Cái nghèo cái đói cứ đeo đuổi thường trực trong ngôi nhà nhỏ này,dường như,nỗi cơ cực bần hàn ấy không buông tha họ.Khi cậu con trai bắt đầu cắp sách đến trường cũng là lúc nỗi mất mát lớn bỗng nhiên đỗ ập xuống đầu họ .Người cha qua đời cì cơn bạo bệnh.Hai mẹ con tự tay mình mai táng cho người chồng,người cha vắn số.
Người mẹ goá bụa ở vậy,quyết không đi bước nữa.Bà biết,bây giờ bà là chỗ dựa duy nhất cho con trai mình.Bà cặm cụi,chăm chỉ gieo trồng trên thửa ruộng chật hẹp,tài sản quý giá nhất của hai mẹ con.Ngày qua ngày,năm nối năm,những tấm giấy khen của cậu con trai hiếu học dán kín cả bức tường vôi nham nhở.Nhìn con trai ngày một lớn lên,ngoan ngoãn,học hành giỏi giang,nước mắt bỗng lăn dài trên gò má mẹ.
Học hết cấp hai,cậu con trai thi đậu vào trường cấp ba trọng điểm của thành phố.Gánh nặng lại oằn thêm lên vai người mẹ.Nhưng ông trời quả khéo trêu người,khi giấy báo trúng tuyển về đến tay cậu cũng là lúc mẹ cậu ngã bệnh.Căn bệnh quái ác làm người mẹ liệt nữa chi dưới.Vốn là lao động chính của gia đình,giờ bà chẳng thể đi lại bình thường như xưa nữa nói chi đến chuyện làm nông.Cậu bé vốn hiểu chuyện,thương mẹ vất vả,cậu xin mẹ cho cậu nghĩ học.
-Mẹ này,con nghỉ học thôi,ở nhà làm ruộng thay mẹ.Đi học tiền đâu mà đóng học phí,tiền sin hoạt phí,lại còn một tháng nộp 15 cân gạo nữa,nhà mình biết lấy đâu ra.
Nhưng người mẹ vẫn kiên quyết:
-Có thế nào con cũng không được nghĩ tới chuyện bỏ học.Con là niềm tự hào của mẹ.Chỉ cần con chăm chỉ học hành,còn những việc khác,con không phải bận tâm.
Hai mẹ con tranh luận rất lâu,cậu kiên quyết không đi học nữa vì không muốn mẹ khổ thêm.Cậu trở nên ngang bướng và lì lợm.Đến khi nóng giận quá không kiềm chế được,mẹ cậu giơ tay tát cậu một cái vào má,cậu mới sững người lại.Đây là cái tát đầu tiên trong đời cậu con trai mười sáu tuổi.Mẹ cậu ngồi thụp xuống đất và khóc nức nở...
Nghe mẹ,cậu con trai khăn gói vào trường nhập học.Lòng cậu nặng trĩu.Người mẹ đứng lặng hồi lâu,nhìn bóng con khuất dần...
Ít lâu sau,có một người mẹ lặc lè vác một bao tải cũ sờn,chân thấp chân cao đến phòng giáo dụ.Bà đến nộp gạo cho con trai.Bà là người đến muộn nhất.Đặt bao gạo xuống đất,bà đứng thở hổn hển một hồi lâu rồi nem nép đi vào.
Thầy Hùng phòng giáo dụ nhìn người mẹ,nói:
-Chị đặt lên cân đi.Mở túi gạo ra cho tôi kiểm tra.
Người mẹ cẩn thận tháo túi.
Liếc qua túi gạo,hàng lông mày của thầy khẽ cau lại,giọng lạnh băng:
- Thật chẳng biết nên nói thế nào.Tôi không hiểu sao các phụ huynh cứ thích mua thứ gạo rẻ tiền thế này cho con mình ăn.Đấy,chị xem.Gạo của chị lẫn lộn đủ thứ,vừa có gạo trắng vữa có gạo lức lẫn gạo mốc xanh mốc đỏ,cả tấm nữa,đây...còn có cả ngô nữa...Thử hỏi,gạo thế này,chúng tôi làm sao nấu cho các em ăn được.
                 Thầy vừa nói vừa lắc đầu.
                 -Nhận vào.
                 Thầy nói,không ngẩng đầu lên,đánh dấu vào bảng tên của học sinh.
                 Mặt người mẹ đỏ bừng.Bà khẽ khàng đến bên thầy nói:
                 -Tôi có 50.000 đồng,thầy có thể bổ sung vào thêm cho cháu để phụ tiến sinh hoạt phí được không thầy?
                 -Thôi,chị cầm lấy để đi đường uống nước.
                 Thầy nói và vẫn không ngẩng đầu lên nhìn người phụ nữ tội nghiệp đang loay hoay,khổ sở,chân tay thừa thãi vì chẳng biết làm thế nào.Bà chào thầy rồi lại bước thấp bước cao ra về.
                  Đầu tháng sau,người mẹ lại đến nộp gạo cho con trai.Thầy lại mở túi gạo ra để kiểm tra rồi lại cau mày,lắc đầu.Thầy có vẻ lạnh lùng,ác cảm:
                   -Chị lại nộp loại gạo như thế này sao?Tôi đã nói phụ huynh nộp gạo gì chúng tôi cũng nhận,nhưng làm ơn phân loại ra,đừng trộn chung như thế này.Chúng tôi làm sao mà nấu cơm ngon đẻ các em ăn được?Chị nghĩ thử xem,với loại gạo hổ lốn thế này,liệu chúng tôi có thể nấu cơm chín được không?Phụ huynh như các chị không biết thương con mìmh sao?
                    -Thầy thông cảm.Thầy nhận cho,ruộng nhà tôi chỉ trồng cấy được có thế!-Người phụ nữ bối rối.
                    -Thật buồn cười!Một mảnh ruộng nhà chị có thể trồng đến hàng trăm thứ lúa thế sao?Nhận vào!-Giọng thầy gằn từng tiếng và vẫn không ngẩng đầu lên nhìn người phụ nữ khốn khổ.
                    Người mẹ im bặt,mặt bà trở nên trắng bệch,nhợt nhạt.Bà lí nhí cảm ơn thầy rồi lại lặng lẽ bước thấp,bước cao ra về.Dáng bà liêu xiêu,đổ vẹo tromg cái nắng trưa hầm hập như đổ lửa.
Lại sang đầu tháng thứ ba của kì nộp gạo.Người mẹ lại đến.Vẫn dáng đi xiêu vẹo,mồ hôi đỗ giọt trên trán,ướt đẫm lưng áo.Bao gạo nặng dường như quá nặng với bà.
Thầy lại đích thân mở túi gạo ra kiểm tra.Lần này,nét giận dữ lộ rõ trên mặt thầy.Thầy đành rọt từng tiếng một như chắc để người phụ nữ ấy nhớ:
-Tôi đã nói với chị thế nào.Lần này tôi quyết không nhân nhượng chị nữa.Chị làm mẹ mà sao ngoan cố không thay đổi thế này.Chị mang về đi.Tôi không nhận!
Người mẹ ngồi phịch xuống đất.Dường như bao nỗi ấm ức,đau khổ và bất lực bị dồn nén bao ngày đột nhiên bùng phát.Bà khóc.Hai hàng nước mắt nóng hổi,chan hoà trên gương mặt vẫn hằn những nét cam chịu và cùng quẫn.Có lẽ,bà khóc vì tủi thân và xấu hổ.Khóc vì lực bất tòng tâm.
Thầy Hùng kinh ngạc,không hiểu mình đã nói gì quá lời khiến cho người phụ nữ này khóc tấm tức đến thế.
Người mẹ kéo ống quần lên để lộ ra đôi chân dị dạng.Một bên chân teo quắt lại.
-Thưa với thầy,gạo này là do tôi...đi ăn xin,gom góp lại bao ngày mới có được.Chẳng giấu gì thầy, chân cẳng tôi thế này,tôi làm ruộng thế nào được nữa.Thế nhưng tôi kiên quyết không cho,kiên quyết không để con tôi thất học.Có học mới mong thoát khỏi cảnh cơ cực này.

Nhà chỉ có hai mẹ con,cha cháu mất sớm...thầy thương tình,thầy nhận giúp cho.Không nộp gạo,con tôi thất học mất!
Đều đặn ngày nào cũng thế,khi trời còn tờ mờ,xóm làng còn chưa thức giấc,người mẹ đã lặng lẽ chống gậy,lê mình rời khỏi thôn.Bà đi khắp hang cùng,ngõ hẻm những làng khác xin gạo.Đi mãi đến tối mịt mới âm thầm trở về.Bà không muốn cho mọi người trong thôn biết.
Lần này,người bị xúc động mạnh lại là thầy Hùng.Thầy đứng lặng hồi lâu rồi nhẹ nhàng đỡ người mẹ đứng lên.Giọng thầy nhỏ nhẹ.
-Chị đứng lên đi!Chị làm tôi thực sự bất ngờ.Tôi đã có lời không phải với chị.Thôi thế này,tôi nhận.Tôi sẽ thông báo với trường về hoàn cảnh của em học sinh này,để trường có chế độ học bỗng hỗ trợ cho học sinh vượt khó.
Người mẹ đột nhiên trở nên cuống quýt và hoảng hốt.Chị gần như chắp tay lạy thầy.Giọng chị van lơn:
-Xin thầy, tôi có thể lo cho cháu,dù không đủ đầy như các bạn nhưng tôi  lo được.Khổ mấy,vất vả mấy tôi cũng chịu được.Chỉ xin thầy đừng cho cháu hay chuyện này.Đây là bí mật của tôi,mong thầy giữ kín giùm cho.
                          Bà kính cẩn cúi đầu chào thầy như người mà bà mang hàm ơn lớn,đưa tay quệt mắt rồi lại nặng nhọc,liêu xiêu ra về.
                           Lòng thầy xót xa.
                            Thầy Hùng đem câu chuyện cảm động này báo cho hiệu trưởng.Ban giám hiệu trường giữ bí mật này tuyệt đối.Nhà trường miễn toàn bộ học phí và sinh hoạt phí cho cậu học sinh có hoàn cảnh đặc biệt ấy.Ngoài ra,học lực của cậu rất khá,đủ tiêu chuẩn nhận được học bổng của trường.
                            Cuối cấp,cậu dẫn đầu danh sách những học sinh xuất sắc của trường.Cậu thi đậu vào một trường đại học danh tiếng nhất của cả nước.Trong buổi lễ vinh danh những học sinh ưu tú,khi tên cậu được xướng lên đầu tiên,mẹ cậu lặng lẽ ở một góc khuất,mỉm cười sung sướng.
                             Có một điều rất lạ rằng trên sân khấu hôm ấy,có ba bao tải xù xì được đặt trang trọng ở một góc phía ngoài cùng ,nơi mọi người có thể dễ dàng nhìn thấy nhất.Ai cũng thắc mắc,không hiểu bên trong chứa thứ gì.
                             Trong buổi lễ trang nghiêm ấy,thầy hiệu trưởng trầm giọng kể lại câu chuyện người mẹ đi ăn xin nuôi con học thành tài.Cả trường lặng đi vì xúc động.Thầy hiệu trưởng ra dấu cho thầy Hùng phòng giáo dụ đến mở ba bao tải ấy ra.Đó là ba bao gạo mà người mẹ với đôi chân tật nguyền lặn lội khắp nơi xin về.
                             Thầy nói:
                             - Đây là những hạt gạo thấm giọt mồ hôi và mang nặng tình cảm của người mẹ yêu con hết mực.Những hạt gạo đáng quý này,tiền,vàng cũng không thể mua nổi.Sau đây,chúng tôi kính mời người mẹ vĩ pđại ấy lên sân khấu.
                             Cả trường lại một lần nữa lặng người đi vì kinh ngạc.Mọi ánh mắt đổ dồn về phía người phụ nữ chân chất,quê mùa đang được thầy Hùng dìu từng bước khó nhọc bước lên sân khấu.
                             Cậu con trai cũng quay đầu nhìn lại.Cậu há hốc miệng kinh ngạc.Cậu không thể ngờ rằng người mẹ vĩ đại ấy không ai khác chính là người mẹ thân yêu của mình.
                              -Chúng tôi biết,kể ra câu chuyện này sẽ khiến cậu học sinh ưu tú nhất trường bị chấn động mạn về tâm lý.Thế nhưng,nhưng tôi cũng mạn phép được nói ra vì đó là hình ảnh đẹp,là tấm lòng yêu thương con vô bờ bến của người mẹ.Điều đó hết sức đáng quý và đáng được trân trọng.Chúng tôi muốn thông qua câu chuyện cảm động này,gợi nhắc các em học sinh thân yêu về tình mẹ thiêng liêng,về đạo đức và lối sống,về tình người và những nghĩa cử cao đẹp.Hôm nay,một lần nữa chúng ta vinh danh những người cha,người mẹ đã cống hiến,hy sinh cả đời mình vì tương lai con em...
                               Lời thầy hiệu trưởng chậm rãi,ấm áp,chứa đựng cả nỗi xúc động sâu sắc.Tai cậu con trai ù đi,cậu chẳng nghe thấy gì nữa cả,mắt cậu nhoè nước.Mẹ cậu đứng đó,gầy gò,khắc khổ,mái tóc đã điểm bạc,mắt bà gợi lên niềm hạnh phúc chứa chan,và ánh mắt ấm áp,yêu thương ấy đang hướng về phía cậu với cái nhìn trìu mến.
                                Người phụ nữ ấy run run vì chưa bao giờ đứng trước đám đông.Run  run vì những lời tốt đẹp mà thầy hiệu trưởng đã dành cho mình.Với bà,đơn giản,tất cả đều xuất phát từ tình yêu vô bờ bến mà bà dành cho con  trai.Khi làm những điều chưa ai từng làm,bà không nghĩ đó là sự hy sinh hay là tấm gương đạo lý lớn lao gì hết.
                                 Cậu con trai đứng vụt dậy,chạy lên ôm chân mẹ mà mếu máo:
                                 -Mẹ ơi!Mẹ của con...