XUÂN LØC-TiÃu thuy¿t-HOÀNG ÌNH QUANG

CH¯ NG MØT

Sáng sÛm ngày 21 tháng 7 nm 1974.

Trong khi trÝi hãy còn lÝ nhÝ tÑi, sao th°a r£i rác trên ngÍn s¥u, các ô cía trong mÍi cn nhà ß thç ô Hà NÙi còn ang thiêm thi¿p trong gi¥c ngç mùa hè, ây ó ti¿ng ve gÍi hè sà sã, thì të trong thành Hà NÙi, mÙt chi¿c xe con kiÃu com-mng-ca ít tròn, lao ra të phía cÕng CÙt CÝ. Chi¿c xe b­t èn xin °Ýng, r½ theo °Ýng Hoàng DiÇu, Phan ình Phùng, lên dÑc Hàng ­u, rÓi v°ãt qua c§u Long Biên, sang thË tr¥n Gia Lâm. Të ây, nó r½ vÁ phía °Ýng sÑ Nm, bon th³ng i H£i Phòng.

°Ýng sÑ Nm, con °Ýng huy¿t m¡ch nÑi thç ô Hà NÙi vÛi thành phÑ C£ng H£i Phòng, còn nh­p nhÝ trong bóng tÑi. M·t °Ýng lÕn nhÕn á cuÙi khi¿n chi¿c xe nhà binh thÉnh tho£ng l¡i n©y lên, rê ngang, chúi dÍc, cing có lúc nó ph£i tránh nhïng Õ gà làm cho c£ chi¿c xe nh° mÙt con bÍ rùa nánh sang mÙt bên, khi¿n nhïng ng°Ýi ngÓi trong xe cing ng£ nghiêng theo. Qua khÏi phÑ NÑi, m·t trÝi mùa hè b¯t §u nhô lên d°Ûi r·ng phi lao non t¡, íng lên mÙt màu Ï lñng, nhïng tia n¯ng xuyên qua t§ng t§ng lÛp lÛp nhïng ám mây xiên ngang, mang hình thù kó dË. Hai bên °Ýng, cánh Óng tr¯ng n°Ûc l¥p lóa, såc bùn non, xen vÛi nhïng th£m m¡ xanh th«m. S¯p b°Ûc vào vå mùa c¥y hái. Ti¿ng giåc trâu i trên Óng và ti¿ng n°Ûc lÙi bì bõm trong n¯ng sÛm làm nên mÙt thé âm thanh vëa rÙn rã, vëa thong th£, thanh bình. ±ng xa, të trong xóm nhÏ Lai Vu, Nam Sách& nhïng tÑp phå nï áo xanh phòng không màu cÏ úa (h¿t ánh phá rÓi mà hÍ v«n ch°a có thà thay áo mÛi), hay màu nâu sÓng ngàn nm cça phù sa châu thÕ, nón tr¯ng, qu§n x¯n ngang §u gÑi tong t£ c°Ýi nói b°Ûc vào ruÙng c¥y.

Thanh bình quá! Thanh bình nh°ng âu ã có hòa bình! B¥t chãt ng°Ýi ngÓi trên chi¿c xe buông mÙt ti¿ng nói, nghe th£ng thÑt nh° chéa ch¥t c£ niÁm vui xen l«n n×i lo âu, bÓn chÓn. Nh° thông c£m vÛi n×i niÁm cça vË t°Ûng thç tr°ßng phía sau xe, ng°Ýi s) quan të gh¿ trên ngoái nhìn vÁ phía sau:

-Chi¿n tr°Ýng cça anh ...

-Không chÉ là chi¿n tr°Ýng, quê h°¡ng mình nïa ché...

T¥t c£ Áu bi¿t và Áu nhÛ trên con °Ýng huy¿t m¡ch này, mÛi chÉ h¡n mÙt nm tr°Ûc, bom ¡n cça Mù ã gieo r¯c, vung vãi vÛi ý Ó hçy diÇt toàn bÙ sñ sÑng n¡i ây. Hàng v¡n t¥n bom ç các cá, các lo¡i cça Mù ném xuÑng, nh±m khu¥t phåc con °Ýng, khu¥t phåc mÙt dân tÙc, hòng ©y lùi hÍ trß vÁ thÝi Ó á. Th¿ nh°ng séc sÑng v«n âm É, v«n th£n nhiên, v«n kiên c°Ýng, v¡m vá n£y sinh. RÓi hiÇp Ënh Paris ký k¿t, Mù ph£i ngëng ném bom và rút quân ra khÏi miÁn Nam. Con °Ýng Nm mÛi chÉ ng°ng ti¿ng bom chëng hai nm nay, v­y mà màu xanh ã trß l¡i, ti¿ng c°Ýi cing trß vÁ. Và h¡t lúa, cç khoai l¡i ti¿p tåc nuôi sÑng con ng°Ýi nh° të hàng ngàn nm nay v«n v­y. T¡i sao th¿ nhÉ? T¡i sao bom ¡n cé mãi Õ xuÑng m£nh ¥t này, máu cé ch£y triÁn miên và con ng°Ýi Óng b±ng cé mãi mãi c¡ cñc. HÏi th¿ Ã mà hÏi, Ã mà dÓn nén ý chí, ché hÍ Áu bi¿t rõ và th¥u hiÃu. Mi¿ng c¡m, manh áo âu ã là t¥t c£. Ph©m giá, lòng tñ hào cça con ng°Ýi còn cao quý h¡n g¥p bÙi. Máu Õ vì sñ sÑng không chÉ mÙt ng°Ýi, mÙt Ýi, mà còn vì niÁm kiêu hãnh vÁ sñ tr°Ýng tÓn cça c£ mÙt dân tÙc.

Chi¿c xe v«n lé¡t nhanh trên °Ýng, thÉnh tho£ng nó l¡i chÓm lên vì nhïng hÑ ¡n, hÑ bom l¥p rÓi nh°ng hãy còn ch°a ph³ng, ch°a kù. V¿t th°¡ng ch°a kín miÇng. C§u Phú L°¡ng mÛi làm l¡i b±ng nhïng thanh ván g×, gân guÑc, quê mùa chËu ñng. Xe l°Ût qua cÕng mÙt c¡ quan, hay nhà máy nào ó, không th¥y ghi tên mình mà chÉ có mÙt t¥m b£ng màu Ï vÛi hàng chï vàng Không có gì quý h¡n Ùc l­p tñ do , nhuÙm th¯m t°¡i trong n¯ng sÛm.

H£i Phòng ây rÓi! Xe r½ vào h°Ûng i xuÑng Ó S¡n. Lúc này ng°Ýi i °Ýng ã ông h¡n, nhÙn nhËp h¡n, anh chi¿n s) lái xe nh¹ nhàng lách tay lái trên con °Ýng ch­t, tránh không muÑn bóp còi, hình nh° anh cing sã lay Ùng cái không khí thanh bình quý báu n¡i ây. R½ vào mÙt ngôi nhà vÑn là mÙt cn biÇt thñ cÕ, chi¿c xe dëng l¡i. MÙt chi¿n s) công an vi trang, không th¥y mang c¥p hiÇu, mà trên ve áo anh chÉ có hai mi¿ng nÉ màu xanh, ch¡y ra. ß phía vÍng gác cing có mÙt chi¿n s) giÑng nh° th¿ nh°ng nét m·t nghiêm trang, m¯t nhìn th³ng, ngay bên má anh, sáng lên ánh thép ngÝi chói cça l°ái lê tuÑt tr§n.

Xe mß cía, trên xe buÛc xuÑng, mÙt ng°Ýi àn ông khá to cao, nh°ng nét m·t thanh thoát, nh¥t là trong bÙ quân phåc xuân hè, vÛi chi¿c áo blu-dông c¯t khéo bó l¥y c¡ thà cça mÙt con nhà võ °a ho¡t Ùng. Theo sau ông cing là mÙt s) quan, có nét m·t l·ng l½ h¡n, vëa xách chi¿c c·p da, vëa li¿c nhìn xung quanh, rÓi cùng vË thç tr°ßng cça mình b°Ûc vào ngôi nhà.

Phòng khách ngôi biÇt thñ bài trí ¡n s¡, vÛi bÙ bàn gh¿ g× mÙc, mà trên ó chÉ vÏn v¹n có mÙt bÙ Ó trà sé H£i D°¡ng, ánh lên màu sàng l¥p lánh. MÙt ng°Ýi àn ông b°Ûc vÙi ra, vÛi cái nhìn kính nà và thiÇn c£m:

-MÝi hai Óng chí ngÓi. Anh Ba ang dß chút viÇc, s¯p ra. Anh hÏi các Óng chí ã n sáng ch°a, Ã chu©n bË?

-Cám ¡n Óng chí, chúng tôi ã tranh thç n trên xe rÓi. Ng°Ýi cao to tr£ lÝi, b±ng mÙt nå c°Ýi gi£n dË.

Trên t°Ýng ngay chính diÇn cça cn phòng treo mÙt t¥m chân dung HÓ Chç tËch khÕ lÛn, màu xám °ãc dÇt trên nÁn v£i, có khung viÁn tr¡m trÕ r¥t tinh x£o. Ch¿ch vÁ mÙt bên, vÁ phía cía ra vào trên béc t°Ýng vôi vàng ng£ màu là mÙt béc s¡n mài c©n xà cë mô t£ tr­n chi¿n th¯ng cça Quang Trung - NguyÅn HuÇ. Ngoài v°Ýn âu ó v³ng ti¿ng hót l£nh lót cça mÙt ôi chiÁn chiÇn. Và thoang tho£ng mùi h°¡ng dËu cça hoa huÇ, thé h°¡ng th¡m kó £o cça loài huÇ tr¯ng, chÉ nß vào êm thanh, khuya th³m.

Hai ng°Ýi vëa b°ng chén n°Ûc lên ngang môi thì chç nhà xu¥t hiÇn. VÛi dáng i h¡i có v» t¥t b­t cÑ hïu, và cái nhìn ¥m áp trong bÙ qu§n áo cing gi£n dË quen thuÙc: qu§n ka-ki, lo¡i cça bÙ Ùi và áo s¡ mi tr¯ng ng¯n tay, ông b°Ûc nhanh ¿n bên ng°Ýi khách, chìa bàn tay ra:

-Thái xuÑng rÓi h£? KhÏe không? Chà, so vÛi hôm g·p lúc mÛi ß chi¿n tr°Ýng mÛi ra, c­u khá h¡n nhiÁu ¥y. C¡m g¡o cça bà con miÁn B¯c xã hÙi chç ngh)a ph£i th¿ ché...

Ông nói liÁn mÙt m¡ch, làm cho vË khách chÉ còn bi¿t c°Ýi và l¯c l¯c bàn tay theo. Ng°Ýi chç nhà ó chính là ông Lê Du©n, Bí th° thé nh¥t Ban ch¥p hành Trung °¡ng £ng Lao Ùng ViÇt Nam, ng°Ýi lãnh ¡o cao nh¥t, ng°Ýi chËu trách nhiÇm n·ng nÁ nh¥t cùng vÛi bÙ tham m°u cça £ng là BÙ chính trË, Ban ch¥p hành trung °¡ng Á ra nhïng quy¿t sách chi¿n l°ãc cho giai o¡n cuÑi cça cuÙc kháng chi¿n chÑng Mù céu n°Ûc, ng°Ýi mà h§u h¿t cán bÙ cao c¥p trong £ng, các t°Ûng l)nh, s) quan cao c¥p trong quân Ùi Áu gÍi ông b±ng cái tên Anh Ba, vëa kính trÍng, vëa thân thiÇn. Còn ng°Ýi ông ang ti¿p là trung t°Ûng Hoàng Vn Thái, Phó TÕng tham m°u tr°ßng thé nh¥t, BÙ TÕng tham m°u Quân Ùi nhân dân ViÇt Nam. Trung t°Ûng ngÓi xuÑng chi¿c gh¿ g× có nhïng thanh nan làm tña l°ng. Tuy ã ci kù nh°ng chi¿c gh¿ ch¯c ch¯n và r¥t n·ng. Sñ gi£n dË, ¡n s¡ cça vn phòng làm viÇc c¡ Ùng cça Bí th° thé nh¥t Trung °¡ng £ng ta, làm ông th¥y tho£i mái. Nhìn mái tóc ã b¡c nhiÁu, ch£i °Ýng ngôi giïa, vëa nghiêm trang, l¡i có chút gì ó ngang tàng, dân dã cça ông, trung t°Ûng mÉm c°Ýi:

-Anh Ba ¡, m×i l§n °ãc làm viÇc vÛi Anh, nhìn Anh, tôi th¥y hình nh° lúc nào Anh cing ß chi¿n tr°Ýng ¥y...

Anh Ba c°Ýi vang, ti¿ng c°Ýi có c£m giác nh° làm rung rinh c£ nhïng cành lá phi lao ang rì rào ngoài cía sÕ:

-Chi¿n tr°Ýng! C£ ¥t n°Ûc ta, c£ non sông g¥m vóc chúng ta ang là mÙt chi¿n tr°Ýng lÛn. GiÍng ông b×ng våt trß nên xa xm. G§n b£y m°¡i tuÕi rÓi, ch°a mÙt ngày °ãc thanh bình, au l¯m, Thái ¡... ¥t n°Ûc ch°a mÙt ngày im ti¿ng súng. Không ti¿n hành thành công cuÙc cách m¡ng này là chúng ta có tÙi vÛi tÕ tiên, vÛi bao anh hùng liÇt s), có tên và không tên... Có tÙi vÛi Bác!

T°Ûng Hoàng Vn Thái ngÓi nghe Anh Ba nói mà trong lòng b×ng dào lên n×i niÁm xúc Ùng. Ông bi¿t tính Anh Ba, khi ã nói ra mÙt iÁu gì ó là ông ã suy ngh) r¥t kù càng, th¥u áo. Và ông nói nhiÁu, nói tha thi¿t, tuôn trào, dù tr°Ûc m·t ông chÉ có mÙt ng°Ýi nghe.

-Bác ã i xa cách chúng ta g§n trÍn nm nm. Nm nm v¯ng Bác, mình c£m th¥y vô cùng trÑng tr£i. M×i lúc g·p ph£i nhïng v¥n Á hóc búa, ch°a ngh) ra °ãc cách gi£i quy¿t th¥u áo, mình l¡i càng nhÛ Bác. Khi còn Bác, nhïng viÇc nh° th¿, có khi nhÏ h¡n, ¡n gi£n h¡n, dù ngh) ch°a ra hay ã có ph°¡ng án xí lý mình Áu ch¡y vào vÛi Bác. Bác lÛn lao l¯m, phi th°Ýng l¯m, mà cùng g§n gii, thân tình l¯m...

-Vâng! Chính BÙ tÕng tham m°u, quân Ùi cing °ãc Bác ân c§n chÉ b£o. Të ngày v¯ng Bác, anh em chúng tôi cing c£m th¥y thi¿u håt. Nh°ng, chúng ta còn BÙ chính trË, còn Trung °¡ng, còn có Anh Ba...

B×ng Anh Ba phác mÙt vòng tay:

-Thôi nhÉ, chuyÇn này ta nói sau. Ph£i cÑ g¯ng b±ng h¿t séc mình, Ã hoàn thành sñ nghiÇp cça dân tÙc. Mà này, Lê TrÍng T¥n âu ch°a th¥y xuÑng? T¥n còn ß ngoài này hay l¡i vào trong ¥y rÓi. Các ông t°Ûng cça ta là mê chi¿n tr°Ýng quá l¯m rÓi ¥y. HÓi mÛi ký hiÇp Ënh, Anh Vn (Võ Nguyên Giáp) th¥y trong Cía ViÇt, cé cù c°a mãi, Ëch thì ngoan cÑ nÑng ra, còn ta thì l¡i có v» muÑn, nhân nh°ãng, thå Ùng, hÏi tôi, tôi b£o cí Lê TrÍng T¥n vào xem. N¿u th¥y c§n thì làm s¡ch chúng nó i. Nó có muÑn thi hành hiÇp Ënh âu mà nhân nh°ãng. Lê TrÍng T¥n vào diÇt gÍn lï oàn lính dù cça ThiÇu, y kêu toáng lên, nh°ng Cía ViÇt là cça ta, të nm 1972 kia mà? T¥n khá l¯m. Cách m¡ng là ti¿n công, ti¿n công không ngëng! H£?

-D¡, báo cáo Anh, anh T¥n xuÑng sau tôi kho£ng mÙt giÝ. Chúng tôi chia nhau ra i hai xe, vào hai giÝ khác nhau. Lúc này chúng tôi ngh) ta ph£i c©n trÍng. MÍi Ùng thái cça cán bÙ cao c¥p, t°Ûng l)nh Áu có thà có con m¯t cça Ëch theo dõi...

-úng ¥y. Mình cing ã nh¯c các ông nh° v­y.

Bí th° thé nh¥t nhìn Óng hÓ tay. B×ng có ti¿ng xe, và ti¿ng hô chào phía ngoài cÕng ngôi biÇt thñ. Hoàng Vn Thái éng d­y ón Lê TrÍng T¥n, ng°Ýi cán bÙ Óng c¥p të trên xe b°Ûc ra. Là ng°Ýi cao to, có t°Ûng cça mÙt vË thÑng soái, Lê TrÍng T¥n b°Ûc vào:

-Chào Anh Ba, Óng chí Bí th° thé nh¥t cça £ng, ng°Ýi Anh lÛn cça quân Ùi nhân dân ViÇt Nam.

Anh Ba Lê Du©n éng d­y, i men theo c¡nh bàn g×, b¯t tay trung t°Ûng Lê TrÍng T¥n:

-Mình vÛi Thái ang ãi T¥n. n sáng ch°a? B£o anh em chu©n bË Ã các ông cùng n nhé?

-Báo cáo Anh Ba, anh em tôi ã tranh thç làm mÙt phong l°¡ng khô trên °Ýng Nm rÓi ¡...

Bí th° thé nh¥t Lê Du©n l¯c §u:

-n uÑng tÑt, b£o £m séc khÏe cho các c­u cing là trách nhiÇm cça £ng. Này, còn l°¡ng khô không, các ông cho mình n vÛi...

-Anh Ba, Hoàng Vn Thái c°Ýi, chúng tôi còn tr», n uÑng th¿ nào cing xong, Anh Ba làm sao mà n uÑng ¡n gi£n nh° cánh bÙ Ùi °ãc!

Không áp l¡i lÝi cça trung t°Ûng, Anh Ba quay sang chÉ vào th°ãng tá Võ Quang HÓ, s) quan Cåc tác chi¿n i cùng Hoàng Vn Thái:

-NhÛ l¥y cho mình mÙt phong l°¡ng khô, Óng chí...

C£ ba anh em, ba ng°Ýi Óng chí, mÙt ph§n tinh nhuÇ nh¥t cça BÙ chÉ huy cuÙc chi¿n ¥u, cùng nhìn nhau c°Ýi vang, khi¿n cho b§y chim s» ang lích rích làm tÕ trên mái ngói cing ng¡ ngác, nhìn vào...

-Hôm nay, tôi muÑn g·p các Óng chí ß BÙ TÕng tham m°u à nghe các Óng chí trình bày tình hình cåc diÇn chi¿n tr°Ýng miÁn Nam. Bí th° thé nh¥t ·t cái g¡t tàn thuÑc sang mÙt bên, b¥t §u sôi nÕi. Th­t cå thÃ, th­t chi ti¿t, à tôi có thà báo cáo t¡i cuÙc hÍp BÙ chính trË s¯p tÛi, Á ra mÙt ph°¡ng án chi¿n l°ãc cho các nm 1975 - 1976. Nh°ng tr°Ûc h¿t tôi cing muÑn trình bày tóm t¯t suy ngh) cça tôi vÁ cåc diÇn hiÇn nay. GÍi là tóm t¯t, nh°ng tôi ngh) nó cing khá §y ç, trÍn v¹n. Tôi tin là suy ngh) cça tôi cing s½ thÑng nh¥t vÛi các anh trong BÙ chính trË, Ban ch¥p hành Trung °¡ng. Các Óng chí vëa uÑng n°Ûc vëa nghe nhé, có gì cé trao Õi l¡i th­t th³ng th¯n...

Hai vË trung t°Ûng hiÃu t§m quan trÍng cça v¥n Á. Të lâu, h¡n mÙt nm nay, theo dõi tình hình ta và Ëch, chuyÃn bi¿n cåc diÇn trên các chi¿n tr°Ýng, các ông ã nh­n ra b°Ûc phát triÃn quan trÍng cing nh° th¿ và lñc có nhïng thay Õi lÛn cça cuÙc cách m¡ng gi£i phóng ß miÁn Nam. BÙ TÕng Tham m°u ã có nhïng báo cáo và Á xu¥t ý Ó chi¿n l°ãc. Song, °ãc nghe và °ãc báo cáo trñc ti¿p vÛi Bí th° thé nh¥t, ng°Ýi lãnh ¡o cao nh¥t cça £ng là iÁu tuyÇt Ñi nghiêm trÍng. C£ hai ông Áu hiÃu tính Anh Ba. Anh ham nói, và ã nói là triÇt Ã, say s°a, b±ng ch¥t giÍng Qu£ng TrË §m ¥m, h¥p d«n và có nhiÁu khi ph£i diÅn ¡t cho nhanh các v¥n Á, Anh th°Ýng nói nuÑt të, ng°Ýi nghe bao giÝ cing ph£i h¿t séc chm chú.

-Vào thÝi iÃm này, BÙ chính trË chúng ta s½ bàn và tôi tin là t­p thà s½ nh¥t trí h¡ quy¿t tâm hoàn thành cách m¡ng dân tÙc dân chç nhân dân ß miÁn Nam. ây s½ là mÙt sñ kiÇn vô cùng trÍng ¡i, à ti¿n tÛi k¿t thúc cuÙc chi¿n tranh cách m¡ng kéo dài g§n ba m°¡i nm, kà të khi chúng ta dành °ãc chính quyÁn, à hoàn thành trÍn v¹n trách nhiÇm v» vang Ñi vÛi dân tÙc và thñc hiÇn ngh)a vå lÛn lao Ñi vÛi thÝi ¡i. ây s½ là mÙt quy¿t Ënh r¥t ding c£m, có thà nói là táo b¡o. Song quy¿t Ënh này s½ là k¿t qu£ cça trí tuÇ t­p thà BÙ chính trË, thay m·t cho Ban ch¥p hành trung °¡ng £ng ta, là k¿t qu£ cça nhïng suy ngh) ã nung n¥u të lâu, s½ ph£i cân nh¯c chín ch¯n, xu¥t phát të nhïng kinh nghiÇm ã °ãc tích liy qua m¥y m°¡i nm chi¿n ¥u, xu¥t phát të thñc tiÅn cách m¡ng trên chi¿n tr°Ýng, të lñc l°ãng so sánh trong n°Ûc và th¿ giÛi...

Các Óng chí thí ngh) xem: vì sao të nm 1954 Mù nh£y vào miÁn Nam ViÇt Nam làm chi¿n tranh ·c biÇt , sau ó phát triÃn thành chi¿n tranh cåc bÙ , rÓi nay l¡i ph£i rút quân ra?

Sau chi¿n tranh th¿ giÛi l§n thé hai, Mù không dám °a quân vào à ngn ch·n cách m¡ng Trung QuÑc, nh°ng trong chi¿n tranh TriÁu Tiên, thì Mù nh£y vào và céu °ãc ch¿ Ù tay sai Nam TriÁu Tiên khÏi såp Õ? Të ó Mù th¥y °ãc kh£ nng có thà dùng séc m¡nh cça chúng à ngn ch·n b°Ûc phát triÃn cça chç ngh)a cÙng s£n, giï vïng nhïng vË trí còn l¡i mà không g·p khó khn. Trong khi ta ang ánh th¯ng Pháp, Mù can thiÇp vào chi¿n tranh ông D°¡ng. Chúng bi¿t có nhïng ng°Ýi b¡n cça ta, Óng minh cça ta e ng¡i séc m¡nh cça Mù, nên ß hÙi nghË Genève vÁ ông D°¡ng, Mù cùng Pháp ã dùng chính sách thÏa hiÇp, muÑn ta dëng l¡i sau chi¿n th¯ng iÇn Biên Phç. Sau khi kìm °ãc mÙt ph§n th¯ng lãi cça cách m¡ng ViÇt Nam, Mù ã nh£y vào miÁn Nam n°Ûc ta hòng ngn ch·n chç ngh)a cÙng s£n tràn xuÑng ông Nam á. iÁu Mù quan tâm tr°Ûc h¿t là è b¹p các cuÙc nÕi d­y, ánh b¡i các cuÙc chi¿n tranh gi£i phóng dân tÙc. Mù cho r±ng ph°¡ng án tÑt nh¥t là sí dång Ùi quân tay sai cÙng vÛi vi khí và trang bË cça Mù. Còn n¿u ph£i tham gia thì Mù cing chÉ dùng cÑ v¥n quân sñ, ho·c nhiÁu l¯m là vài ba s° oàn quân viÅn chinh. Mù tính toán có thà cùng mÙt lúc làm m¥y cuÙc chi¿n tranh nh° ph°¡ng án ó mà v«n th¯ng, trong khi chúng ch°a ph£i dùng ¿n lñc l°ãng chi¿n l°ãc dành à °¡ng §u vÛi Liên Xô.

ß miÁn Nam chúng ã dñng lên chính quyÁn tay sai Ngô ình DiÇm, phá ho¡i hiÇp nghË Genève hòng chia c¯t lâu dài ¥t n°Ûc ta. Mù - DiÇm ã °a tëng lï oàn, tëng s° oàn i càn quét b¯n phá, lê máy chém i kh¯p n¡i à khçng bÑ, gi¿t chóc...

Bí th° thé nh¥t Lê Du©n ngëng l¡i, ông c°Ýi: Chính tôi ây cing ã tëng là Ñi t°ãng à DiÇm thí cái máy chém cça ông ta. Nh°ng mà chúng không làm sao b¯t °ãc tôi, khi tôi ß ngay trong nÙi ô thç ô Sài Gòn cça chúng. Th°¡ng anh Hoàng LÇ Kha, ng°Ýi chi¿n s) công s£n kiên c°Ýng sa vào tay chúng, và là ng°Ýi ã bË chúng xí chém dã man b±ng cái máy chém §u ¥y ¥y! .

Trß l¡i nhïng iÁu tôi ang nói. Nh°ng chúng ã l§m, iÁu b¥t ngÝ lÛn Ñi vÛi chúng là ta ã phát Ùng qu§n chúng nÕi d­y và trong mÙt thÝi gian ng¯n ã giành quyÁn làm chç ß mÙt sÑ vùng nông thôn rÙng lÛn. Ta th¯ng b°Ûc này là do ta th¥y °ãc cái m¡nh c¡ b£n cça ta, cái y¿u c¡ b£n cça Ëch, chính trong lúc chúng hùng hÕ thi hành nhïng thç o¡n phát xít nh¥t...

Tr°Ûc tình th¿ gay go cça bè li tay sai, nm 1962, chính quyÁn Kenn¡i ph£i vÙi vã l­p ta BÙ chÉ huy quân sñ Mù ß miÁn Nam ViÇt Nam, tng c°Ýng hÇ thÑng cÑ v¥n à chÉ ¡o chi¿n tranh ·c biÇt . Nh°ng các cuÙc nÕi d­y ß nông thôn v«n ti¿p tåc lan rÙng, chi¿n tranh du kích không ngëng phát triÃn, ¥u tranh chính trË ß thành thË lên cao. Sau sñ såp Õ cça anh em Ngô ình DiÇm, ngåy quyÁn khçng ho£ng liên miên, ngåy quân bË thua au ß Bình Giã, Ba Gia, chi¿n tranh ·c biÇt éng tr°Ûc nguy c¡ bË phá s£n hoàn toàn. à céu vãn tình th¿, sau khi thm dò và bi¿t rõ méc Ù ph£n éng cça các n°Ûc lÛn trong phe ta, Mù ã °a hai m°¡i v¡n quân vào miÁn Nam à làm chi¿n tranh cåc bÙ , Óng hÝi gây chi¿n tranh phá ho¡i ß miÁn B¯c. Chúng t°ßng buÙc °ãc lñc l°ãng vi trang ta ß miÁn Nam ph£i lui vÁ phòng ngñ, à hao mòn d§n và bË tiêu diÇt; buÙc miÁn B¯c ph£i bË ©y lùi vÁ thÝi kó Ó á . Nh°ng, Mù l¡i bË b¥t ngÝ là ta v«n ti¿p tåc t¥n công. Ta mß m·t tr­n TrË - Thiên, ánh Ëch ß Khe Sanh, °Ýng sÑ 9. Ta dùng lñc l°ãng tinh nhuÇ ánh th³ng vào Sài Gòn và t¥t c£ các thành thË miÁn Nam trong dËp T¿t M­u Thân, làm lung lay ý chí xâm l°ãc cça Mù. Mù thua c£ vÁ séc m¡nh và ý chí giïa lúc cuÙc chi¿n tranh xâm l°ãc leo thang ¿n Énh cao nh¥t. iÁu làm cho chính quyÁn Mù lo ng¡i h¡n c£ là trong khi tình hình n°Ûc Mù bË rÑi lo¡n do sa l§y ß ViÇt Nam, thì Liên Xô ã v°ãt lên nhanh chóng vÁ quân sñ; mÙt sÑ Óng minh nh° Nh­t B£n và Tây éc ã trß thành nhïng Ñi thç lãi h¡i cça Mù vÁ kinh t¿. Trong bÑi c£nh ó Giônx¡n ã buÙc ph£i xuÑng thang, ngÓi vào bàn àm phán và chç tr°¡ng phi Mù hóa chi¿n tranh. Ti¿p ó Nichx¡n thñc hiÇn ViÇt Nam hóa chi¿n tranh à giï cho °ãc miÁn Nam và kéo dài chi¿n tranh thêm bÑn nm. Nichx¡n ã mß rÙng chi¿n tranh và tng c°Ýng ánh phá c£ hai miÁn, dùng thç o¡n ngo¡i giao mua bán vÛi b¡n bè, Óng minh cça chúng ta à ngn ch·n sñ nghiÇp thÑng nh¥t ¥t n°Ûc cça nhân dân ta. Nh°ng cuÑi cùng h¯n cing buÙc ph£i chËu thua, thëa nh­n ß miÁn Nam có hai chính quyÁn, hai quân Ùi, hai vùng kiÃm soát, Mù ph£i rút h¿t quân vÁ n°Ûc, còn chç lñc cça ta v«n ß l¡i chi¿n tr°Ýng.

Tóm l¡i, Mù muÑn thông qua chính quyÁn và quân Ùi tay sai à è b¹p cách m¡ng, ·t ách thÑng trË thñc dân mÛi cça chúng ß miÁn Nam. Nh°ng Mù ã thua và buÙc ph£i dùng quân viÅn chinh và bÙ máy chi¿n tranh cça chúng hòng xoay chuyÃn tình th¿. Mù l¡i th¥t b¡i, cuÑi cùng ph£i rút quân ra. Song Mù còn hy vÍng bÍn tay sai ß miÁn Nam v«n éng vïng nhÝ mÙt triÇu quân ngåy, hai v¡n cÑ v¥n Mù và mÙt khÑi l°ãng viÇn trã áng kÃ, v«n kiÃm soát °ãc thành phÑ và ph§n lÛn nông thôn. Nh° v­y, Mù vào là nó t°ßng nó m¡nh, ta y¿u, nó th¯ng, ta s½ thua. Nay Mù ph£i ra là vì ta m¡nh, nó y¿u, ta ã th¯ng và ta ã ti¿n lên mÙt b°Ûc r¥t xa; nó ã thua và ã lùi mÙt b°Ûc nghiêm trÍng. Tr°Ûc m¯t, Mù còn bám giï miÁn Nam. Nh°ng n¿u séc ta càng m¡nh, th¿ ta càng vïng, Mù ngåy có phá hiÇp Ënh Paris cing không làm nÕi thì cuÑi cùng Mù buÙc ph£i ra h¿t. Trong tr°Ýng hãp ng°ãc l¡i, thì Mù s½ ß l¡i lâu dài...

Ngëng l¡i à châm mÙt i¿u thuÑc, th£ làn khói tr¯ng xanh nhè nh¹ và nh° à t­n h°ßng mùi th¡m quy¿n ri cça khói thuÑc lá Thç ô, và ti¿p tåc suy ngh) vÁ nhïng iÁu mình s¯p nói. C£ hai vË t°Ûng cing l·ng l½ vÛi nhïng ý ngh) riêng cça mình. Bí th° thé nh¥t Lê Du©n ti¿p:

-Còn bây giÝ, tôi s½ gi£i thích vÛi các Óng chí, Ã qua ây, quán triÇt nhiÇm vå cho toàn quân. ý Ó chi¿n l°ãc cça ta khi ký HiÇp Ënh Paris là gì? Cing có ng°Ýi hiÃu th¿ này, l¡i có anh hiÃu th¿ kia, ch°a thÑng nh¥t l¯m âu& H£?

Tuy nói Mù ph£i ra vì thua, vì y¿u, nh°ng ta bi¿t r±ng Mù v«n còn tiÁm lñc lÛn và nhiÁu m°u Ó Ùc ác. Ta không bao giÝ chç quan mà cho r±ng chúng ã séc tàn lñc kiÇt . Ta tuy th¯ng liên ti¿p và ã m¡nh lên, nh°ng còn g·p nhiÁu khó khn. ¿n lúc này, sñ viÇn trã cça phe ta không ph£i §y ç và kËp thÝi nh° ta mong muÑn. Sñ thÏa hiÇp, móc ngo·c giïa Mù và các th¿ lñc c¡ hÙi ã gây phéc t¡p thêm cho cuÙc kháng chi¿n cça chúng ta. Trong hoàn c£nh ó ta ph£i t¡o ra mÙt th¿ i lên ch¯c nh¥t, t¡o mÙt th¿ vïng nh¥t. Chính vì l½ ó mà ta ký hiÇp Ënh Paris. Ñi vÛi ta, iÁu quan trÍng cça hiÇp Ënh Paris không ph£i là ß ch× thëa nh­n hai chính quyÁn, hai quân Ùi, hai vùng kiÃm soát, ti¿n tÛi thành l­p chính phç ba thành ph§n, mà m¥u chÑt là ß ch× quân Mù ph£i ra, còn quân ta thì ß l¡i, hành lang Nam B¯c v«n nÑi liÁn, h­u ph°¡ng g¯n vÛi tiÁn tuy¿n thành mÙt gi£i liên hoàn, thÑng nh¥t; th¿ tr­n ti¿n công cça ta v«n vïng ch¯c. ý Ënh cça ta là giï nguyên th¿ và lñc cça mình ß miÁn Nam à ti¿n lên ti¿p tåc ti¿n công Ëch. Thông qua hiÇp Ënh Paris, ta ¥u tranh òi thñc hành dân chç, phá bÏ kìm k¹p; ta tÕ chéc, t­p hãp qu§n chúng mß rÙng m·t tr­n yêu n°Ûc, phân hóa bÍn tay sai, cô l­p k» thù, nh±m làm y¿u h¡n nïa mÍi m·t cça ngåy quân, ngåy quyÁn, ti¿n lên hoàn toàn xóa bÏ chúng. Trong tr°Ýng hãp Ëch không thi hành hiÇp Ënh, gây l¡i chi¿n tranh, thì ta có sµn th¿ và lñc m¡nh à ph£n công tiêu diÇt chúng. Tình hình phát triÃn theo kh£ nng nào, chúng ta cing hoàn toàn chç Ùng. Quy¿t tâm cça chúng ta là ti¿n lên giành th¯ng lãi hoàn toàn ché không bao giÝ dëng l¡i. Ký hiÇp Ënh, ta tÏ ra r¥t kiên quy¿t, nh°ng cing r¥t mÁm d»o. Ta quy¿t dành th¯ng lãi cuÑi cùng, nh°ng cing ph£i bi¿t th¯ng tëng b°Ûc. iÁu ó thà hiÇn chúng ta ã quán triÇt quan iÃm cách m¡ng không ngëng cça Lênin. Të cách m¡ng tháng Tám ¿n nay, nhân dân ta ã ph£i liên ti¿p °¡ng §u vÛi nhiÁu tên ¿ quÑc lÛn m¡nh. Cách m¡ng ã tr£i qua nhiÁu ch·ng °Ýng, không ngëng phát triÃn të b°Ûc này ¿n b°Ûc khác, và cuÑi cùng nh¥t Ënh ph£i thành công trong c£ n°Ûc ViÇt Nam. Con °Ýng phát triÃn cça cách m¡ng n°Ûc ta, t¥t y¿u ph£i nh° v­y!

HiÇn nay, theo các Óng chí, ã có thÝi c¡ chi¿n l°ãc à gi£i phóng hoàn toàn miÁn Nam hay ch°a? Ch¯c các Óng chí cing ngh) nh° tôi. LúC NàY, CHúNG TA ANG Có THÝI C ! Hai m°¡i nm chi¿n ¥u gian khÕ mÛi có °ãc thÝi c¡ này, các Óng chí ¡! Chúng ta ph£i bi¿t n¯m l¥y à °a sñ nghiÇp gi£i phóng dân tÙc ¿n th¯ng lãi hoàn toàn!

Sau khi miÁn B¯c ViÇt Nam °ãc gi£i phóng, trß thành tiÁn Ón cça hÇ thÑng xã hÙi chç ngh)a ß ông - Nam á, ¿ quÑc Mù ã l­p ra khÑi liên minh quân sñ SEATO, hoàn chÉnh thêm mÙt b°Ûc vành ai bao vây các n°Ûc xã hÙi chç ngh)a, và vÙi vã nh£y vào xâm l°ãc miÁn Nam ViÇt Nam. Lúc b¥y giÝ vÛi tham vÍng lÛn và §u óc chç quan, Mù ch¯c m©m s½ làm °ãc viÇc ó dÅ dàng và ti¿n lên Ùc chi¿m c£ ông - Nam á, mÙt khu vñc có t§m quan trÍng chi¿n l°ãc vÁ quân sñ và kinh t¿ ß tây Thái Bình D°¡ng. Nay bË th¥t b¡i, Mù ph£i xoay sang b¯t tay, thÏa hiÇp à chia quyÁn lãi và vùng £nh h°ßng vÛi mÙt sÑ c°Ýng quÑc khác cùng có m°u Ó và ang lm le làm bá chç vùng này. Ng°Ýi ta ã m·c c£ vÛi nhau và tuyên bÑ không ai °ãc Ùc quyÁn làm bá chç ß ông Nam á. Tuy tranh giành nhau, song t¥t c£ Áu lo ng¡i cách m¡ng ViÇt Nam m¡nh lên và giành °ãc toàn th¯ng, Áu coi mÙt n°Ûc ViÇt Nam thÑng nh¥t, Ùc l­p g¯n bó, oàn k¿t vÛi hai n°Ûc Lào, Cam-pu-chia Ùc l­p, thÑng nh¥t s½ là mÙt trß lñc lÛn Ñi vÛi m°u Ó bành tr°Ûng cça hÍ.Vì th¿, hÍ tìm mÍi cách ch·n b°Ûc ti¿n cça ViÇt Nam, kéo dài tình tr¡ng chia c¯t ¥t n°Ûc ta, hòng làm cho ta suy y¿u. Nh±m làm viÇc ó, Mù hy vÍng dùng nhïng Óng minh nh¥t thÝi gây séc ép, buÙc ta dëng l¡i sau khi ký hiÇp Ënh Paris, Óng thÝi chúng cing tính ¿n dùng kinh t¿, dùng bÓi th°Ýng chi¿n tranh à gi±ng ta l¡i. ß thÝi iÃm này, ViÇt Nam không chÉ là v¥n Á Ñi §u giïa hai hÇ thÑng th¿ giÛi, mà vÁ khách quan, còn là mÙt Ñi thç quan trÍng ph£i khu¥t phåc trong sñ tính toán chi¿n l°ãc cça các th¿ lñc xâm l°ãc, bành tr°Ûng tranh giành ông Nam á. Âm m°u cça hÍ r¥t nguy hiÃm, nh°ng lúc này ch°a ai sµn sàng, ch°a ai ç séc làm nÕi.

Mù thì ã thua, ang rút ra, tr°Ûc m¯t muÑn giï tình hình miÁn Nam Õn Ënh trong mÙt sÑ nm à ngåy quyÁn ti¿p tåc éng vïng và Mù có thÝi gian v°ãt qua nhïng khó khn lÛn vÁ kinh t¿ và chính trË trong n°Ûc. Riêng lñc l°ãng so sánh giïa ta và ngåy thì ta ang ß th¿ th¯ng, th¿ ti¿n lên; trái l¡i, vì th¥t b¡i liên ti¿p, th¿ và lñc cça ngåy, c£ vÁ chính trË và quân sñ, ang xuÑng dÑc.

Xét t¥t c£ các m·t nói trên chúng ta kh³ng Ënh ây là thÝi c¡ thu­n lãi nh¥t à nhân dân ta hoàn toàn gi£i phóng miÁn Nam, giành th¯ng lãi trÍng v¹n cho cách m¡ng dân tÙc dân chç, Óng thÝi giúp Lào và Campuchia hoàn thành sñ nghiÇp gi£i phóng dân tÙc. Ngoài thÝi c¡ này, không có thÝi c¡ nào khác. N¿u à ch­m m°¡i, m°Ýi lm nm nïa, bÍn ngåy g°ãng d­y °ãc, các th¿ lñc xâm l°ãc hÓi phåc, bÍn bành tr°Ûng m¡nh lên thì tình hình s½ phéc t¡p vô cùng.

Bây giÝ, tôi bàn vÛi các Óng chí mÙt v¥n Á khá m¥u chÑt. Khi ta Á ra chi¿n l°ãc này c§n ph£i cân nh¯c là liÇu Mù có trß l¡i miÁn Nam hay không? Tuy vÁ b£n ch¥t, Mù còn nhiÁu âm m°u thâm Ùc, nh°ng ây là lúc Mù ang ra, mà ã ra thì viÇc quay l¡i không ph£i dÅ, vì Mù còn choáng váng, ê ©m bßi mÙt chu×i dài th¥t b¡i, sau quá trình dính líu, sa l§y, leo thang rÓi xuÑng thang, nay mÛi thoát ra °ãc. Ngoan cÑ bám giï miÁn Nam ¿n cùng là mÙt viÇc mà quay trß l¡i miÁn Nam mÙt l§n nïa là mÙt viÇc khác. ChÍn thÝi c¡ chi¿n l°ãc này, ta phán oán Mù không có kh£ nng quay l¡i! Song ta cing kh³ng Ënh, dù Mù có can thiÇp trß l¡i trong chëng mñc nào thì chúng cing không xoay chuyÃn °ãc tình th¿, và ta v«n th¯ng...

V¥n Á ·t ra cho chúng ta ph£i suy ngh) là ánh nh° th¿ nào và th¯ng nh° th¿ nào cho tÑt. Nh° tôi vëa nói vÛi các Óng chí, Ã ch­m m°¡i, m°Ýi lm nm nïa thì nguy hiÃm ã ành; còn ánh mà ánh không tÑt, ánh mÙt cách tr§y tr­t cing s½ » ra nhïng phéc t¡p. ThÝi c¡ này òi hÏi ph£i làm nhanh, làm gÍn, làm triÇt Ã, nh°ng ph£i khôn khéo. Có nh° th¿ mÛi t¡o °ãc b¥t ngÝ, không ai kËp trß tay. Có làm nh° th¿ °ãc không? Làm °ãc, ph£i làm °ãc!

JLØËÒ¼r¾rÜ•Þ•à•ïßÏÍϺÏï¶h)Ù%h)Ùh)ÙB*CJ OJQJaJ phU-h)ÙB*CJ OJQJaJ ph-h'‡B*CJOJQJaJph-h)ÙB*CJOJQJaJph LF;êUÞ•à•ýýýýýýà•ýBây giÝ tôi nói vÁ lñc l°ãng so sánh giïa ta và Ëch sau hiÇp Ënh Paris nh° th¿ nào? Thành b¡i cça mÙt cuÙc cách m¡ng, nói cho cùng là do lñc l°ãng so sánh quy¿t Ënh. Trong chi¿n tranh, k» nào m¡nh thì th¯ng, k» nào y¿u thì thua. Song, nói m¡nh y¿u là nói theo quan iÃm cách m¡ng, quan iÃm phát triÃn, là cn cé vào sñ ánh giá tÕng hãp c£ quân sñ và chính trË, c£ th¿ lñc và thÝi c¡, c£ iÁu kiÇn khách quan và nghÇ thu­t lãnh ¡o; là xem xét các y¿u tÑ ¥y trong quá trình v­n Ùng, trong không gian và thÝi gian nh¥t Ënh. Không thà chÉ l¥y sÑ l°ãng quân Ùi, ¡n vË Ón bÑt, sÑ l°ãng vi khí, trang bË và ph°¡ng tiÇn chi¿n tranh à so sánh và ánh giá m¡nh y¿u. Trong nhïng nm 1965, 1966, Mù °a hai m°¡i v¡n quân vào miÁn Nam, nh°ng lúc b¥y giÝ Mù vào khi ã thua trong chi¿n tranh ·c biÇt, khi ta ang triÃn khai vïng ch¯c lñc l°ãng và th¿ tr­n trên kh¯p chi¿n tr°Ýng, cho nên ta ánh giá th¿ và lñc cça Mù không m¡nh, ta v«n giï quyÁn chç Ùng và ti¿p tåc ti¿n công. Nm 1968, tÕng sÑ quân Ëch v°ãt mÙt triÇu hai trm ngàn tên, ta chç tr°¡ng ánh vào Sài Gòn và các thành thË khác, vào các c¡ quan §u não, cn cé, kho tàng buÙc Ëch ph£i co vÁ à giï. Th¯ng lãi cça nhïng chç tr°¡ng ó thà hiÇn quan iÃm úng ¯n cça ta trong viÇc ánh giá lñc l°ãng so sánh.

K¿t qu£ ho¡t Ùng khác nhau trên tëng chi¿n tr°Ýng cå thà tr°Ûc h¿t cing b¯t nguÓn të cách ánh giá khác nhau vÁ lñc l°ãng giï ta và Ëch. Theo báo cáo cça anh Sáu Dân (Võ Vn KiÇt), ß khu Chín, t÷ lÇ giïa ta và Ëch là mÙt trên tám, nh°ng do n¯m ch¯c ch× m¡nh cça ta, ch× y¿u cça Ëch, ta bi¿t chç Ùng ti¿n công thì v«n giành °ãc th¯ng lãi. Ng°ãc l¡i, ß TrË - Thiên, t÷ lÇ ta Ëch là mÙt trên hai, nh°ng do ánh giá quá cao ch× m¡nh cça Ëch, không th¥y ch× m¡nh cça ta nên các Óng chí Ëa ph°¡ng thiên vÁ phòng ngñ, co thç làm ta bË Ùng, th¥t th¿, à Ëch l¥n tÛi, thñc hiÇn bình Ënh , phân tuy¿n, phân vùng.

VÁ lñc l°ãng so sánh giïa ta và Ëch sau hiÇp Ënh Paris, chúng ta cing ph£i có cách ánh giá biÇn chéng nh° th¿. BuÙc Ñi ph°¡ng ph£i ký hiÇp Ënh ngh)a là ta dã m¡nh, ç séc th¯ng c£ Mù l«n ngåy. Khi còn quân Mù ta ã th¯ng °ãc nh° v­y, thì sau khi quân Mù rút h¿t ta càng m¡nh h¡n và nh¥t Ënh s½ ánh th¯ng hoàn toàn quân ngåy. Chính vì lo ng¡i iÁu ó mà Mù ã trì hoãn nhiÁu l§n viÇc ký k¿t hiÇp Ënh, cÑ kéo dài thÝi gian à tuÓn thêm vi khí, ¡n d°ãc và viÇn trã kinh t¿ vào miÁn Nam, tranh thç cçng cÑ, tng c°Ýng lñc l°ãng cho ngåy quân, ngåy quyÁn nh±m Ñi phó l¡i ta. Tình hình và lñc l°ãng so sánh sau hiÇp Ënh Paris l½ ra ph£i phát triÃn theo lôgic ó. Nh°ng nm 1973, bÍn ngåy ã giành °ãc chç Ùng ß mÙt sÑ n¡i trên chi¿n tr°Ýng. à cho Ëch làm °ãc nh° th¿ là do ß n¡i ¥y ta có sai l§m, khuy¿t iÃm. Ëch thì v«n ngoan cÑ phá ho¡i, chç Ùng ti¿n lên; còn ta thì có ph§n £o t°ßng, chÝ ãi, thå Ùng, th­m chí có n¡i rút lui. Chính vì th¿ mà ta tåt xuÑng, Ëch trÓi lên. Ng°ãc l¡i ß n¡i nào ta chç Ùng ti¿n công mÙt cách thích hãp thì ch³ng nhïng ta v«n m¡nh mà th¿ và lñc cça ta còn °ãc nhân lên g¥p ôi, g¥p ba. Tình hình ã diÅn ra úng nh° v­y ngay të §u ß khu Chín sau khi hiÇp Ënh Paris °ãc ký k¿t, và vÁ sau ß Khu Nm cing nh° các khu khác. CuÑi nm ngoái, §u nm nay, sau khi ta kiên quy¿t ti¿n công và ph£n công thì Ëch bÙc lÙ rõ ch× y¿u cça chúng. Quân chç lñc ngåy thì th¿ và séc c¡ Ùng y¿u; hÏa lñc, ph°¡ng tiÇn chi¿n tranh và dñ trï h­u c§n cing y¿u, tinh th§n càng y¿u h¡n. Quân Ëa ph°¡ng ngåy tuy có hàng v¡n Ón bÑt, nh°ng séc kìm k¹p bË gi£m sút; nhiÁu ¡n vË không dám hành quân, bË qu§n chúng bao vây, và khi bË ánh thì tan rã tëng m£ng lÛn. N¿u kà c£ nhïng khó khn vÁ chính trË, kinh t¿, vn hóa, Ýi sÑng trong vùng Ëch kiÃm soát, ß nông thôn cing nh° thành thË, ·c biÇt là th¿ y¿u vÁ chính trË cça ngåy quyÁn do sñ chÑng Ñi gay g¯t cça nhân dân, do mâu thu«n nÙi bÙ bÍn tay sai và mâu thu«n giïa t­p oàn NguyÅn Vn ThiÇu vÛi ¿ quÑc Mù, thì sñ suy y¿u cça Ëch là toàn diÇn.

VÁ phía ta, khi h¡ quy¿t tâm chi¿n l°ãc này, ph£i th¥y h¿t ý ngh)a trÍng ¡i cça nó, Óng thÝi cing ph£i th¥y h¿t nhïng khó khn, phéc t¡p mà k» thù có thà gây ra; ph£i th¥y h¿t nhïng m·t y¿u kém cça ta, nh¥t là vÁ xây dñng thñc lñc cách m¡ng, nh° báo cáo cça TÕng quân çy ã trình bày. Song iÁu tôi c§n nh¥n m¡nh vÛi các Óng chí là chúng ta ph£i nh­n rõ nhïng kh£ nng và lñc l°ãng to lÛn mà chúng ta c§n và có thà huy Ùng °ãc, t¡o nên séc m¡nh tÕng hãp à ánh th¯ng, trong cuÙc Í séc cuÑi cùng này! Các Óng chí ghi lòng cho: tr­n ánh cuÑi cùng!

Séc m¡nh cça chúng ta tr°Ûc h¿t là séc m¡nh làm chç cça nhân dân, séc m¡nh cça c£ n°Ûc ánh gi·c, të B¯c ¿n Nam, të h­u ph°¡ng ra tÛi tiÁn tuy¿n! Qua cuÙc chi¿n ¥u gian khÕ ba m°¡i nm nay, trong t° t°ßng, tình c£m, trong hành Ùng cách m¡ng, trong bÑ trí chi¿n l°ãc, trong chÉ ¡o, chÉ huy, c£ n°Ûc tr°Ûc sau v«n là mÙt; hòa bình, Ùc l­p không chia Nam B¯c. Cách m¡ng dân tÙc dân chç nhân dân ß miÁn Nam và cách m¡ng xã hÙi chç ngh)a ß miÁn B¯c quyÇn vÛi nhau làm mÙt, nh°ng séc m¡nh lÛn nh¥t, quy¿t Ënh nh¥t là ß miÁn B¯c, ß h­u ph°¡ng! Chúng ta nh¥t trí vÛi nhau vÁ nh­n théc này! Chi¿n tranh ¿n giai o¡n k¿t thúc thì vai trò quy¿t Ënh cça h­u ph°¡ng càng nÕi b­t. Chúng ta ch³ng nhïng s½ Ùng viên nhïng lñc l°ãng quân sñ, chính trË ß miÁn Nam, trong vùng gi£i phóng cing nh° trong vùng Ëch t¡m thÝi kiÃm soát, mà còn dÑc vào cuÙc chi¿n ¥u quy¿t Ënh này nhïng binh oàn chç lñc tinh nhuÇ, h§u h¿t lñc l°ãng dñ bË chi¿n l°ãc và nguÓn dñ trï dÓi dào cça miÁn B¯c!

CuÙc kháng chi¿n chÑng Mù céu n°Ûc ß miÁn Nam là mÙt cuÙc chi¿n tranh chÑng ngo¡i xâm Óng thÝi mang mÙt sÑ y¿u tÑ nÙi chi¿n. H¡n m°Ýi nm qua ta ã liên ti¿p ánh b¡i các âm m°u chính trË, quân sñ cça ¿ quÑc Mù và ã uÕi quân viÅn chinh Mù vÁ n°Ûc. NhiÇm vå chç y¿u hiÇn nay là ánh Õ ch¿ ô bù nhìn, mà cå thà là ánh Õ t­p oàn NguyÅn Vn ThiÇu, ¡i biÃu quyÁnlãi cho giai c¥p phong ki¿n, t° s£n m¡i b£n, quan liêu, quân phiÇt.

Lê TrÍng T¥n °a m¯t sang Hoàng Vn Thái. Trung t°Ûng kh½ b·m môi, rÓi ng©ng lên nhìn th³ng vào ôi m¯t ang chÝ ãi tr£ lÝi cça Óng chí Bí th° thé nh¥t cça £ng:

-Báo cáo Anh Ba... Tình hình tuyÃn quân nhìn chung không có gì khó khn lÛn. Tinh th§n x£ thân vì n°Ûc cça Óng bào ta nói chung và thanh niên nói riêng r¥t cao. Ch°a bao giÝ lòng yêu n°Ûc cça th¿ hÇ tr» ViÇt Nam l¡i °ãc thí thách nh° lúc này. ß nhiÁu Ëa ph°¡ng, c¡ quan tr°Ýng hÍc, công nông tr°Ýng, hãp tác xã nông nghiÇp mÍi thanh niên Áu sµn sàng lên °Ýng nh­p ngi vào Nam chi¿n ¥u. NhiÁu thanh niên chÉ chÝ ç tuÕi là làm ¡n xung phong nh­p ngi. Có c£ nhïng thi¿u niên ch°a ¿n tuÕi ã khai tng lên à °ãc vào bÙ Ùi. Có thanh niên ch°a ç cân n·ng thì lén eo chì vào ng°Ýi cho ç cân. Có em trÑn gia ình xin huyÇn Ùi, tÉnh Ùi °ãc nh­n vào ¡n vË...

-TÑt l¯m. Trung °¡ng oàn cing có báo cáo vÛi tôi nh° v­y. Thái ti¿p i!

-Nh°ng... Trung t°Ûng h¡i ng§n ngë, ông c£m th¥y cái nhìn lo âu trong ôi m¯t ng°Ýi lãnh ¡o cao nh¥t cça £ng. T°Ûng Thái ti¿p:

-Të khi ta có chç tr°¡ng °a bÙ Ùi vào miÁn Nam, thÝi kó §u chç y¿u là nhïng Óng chí quê ß miÁn Nam t­p k¿t, tình nguyÇn trß vÁ cùng Óng chí ß l¡i và Óng bào xây dñng phong trào ¥u tranh chính trË, k¿t hãp võ trang. Nh°ng të nm 1965, khi quân Mù Ó ¡t kéo vào miÁn Nam, ta có chç tr°¡ng °a nhïng ¡n vË chi¿n ¥u c¥p s° oàn vào chi¿n tr°Ýng, và d§n d§n xây dñng nhïng ¡n vË chç lñc m¡nh, nhïng binh oàn chç công. Cho ¿n nay ã có h¡n mÙt triÇu r°ßi thanh niên miÁn B¯c vào Nam chi¿n ¥u. ChÉ tính ¿n §u nm 1973, khi hiÇp Ënh Paris °ãc ký, cuÙc kháng chi¿n ã kéo dài tám nm, b±ng cuÙc kháng chi¿n chÑng Pháp, nh°ng vÁ quy mô, lñc l°ãng thì g¥p nhiÁu l§n. MÙt triÇu r°ßi cán bÙ, chi¿n s) ã có m·t trên các chi¿n tr°Ýng, iÁu ó chéng tÏ sñ huy Ùng nhân lñc ã b°Ûc ¿n ng°áng tÑi a. Có nm Ùng viên cao nh¥t ã chi¿m tÛi 1,6 ph§n trm dân sÑ miÁn B¯c. Ph§n lÛn các chi¿n s) mÛi tuyÃn là con em Óng bào vùng xuôi, chi¿m t÷ lÇ 7,5 ph§n trm dân sÑ Óng b±ng. Cao nh¥t là Thái Bình, chi¿m trên 8 ph§n trm sÑ dân...

VÛi thói quen suy ngh), hành Ùng quy¿t oán, Bí th° thé nh¥t Lê Du©n ti¿p lÝi t°Ûng Hoàng Vn Thái:

-Làm sao mÙt m·t v«n ph£i ti¿p tåc duy trì quân sÑ ß méc c§n thi¿t, và, ·c biÇt k¿ ho¡ch tác chi¿n mùa khô 1975 - 1976 này ph£i huy Ùng quân sÑ cao h¡n, cao nh¥t, Óng thÝi v«n ph£i b£o £m séc lao Ùng à miÁn B¯c hàn g¯n v¿t th°¡ng, phåc hÓi s£n xu¥t, phát triÃn kinh t¿ làm ch× dña cho miÁn Nam, tng c°Ýng tiÁm lñc chi viÇn cho tiÁn tuy¿n... CÑ g¯ng h¡n ch¿ huy Ùng trong khÑi công nhân, viên chéc, cán bÙ khoa hÍc kù thu­t và giáo viên. ·c biÇt là giáo viên... ã huy Ùng ¿n các th§y giáo ch°a?

-Báo cáo anh, Cåc dân quân báo cáo là ã tuyÃn quân ¿n sinh viên hÍc sinh các tr°Ýng ¡i hÍc và chuyên nghiÇp...

-C£ tr°Ýng s° ph¡m?

-Vâng, báo cáo Anh Ba, sinh viên các tr°Ýng ¡i hÍc, cao ³ng, trung c¥p s° ph¡m vÑn có t÷ lÇ nam giÛi th¥p, thì cing ã gÍi ¿n 30 ph§n trm sÑ nam sinh viên.

Bí th° Lê Du©n, °a bàn tay bóp trán mÙt lát rÓi ng©ng lên:

-Dù sao cing ph£i tuyÃn cho °ãc ba m°¡i v¡n tân binh cho mùa chi¿n dËch này. Ta còn lñc l°ãng nào ch°a gÍi nh­p ngi nïa không, các Óng chí?

Trung t°Ûng Lê TrÍng T¥n, nãy giÝ ngÓi suy t°, m×t l§n t°Ûng Thái g¡ch mÙt nét ngang ­m vào sÕ tay, d°Ûi nhïng hàng con sÑ, khi¿n ông nhíu mày, lo l¯ng. Sau câu hÏi nh° mÙt lÝi thách théc cça Bí th° thé nh¥t, t°Ûng T¥n nói ch­m rãi:

-HiÇn chúng ta còn mÙt sÑ tr°Ýng thi¿u sinh quân, trong ó có hai tr°Ýng lÛn: NguyÅn Vn Tr×i và NguyÅn Vn Bé...

-ß bên Trung QuÑc ph£i không? Nh°ng tôi °ãc báo cáo là hai tr°Ýng này ã vÁ n°Ûc të hÓi Nich-x¡n thm B¯c Kinh rÓi kia mà?

-Vâng! Các cháu ã vÁ, nh°ng v«n ti¿p tåc hÍc t­p t­p trung. ây h§u h¿t là con em cán bÙ cao c¥p cça £ng, Nhà n°Ûc và quân Ùi. ·c biÇt khi tôi ¿n thm, các cháu r¥t muÑn tham gia quân Ùi, °ãc vào miÁn Nam ánh gi·c. Các cháu có tinh th§n oàn k¿t, ý théc k÷ lu­t tÑt. N¿u c§n, chúng ta ph£i °a nhïng em ¿n tuÕi vào rèn luyÇn và chi¿n ¥u trong quân ngi... Các cháu s½ có iÁu kiÇn tr°ßng thành...

T°Ûng Thái nhìn Lê TrÍng T¥n, rÓi l¡i nhìn Anh Ba Lê Du©n vÛi cái nhìn dò hÏi. Cn phòng nh° giãn ra, không khí ­m ·c l¡i. Xa xa có ti¿ng s¥m rÁn mùa h¡...

Bí th° thé nh¥t nhìn hai vË t°Ûng cça mình:

-C§n! C§n l¯m các Óng chí ¡! Ta ph£i huy Ùng các cháu thôi. Tôi bi¿t trong sÑ các cháu h§u h¿t là con em cça các Óng chí cán bÙ £ng, Chính phç và quân Ùi °ãc °a sang Trung QuÑc à chúng °ãc bình yên hÍc t­p, rèn luyÇn. Trong ó có c£ con cça các Óng chí ang ß chi¿n tr°Ýng ác liÇt. Chúng ta ph£i trông nom các cháu à các Óng chí ta an tâm làm nhiÇm vå. Nh°ng vÛi tình th¿ này, thÝi c¡ ã ¿n, không t­p trung toàn lñc à hoàn thành nhiÇm vå thì còn lúc nào nïa? Các Óng chí s½ thông c£m. VÛi l¡i, n¿u không à các cháu tham gia vào tr­n quy¿t chi¿n chi¿n l°ãc này, mai sau nó có thà trách cha ông chúng ¥y...

MÙt ti¿ng c°Ýi cça Bí th° thé nh¥t nh° ©y ra mÙt n×i ân h­n khi ông ph£i quy¿t Ënh c£ nhïng v¥n Á tuy nhÏ, nh°ng ­m tình Óng bào Óng chí. Anh Ba ti¿p:

-Nh°ng, tôi l¡i nhÛ lÝi Bác d·n: riêng con em cça V)nh Linh, tuy¿n §u cça miÁn B¯c xã hÙi chç ngh)a, túi bom cça Mù, £ng và Bác °a các cháu ra khu IV të hÓi §u chi¿n tranh phá ho¡i, ph£i t¡o iÁu kiÇn à các cháu chuyên tâm hÍc t­p. Có tuyÃn quân thì cing ch°a nên tuyÃn ¿n các cháu này. Bác d·n chúng tôi th¿... Ch¥p hành lÝi Bác, có thà °a các cháu ra n°Ûc ngoài à chúng an toàn, an tâm hÍc t­p.

CuÙc hÍp k¿t thúc, Bí th° thé nh¥t k¿t lu­n, vÛi mÙt giÍng nói r¯n ch¯c, kiên quy¿t nh°ng l¡i h¿t séc chân tình:

-Các Óng chí vÁ lo càng nhanh càng tÑt cho k¿ ho¡ch chi¿n l°ãc nm nay. ThÝi gian không có nhiÁu, ch­m mÙt ngày là thêm máu ch£y... Giành °ãc th¯ng lãi quy¿t Ënh trong vài ba nm tÛi là giÏi, giÏi l¯m!

Hai vË t°Ûng cùng nhïng s) quan tùy tùng b¯t tay të biÇt vË lãnh ¡o tÑi cao cça £ng, l§n l°ãt ra xe. B×ng Óng chí Lê Du©n i nhanh b±ng nhïng b°Ûc ng¯n ¿n bên Phó TÕng tham m°u tr°ßng:

-Thái này, hÓi §u nm, tôi Á nghË anh ThÍ giï c­u ß l¡i Hà NÙi, buÓn không?

-Báo cáo Anh Ba, cing buÓn l¯m, nhÛ anh em, Óng chí trong ó, nh°ng £ng dã quy¿t ch¯c ph£i có lý do, ché séc khÏe tôi b£o £m...

-úng, có lý do. Nh°ng không ph£i séc khÏe c­u tÑt âu. ß B2 c­u ch£ ph£i chÑng g­y lò dò tëng b°Ûc là gì? ëng nói, mình bi¿t l¯m, không mÙt vË chÉ huy nào muÑn rÝi chi¿n tr°Ýng lúc này. Nh°ng BÙ chính trË và Quân çy trung °¡ng r¥t c§n ß bên c¡nh mÙt BÙ tÕng tham m°u có mÙt Óng chí vëa có kinh nghiÇm chÉ huy chi¿n l°ãc ß tÕng hành dinh, l¡i vëa có thñc t¿ chi¿n tr°Ýng. Hoàng Vn Thái là thích hãp h¡n c£. úng ché? Anh Vn Ti¿n Ding ang Ñm n·ng, ph£i i chïa trË. Ông Vn Ti¿n Ding Á nghË khi nào khÏi bÇnh, ông ¥y xin vào Nam ¥y! Anh Vn có xin ý ki¿n mình, mình b£o thì cé Ã ông Ding chïa khÏi bÇnh ã!

-Ã anh Ding ngoài này thích hãp h¡n! C§n ph£i có mÙt ng°Ýi n¯m rõ tình hình và có cái nhìn bao quát&

-Cé Ã tình hình phát triÃn! ¿n lúc chúng ta tung ¡i t°Ûng vào chi¿n tr°Ýng, thì cha con Mù ngåy h¿t n°Ûc ch¡y!

Anh Ba c°Ýi to, ti¿ng c°Ýi ¥m áp. Chãt anh chùng xuÑng:

-NhÛ chi¿n tr°Ýng, nhÛ miÁn Nam l¯m ché. Bây giÝ mà có iÁu kiÇn, mình cing muÑn vào mÙt chuy¿n. Mình ra B¯c ã h¡n chåc nm, mà êm n±m v«n nhÛ tëng khuôn m·t, tëng mái nhà, dòng kênh, gÑc dëa Nam bÙ...

Hai ng°Ýi ch­m rãi i vÁ phía chi¿c xe ang chÝ, ti¿ng ông Lê Du©n:

-T¥n i tr°Ûc h£? Thôi Thái vÁ °ãc rÓi! Cho mình thm anh em trong c¡ quan. BÙ TÕng tham m°u kó này v¥t v£ ¥y...

Hai ng°Ýi xi¿t ch·t tay nhau.

Bí th° thé nh¥t cça £ng éng nhìn theo chi¿c com-mng-ca khu¥t d§n sau cánh cÕng biÇt thñ...

CH¯ NG HAI

Tháng Tám ß núi rëng Hà B¯c ã b¯t §u b°Ûc vào mùa m°a ­m. Trong cánh rëng tu bÕ, s¡ch s½ tinh t°¡m cça lâm nghiÇp, chÉ mÛi qua vài tr­n m°a §u mùa mà n°Ûc ch£y xói thành nhïng gi£i khe nhÏ, tr¡ ra nhïng nhánh rÅ cây ngo±n ngoèo bò xuÑng bÝ con suÑi Chân Gà. SuÑi Chân Gà! Cái tên th­t buÓn c°Ýi, nh°ng hình nh° cing úng vÛi t¡ng cça nó: con suÑi b¯t nguÓn të âu không ai bi¿t, nh°ng khi Õ vÁ ây, t¡i mÙt cái vñc nhÏ, nó b×ng xòe ra ba nhánh hình cái chân cça mÙt con gà. Ch× này, ban giám hiÇu nhà tr°Ýng quy¿t Ënh chia mÙt nhánh làm nguÓn riêng cça nhà b¿p, còn l¡i m×i nhánh mÙt lán: mÙt giành cho con trai, nhánh kia giành cho ám hÍc trò con gái. Th¿ là tha hÓ vùng v«y, t¯m gi·t.

Vëa të d°Ûi suÑi lên, vuÑt mái tóc m°ãt à h¡i dài xoáy theo kiÃu tài tí ianôp, g¡t nhïng giÍt n°Ûc ch£y xuÑng vai, xuÑng ngñc, buÓn buÓn, nhÓn nhÙt, chãt Th¡ch gi­t mình bßi ti¿ng con gái:

-Anh Th¡ch! Anh...

-A, Nhiên... Làm gì ß ây th¿?

Nhiên ra khÏi ch× n¥p, tay c§m mÙt nhành hoa mua tím s«m:

-Em ãi anh!

Th¡ch b×ng th¥y ng°ãng, anh vÙi xÏ tay áo s¡ mi, khoác lên ng°Ýi, quay m·t i, Ënh tìm mÙt câu nói chÑng ch¿, nh°ng ch³ng ngh) ra câu nào, thì Nhiên ã lên ti¿ng:

-ChiÁu nay tÉnh Ùi vào khám séc khÏe, anh có danh sách i khám không?

-Có ché! Th¡ch ã l¥y l¡i °ãc sñ tñ nhiên, pha l«n cái v» hài h°Ûc th°Ýng ngày. Anh mà không i khám thì còn ai i khám séc khÏe nïa? Nhiên i âu vÁ ph£i không?

Không tr£ lÝi câu hÏi cça Th¡ch, Nhiên v«n eo uÕi ý ngh) cça mình:

-Anh °ãc lo¡i m¥y?

-Ch°a bi¿t, nh°ng dét khoát anh ph£i °ãc lo¡i nh¥t ché...

Nhiên không nói nïa, cô r£o b°Ûc i tr°Ûc Th¡ch, hai bím tóc theo kiÃu thi¿u nï Trung Hoa mà h§u nh° các cô hÍc sinh nào cça tr°Ýng Tr×i Áu cÑ công bày cho nhau cách t¿t sao cho cho th­t ong °a, ngúng ngu©y. Tóc Nhiên dài và óng, l¡i °ãc t¿t khéo léo làm làm hai lÍn cân Ñi, d°Ûi uôi tóc °ãc buÙc b±ng hai sãi v£i màu Ï, ung °a nh° hai cánh hoa ph°ãng. °ãc vài b°Ûc, Nhiên quay l¡i:

-Em vëa ß trên nhà ¡i Ùi vÁ, chú Ding xê tr°ßng b£o có khi ãt này C ta nh­p ngi kho£ng h¡n chåc ng°Ýi...

Th¡ch cúi xuÑng b» mÙt cành sim xòa ra ngáng lÑi i:

-i thì i ché sao? Anh ch³ng muÑn hÍc nïa! ang chán ây&

-Anh hÍc giÏi bÏ së, sao l¡i chán?

-Không bi¿t, chán thì chán thôi, không bi¿t t¡i sao. Bây giÝ mà °ãc nh­p ngi thì thích nhÉ? Nhiên này, anh làm ¡n rÓi ¥y...

T°ßng Nhiên s½ ng¡c nghiên, nào ngÝ cô tr£ lÝi gÍn lÏn:

-Em bi¿t thëa i rÓi! Anh, anh Trí vÛi anh NghiÇp rç nhau cùng vi¿t ¡n nh­p ngi ché gì?

¿n l°ãt Th¡ch ng¡c nhiên, bßi lá ¡n tình nguyÇn nh­p ngi, anh chÉ nÙp cho chú Ding, ngoài ra không hÁ nói vÛi ai. Hóa ra hai tên b¡n thân kia cing âm th§m vi¿t ¡n mà không hé ra vÛi mình. Th¡ch làm bÙ trëng m¯t hÏi Nhiên:

-Ai b£o Nhiên th¿?

-Này, anh ëng coi th°Ýng nhé. Phó bí th° chi oàn mà không bi¿t thì còn ai bi¿t vào ây? Nh°ng em nói cho mà bi¿t, cé liÁu liÇu ¥y...

-Sao l¡i liÇu? BÍn anh có làm gì không úng âu? Th¡ch i nhanh vài b°Ûc éng ch¯n ngang tr°Ûc Nhiên.

Nhiên c°Ýi ngo£nh m·t i, giÍng dài ra, cÑ làm bÙ ngoa ngo¯t:

-Lúc ó hãy hay.

-Nói i mà! Bi¿t gái tr°Ýng Tr×i rÓi.

Nhiên phá lên c°Ýi:

-Óng chí Th¡ch, Óng chí là oàn viên oàn thanh niên Lao Ùng HÓ Chí Minh, Óng chí có ngh)a vå thñc hiÇn nghË quy¿t cça chi oàn. NhiÇm vå trÍng tâm cça chúng ta là hÍc t­p th­t tÑt, không °ãc mang t° t°ßng l°Ýi nhác trong hÍc t­p, lao Ùng, hay ngh) ngãi lung tung...

Th¡ch hiÃu ra, anh vëa c°Ýi vëa càu nhàu:

-VÛ v©n! Ai lung tung? Ai l°Ýi nhác?

-Này, không °ãc c¯t ngang lÝi cça ng°Ýi khác ang phát biÃu! Th¿ t¡i sao các Óng chí không chËu hÍc t­p. Lúc nào cing chÉ có ngh) ¿n chuyÇn i bÙ Ùi? Làm nh° không có các anh thì chi¿n tr°Ýng h¿t ng°Ýi...

Th¡ch tròn m¯t ng¡c nhiên nhìn ng°Ýi b¡n gái, vÑn r¥t thân thi¿t vÛi anh. Dù có cá tính ngang ng¡nh nh°ng r¥t bi¿t phân tích, l¯ng nghe ý ki¿n ng°Ýi khác Ñi tho¡i. Sao b×ng nhiên hôm nay dß chéng th¿ này? Th¡ch nÕi cáu:

-Không ùa âu nhé! Có tËt ngay mÏ l¡i không?

-Ai ùa? T¥t c£ mÍi ng°Ýi Áu nói nh° th¿. BÙ ba Th¡ch - Trí - NghiÇp ang tiêu cñc.

Th¡ch cáu l¯m, nh°ng hình nh° tr°Ûc ôi m¯t sáng rñc, ôi môi mÏng mím ch·t, ôi má íng Ï ph¥n khích cça Nhiên, Th¡ch c£m th¥y có cái gì ó quan trÍng th­t. Anh h¥t m¡nh m¥y sãi tóc °Ût n°Ûc lòa xòa trên trán, b°Ûc qua tr°Ûc m·t Nhiên, không nói, không r±ng, i th³ng. Nhiên nhìn theo, cô cing không bi¿t là Th¡ch gi­n th­t hay gi£ vÝ. Cô l·ng l½ i theo, °ãc mÙt quãng Nhiên r½ theo lÑi vÁ lán cça mình. Nhïng cánh hoa mua cça Nhiên ã b¯t §u héo, trß màu tím b§m l¡i.

***

Th¿ rÓi danh sách nhïng thanh niên cça tr°Ýng Thi¿u sinh quân sÑ Ba trúng tuyÃn vào bÙ Ùi cing °ãc công bÑ. Danh sách kéo dài, ¿n mÙt trm bÑn m°¡i sáu chàng trai, mà t¥t c£ mÍi ng°Ýi Áu bi¿t, ây mÛi chÉ là ãt §u. SÑ l°ãng hÍc sinh - chi¿n s) toàn xê 10/5 nh­p ngi làm gi£m i bÑn bê . Biên ch¿ cça xê 10/5 ang të tám bê, °ãc phiên ch¿ l¡i còn bÑn bê, ngh)a là gi£m mÙt nía, trong ó g§n tám ph§n m°Ýi là nï. Sß d) nói ãt §u là vì, tÉnh Ùi Hà B¯c chÉ tuyÃn trong sÑ hÍc sinh lÛp M°Ýi, (C10/5, là ký hiÇu cça khÑi lÛp M°Ýi), cuÑi nm nay ho·c nm sau, sÑ hÍc sinh khÑi lÛp Chín (ký hiÇu C91) b°Ûc sang tuÕi m°Ýi tám, hÍ s½ °ãc gÍi vào quân Ùi.

B5 cça Th¡ch có m°Ýi tám ng°Ýi trúng tuyÃn, trong ó có Th¡ch. BÙ ba ch¡i thân vÛi nhau të ngày mÛi nh­p hÍc, th§y trò kéo sang Trung QuÑc, rÓi l¡i trß vÁ, chÉ có Th¡ch và Trí ç séc khÏe. Riêng NghiÇp, không ç tiêu chu©n, vì bË x¿p vào h¡ng séc khÏe B1, nên bË lo¡i.

-Sao th¿ nhÉ? NghiÇp tìm Th¡ch và Trí phàn nàn. So vÛi chúng mày, tao âu có kém cÏi gì, n¿u không muÑn nói, tao còn khÏe h¡n. SuÑt c£ ngày hôm ¥y, NghiÇp ch¡y i kh¯p n¡i hÏi cho ra nh½. Mãi khi c­u ta lên ¿n phòng tuyÃn quân cça tÉnh Ùi thì °ãc bi¿t:

-Bùi Vn NghiÇp à? Ông y sù béo tr¯ng, nhìn NghiÇp mÙt cách tÙi nghiÇp.

-Vâng ¡! Chú xem hÙ cháu, có sñ nh§m l«n nào không, ché cháu th¿ này, chú nhìn xem... Cháu bË lo¡i thì vô lý quá, chú nhÉ?

Ông y s) g­t §u:

-ë, trông mày cing to khÏe ¥y ché! Hay có ai, bÑ hay m¹ mày can thiÇp không?

NghiÇp bñc mình, c£m th¥y bË xúc ph¡m:

-Can thiÇp là can thiÇp th¿ nào? M¹ cháu ã m¥t, còn bÑ cháu ang ß n°Ûc ngoài...

-Th¿ mÛi ch¿t! Có khi bi¿t mày tình nguyÇn i bÙ Ùi, bÑ mày vi¿t th° xin vÛi ¡i t°Ûng Võ Nguyên Giáp cho mày ß l¡i.

L§n này thì NghiÇp nÕi cáu:

-ChuyÇn ó tính sau. Chú có xem hÓ s¡ séc khÏe hÙ cháu không thì nói à cháu vào th³ng Ban chÉ huy tÉnh Ùi.

Ông y s), l¡i nheo m¯t nhìn NghiÇp:

-Làm gì mà hng hái th¿ hß con? Ng°Ýi ta chÉ muÑn thñc hiÇn cho ç sÑ quân, Ã khÏi bË phê bình, có khi còn °ãc b±ng khen, huân ch°¡ng ¥y ché. Có ai muÑn giï con ß l¡i âu. KhÑi th±ng i rÓi còn ào ngi kia kìa...

-Chúng nó khác, cháu khác! ëng nói chuyÇn ào ngi ra ây vÛi cháu!

L§n này, ông y s) nhìn NghiÇp vÛi cái nhìn ã bÛt ph§n xem th°Ýng, mà ánh lên mÙt chút sñ khâm phåc:

-Này, xem hÓ s¡ là iÁu bË c¥m kË, chÉ có thành viên hÙi Óng tuyÃn quân mÛi °ãc xem thôi

-Nh°ng chú ã khám cho cháu, và chính chú k¿t lu­n, thì chú ph£i nhÛ ché.

-NhÛ sao h¿t, ¿n m¥y ngàn éa. Nh°ng chúng mày, là thi¿u sinh quân tr°Ýng SÑ Ba, thì tao mang máng... NghiÇp ngÓi ng¯m ông y s) béo åc Ëch, n°Ûc da tr¯ng xanh nhìn th¥y rÝn rãn. Nh¥t là cái §u tròn nhµn nh° qu£ b§u cÛm n¯ng, hai bên thái d°¡ng h±n nhïng sãi m¡ch máu màu tím Ï, tít trên Énh §u l¡ th¡ vài sã tóc vàng nh° nhïng sãi râu ngô. NghiÇp th§m ngh): không bi¿t bÑ y s) này séc khÏe lo¡i m¥y nhÉ? Mà bÑ ta có quyÁn gì Ã quy¿t Ënh séc khÏe ng°Ýi khác, khi nhìn ông nh° mÙt cái xác béo bçng vÛt të d°Ûi suÑi Chân Gà lên?

NghiÇp cé ngh) lan man, trong khi ngÓi chÝ ông y s) béo låc mÙt chÓng hÓ s¡, miÇng l©m b©m Bùi vn NghiÇp, Bùi... Vn... NghiÇp... , ây rÓi! . Ông c§m tÝ gi¥y s§n sùi màu xanh tÑi, vÑn °ãc làm vÙi vã, thô thiÃn të loài cây néa, cây dang, màu xám xËt ra cía sÕ, ch× có ç ánh sáng.

-ây, Bùi Vn NghiÇp, cao mÙt mét sáu t°, n·ng bÑn m°¡i hai cân, pi-nhê( ) ba m°¡i mÑt. Xem nào?

NghiÇp éng lên ¿n sau l°ng ngó qua vai ông y s) béo, h¡i thß hÓi hÙp cça c­u ph£ vào gáy ông y s), khi¿n ông quay cái §u qu£ b§u cÛm n¯ng l¡i, n¡t:

-Không °ãc ngó! Ã tao xem. A, úng rÓi! B1! Të x°a ¿n giÝ, không ai nh­n séc khÏe lo¡i B, B1 cing không nh­n.

-Nh°ng... sao cháu l¡i B1, trong khi có éa còn g§y h¡n cháu, mà chúng nó cing A1, A2?

Ông y s) c¥t t­p hÓ s¡ vào cái tç g× thông, quay ra nhìn NghiÇp:

-Mày có bi¿t vì sao séc khÏe mày lo¡i B không?

-Cháu không bi¿t?

-Mày bË gh»! KhÕ quá con ¡i! n uÑng kham khÕ, l¡i l°Ýi t¯m gi·t, nó sinh ra gh» lß, h¯c lào. V¡ch bång lên tao xem nào? ¥y kìa! Ï nh° hoa g¥m th¿ kia c¡ mà... VÁ, thôi vÁ, chïa gh» i ãt sau.

Tñ d°ng NghiÇp c£m th¥y nÕi nóng, máu hai bên thái d°¡ng gi§n gi­t, miÇng khô ¯ng:

-Gh» thì n thua gì? Ng°Ýi béo bçng béo beo ra nh° chú th¿ mà còn ß bÙ Ùi °ãc thì m¥y cái mån gh» ch¿t gì ai?

Ông y s) bË b¥t ngÝ tr°Ûc thái Ù vô lÅ cça mÙt th±ng o¯t con. Ông ta gi°¡ng c·p m¯t lÓi tña nh° hai cái h¡t mít, v±n nhïng tia máu m§u nâu lên nhìn NghiÇp:

-A, th±ng này h×n nhÉ? Ai cho mày n nói vÛi ng°Ýi lÛn nh° th¿?

-¥y, chú thí hÏi mÍi ng°Ýi xem. Trông chú vÛi cháu, ai khÏe h¡n?

Ông y s) không nói, i tÛi cái gh¿ ©u c­p kÅnh, ngÓi phËch xuÑng, thß dÑc, c·p m¯t lÓi khép l¡i. NghiÇp b×ng th¥y sã:

-Chú? Chú làm sao th¿?

Ông y s) móc chi¿c khn mùi xoa may të mÙt m£nh v£i phin ra lau m¯t. Lúc sau ông ng©ng lên nhìn NghiÇp:

-NgÓi xuÑng ây, th±ng nhãi con...

NghiÇp c£m th¥y có l×i, c­u ta ngoan ngoãn rón rén ngÓi xuÑng c¡nh ông y s). Ông nhìn NghiÇp, giÍng nh¹ nhàng:

-Mày thích i bÙ Ùi l¯m ph£i không? TÙi thân chúng mày quá! áng l½ chúng mày ph£i °ãc hÍc thành tài, ché vÙi vàng gì i vào ch× ch¿t chóc, tên bay ¡n l¡c. Nh°ng bi¿t làm sao °ãc, TÕ quÑc kêu gÍi, thanh niên ph£i lên °Ýng thôi. Th¿ mày có bi¿t, t¡i làm sao chú nh° th¿ này không?

NghiÇp im l·ng, cúi §u nh° ng°Ýi con có l×i tr°Ûc cha m¹. Ti¿ng ông y s):

-Cách ây chåc nm, chú cing khÏe m¡nh, hng hái nh° mày bây giÝ. Sáu nm ß Tr°Ýng S¡n, sÑt rét, bË th°¡ng, bây giÝ chú nh° th¿ này ây, trông giÑng cái gì nào?

-Cháu xin l×i... NghiÇp lí nhí.

Ông y s) nh° không nghe lÝi NghiÇp:

-Nm 1971, tao °ãc ra B¯c, l¥y vã và...

-Chú °ãc m¥y con?

Ông y s) ngo£nh m·t i, nói mÙt mình:

-Con tao nó bË quái thai... Không có mii, không có m¯t, hai chân thì nhÏ nh° chân gà...

-T¡i sao th¿?

-Còn t¡i sao nïa? Tao n ph£i hóa ch¥t Ùc cça Mù nó r£i xuÑng sông, xuÑng suÑi!

-Con chú còn sÑng không?

-SÑng! Nó còn sÑng, nh°ng không ra hình ng°Ýi...

-Sao chú không phåc viên?

¿n l°ãt ông y s) nÕi nóng, làm nh° chính NghiÇp không cho ông phåc viên, xu¥t ngi:

-Mày t°ßng c£ cái tÉnh Ùi này chÉ có mình tao th¿ này thôi à? ß chi¿n tr°Ýng vÁ, sÑng sót là may rÓi. Nhïng ng°Ýi khÏe thì l¡i trß vào à chi¿n ¥u, nh° tao thì ph£i ß h­u ph°¡ng ché! Y¿u h¡n thi¿u! Mày ngÑc l¯m, th±ng cu ¡...

C£m nh­n th¥y ông y s) này tÑt bång, th°¡ng ng°Ýi, NghiÇp ánh b¡o:

-Chú! Chú sía séc khÏe cho cháu lên A2 nhé!

-Thôi °ãc, tao s½ sía...

NghiÇp n¯m l¥y tay ông, l¯c l¯c. Chãt ông y s) gi±ng tay ra, nhìn NghiÇp:

-Nh°ng mà không! Tao không có quyÁn sía séc khÏe cho mày. Tao s½ cho mày thuÑc vÁ chËu khó bôi cho nó khÏi gh». ãt sau i ch°a muÙn. Chi¿n tranh còn dài l¯m, con ¡i!

NghiÇp th¥y có nói vÛi ông cing vô ích, h¡n nïa, anh cing th¥y th°¡ng ông, vì anh th¥y, ông cing th°¡ng anh.

-ãt sau là ãt nào? ¿n bao giÝ mÛi tuyÃn?

-Không lâu nïa âu! Hai ba tháng là cùng. Tao tham gia tuyÃn quân h¡n nm nay rÓi, tao bi¿t...

NghiÇp không còn giï ý Ënh vào g·p tÉnh Ùi tr°ßng nïa, c­u th¥t thÃu i vÁ phía suÑi Chân Gà! Trên §u s¥m v«n låc båc, còn mây thì sà xuÑng ngang t§m ngÍn cây b¡ch àn, ©m °Ût.