng anh sang nhà ông Phán m°ãn sách. Cing là iÁu dÅ hiÃu. BuÓn vì không có ng°Ýi nói chuyÇn sách vß, hai ng°Ýi thân nhau, có hôm ngÓi r¥t lâu. Ông th¥y m¿n anh chàng này vì m·t mày sáng sça, có vn hóa và n nói lÅ phép ché không nh° m¥y ông bà cách m¡ng tr» nông dân ông không dám khinh nh°ng thñc bång ch³ng m¥y thích thú. Khi tç sách cça mình c¡n, chính ông giÛi thiÇu anh hÏi m°ãn sách cça cô con, là ng°Ýi luôn lÉnh vào phòng óng ch·t cía m×i l§n anh ¿n.

MÙt hôm, nh­n l¡i cuÑn sách anh tr£, thÝ th«n c§m nó trên tay nh° ve vuÑt, là viÇc cô th°Ýng làm mÙt cách vô théc ch³ng hiÃu vì sao, cô chãt th¥y ß ngay trang §u có m£nh gi¥y nhÏ ghi ba chï r¥t n¯n nót "Anh yêu em!" D¥u ch¥m than °ãc tô ­m ¿n méc suýt thçng tÝ gi¥y p¡-luya mÏng.

Không khó hình dung ôi má cô lúc ¥y Ï lên nh° th¿ nào. Cô l·ng ng°Ýi mÙt lát, lÓng ngñc nhô lên h¡ xuÑng vì thß g¥p, rÓi ch¡y ù vào gi°Ýng, n±m ngía m·t, trân trân nhìn lên tr§n nhà. Không thà nói lâu nay cô không c£m tình vÛi anh, nh°ng à nh­n tÝ gi¥y này thì qu£ cô không ngÝ và ch°a sµn sàng ón nh­n nó. Cô không bi¿t bây giÝ ph£i làm gì, ph£i ngh) gì và nh¥t là ph£i có thái Ù th¿ nào Ñi vÛi anh ¥y. ·t cuÑn sách lên ngñc, cô mân mê tÝ gi¥y, Íc ¿n hàng chåc l§n m¥y chï ng¯n gÍn, ¡n gi£n mà kó diÇu ¥y. Tr°Ûc m·t cô hiÇn lên khuôn m·t sáng sça cça anh vÛi ôi m¯t nghiêm nghË, làn da cháy rám vì suÑt ngày chang n¯ng ngoài trÝi. Cô th¥y h¡i sã ôi nghiêm nghË ¥y, bây giÝ cing nh° nhïng l§n ít Ïi anh nói chuyÇn vÛi cô, h§u nh° chÉ mình anh nói, còn cô thì b½n l½n cúi §u. Anh nói hay, cô thích nghe anh, thích anh ¿n m°ãn sách, dù v«n luôn tñ trách và c°Ýi diÅu mình vì sñ thích ¥y. Thích mà v«n sã, nh° sã mÙt cái gì ¥y xa l¡ ch°a lý gi£i nÕi. Anh ¥y là ng°Ýi m¡nh m½, là cÙng s£n, cách m¡ng, còn mình thì...

BuÕi tÑi, cô cáo Ñm không n c¡m, rÓi thi¿p i vÛi cuÑn sách cùng m£nh gi¥y v«n trên ngñc và môi kh½ thì th§m hai ti¿ng anh ¥y cùng nå c°Ýi nía h¡nh phúc nía lo sã m¡ hÓ.

M¥y ngày sau anh gíi tr£ mÙt cuÑn sách khác, l¡i kèm tÝ gi¥y tr¯ng vÛi ba chï "Anh yêu em" nh° tr°Ûc, nh°ng l§n này, r¥t sâu phía d°Ûi có vi¿t thêm là n¿u cô không díng d°ng vÛi anh thì hãy à mÙt tÝ gi¥y tr¯ng vào cuÑn sách anh s½ ¿n m°ãn ngày mai. Hôm sau ¿n nhà ông Phán m°ãn sách, anh không th¥y tÝ gi¥y nào k¹p trong ó. CuÑn sách cing không °ãc cô °a t­n tay nh° mÍi l§n, mà qua ông bÑ, còn cô thì °ãc b£o khó ß ang n±m trong phòng.

CuÑn sách này, và thêm mÙt cuÑn nïa khi nh­n l¡i, cô chãt buÓn khi không th¥y có tÝ gi¥y vÛi dòng chï quen thuÙc mà cô mong ãi. Nh°ng cuÑi cùng, d«u nhút nhát và r¥t sã, cô cing nói °ãc anh ¥y bi¿t tình c£m cça mình. Tình yêu còn lÛn h¡n c£ n×i sã và nghi ng¡i. MÙt l§n, ngÓi bên cía sÕ th¥y anh ang ¿n, cô nhanh nh¹n b°Ûc ra, dúi vào tay anh mÙt béc th° dài vi¿t sµn rÓi bÏ ch¡y.

Còn tÑi nay thì cô ã nh­n lÝi ra g·p anh ngoài bÝ ê sau làng. Ch£ là chÉ ít hôm nïa anh s½ lên °Ýng i bÙ Ùi t­n chi¿n khu ViÇt B¯c, có thà mÙt thÝi gian dài nh° anh nói.

Cô ã m¥t nhïng ba ngày à khâu t·ng anh mÙt chi¿c khn mù-soa. Nó °ãc c¯t të thân tr°Ûc, ch× che ngñc, chi¿c áo dài màu tr¯ng cô m·c thÝi còn ß tr°Ýng nï sinh. Cô th¹n thùng vÛi ý Ënh kó cåc ¥y, m¥y l§n Ënh thay b±ng mi¿ng vài låa mÛi tinh, nh°ng cuÑi cùng v«n không thay. VÑn °ãc d¡y nhiÁu vÁ nï công gia chánh, cô có thà thêu r¥t nhiÁu hình ¹p trên ó, nh°ng suy i ngh) l¡i, rÑt cåc cô chÉ thêu chï cái tên hai ng°Ýi, T và H an lÓng nhau, b±ng chÉ hÓng, r¥t tinh t¿ và r¥t ¹p. Bây giÝ ch¯c ít ng°Ýi t·ng nhau nhïng k÷ v­t tình yêu kiÃu này, nh°ng thÝi ó là mÑt cça các cô gái tr» m¡ mÙng tÉnh l». NhiÁu l§n cô ã khóc khi thêu chi¿c khn ó, cing nhiÁu giÍt n°Ûc m¯t ã r¡i xuÑng nó, nh°ng nghe nói n°Ûc m¯t con gái mÛi lÛn không m·n nên không à l¡i v¿t Ñ nào. Có thà vì th¿ mà anh ¥y s½ ch³ng bao giÝ bi¿t °ãc nó ã tëng th¥m n°Ûc m¯t ng°Ýi yêu. Không bi¿t r±ng nó cing tëng nh­n nhiÁu, r¥t nhiÁu nhïng cái hôn cça cô.

Trên ê lÙng gió, h¡i se l¡nh. Trng cuÑi tháng m£nh nh° chi¿c lá cÏ voi bË uÑn cong, nh°ng trÝi sáng vì r¥t nhiÁu sao, nhïng ngôi sao to, «m n°Ûc. Ch¿ch phía Tây là dãy núi th¥p mÝ en có hình con chó n±m phç phåc, §u h¡i gh¿ch lên, l¡ ãng l¯ng nghe nhïng lÝi yêu °¡ng cça ôi trai gái s¯p xa nhau.

Nh°ng hÍ nói vÛi nhau ít l¯m. Anh nói:

"Anh i ít nm rÓi vÁ. ChÝ anh nhé!"

"Vâng, em chÝ", cô áp.

RÓi anh vÛi tay Ënh c§m tay cô. Theo b£n nng, cô né tránh, và tÛi l§n thé ba anh mÛi có °ãc bàn tay bé nhÏ, nóng hÕi cça cô trong tay mình. Bàn tay run run nh° con chim nhÏ th£ng thÑt.

B±ng bàn tay kia, cô móc túi l¥y ra chi¿c khn.

"T·ng ¥y. Hãy giï và nhÛ ¿n em".

Con chim - bàn tay càng run r©y, th£ng thÑt h¡n.

"C£m ¡n em", anh nói ¡n gi£n rÓi nhét vào túi trên ngñc.

Cô ch¡nh buÓn vì anh không mß ra xem ho·c không nói thêm ôi câu nïa vÁ nó. Xem gì, nói gì, chính cô cing không bi¿t, chÉ th¥y h¡i buÓn.

HÍ im l·ng khá lâu, tay v«n trong tay. Trng ã ch¿ch ngang §u, trÝi sao nh° sà xuÑng th¥p h¡n. Ngoài ê, trong båi duÑi r­m không xa ch× hÍ éng có con gì cé tÉ tê ¡n iÇu.

"Em sã l¯m..."

"Em sã gì c¡?"

"Không bi¿t, nh°ng em th¥y sã, nh¥t là khi không có anh ß ây".

"Em nói l¡ th­t ¥y".

"Không, th­t mà. Em sã... Em sã cÙng s£n, sã cách m¡ng..."

Anh phá lên c°Ýi:

"Th¿ thì l¡i càng l¡. Anh là cÙng s£n, là cách m¡ng ây. Em th¥y anh có áng sã không?"

"Anh thì không, nh°ng ng°Ýi khác thì em sã. HÍ không thích nhïng ng°Ýi nh° em. Em ngh) có thà tÑt h¡n n¿u em và bÑ quay l¡i vùng t¡m chi¿m".

"Em hiÃu nh§m rÓi, - anh l¡i c°Ýi. - T¡i em không chËu tham gia các cuÙc hÍp cça bÍn anh ó thôi. CÙng s£n, cách m¡ng mang l¡i h¡nh phúc cho mÍi ng°Ýi. Em hiÃu ché? MÍi ng°Ýi! Cách m¡ng s½..."

RÓi anh nói mÙt thôi, g§n nh° nguyên xi nhïng gì ông cán bÙ tÉnh mÛi thuy¿t gi£ng tÑi qua vÁ chç ngh)a cÙng s£n, vÁ cách m¡ng và nhïng iÁu tÑt ¹p cça nó.

"Em yên tâm. Cách m¡ng s½ b£o vÇ em, che chß cho em! Cho gia ình em! Cho toàn dân!"

"Anh ngh) nh° th¿ th­t à?"

"T¥t nhiên, n¿u không anh ã ch³ng chËu xa em lên °Ýng b£o vÇ cách m¡ng".

Cô gái kh½ g­t §u, và l§n §u tiên n¯m ch·t tay anh.

* Sáu tháng sau, téc là cuÑi nm 1952, trong phong trào "Phát Ùng qu§n chúng ¥u tranh chÑng ph£n Ùng" ông Phán L¡i bË tòa án cách m¡ng xí b¯n vì tÙi làm gián iÇp cho Pháp. Cô NguyÇt Tú con ông bË em ¥u tÑ vÁ tÙi n bám, rÓi cô treo cÕ tñ tí vì không chËu à mÙt ông cán bÙ cÙng s£n c°áng hi¿p. Khi ch¿t, cô ã nh¯c tên anh, mÙt chi¿n s) cÙng s£n khác ang chi¿n ¥u b£o vÇ cách m¡ng và ch¿ Ù cÙng s£n tÑt ¹p anh ã nói vÛi cô.

Cái tin này mãi vÁ sau anh mÛi bi¿t, vì lúc ó b£n thân anh ang b­n chÉ ¡o thñc hiÇn phong trào ¥y ß mÙt n¡i xa. Cing nh° trong cuÙc c£i cách ruÙng ¥t sau này, anh luôn t­n tuõ vÛi công viÇc °ãc giao, và không chút nghi ngÝ sé m¡ng cao ¹p cça nó. Anh thñc sñ tin vào sñ lãnh ¡o cça £ng, vào tính úng ¯n cça con °Ýng ã chÍn, tin mÙt cách tuyÇt Ñi pha chút ngây th¡ và mù quáng, nên không ngh) tÛi sñ c§n thi¿t ph£i xem xét, kiÃm chéng ho·c chiêm nghiÇm l¡i. Anh là m«u ng°Ýi cách m¡ng lý t°ßng. Khi lý t°ßng cÙng s£n chui vào §u anh, mÙt lý t°ßng tuyÇt ¹p nh° mÍi lý t°ßng khác trên Ýi, anh choáng ngãp tr°Ûc cái ¹p cao c£ cça nó và háo héc v°¡n tÛi måc ích mà ít chú ý tÛi ph°¡ng tiÇn. Måc ích chi phÑi ph°¡ng tiÇn, ng°Ýi ta d¡y anh th¿, và mÙt khi måc ích ã cao ¹p thì không có ph°¡ng tiÇn nào là x¥u, téc là b¥t kó hành Ùng nào cing có thà biÇn minh °ãc, c£ khi nhïng hành Ùng ¥y là tàn b¡o và phi lý. Con °Ýng cách m¡ng không bao giÝ b±ng ph³ng và không thà tránh khÏi mÙt sÑ sai l§m do nh­n théc. Cái ch¿t bi th£m §y oan trái cça hai bÑ con ng°Ýi yêu anh cing °ãc nhìn nh­n d°Ûi góc Ù ¥y. Và th­t l¡, d«u r¥t au xót và cm ph«n, anh th¥y lòng mình thanh th£n ho·c cing g§n nh° th¿, c£ khi ngh) vÁ nhïng viÇc anh ã làm trong cuÙc v­n Ùng ¥y. Sai l§m. Sai thì sía. Chính lãnh tå cao nh¥t cça £ng ã nói lÝi xin l×i, m¯t r°ng r°ng. M¯t anh cing r°ng r°ng khi chéng ki¿n viÇc này. Có iÁu c£ anh và lãnh tå không £ Ùng gì ¿n viÇc vì sao và do ai mà nhïng sai l§m t§m cá ¥y có thà x£y ra, và liÇu mÙt lÝi xin l×i nh° th¿ có thÏa áng không tr°Ûc hàng chåc nghìn sinh m¡ng bË gi¿t oan.

Tuy nhiên, anh v«n bË day dét bßi mÙt n×i ám £nh, nhÏ thôi nh°ng dai d³ng và th­t b¥t tiÇn, r±ng chính anh ã gây nên cái ch¿t cça NguyÇt Tú và bÑ cô. D«u không chç ý, nh°ng anh ã nói dÑi hÍ vÁ viÇc hÍ s½ °ãc cách m¡ng b£o vÇ. Không có anh, ch¯c hÍ ã trß l¡i thành phÑ và do v­y tránh °ãc bi kËch. Tho¡t §u anh ngh) ây chÉ thuÙc ph¡m trù ¡o éc. MÙt lÝi khuyên sai, hay th­m chí mÙt lÝi nói dÑi, suy cho cùng cing chÉ là lÝi nói dÑi, téc là ß c¥p th¥p h¡n nhiÁu so vÛi c£ mÙt hÇ t° t°ßng, và r±ng cùng vÛi thÝi gian nó s½ nguôi ngoai rÓi i vào quên lãng. Nh°ng ác thay, thñc t¿ diÅn ra trái ng°ãc h³n. Nh° con vi rút ch¿t ng°Ýi, ch¥m en m·c c£m tÙi l×i ¥y không m¥t i mà ngày m×i lÛn trong anh. Nó b¯t §u t¥n công các t¿ bào cách m¡ng Ï. Nó bi¿n t°Ûng, tù vi rút ¡o éc thành vi rút t° t°ßng, và v¿t th°¡ng cé to d§n, to d§n...

Nm tháng trôi qua, ¿n nay, anh ã là mÙt ông già. H¡n th¿, mÙt ông già cô ¡n và bÇnh t­t. Cùng vÛi v¿t th°¡ng ¥y trong lòng, ông i ti¿p con °Ýng cách m¡ng cça mình, qua nhïng nm tháng s) quan thÝi chi¿n, ¿n chéc vå tr°ßng, thé tr°ßng mÙt bÙ quan trÍng. Ti¿c r±ng ¿n ây thì bÇnh quá n·ng và nó ã bÙc phát ra ngoài. Ba l§n ông vi¿t tâm th° lên trung °¡ng cça ông, th­t thà trình bày quan iÃm cça mình cùng nhïng Á nghË thay Õi. Chëng ¥y l§n ông bË k÷ lu­t nÙi bÙ, bË cách chéc và qu£n thúc t¡i gia. MÙt l§n ông nh£y l§u tñ tí nh°ng không ch¿t, nay có muÑn nh£y ti¿p cing không thà vì chân què không còn có thà leo gác. RÓi bÇnh au m¯t të nhÏ tái phát, cÙng vÛi n×i buÓn bñc, ã bi¿n ông thành ng°Ýi mù.

CuÑi cùng, các ng°Ýi ta ã à ông yên vì ông ch³ng thà làm gì °ãc nïa. MÙt ông lão què chân, mù m¯t, sÑng mÙt mình (vì ông ch³ng bao giÝ l¥y vã nên không con cháu) trong ngôi nhà c¥p bÑn hai phòng ngay sát HÓ Tây, sÑng vÛi mÙt bà lão giúp viÇc h¡i giß ng°Ýi nh°ng °ãc cái s¡ch s½ và ch°a mÙt l§n quên n¥u n à ông ph£i ói. Lúc này trong §u ông chÉ toàn màu ên, tËnh không sót l¡i mÙt chút nào màu Ï hëng hñc cça thÝi tr».

Ngày nào ông cing ngÓi trên chi¿c gh¿ °ãc làm b±ng hai thanh g× thô ráp, nhìn ra m·t n°Ûc HÓ Tây vô c£m. NgÓi l·ng l½ suÑt të mÝ sáng ¿n tÑi mËt ché ông thì không bi¿t và không thèm à ý ¿n khái niÇm thÝi gian trong ngày. Ông còn minh m«n, th­m chí minh m«n h¡n c£ nhïng ngày trai tr», và n¿u không mù và còn gi¥y mñc, ho·c chí ít có ng°Ýi vi¿t hÙ thì ông còn gíi nhiÁu tâm th° nïa lên trên nïa. ThÝi kó §u ông còn l©m b©m mÙt mình, có khi gào to vÛi HÓ Tây, nay thì ông im l·ng, suÑt ngày im l·ng, và, cing theo lÝi bà già chÉ iÃm kia, "lúc nào cing luôn tay mân mê mÙt chi¿c khn mù-soa b©n thÉu bË thçng mÙt l× b±ng ngón tay ß góc". (ó là v¿t ¡n xuyên trúng phÕi ông cuÑi chi¿n dËch iÇn Biên). May ng°Ýi ta cho ó là d¥u hiÇu l©m c©m cça mÙt ông già l©n th©n nên nó không bË tËch thu.

Hà nÙi, 13. 8. 2004

Cogito, ergo sum? Ng°Ýi vi¿t: Thái Bá Tân 24/06/2009

TruyÇn ng¯n. Thái Bá Tân

Vào nm 1955, cùng mÙt lúc làng V)nh LÙc °ãc ón hai nhân v­t nÕi b­t. Nói nÕi b­t là có ý so vÛi m·t b±ng r¥t th¥p cça cái làng miÁn trung nghèo ói và l¡c h­u này, ché thñc ra hÍ cing bình th°Ýng, l¡i là dân gÑc cça làng, téc là cing có thÝi tëng làm th±ng con nít tÓng ngÓng ch¡y ra B¿n KiÁng mò h¿n ho·c sau m×i tr­n m°a ra Óng Chùa mót khoai sót, nhïng m©u khoai sùng, khoai non bé chÉ b±ng ngón tay cái. Sau này lÛn lên m×i ng°Ýi mÙt ng£ theo sñ dun dçi cça sÑ ph­n.

Ông thé nh¥t hÍc giÏi, nghe nói giÏi nh¥t trong c£ ba tÉnh Thanh Hóa, NghÇ An và Hà T)nh, °ãc quan Toàn QuyÁn Pháp ích thân trao hÍc bÕng sang Paris hÍc khoa lu­t ß Sorbonne, nm 1946 trß vÁ ViÇt Nam cùng mÙt nhóm trí théc yêu n°Ûc theo lÝi kêu gÍi cça chính phç cách m¡ng. SuÑt thÝi gian kháng chi¿n ông ß ViÇt B¯c, rÓi sau vÁ Hà NÙi hai nm, làm gì, giï chéc vå nào không ai bi¿t, chÉ th¥y mÙt hôm ông trß vÁ làng, nhïng t°ßng chÉ ß chÉ ít ngày, nh°ng rÓi ông sía sang nhà cía, l¡i °a cô Ba Héo cháu ông vÁ ß cùng, vëa giúp v·t trong nhà, vëa à ông d¡y chï cho cô. V­y là ng°Ýi ta oán ông vÁ h³n, ch¯c do bË k÷ lu­t. Tuy nhiên không vì th¿ mà dân làng dám coi th°Ýng, vì ông có tiÁn, do vã con bên Pháp Áu ·n gíi vÁ ba tháng mÙt l§n, vì ông tëng là giáo s° mÙt tr°Ýng ¡i hÍc danh ti¿ng bên ¥y, và vì c£ viÇc ông mß lÛp hÍc chï không m¥t tiÁn cho tr» con trong làng. Cô cháu ông ã hm lm mà ch°a chÓng, téc là s½ không bao giÝ hy vÍng có chÓng sau cái tuÕi ¥y. Cô x¥u xí, ng°Ýi g§y ét nên mÛi có cái tên Héo i kèm. Héo hon. Nh°ng bù l¡i, cô có giÍng nói sang s£ng và khá chua ngoa. Ng°Ýi ta gÍi ông bác cô là Ông eo Kính, vì ông này c­n thË n·ng và luôn eo c·p kính tr¯ng m¯t tròn, gÍng kim lo¡i màu en. Trong làng ông duy nh¥t là ng°Ýi eo kính, khi¿n mÍi ng°Ýi th¥y vëa ngÓ ngÙ, vëa kính nÃ.

Ng°Ýi thé hai là Ông Mao Chç TËch D¡y, do t¡i ông hay nói câu này, c£ khi phát biÃu long trÍng ß hÙi nghË l«n khi giao ti¿p hàng ngày. Ông i bÙ Ùi të hÓi cách m¡ng, lên ¿n chéc trung oàn tr°ßng thì chuyÃn sang ngành dân chính và vëa mÛi tham dñ mÙt khóa t­p hu¥n c£i cách ruÙng ¥t ß HÓ Nam, Trung QuÑc. V­y ông ph£i là nhân v­t quan trÍng, mÙt quan to. Ông vÁ cái làng này, t¥t nhiên chÉ mÙt thÝi gian ng¯n theo nguyÇn vÍng, là cÑt à bi¿n nó thành iÃn hình tÑt cho c£ tÉnh, n¿u không muÑn nói c£ n°Ûc, trong cuÙc v­n Ùng, nh° Mao Chç TËch d¡y, long trÝi lß ¥t này. CuÙc c£i cách ruÙng ¥t mà chÉ cách m¡ng mÛi có thà mang l¡i, làm cho ng°Ýi cày có ruÙng, xóa bÏ t­n gÑc sñ bóc lÙt và ói nghèo. Dân làng ¯t ph£i l¥y làm vinh dñ và bi¿t ¡n ông l¯m. Lúc nào ông cing m·c bÙ ¡i cán dày cÙp, ph³ng phiu màu lông chuÙt, nên i déng có v» h¡i céng nh¯c, khÇnh kh¡ng. Cing có thà ông chç ý làm ra th¿. HÓi rÝi làng ông không bi¿t chï, bây giÝ thì Íc thông vi¿t th¡o, nói nng l°u loát, bàn tay ph£i luôn vung lên ­p xuÑng khi muÑn nh¥n m¡nh iÁu gì. Ông vÁ làng sau Ông eo Kính sáu tháng, b±ng ô tô riêng cça tÉnh çy NghÇ An, nh°ng xe ph£i dëng ß chã Hôm vì °Ýng nhÏ, khi¿n ông i bÙ nhïng ba cây sÑ, là iÁu lãnh ¡o xã r¥t l¥y làm ái náy. à tÏ ra mình qu§n chúng, ông të chÑi không ß cn nhà riêng do xã bÑ trí, có ng°Ýi phåc vå, mà vÁ ß vÛi ông bÑ ã b£y m°¡i tuÕi hiÇn ang sÑng mÙt mình. Khác vÛi ông con cách m¡ng triÇt Ã, ông bÑ nÕi ti¿ng hay n nói lung tung và "r¥t y¿u vÁ l­p tr°Ýng giai c¥p". Nà tình có con làm to, ché không thì ã mÍt gông të lâu.

Ông Mao Chç TËch D¡y cho mÝi cán bÙ cÑt cán trong làng ¿n nhà mình. Sau mÙt hÓi dài dòng thuy¿t vÁ måc ích, ý ngh)a cuÙc c£i cách ruÙng ¥t, là iÁu ai cing bi¿t vì °ãc hÍc t­p r¥t nhiÁu tr°Ûc ó, ông giao cho hÍ ph£i tìm b±ng °ãc m°Ýi gia ình Ëa chç c°Ýng hào gian ác trong tÕng sÑ 200 hÙ ß làng V)nh LÙc này "Mao Chç TËch d¡y cái bÍn ng°Ýi thÑi tha ¥y ít nh¥t ph£i chi¿m nm ph§n trm dân sÑ m×i Ëa ph°ng. Chúng vô cùng x£o quyÇt trong viÇc che gi¥u cça c£i và bÙ m·t th­t cça mình. NhiÇm vå cça các Óng chí là ph£i tìm ra chúng. Tìm b±ng h¿t, b±ng mÍi giá!"

MÍi ng°Ýi °a m¯t nhìn nhau. Làng V)nh LÙc x°a nay thu§n nông mà ruÙng thì v»n v¹n mÙt d£i ¥t tring dÍc theo Kênh Nhà Lê. Ph§n lÛn dân làng ph£i làm thuê, c¥y tô cho thiên h¡, c£ làng giÏi l¯m chÉ chåc nhà có °ãc dm sào ruÙng, téc là n¿u không m¥t mùa thì vëa ç n. Tìm âu ra m°Ýi gia ình Ëa chç bây giÝ? L¡i ph£i c°Ýng hào gian ác! MÙt vài ng°Ýi tÏ ý bn khun, liÁn bË Ông Mao Chç TËch D¡y è d­p ngay b±ng cách nói, bàn tay ph£i v«n luôn chém vào không khí, r±ng dân Trung QuÑc cing nghèo nh° ta, nh°ng do l­p tr°Ýng vïng và giác ngÙ cao, nên hÍ v«n tìm ç con sÑ nm ph§n trm ¥y, nhiÁu n¡i còn v°ãt k¿ ho¡ch. Hay l­p tr°Ýng giai c¥p các Óng chí th¥p? Không, t¥t nhiên, không, mÍi ng°Ýi hùng hÕ áp. Có anh còn l¥y làm ng¡c nhiên r±ng làng mình nhiÁu Ëa chç th¿ mà x°a nay không bi¿t. Th¿ là ng°Ýi ta ra nghË quy¿t nh¥t Ënh ph£i ¡t ho·c v°ãt chÉ tiêu °ãc giao.

Khi gi£i tán, Ông Mao Chç TËch D¡y b£o cô Ba (Ba Héo) ß l¡i. Cô này ang là Ñi t°ãng k¿t n¡p £ng nên hng l¯m, suÑt ngày lng xng bên m¥y ông bà cán bÙ xã, bÏ c£ viÇc hÍc chï và c¡m n°Ûc cho ông bác eo kính.

"Óng chí Ba, ông bác cça Óng chí th¿ nào?"

Cô Ba Héo chúm miÇng v¯t n°Ûc tr§u, quÇt vào v¡t áo:

"Báo cáo, v«n nh° mÍi ngày. ChÉ Íc sách rÓi ngÓi thë ng°Ýi ra".

"NgÓi thë ng°Ýi ra ngh)a là th¿ nào? Mà Íc sách gì?"

"Toàn sách Tây, tôi không bi¿t. Íc rÓi ngÓi thë ra suy ngh). ThÉnh tho£ng chép miÇng".

"Toàn nhïng d¥u hiÇu áng ngÝ. Cô ph£i luôn à m¯t theo dõi. Ông ¥y theo cách m¡ng c£ chåc nm nay mà v«n không bÏ °ãc thói x¥u Íc sách và suy ngh). Ch³ng trách bË tÑng vÁ quê. Mao Chç TËch d¡y ta không °ãc mÙt phút l¡ là. K» thù có thà ©n n¥p d°Ûi nhïng vÏ bÍc vô h¡i nh¥t, có thà chính là ng°Ýi thân cça chúng ta. TuyÇt Ñi không à tình c£m riêng t° làm sói mòn giác ngÙ giai c¥p. Óng chí nhÛ th¥y gì báo tôi ngay".

Ông nhìn bà cách m¡ng tr» ang nhÕ to¹t bãi n°Ûc tr§u xuÑng nÁn nhà, khó chËu nói ti¿p:

"Theo tôi Óng chí nên gi£m bÛt, bÏ °ãc càng tÑt, cái thói quen n tr§u luôn miÇng ¥y i. ó là tàn d° cça nông thôn l¡c h­u. Mà rÓi cing không nên phô vú ra nh° th¿. ó là mÙt biÃu hiÇn x¥u cça bÍn t° s£n Ói tråy. Bên Trung QuÑc ng°Ýi ta nËt ch·t, ph³ng lì nh° àn ông".

Të ó cô Ba Héo có ngñc ph³ng lì nh° ngñc àn ông, là iÁu khi¿n cô càng g§y và x¥u h¡n. Nh°ng thói n tr§u và nhÕ b­y thì cô không bÏ °ãc, mÙt ph§n vì cách m¡ng cing không quá khe kh¯t vÁ viÇc này.

"Th±ng Nh¥t vào ây tao b£o!" có giÍng nói Óm Óm të phòng trong vÍng ra, khi cô Ba Héo ã ra vÁ và Ông Mao Chç TËch D¡y ang mß x¯c-cÙt l¥y t­p gi¥y gì ó Ënh Íc.

ó là ông cå bÑ ông. Ông cå v«n n nói kiÃu ¥y vÛi con trai, b¥t ch¥p tuÕi tác và chéc vË cça ông ta. Ông ta khó chËu l¯m nh°ng không làm °ãc gì, chÉ còn bi¿t yêu c§u bÑ nói nhÏ Ã ng°Ýi ngoài không nghe th¥y.

"Tôi hÏi anh. Anh khoe i Trung QuÑc m¥y tháng hÍc hành cái gì bên ó, Ã bây giÝ vÁ làng làm th¿ à?" Ông cå cao giÍng, lúc ¥y ang ngÓi uÑng n°Ûc chè xanh trên chi¿c chõng tre.

"BÑ nói gì con không hiÃu. Làm th¿ là làm gì?"

"Là b¯t ph£i moi ra nhïng m°Ýi gia ình Ëa chç ß cái làng nghèo rÛt mÓng t¡i này. Þ ây không có ai Ëa chç c£. ChuyÇn khôn không hÍc, l¡i hÍc iÁu quái £n gây thù h±n, chém gi¿t l«n nhau. Mà gi£ sí tìm °ãc Ëa chç, chúng mày Ënh làm gì hÍ? B¯n h¿t à?"

"ChuyÇn ¥y à còn xem. Cách m¡ng s½ phán xí theo úng tÙi tëng éa. ây là viÇc cça con, chuyÇn lÛn, chuyÇn chính trË, bÑ bi¿t gì mà nói". Ông con cing cao giÍng.

"ChuyÇn cça mày nh°ng làng cça tao. Mày i Trung QuÑc, còn tao thì suÑt Ýi ß ây. Ai th¿ nào, làm gì, tao không bi¿t h¡n mày ch¯c? N¿u mày b£o ó là cách m¡ng thì tao không c§n cái cách m¡ng ¥y. Nghe ch°a? ¥t n°Ûc °ãc tñ do, Ùc l­p là tÑt rÓi. Bây giÝ chúng tao muÑn °ãc yên Õn làm n. Tao không muÑn c£nh ¥u tÑ, b¯n gi¿t lo¡n x¡ nh° ß ô L°¡ng, Yên Thành. L¡i càng không muÑn mày, th±ng con tao, làm iÁu ó, ß ây, trên m£nh ¥t ã » ra mày!"

"BÑ im i. Ph£n Ùng hay sao mà dám n nói th¿!" Ông con quát, gi­n sùi c£ bÍt mép.

"N¿u th¿ là ph£n Ùng thì tao là ph£n Ùng ¥y. B¯t tao i! B¯n tao i!"

"Không ph£i thách. Mao Chç tËch d¡y..."

"Cút m¹ mày i vÛi Mao Chç tËch! Nó d¡y mày n cét mày cing n à? Nó d¡y mày b¯n bÑ mày, dân làng mày, mày cing b¯n à?"

Ông cå lóng ngóng éng d­y, tay c§m ch·t chi¿c i¿u cày, nh°ng ông kia ã vÙi bÏ i, sang ß h³n bên cn nhà ng°Ýi ta ã chu©n bË sµn cho ông.

* MÍi viÇc diÅn ra nhanh chóng, dÓn d­p, cé nh° bË ma uÕi. Có thà vì Ông Mao Chç TËch D¡y muÑn gi£i quy¿t nhanh chóng ß ây à còn i chÉ ¡o n¡i khác vì ông là nhân v­t quan trÍng. TÑi nào dân làng V)nh LÙc cing hÍp të b£y ¿n m°Ýi mÙt giÝ. Sau ó thì cán bÙ làng hÍp vÛi cÑt cán xã và mÙt ông nhà th¡ kháng chi¿n °ãc bÕ sung të Vinh vÁ chÉ ¡o c£i cách ruÙng ¥t. HÍp ß ngôi nhà dành cho Ông Mao Chç TËch D¡y, tÛi hai, ba giÝ sáng, có hôm thâu êm. Cô Ba Héo ngoài viÇc óng góp nhïng câu tranh lu­n hùng hÓn còn bi¿t lo món cháo gà và r°ãu ThÍ Ã mÍi ng°Ýi hÍp xong n. D¡o này cô h§u nh° ít khi ß nhà, có hôm không vÁ ngç.

Không khí trong làng hëng hñc, không ai ch¡y trên °Ýng mà cé r§m r­p, r§m r­p. Các cuÙc ¥u tÑ diÅn ra triÁn miên, th°Ýng vào buÕi sáng khi n¡n nhân mÛi bË b¯t, kéo dài ¿n tr°a à sau ó gi£i i n¡i khác xí án, k¿t án và thi hành án. Ph§n sau ít §m ), không kèn trÑng và cing ¡n gi£n, chóng vánh h¡n. Các làng bên cing nhÙn nhËp không kém. Cé nh° hÙi, nh° c¡n lên Óng t­p thà s·c mùi ch¿t chóc. Anh em, cha con, hàng xóm tÑ nhau lo¡n x¡, toàn nhïng iÁu nh£m nhí ai cing bi¿t nh°ng ai cing tin ho·c vë tin. M·t ng°Ýi nào ng°Ýi ¥y Ï phëng, trë Ông Mao Chç TËch D¡y còn giï °ãc bình t)nh. Tr» con cing °ãc lôi vào cuÙc, và nh° ng°Ýi lÛn, chúng làu làu Íc nhïng lÝi tÑ °ãc cán bÙ mÛm të tr°Ûc. Chúng thích l¯m, vì không ph£i i chn trâu, vì ôi éa °ãc gÍi b±ng Óng chí, °ãc mÝi tham gia mÙt vß kËch ng°Ýi th­t viÇc th­t cça ng°Ýi lÛn. Lúc ¥y tôi mÛi b£y tuÕi, do quá nhÏ và cing do c£ viÇc bÑ m¹, ông bà thuÙc thành ph§n "°u tú" nh¥t, téc là nghèo nh¥t, nên tôi chÉ °ãc diÅn vai phå cça ám ông hò hét. May không bË b¯t ¥u tÑ ai, nh¥t là ng°Ýi thân trong gia ình, hÍ hàng. ¿n nay, d«u ã nm m°¡i nm trôi qua, nhiÁu êm tôi v«n m¡ th¥y nhïng c£nh rùng rãn ¥y. Và tôi luôn tñ hÏi vì sao, à làm gì và b±ng cách nào ng°Ýi ta có thà b¯t °ãc ng°Ýi dân làng tôi làm °ãc cái iÁu trái ¡o lý ¥y.

Ông eo Kính bË b¯t lúc sáu giÝ sáng, khi ang ngÓi uÑng n°Ûc, Íc sách và "thë ng°Ýi ra" nh° mÍi ngày. Ông quen d­y sÛm, luôn ngÓi ß nhà không i âu, nhiÁu hôm óng kín cía à khÏi nghe, khÏi th¥y nhïng gì ang diÅn ra bên ngoài.

Chính théc ông bË buÙc tÙi là Ëa chç (không có të c°Ýng hào gian ác), và làm gián iÇp cho n°Ûc ngoài. B±ng chéng không thà chÑi cãi là trong nhà ông có m¥y cuÑn sách chï Tây (sách tri¿t hÍc ph°¡ng Tây trong ó có cuÑn T° b£n lu­n ¡i c°¡ng cça Cac Mac và ít sách vn hÍc), m¥y tÝ gi¥y ông ghi nhïng câu tâm ¯c khi Íc, và kho£ng m°¡i béc th° vã con ông gíi. T¥t c£ b±ng chï Tây, và vì không ai bi¿t Íc thé ti¿ng ¥y nên m·c nhiên chúng là tài liÇu gián iÇp. Ngoài ra ông còn bË buÙc thêm mÙt tÙi nïa, tÙi này còn lÛn h¡n m·c dù không °ãc Íc to, không có trong gi¥y tÝ - ông là ng°Ýi có hÍc.

êm tr°Ûc khi quy¿t Ënh b¯t, Ông Mao Chç TËch D¡y nói vÛi m¥y ông bà cÑt cán:

"Mao Chç TËch d¡y: Trí théc chÉ là cåc cét. Mà cét thì thÑi, ph£i hót i. Còn c°¡ng l)nh £ng ta thì Trí Phú Ëa Hào ào t­n gÑc trÑc t­n rÅ, quên rÓi à? Th±ng này áng ngÝ l¯m. Thí hÏi h¯n Íc sách làm gì? Íc rÓi ngÓi thë suy ngh). Sao ph£i suy ngh)? Suy ngh) gì n¿u không ph£i tìm cách phá ho¡i, tìm cách chÑng £ng, chÑng cách m¡ng?"

Ông hùng hÓn chém tay vào không khí rÓi quay sang cô Ba Héo:

"Theo tôi, Óng chí Ba ã m¥t c£nh giác khi Óng ý à h¯n d¡y chï. BÍn trí théc là thâm l¯m. Chúng muÑn Óng chí bi¿t chï rÓi Íc sách, rÓi suy ngh), và cuÑi cùng là m¥t l­p tr°Ýng giai c¥p. M¥t lúc nào không bi¿t. À mà Óng chí nhÛ cách tôi d¡y Óng chí ¥u tranh vÛi h¯n th¿ nào rÓi ché? (Cô Ba Héo ngëng nhai tr§u áp 'Th°a thç tr°ßng nhÛ ¡". Dao này tñ nhiên cô thích dùng cách x°ng hô ¥y, nh° thà cô ã là ng°Ýi cça c¡ quan nhà n°Ûc). Sáng mai cô cé th¿ mà làm. TuyÇt Ñi không °ãc à tình c£m riêng t° chi phÑi. Mao Chç tËch d¡y vì sñ nghiÇp cça giai c¥p, ng°Ýi cách m¡ng ph£i bi¿t tàn nh«n, th­m chí c£ vÛi cha m¹ mình ché ch°a nói chú bác".

Hôm sau Ông eo Kính bË cô cháu tÑ là ã hi¿p cô ta úng 124 l§n trong vòng ba tháng kà të ngày ông då d× cô vÁ ß chung. Chính xác chëng ¥y l§n vì cô ghi §y ç (cô quên r±ng cô không bi¿t chï và trong kho£ng thÝi gian ¥y ch³ng m¥y hôm ß nhà). Vâng, h¯n hi¿p dã man nh° mÙt tên trí théc Ói tråy.

Ông eo Kính bË trói qu·t hai tay vÁ phía sau, vào chi¿c cÙt chôn ß sân ình. Chi¿c kính cça ông bË mÙt anh dân quân lÙt khÏi m¯t rÓi d«m nát d°Ûi ôi chân tr§n to bè cça mình. SuÑt buÕi ¥u tÑ, të chín giÝ sáng ¿n h¡n m°Ýi mÙt giÝ, ông im l·ng không nói gì. Mái tóc b¯t §u Ñm b¡c dính b¿t trên trán, vì mÓ hôi và vì c£ nhïng bãi n°Ûc bÍt ng°Ýi ta nhÕ vào ông. ôi m¯t ông th­t buÓn, ng¡ ngác nhìn ám ng°Ýi rách r°Ûi iên khùng ang la ó xung quanh. Tôi cing có m·t hôm ¥y, và m·c dù không hiÃu gì, m·c dù ngh) ông là mÙt tên ph£n Ùng, tôi v«n cé th¥y th°¡ng th°¡ng th¿ nào.

éng ch¡ng chân tr°Ûc m·t bác mình, bÙ ngñc b±ng ph³ng kiÃu Trung QuÑc °án vÁ phía tr°Ûc, cô Ba Héo chuyÃn sang ph§n tÑ ông làm gián iÇp.

"Ngày nào, êm nào tao cing rình mày, th¥y mày vi¿t báo cáo cho bÍn gián iÇp n°Ûc ngoài, rÓi nh­n chÉ thË cça chúng. RÓi mày b­t iÇn ài b¥m tích tích tè tè liên l¡c vÛi chúng. Có úng th¿ không?"

Ng°Ýi bË tÑ g­t §u.

"RÓi mày nh­n tiÁn công cça chúng. Hàng t­p dày tiÁn ô-la. Ph£i dày th¿ này... - cô ta gang tay cho mÍi ng°Ýi xem. - Có úng th¿ không?"

G­t §u.

"Th¿ mày gi¥u tiÁn ß âu? (Im l·ng). Mày chôn d°Ûi g§m gi°Ýng ph£i không? Và c£ ngoài v°Ýn nïa?"

G­t §u.

Th¿ là rõ. MÙt tên ph£n quÑc nguy hiÃm ã bË v¡ch m·t. Bây giÝ ng°Ýi ta tÑ h¯n vÁ tÙi Ëa chç. Cô Ba Héo mÇt nên ng°Ýi khác làm chuyÇn này. NhiÁu ng°Ýi sµn sàng tÑ. B±ng chéng là trong khi c£ làng ói n thì h¯n v«n có g¡o, rau, nhiÁu khi còn cá thËt. V­y thì h¯n ph£i là Ëa chç, ph£i nhÝ bóc lÙt mà có. Sau ¿n l°ãt tr» con thi nhau tÑ ông khi d¡y chï ã ánh ­p chúng ch¿t ng¥t b±ng òn gánh và cán cuÑc. MÙt éa bé gái nói ngày nào ông cing sÝ b°Ûm nó. Nói chung chúng tÑ hng l¯m, có iÁu ôi éa do quên ho·c do l­p tr°Ýng giai c¥p ch°a vïng nên ã lÅ phép th°a 'Con chào th§y ¡' tr°Ûc khi tÑ.

Nh° nhiÁu ng°Ýi khác tr°Ûc ó, ngay chiÁu hôm ¥y ông bË em i b¯n ß Óng Chùa. Khi vñc xác ông d­y à em chôn, ng°Ýi ta th¥y mÙt cuÑn sách nhÏ të trong ngñc ông r¡i ra. ó là cuÑn "Discourse en Method" cça René Descartes. ó là cuÑn sách khÕ nhÏ, gi¥y vàng úa và nhàu nát. Ch³ng bi¿t ông gi¥u nó trong ngñc à làm gì. MÙt viên ¡n b¯n xuyên qua nó tr°Ûc khi vào tim ông. MÙt anh nông dân nh·t nó lên, l­t giß úng trang có câu "Cogito, ergo sum" b±ng ti¿ng La-tinh và câu "Je pense, donc je suis" ti¿ng Pháp. C£ hai Áu có ngh)a "Tôi t° duy, ngh)a là tôi tÓn t¡i", Áu °ãc ông g¡ch chân tô ­m và ánh mÙt d¥u hÏi lÛn bên c¡nh. Anh nông dân mù chï không bi¿t ti¿ng Pháp, l¡i càng không hiÃu ý ngh)a lu­n Á nÕi ti¿ng này cça nhà t° t°ßng Pháp v) ¡i. Còn d¥u ch¥m hÏi lÛn cça tên ph£n Ùng thì ¡n gi£n anh ta không thèm à ý. Tr°Ûc khi xí b¯n, ng°Ýi ta ã låc túi và tìm th¥y mÙt cuÑn sách, cuÑn "L'esprit du lois" cça Montesqieu. Nó cing bË vét cho tr» con chia nhau làm gi¥y dán diÁu.

Ông eo Kính không có °ãc cái may nh° anh Bính nía tháng sau ó. Anh này là £ng viên cÑt cán, không hiÃu th¿ nào bË tÑ oan thành Ëa chç, k» thù cça cách m¡ng, và cing bË xí b¯n t¡i Óng Chùa. úng khi dân quân d°¡ng súng lên cò thì có ng°Ýi të huyÇn vÁ thông báo quy¿t Ënh sía sai. Giïa °Ýng xe ¡p ng°Ýi này hÏng, may sía nhanh nên mÛi kËp.

ôi iÁu nói thêm vÁ các nhân v­t trong câu chuyÇn này.

Ông Mao Chç TËch D¡y r¥t h­m hñc vÁ viÇc dù °ãc ông ích thân chÉ ¡o, làng v)nh LÙc v«n không ¡t chÉ tiêu tìm ra m°Ýi tên Ëa chç và ph£n Ùng. Tuy nhiên, khi có chç tr°¡ng sía sai, ông l¡i khoe r±ng chính nhÝ ông tÉnh táo, linh ho¡t nên dân làng mÛi ch¿t ít th¿. Ông °ãc khen, °ãc Á b¡t, sau này làm to l¯m, ¿n méc suýt °ãc chôn ß ngh)a trang Mai DËch, Hà NÙi, vÑn chÉ dành cho lãnh tå, n¿u ông không dính vào mÙt vå tham nhing tai ti¿ng. Ng°Ýi ta Ënh °a ông vÁ mai táng trong ngh)a trang dòng hÍ mình ß Rú Th§n nh°ng ông tr°ßng hÍ, vÑn có ng°Ýi thân bË ông hãm h¡i, nh¥t Ënh không chËu. Thành ra bây giÝ xác ông v«n n±m âu ó ß xé ng°Ýi. À quên, tr°Ûc ó vì gi­n bÑ, vì muÑn ¡t chÉ tiêu, Ông Mao Chç TËch D¡y ã °a cå vào danh sách Ëa chç, có iÁu d·n kù các cán bÙ cÑt cán không tÕ chéc ¥u tÑ, không tra t¥n và t¥t nhiên không xí b¯n.

Cô Ba Héo °ãc k¿t n¡p £ng, không m£y may ân h­n vÁ viÇc làm cça mình vÛi ông bác, và m·c dù bË hi¿p dã man tÛi chính xác 124 l§n, cô v«n l¥y °ãc chÓng, l¥y ông nhà th¡ cán bÙ Ùi c£i cách °ãc iÁu të Vinh vÁ. Ông này luôn m·c c£m vÛi cái danh nhà th¡ cça mình (cing mÙt d¡ng trí théc), nên quy¿t Ënh l¥y bà nông dân à tng séc n·ng cho lý lËch. HÍ mÛi ch¿t cách ây không lâu, ch¿t già, trong ti¿ng khóc th°¡ng ti¿c cça cháu con và lÝi chia buÓn chân thành cça c¡ quan, Óng nghiÇp. Báo tÉnh in cáo phó c£ hai ng°Ýi nh° hai cán bÙ cách m¡ng lão thành áng cho lÛp tr» noi g°¡ng ph¥n ¥u, vì tr°Ûc khi vÁ h°u, bà là phó chç tËch hÙi phå nï tÉnh, còn ông,tr°Ûc ó vÁ h° vÛi chéc phó chç tËch hÙi vn nghÇ tÉnh. . Anh Bính may m¯n thoát ch¿t trong gang t¥c, nh°ng Ýi anh sau này cing l¯m n×i long ong. SÑ là sau sía sai, ng°Ýi ta cho khôi phåc £ng tËch nh°ng anh không nh­n. Të ó bË coi là k» b¥t mãn. RÓi bË tù ba nm vì tÙi dùng dao thái thËt r¡ch miÇng mÙt éa tëng tÑ gian anh. R¡ch úng m×i bên nm phân nh° biên b£n vå án ghi rõ. Ra tù, anh trÑn vào Nam, có ng°Ýi nói bÏ xác ngoài biÃn, cing có ng°Ýi nói anh ang ß Mù hay Canaa gì ó.

Ông eo Kính °ãc minh oan nh° nhiÁu ng°Ýi lúc ó. Có mÙt iÁu l¡ là kho£ng chåc nm sau, bà vã ng°Ýi Pháp cça ông vÁ làng, thuê ng°Ýi bÑc mÙ ông rÓi em Ñt hài cÑt cho vào lÍ mang vÁ Pháp mà không xây cho ông mÙt ngôi mÙ nào, dù t°ãng tr°ng, trong ngh)a trang liÇt s) cça xã. MÍi ng°Ýi ng¡c nhiên hÏi vì sao, bà chÉ áp: "Ông ¥y muÑn th¿".

Hà NÙi, 7. 8. 2004