Công Ty Samsung Trân trọng gửi đến bạn cuốn sách này.

Phiên bản ebook này được thực hiện theo bản quyền xuất bản và phát hành ấn bản

tiếng Việt của công ty First News - Trí Việt với sự tài trợ độc quyền của công ty TNHH

Samsung Electronics Việt Nam. Tác phẩm này không được chuyển dạng sang bất kỳ

hình thức nào hay sử dụng cho bất kỳ mục đích thương mại nào.

Original title:

EVERYDAY GREATNESS: INSPIRATION FOR A 

MEANINGFUL LIFE

by Stephen R. Covey, David L. Hatch

Copyright © 2006 by FranklinCovey Co.,

and The Reader’s Digest Association, Inc.

Vietnamese Edition Copyright © 2010 by First News - Tri Viet.

All rights reserved. This licensed work published under license.

EVERYDAY GREATNESS

– HẠT GIỐNG TÂM HỒN: VƯỢT QUA THỬ THÁCH –

Công ty First News – Trí Việt giữ bản quyền xuất bản và phát 

hành ấn bản tiếng Việt trên toàn thế giới theo hợp đồng chuyển 

giao bản quyền với Thomas Nelson, Inc.

Bất cứ sự sao chép nào không được sự đồng ý của First News và 

ThomasNelson đều là bất hợp pháp và vi phạm Luật Xuất bản 

Việt Nam, Luật Bản quyền Quốc tế và Công ước Bảo hộ Bản 

quyền Sở hữu Trítuệ Berne.

CÔNG TY VĂN HÓA SÁNG TẠO TRÍ VIỆT - FIRST NEWS

11 H Nguyễn Thị Minh Khai, Quận 1, TP. Hồ Chí Minh

Tel: (84.8) 38227979 - 38227980 - 38233859 - 38233860

Fax: (84.8) 38224560; Email: [email protected]

Website: www.firstnews.com.vn

Nhiều tác giả

Stephen R. Covey 

tuyển chọn và giới thiệu

9

Biên dịch:

Thu Trang - Minh Tươi

First News

NHÀ XUẤT BẢN TỔNG HỢP TP. HỒ CHÍ MINH

Vượt Qua Thử Thách

“Thân tặng tất cả những người đang trăn trở, đang 

vượt qua những khó khăn, thử thách tinh thần và luôn 

giữ vững niềm tin để tìm được hạnh phúc cuộc sống, 

để đạt được ước mơ của mình.”

- First News

Các sáng tác bài dịch cộng tác của bạn đọc về các 

chủ đề Sống Đẹp (tâm hồn cao thượng, gương vượt 

khó, những cảm xúc sâu sắc về cuộc sống, tình bạn, 

tình yêu...) cho các tập Hạt Giống Tâm Hồn tiếp 

theo xin gửi về:

HạT GiốnG Tâm Hồn - firSTnewS

11H nguyễn Thị minh Khai, Q.1, TP. HCm

Tel: 38227979 - 38227980

fax: (08) 38224560

email: [email protected]

web: www.firstnews.com.vn

5

Lời giới thiệu

Tôi là một người may mắn!

Sống trong một thế giới đầy biến động, với 

những cuộc khủng hoảng, chết chóc và thở than, 

tôi thấy mình thật may mắn khi hàng ngày được 

gặp gỡ với rất nhiều cá nhân trên khắp thế giới. Họ 

là những người đã dùng cuộc sống của mình để 

chứng minh rằng thế giới quanh ta vẫn thật đáng 

quý, đáng yêu.

Giữa lúc chúng ta phải nghe quá nhiều những 

vụ bê bối của các doanh nghiệp và tình trạng suy 

đồi đạo đức trong kinh doanh, tôi thấy mình thật 

may mắn khi quen biết nhiều nhà lãnh đạo cấp 

quốc gia, chủ tịch các tập đoàn và các tư vấn viên 

đạo đức, liêm chính.

Sống trong thế kỷ khi mà tội ác, chiến tranh, 

thiên tai và dịch bệnh luôn rình rập, đe dọa, tôi cảm 

thấy mình thật may mắn khi được làm việc cùng các 

nhà hành pháp, các chuyên gia trong lĩnh vực quân 

sự, các nhà lãnh đạo, các giáo sư bác sĩ sẵn lòng 

cống hiến cho mọi người.

Hạt giống tâm hồn

6

Sống trong thời đại khi mà tình phụ tử và mối 

ràng buộc gia đình đang bị đe dọa nghiêm trọng, 

tôi cảm thấy mình thật may mắn khi biết những 

người cha tận tụy, những người mẹ bao dung đang 

từng ngày từng đêm nỗ lực hết sức mình cho sự 

lớn khôn cả về thể chất lẫn tâm hồn của con cái.

Và trong một kỷ nguyên nơi trường học và giới 

trẻ tồn tại đầy những tệ nạn xã hội, tôi cảm thấy 

mình thật may mắn khi được gần gũi những giáo 

viên nhiệt tâm, những thanh niên tài năng, tất cả 

đều giàu có cả về tri thức và tấm lòng, hàng ngày 

họ vẫn đang miệt mài tạo nên sự thay đổi - theo 

một cách riêng.

Quả thực, tôi cảm thấy mình may mắn khi có 

cơ hội gặp gỡ những con người như thế trên mọi 

nẻo đời. Chính họ đã mang đến cho tôi niềm tin 

rằng ở bất cứ nơi đâu trên trái đất này vẫn luôn 

hiện diện những con người giàu lòng nhân hậu, 

không ngừng dấn thân, cống hiến cho đời. Họ 

chính là nguồn cảm hứng bất tận của tôi. Và tôi 

đang muốn truyền nguồn cảm hứng đó đến bạn 

qua tập sách này.

Mà rất có thể, bạn cũng là một người trong số 

họ.

- STEPHEN R. COVEY

7

Vượt qua thử thách

Lễ vật thách cưới 

Khi được tôn trọng, 

người ta thường cảm thấy tự tin hơn 

để bộc lộ những tiềm năng chưa được 

khai phá trong con người mình.

- Stephen Covey

Trong chuyến đi tới Kiniwata, một hòn 

đảo ở Thái Bình Dương, tôi đã mang theo mình 

một cuốn sổ nhỏ để ghi lại những sự kiện đáng 

nhớ. Khi trở về, cuốn sổ đầy ắp những mô tả 

sinh động về hệ thực vật và động vật cùng 

những phong tục và phục trang của người dân 

bản địa. nhưng ghi chú khiến tôi thích thú 

nhất chính là:“John Lingo đã trao tám con bò 

cho cha của Sarita”. Tôi không cần phải viết 

nhiều về việc này, nhưng chỉ cần bắt gặp bất 

cứ một hành động coi thường hay ghẻ lạnh nào 

của người vợ đối với chồng hoặc ngược lại, là câu 

chuyện ấy liền hiển hiện trước mắt tôi. những 

Hạt giống tâm hồn

8

lúc như thế, tôi chỉ muốn hét lên với họ:“Này, 

hãy nhìn Johnny Lingo đi! Nếu các người biết 

tại sao Johnny trả tám con bò cho vợ của anh ấy 

thì các người sẽ không làm như vậy!”.

Johnny Lingo không phải là tên thật của 

chàng thanh niên đó. nhưng đó là cái tên 

mà Shenkin - người quản lý khu nhà nghỉ ở 

Kiniwata, đã gọi anh ta. Shenkin quê ở Chicago 

và thường có thói quen mỹ hóa tên của người 

dân trên hòn đảo này. Tôi biết đến Johnny nhờ 

sự giới thiệu của nhiều người với nhiều mối 

quan hệ khác nhau. nếu tôi muốn nghỉ ngơi một 

vài ngày trên hòn đảo láng giềng ở nurabandi 

thì Johnny Lingo có thể đưa tôi tới đó. nếu tôi 

muốn câu cá thì anh ta có thể chỉ cho tôi nơi 

nào câu trúng nhất. nếu tôi kiếm được ngọc 

trai thì anh ta có thể giới thiệu cho tôi những 

người mua tốt nhất. người dân ở Kiniwata đều 

nói tốt về Johnny Lingo. Tuy nhiên khi nói, họ 

thường kèm theo một nụ cười mỉm, và tôi hiểu 

trong nụ cười ấy chứa đựng một sự giễu cợt.

- Hãy để Johnny Lingo giúp cậu tìm thứ cậu 

muốn và hãy để cậu ấy mặc cả giúp. Johnny luôn 

biết cách thương lượng. - Shenkin khuyên tôi.

9

Vượt qua thử thách

- Johnny Lingo! - một cậu bé nhắc tên anh 

ra rồi phá lên cười.

- Thế nghĩa là thế nào? Ai cũng chỉ tôi tới 

Johnny Lingo nhưng rồi họ lại cười phá lên. 

Các anh định đùa tôi đấy à? - Tôi thắc mắc.

- ồ, những người ở đây thích cười mà. 

Johnny là thanh niên sáng sủa và mạnh mẽ 

nhất ở vùng đảo này, không những thế, anh ta 

còn là người giàu nhất vào tầm tuổi đó.

- nhưng nếu anh ta tốt như các anh vẫn nói 

thì các anh cười vì điều gì?

- Chỉ một điều thôi. năm tháng trước, vào 

dịp lễ hội mùa thu, Johnny đã tới Kiniwata để 

tìm vợ. Anh ta đã trả cho cha cô gái ấy tám con 

bò!

may mà tôi có đủ vốn hiểu biết về phong tục 

của hòn đảo này nên hiểu ý nghĩa của lời nói trên. 

Để cưới một người vợ kha khá, người dân ở đây 

chỉ cần nộp hai hoặc ba con bò cho nhà vợ là đủ, 

còn bốn đến năm con bò có thể giúp họ lấy được 

một cô vợ vừa đẹp vừa khéo léo.

- Trời. Tám con bò cơ à? Thế thì cô ấy chắc 

phải sắc nước hương trời lắm nhỉ! - Tôi tò mò.

Hạt giống tâm hồn

10

- Cô gái ấy không xấu. nhưng chỉ những 

người tế nhị nhất mới có thể nói Sarita là một 

cô gái không hấp dẫn. Sam Karoo - cha của cô 

ấy, còn lo là cô ta sẽ ế chồng. - Anh ấy giải thích 

với một nụ cười mỉm.

- Vậy anh ta vẫn trả tám con bò cho cô ấy à? 

Đúng là một điều kỳ lạ nhỉ?

- Trước đây chưa từng có lễ vật nào cao đến 

thế.

- nhưng anh đã nói là vợ của Johnny không 

có chút hấp dẫn nào mà?

- Tôi nói là chỉ những người tế nhị nhất mới 

có thể gọi cô ấy là một cô gái không hấp dẫn. 

Cô ấy quá gầy. Cô ấy bước đi trong khi vai thì 

khom khom, đầu thì luôn cúi gằm. Cô ấy sợ cả 

cái bóng của mình.

- À, có lẽ tình yêu làm mờ lý trí con người 

đây mà. - Tôi nói.

- Đúng đấy. Đó cũng là lý do tại sao dân làng 

lại cười mỗi lần nói về Johnny. Họ buồn cười vì 

thương nhân sắc sảo nhất ở vùng đảo này lại 

thua ông già Sam Karoo ngờ nghệch.

11

Vượt qua thử thách

- nhưng làm thế nào mà ông ấy làm được 

như thế?

- Không ai biết cả, thế nên người ta càng nghi 

ngờ và suy đoán này nọ. Tất cả họ hàng đều bảo 

Sam đòi ba con bò thôi, rồi sau đó giảm xuống hai 

con cho tới khi chắc chắn là Johnny sẽ trả một 

con. nhưng Johnny đã tới và nói với Sam Karoo 

rằng: “Thưa cha, con đồng ý dâng lễ vật là tám 

con bò cho con gái của cha”.

- Tám con bò. Tôi muốn gặp anh chàng 

Johnny Lingo này rồi đây! - Tôi xuýt xoa.

Lúc này tôi đang muốn câu cá và tìm ngọc 

trai, vì thế ngay buổi chiều ngày hôm sau, tôi 

cho tàu tới nurabandi. Và tôi thực sự ngạc 

nhiên khi tôi nhắc tới Johnny lúc hỏi đường tới 

nhà anh, người dân ở làng nurabandi không hề 

cười như những người khác. Sau đó, tôi gặp một 

người thanh niên dáng mảnh khảnh và điềm 

đạm, anh nhã nhặn mời tôi tới nhà anh. Thật 

lòng, tôi cảm thấy mừng cho Johnny vì người 

dân nơi đây đánh giá cao anh ấy chứ không có 

chút gì là mỉa mai. Chúng tôi ngồi trong nhà 

anh và nói chuyện. rồi anh hỏi tôi: 

- Anh từ Kiniwata tới à?

Hạt giống tâm hồn

12

- Vâng.

- Trên hòn đảo đó họ vẫn xôn xao về tôi 

đúng không?

- Họ nói rằng chẳng có thứ gì tôi muốn mà 

anh lại không giúp được cả.

Anh ấy cười hiền lành. 

- Vợ tôi cũng là người ở Kiniwata.

- Vâng, tôi biết.

- Họ cũng nói về cô ấy à?

- Chút ít thôi.

- Họ nói gì?

- À, tại sao… - Câu hỏi ấy khiến tôi hơi 

ngượng nghịu. - Họ kể với tôi rằng anh và cô ấy 

kết hôn đúng vào hôm lễ hội.

- Không còngì khác nữa chứ? - Cái nhướn 

mày của Johnny mách bảo tôi rằng anh ta biết 

chắc người ta còn nói nhiều nữa.

- Họ còn nói là đồ thách cưới của anh là tám con 

bò. Họ chỉ băn khoăn là tại sao. - Tôi ngừng lại.

- Họ hỏi như vậy à? người dân ở Kiniwata 

ai cũng biết về chuyện tám con bò à? - Đôi mắt 

anh ấy sáng lên vui sướng. 

13

Vượt qua thử thách

Tôi gật đầu.

- Và mọi người dân ở nurabandi cũng biết 

thế. Bây giờ và cả mai sau, mỗi khi họ nói về 

lễ vật thách cưới, chắc chắn họ sẽ nhớ tới việc 

Johnny Lingo đã trả tám con bò cho Sarita. - 

Johnny nói rồi ưỡn ngực tự hào.

“Thì ra đây chính là câu trả lời”, tôi thầm 

nghĩ.

Và rồi tôi nhìn thấy người phụ nữ ấy. Tôi 

quan sát cô bước vào căn phòng và đặt một lọ 

hoa lên bàn. Cô ấy đứng đó một lúc rồi mỉm 

cười với chàng thanh niên trẻ đang ngồi cạnh 

tôi. Sau đó cô ấy nhẹ nhàng bước ra. Cô ấy là 

người phụ nữ đẹp nhất mà tôi từng thấy. Bờ 

vai thon thả, cái cằm nghiêng nghiêng, đôi mắt 

sáng long lanh. Tất cả đều toát lên niềm kiêu 

hãnh mà không ai có thể phủ nhận.

Tôi quay sang Johnny Lingo và thấy anh ta 

cũng đang nhìn tôi.

- Anh cũng ngưỡng mộ cô ấy ư? - Johnny 

thì thầm.

- Cô ấy… cô ấy thật kiều diễm. - Tôi nói.

- Chỉ có duy nhất một Sarita thôi. Có lẽ cô 

Hạt giống tâm hồn

14

ấy không giống như cách họ miêu tả về cô ấy ở 

Kiniwata.

- Đúng thế. Tôi được nghe kể rằng cô ấy 

không hấp dẫn. Tất cả bọn họ đều cười anh vì 

anh đã bị Sam Karoo lừa phỉnh.

- Anh nghĩ tám con bò có quá nhiều không? 

- Anh cười hỏi.

- Không. nhưng tại sao cô ấy có thể thay đổi 

như vậy?

- Anh có bao giờ nghĩ đến cảm giác của một 

người phụ nữ khi họ biết rằng người chồng tương 

lai đã trả một cái giá thấp nhất để có được họ 

không? Và sau đó, khi những người phụ nữ trò 

chuyện với nhau, họ sẽ hãnh diện khoe khoang 

về giá trị vật thách cưới mà họ được trả. một 

người sẽ nói là bốn con bò, người khác là sáu. 

người phụ nữ chỉ được trả một hoặc hai con bò 

ấy sẽ cảm thấy thế nào? Điều đó không thể xảy 

ra với Sarita của tôi.

- Hóa ra anh làm thế chỉ vì muốn cô ấy vui 

thôi sao?

- Dĩ nhiên là tôi luôn muốn Sarita hạnh 

phúc. nhưng điều tôi muốn còn nhiều hơn thế. 

15

Vượt qua thử thách

Anh nói cô ấy đã khác đi. Đúng thế. nhiều thứ 

có thể khiến một người phụ nữ thay đổi. những 

yếu tố đó có thể đến từ bên trong cũng có thể 

xuất phát từ bên ngoài. nhưng điều quan trọng 

nhất là cô ấy nghĩ gì về bản thân. Ở Kiniwata, 

Sarita luôn tự ti rằng mình chẳng là gì cả. 

nhưng bây giờ cô ấy đã hiểu rằng cô ấy có giá 

trị hơn bất cứ người phụ nữ nào ở vùng đảo này.

- Vậy anh muốn…

- Tôi muốn cưới Sarita. Tôi yêu cô ấy chứ 

không phải một người phụ nữ nào khác.

- nhưng… - Tôi chợt hiểu ra.

- nhưng tôi muốn một người vợ với vật 

thách cưới là tám con bò! - Johnny đáp nhẹ 

nhàng với cái nháy mắt hóm hỉnh. 

- Patricia McGerr

Hạt giống tâm hồn

16

Đảo ngỗng

Nếu bạn không thể chăm sóc một trăm người 

thì hãy chăm sóc từng người một.

- Mẹ Teresa

“Đảo Ngỗng”là tên mà các con tôi dùng 

để gọi một địa danh tôi sắp kể với các bạn dưới 

đây. Kể ra, việc gọi nó là “đảo”cũng hơi quá 

lời bởi đó chỉ là một mỏm đá nhỏ với vài cái 

cây khẳng khiu. Khi thủy triều lên đến mức cao 

nhất, diện tích còn lại của mỏm đá đó chỉ còn 

khoảng 20m

2

.

mười lăm năm trước đây, mỗi độ xuân về, 

có một đôi ngỗng từ Canada bay đến mỏm đá 

này làm tổ. nhưng không phải bất cứ nơi nào 

trên “đảo”cũng được chúng chọn làm nơi xây 

tổ. Đôi ngỗng ấy chỉ chọn đúng nơi năm trước 

chúng đã ở - một cái hốc đá nằm ở vị trí cao 

nhất so với mặt nước biển. 

17

Vượt qua thử thách

ngỗng mẹ nhặt nhạnh, thu gom nhánh cây 

con và cỏ khô để làm tổ. Sau đó, nó rứt những 

chiếc lông mềm từ ngực ra để tạo một lớp nệm 

vô cùng êm ái trong tổ. Hai cây sơn thủy du 

mọc cạnh đấy phần nào đã ngụy trang giúp 

cho chiếc tổ khỏi sự dòm ngó từ bên ngoài. Và 

việc ngỗng mẹ thường nằm im bất động trong 

tổ cũng góp phần làm cho chiếc tổ trở nên kín 

đáo hơn. những người đánh cá thường xuyên đi 

qua nơi đây cũng không hề hay biết ngỗng mẹ 

đang nằm trong tổ. 

một mùa xuân nọ, tôi quyết định đi thăm 

ngỗng mẹ thường xuyên hơn trong thời kỳ nó 

ấp trứng. Thật tuyệt vời khi bắt đầu ngày mới 

bằng cách dành ra năm phút để chèo thuyền 

ra đảo. Tôi luôn mang theo một ít vỏ bánh mì 

trong các chuyến viếng thăm của mình. Đây là 

món khoái khẩu của ngỗng mẹ và lần nào nó 

cũng ăn một cách ngon lành. Trong khi cô nàng 

mải mê chú ý đến bánh mì thì tôi có cơ hội được 

kiểm tra tài sản quý giá nhất trong tổ của nó - 6 

quả trứng to tròn trắng tinh.

Vào một thứ Bảy trung tuần tháng năm, 

ngỗng mẹ đã ấp trứng được 24 ngày. Khi tôi 

Hạt giống tâm hồn

18

ghé thăm, cô nàng không niềm nở đón tiếp như 

trước và luôn để mắt đến chiếc tổ của mình. 

Chỉ đến lúc ngỗng mẹ vươn mình ngoạm lấy 

bánh mì trong giỏ, tôi mới có điều kiện tìm hiểu 

nguyên nhân vì sao cô nàng lại cáu kỉnh đến 

vậy. Dưới ngực cô nàng, những đám lông tròn 

và mềm mại màu vàng nâu đang lấp ló nhìn ra.

năm chú ngỗng con cực kỳ đáng yêu chen 

chúc nằm cạnh mẹ trong tổ. nhưng điều khiến 

tôi chú ý hơn cả chính là quả trứng còn lại chưa 

nở. Theo lệ thường, tất cả các trứng được ấp 

cùng với nhau sẽ nở cùng một lúc. Dù ngỗng 

mẹ vẫn đang gườm gườm đề phòng nhưng tôi 

vẫn lừa dịp để nhẹ nhàng nhấc quả trứng chưa 

nở ra khỏi tổ và đưa nó lên tai nghe. Tôi lắc nhẹ 

quả trứng nhưng chẳng thấy động tĩnh gì bên 

trong. Thế rồi một lúc sau, tôi giật mình khi 

cảm thấy có gì đó đang cựa quậy. ngay lập tức, 

tôi nhận ra rằng chú ngỗng con nằm bên trong 

không đủ sức để đạp vỡ vỏ trứng chui ra ngoài. 

rất có thể nó sẽ kiệt sức và bị chết ngạt trong 

đó nếu không được cứu giúp kịp thời.

Tôi cẩn thận cầm quả trứng đập nhẹ vào hòn 

đá bên cạnh, lòng hồi hộp không biết chuyện gì 

19

Vượt qua thử thách

sẽ xảy đến. Vỏ trứng toác ra, để lộ một nhúm 

lông tơ ướt nhẹp, một cái mỏ bé xíu và đôi chân 

màu xám. Chú ngỗng con nằm im thiêm thiếp, 

cái đầu ngoẹo sang một bên. Không có dấu hiệu 

nào của sự sống ở sinh vật bé nhỏ đang nằm 

trên tay tôi.

Tôi nhẹ nhàng lấy áo sơ mi của mình lau 

khô cho chú ngỗng nhỏ bé tội nghiệp đó. Thế 

nhưng việc sưởi ấm của tôi không mang lại kết 

quả. Cuối cùng tôi đành đặt chú ngỗng đáng 

thương nằm giữa anh em của chúng rồi ra về để 

mọi thứ được diễn ra một cách tự nhiên.

Sáng hôm sau, tôi thức dậy thật sớm. Hôm 

nay là ngày dành cho mẹ. 

Trong lúc cùng các con chuẩn bị một bữa 

điểm tâm thật đặc biệt cho gia đình, đầu tôi 

vẫn cứ nghĩ đến hình ảnh chú ngỗng con không 

đủ sức chui ra khỏi vỏ trứng hôm qua. Sau bữa 

sáng, tôi quyết định sẽ chèo xuồng ra đảo và 

mang theo một khẩu phần đặc biệt dành cho 

ngỗng mẹ. Tôi muốn chúc mừng nó đã cho ra 

đời năm chú ngỗng con xinh xắn nhân ngày 

của mẹ.

Hạt giống tâm hồn

20

Khi đứng ở mũi thuyền với giỏ bánh mì 

trong tay, tôi đã nhìn thấy một hình ảnh tuyệt 

đẹp: trước mắt tôi, ngỗng mẹ và sáu chú ngỗng 

con đang đi dạo bên ngoài tổ.

Tôi có cảm giác như cô nàng ngỗng muốn 

khoe với tôi về đàn con đáng yêu của nó. Và tôi 

biết rằng những nỗ lực của mình hôm qua là có 

ý nghĩa.

- Tom Lusk 

21

Vượt qua thử thách

Cuộc đua cuối cùng 

của John Baker

Trước khi nhắm mắt xuôi tay, 

mỗi người nên nỗ lực tìm ra mình 

đến từ đâu, mình nên theo đuổi điều gì 

và lý do của những điều đó.

- James Thumber

mùa xuân năm 1969 mở ra trước mắt 

chàng trai hai mươi bốn tuổi John Baker một 

tương lai xán lạn. Ở đỉnh cao phong độ, Baker 

- vận động viên điền kinh đầy triển vọng, đang 

là tâm điểm của giới truyền thông với biệt danh 

“đôi chân thần tốc của thế giới”- đã quyết định 

gắn ước mơ lớn nhất của đời mình vào mục tiêu 

trở thành người đại diện cho nước mỹ tham dự 

Thế vận hội Olympic 1972.

những năm đầu, khi mới bước chân vào 

làng thể thao, không ai biết đến cái tên John 

Hạt giống tâm hồn

22

Baker và cũng chẳng có dấu hiệu nào cho thấy 

anh sẽ là vận động viên tiềm năng. Với thân 

hình mảnh khảnh, chiều cao hơi khiêm tốn so 

với đa phần thanh thiếu niên Albuquerque

(1)

, 

ở trường phổ thông, anh bị đánh giá là “không 

phù hợp”với điền kinh. nhưng sự kiện xảy ra 

giữa năm học thứ ba đã thay đổi cả cuộc đời 

Baker.

Khi đó, vị huấn luyện viên điền kinh ở 

trường phổ thông manzano, Bill wolffarth, 

đang ra sức thuyết phục một vận động viên cao 

lớn và triển vọng là John Haaland - người bạn 

thân nhất của Baker - tham gia vào đội tuyển 

điền kinh. Haaland đã từ chối. một ngày nọ, 

Baker gợi ý huấn luyện viên rằng: “Xin thầy 

hãy cho em gia nhập đội, rồi Haaland cũng sẽ 

đồng ý thôi”. wolffarth chấp thuận. Từ đó John 

Baker trở thành một vận động viên điền kinh. 

Ít lâu sau, Haaland cũng tham gia cùng bạn.

Cuộc thi đấu đầu tiên của Baker là một 

chặng đua băng cánh đồng dài gần 3 km xuyên 

qua các ngọn đồi thấp dưới chân núi phía đông 

Albuquerque. mọi con mắt đều đổ dồn vào vận 

(1) Albuquerque (phát âm như “An-bơ-cơ-ky”): Một thành phố ở 

trung tâm tiểu bang New Mexico, Hoa Kỳ. 

23

Vượt qua thử thách

động viên hạt giống của bang là Lloyd Goff. 

ngay sau tiếng súng khai cuộc, đội hình cuộc 

đua diễn ra đúng như mong đợi của mọi người, 

trong đó Goff dẫn đầu còn Haaland mải miết 

bám gót. Các vận động viên lần lượt băng mình 

vào ngọn đồi thấp nằm trong lượt chạy bền của 

vòng đua. một phút qua đi. rồi hai phút. Sau 

đó người ta thấy một vận động viên đơn độc bứt 

phá. Huấn luyện viên wolffarth thúc cùi chỏ về 

phía người trợ lý. Ông tự hào:“Chính là Goff 

đấy”. Ông cầm chiếc ống nhòm lên, bất chợt 

sửng sốt:“Nhầm rồi. Không phải Goff. Đó là 

Baker!”.

Bỏ xa cả rừng vận động viên đang kinh ngạc 

phía sau, Baker đã một mình chạm đích. Thành 

tích của anh là 8:03.5 - một kỷ lục mới.

Chuyện gì đã xảy ra trên ngọn đồi đó? Sau 

này, Baker đã giải thích rằng, sau một nửa 

chặng đua mải miết bám gót nhiều vận động 

viên khác, anh tự hỏi mình rằng: “Ta đã làm 

hết sức của mình chưa?”. Anh không biết. rồi 

đôi mắt anh gắn chặt vào lưng vận động viên 

đang dẫn ngay phía trước. Anh loại bỏ mọi suy 

nghĩ khác ra khỏi đầu, chỉ còn trong tâm trí 

Hạt giống tâm hồn

24

một ngọn lửa quyết tâm đang bùng cháy: bắt 

kịp, vượt qua vận động viên phía trước rồi sau 

đó bám đuổi những người kế tiếp. Trong giây 

phút ấy, toàn thân anh sôi sục một nguồn sinh 

khí kỳ diệu. “Tôi như bị thôi miên”- Baker hồi 

tưởng. Anh lần lượt bỏ xa từng đối thủ. Bỏ qua 

sự rã rời của cơ bắp, anh quyết tâm duy trì vận 

tốc đáng kinh ngạc cho tới khi chạm đích rồi 

khụy xuống vì kiệt sức.

Cuộc đua đó có phải chỉ là một may mắn 

của Baker hay không? Tiếp trong mùa giải, 

wolffarth đã đưa Baker tham dự một số cuộc 

đua khác và chiến thắng tiếp tục mỉm cười 

với anh. một khi đã đặt chân vào đường đua, 

người thanh niên bình dị, hóm hỉnh ấy sẽ vụt 

biến thành một đối thủ đáng sợ, không khoan 

nhượng - một tay đua không thể bị đánh bại. 

Hết năm thứ ba, Baker đã phá sáu kỷ lục của 

bang new mexico và đến năm cuối, anh được 

công nhận là vận động viên chạy nhanh nhất 

từng có của bang. Khi đó anh vẫn chưa bước 

sang tuổi 18.

mùa thu năm 1962, Baker đỗ vào Đại học 

new mexico ở Albuquerque và cũng tại đây, anh 

25

Vượt qua thử thách

tiếp tục quá trình luyện tập gian khổ. mỗi sáng 

tinh mơ, với can nước trên tay để đối phó với 

những chú chó hung dữ, Baker chạy băng qua 

những dãy phố dài, công viên và sân golf - chừng 

bốn mươi cây số. ngay sau đó, ở Abilene, Tulsa, 

thành phố Salt Lake hay bất cứ nơi đâu diễn ra 

các cuộc đua, John Baker “bất bại” đều khiến giới 

truyền thông phải bối rối khi nắm gọn danh hiệu 

vận động viên yêu thích.

Sau khi tốt nghiệp, Baker buộc phải cân 

nhắc trước nhiều lựa chọn. Trường đại học 

đang cần tuyển một huấn luyện viên, điều đó 

thỏa mãn niềm mong mỏi được làm việc cùng 

các bạn trẻ trong anh. nhưng còn giấc mơ của 

cả đời anh - điền kinh? Vâng, anh đang mong 

chờ tới Thế vận hội Olympic. Cuối cùng, anh đã 

lựa chọn một công việc cho phép anh theo đuổi 

cả hai niềm đam mê, đó là trở thành huấn luyện 

viên cho trường tiểu học Aspen ở Albuquerque, 

và bắt đầu thời gian tập luyện đầy gian khổ để 

hướng tới Thế vận hội 1972.

Ở trường Aspen, người ta thấy ở Baker một 

con người mới. Trên sân chơi, anh không có cái 

vẻ khó chịu của một ngôi sao chỉ biết chỉ trích 

Hạt giống tâm hồn

26

về sự kém cỏi của học sinh. Yêu cầu duy nhất 

của anh là bọn trẻ phải cố gắng hết sức mình. 

Sự thẳng thắn và quan tâm chân thành của 

anh đã đem lại những tác động kỳ diệu đối với 

học trò. Huấn luyện viên Baker là người đầu 

tiên bọn trẻ tìm đến tâm sự, chia sẻ. Dù lớn hay 

nhỏ, mỗi lời phàn nàn đều được anh lắng nghe 

và giải quyết như thể đó là vấn đề quan trọng 

nhất thế giới. 

Vào đầu tháng 5 năm 1969, ngay trước ngày 

sinh nhật thứ 25, Baker bỗng cảm thấy thường 

xuyên bị xây xẩm trong giờ làm việc. Hai tuần 

sau đó, chứng đau ngực bắt đầu hành hạ anh và 

một buổi sáng gần cuối tháng, anh thức dậy với 

một bên háng sưng phồng đau đớn. Anh đành 

phải tới gặp bác sĩ.

Theo nhận định của bác sĩ khoa tiết niệu 

edward Johnson, triệu chứng bệnh của Baker 

rất đáng ngại và anh cần phải tiến hành một 

ca phẫu thuật ngay lập tức để tìm hiểu nguyên 

nhân. Ca mổ đã chứng thực cho nỗi nghi ngại 

của bác sĩ. một bên tinh hoàn của Baker bị ung 

thư và đang lan rộng. mặc dù không nói ra 

nhưng vị bác sĩ dự đoán rằng dù có thực hiện ca 

27

Vượt qua thử thách

phẫu thuật thứ hai, Baker cũng chỉ sống được 

chừng sáu tháng nữa.

Trong thời gian nằm nhà dưỡng sức để chuẩn 

bị cho ca mổ thứ hai, Baker phải đương đầu với sự 

thật nghiệt ngã là anh sẽ không thể tiếp tục các 

cuộc đua và giấc mơ tham dự Olympic cũng tan 

thành bọt nước. Công việc huấn luyện của anh 

chắc cũng nhanh chóng kết thúc. Và điều tồi tệ 

nhất là gia đình anh sẽ không tránh khỏi buồn 

đau khi nhận tin dữ này. 

Vào ngày Chủ nhật trước khi thực hiện 

ca mổ thứ hai, Baker một mình lái xe lên núi. 

Anh biến mất trong nhiều giờ liền. Cho đến khi 

anh trở về thì trời đã tối. Lúc này toàn bộ suy 

nghĩ của anh đã thay đổi. nụ cười rạng rỡ quen 

thuộc lại xuất hiện trên môi, vẻ mặt u tối thất 

thần trước đó cũng biến mất. Và hơn cả thế, 

đây là lần đầu tiên sau hai tuần, anh đề cập tới 

những dự định cho tương lai. Khuya hôm đó, 

anh đã kể cho Jill - chị gái anh, những chuyện 

xảy ra vào ngày hôm ấy.

Anh đã lái xe tới Sandia Crest, đỉnh núi 

hùng vĩ cao gần 3.200 mét nằm che lấp đường 

chân trời phía tây Albuquerque. Khi ô tô lướt 

Hạt giống tâm hồn

28

đi giữa những vách núi dựng đứng, tâm trí anh 

lan man với những suy nghĩ rằng mình chỉ biết 

đem lại đau khổ cho người thân. Bỗng dưng 

anh muốn kết thúc viễn cảnh đau đớn đó và 

giải thoát cho chính mình ngay tại đây, trong 

giây lát. Lặng nhẩm lời cầu nguyện, anh bắt 

đầu tăng tốc, còn chân dò dẫm chiếc thắng xe 

khẩn cấp. Bất chợt, một hình ảnh lướt qua mắt 

anh - gương mặt của những đứa trẻ ở trường 

tiểu học Aspen - những học sinh mà anh luôn 

dạy chúng rằng phải nỗ lực hết mình trước mọi 

khó khăn. nếu anh tự tử, chúng sẽ nghĩ sao? 

Tự trong đáy lòng, anh cảm thấy vô cùng hổ 

thẹn, anh giảm tốc rồi cho xe dừng hẳn lại, ngồi 

sụp xuống ghế và bật khóc. Sau một hồi, nỗi sợ 

hãi trong lòng anh dần lắng dịu, anh thấy mình 

thanh thản. rồi anh tự nhủ: “Bất kể sống được 

bao lâu đi nữa, mình cũng phải sống hết mình 

với bọn trẻ”. 

Đến tháng 9, sau cuộc phẫu thuật mở rộng 

và những buổi trị liệu trong hè, Baker lại lao 

vào công việc. Không những thế, anh còn thêm 

vào bản kế hoạch dày đặc của mình một nhiệm 

vụ mới - thể thao cho người khuyết tật. Dù bị 

khiếm khuyết về thể chất nhưng những đứa trẻ 

29

Vượt qua thử thách

một thời chỉ biết đứng ngoài nhìn vào giờ đây 

đã được đảm nhận những vị trí như “người bấm 

giờ cho huấn luyện viên”hay “giám sát viên”.

Tất cả đều mặc đồng phục áo nịt len của Aspen 

và đều được nhận dải ruy băng của huấn luyện 

viên Baker một cách bình đẳng sau những nỗ 

lực của mình. những dải ruy băng này được 

chính tay Baker làm ra tại nhà vào các buổi tối 

từ các nguyên liệu mà anh dùng tiền cá nhân 

để mua.

Kể từ ngày lễ Tạ ơn, hầu như mỗi ngày 

Baker đều nhận được thư cảm ơn từ các bậc phụ 

huynh ở Aspen. Cho đến trước Giáng sinh, số thư 

đó đã lên tới con số 500. một bà mẹ viết:“Con trai 

tôi là một quỷ nhỏ vô cùng nghịch ngợm. Dựng nó 

dậy, cho ăn và đưa đi học là một công việc không 

dễ chịu chút nào. Nhưng giờ đây, thằng bé luôn 

nhấp nhổm chờ được tới trường”. một bà mẹ khác 

chia sẻ:“Dù con trai tôi có quả quyết thế nào đi 

nữa, tôi vẫn không thể tin nổi trường Aspen lại 

có một người thầy vĩ đại đến vậy, tôi đã bí mật lái 

xe tới trường để quan sát huấn luyện viên Baker 

tập luyện cùng bọn trẻ. Con trai tôi đã đúng”. Và 

đây là lời tâm sự từ ông bà của một cô bé: “Ở 

các trường khác, chỉ vì vụng về mà cháu gái tôi 

Hạt giống tâm hồn

30

từng phải trải qua rất nhiều điều kinh khủng. 

Nhưng trong năm học tại Aspen, huấn luyện viên 

Baker đã cho con bé một điểm A vì sự nỗ lực hết 

mình của nó. Điều này thật tuyệt vời. Anh ấy đã 

giúp một đứa trẻ nhút nhát trở nên tự tin vào bản 

thân”.

Vào tháng 12, trong lần đến chỗ bác sĩ 

Johnson để tái khám định kỳ, Baker đã kể về 

chứng đau họng và đau đầu. Các xét nghiệm 

cho thấy khối u ác tính đã di căn lên cổ và não. 

Vị bác sĩ hiểu rằng trong suốt bốn tháng qua, 

Baker đã âm thầm chịu đựng sự giày vò đau 

đớn của căn bệnh quái ác, anh đã dùng khả 

năng tập trung phi thường để quên đi đau đớn 

cũng như anh từng làm để quên đi sự rã rời của 

cơ bắp trên đường đua. Johnson gợi ý Baker về 

việc tiêm thuốc giảm đau nhưng anh từ chối. 

“Tôi muốn ở bên bọn trẻ bất cứ khi nào còn có 

thể,” - anh nói. “Tiêm thuốc giảm đau sẽ khiến 

khả năng phản ứng của tôi kém đi”.

Sau này Johnson chia sẻ: “Kể từ giây phút 

đó, trong mắt tôi, John Baker là một trong 

những người vì mọi người nhất mà tôi từng 

biết”. 

31

Vượt qua thử thách

Đầu năm 1970, Baker nhận được lời đề nghị 

hỗ trợ huấn luyện một câu lạc bộ điền kinh nhỏ 

dành cho nữ ở độ tuổi từ tiểu học tới trung học 

ở Albuquerque mang tên Duke City Dashers. 

Anh nhận lời ngay lập tức, và giống với học sinh 

ở Aspen, các nữ học viên ở Dashers cũng nhiệt 

tình đón nhận vị huấn luyện viên mới.

một ngày, trong buổi thực hành, Baker 

mang tới một chiếc hộp bí ẩn và tuyên bố rằng 

mình sẽ có hai phần thưởng, trong đó, một 

phần thưởng sẽ dành tặng cho người không bỏ 

cuộc dù chưa từng chiến thắng. Khi Baker mở 

hộp, các nữ học viên đều háo hức tò mò. Trong 

đó là hai chiếc cúp bằng vàng sáng bóng. Kể từ 

đó, Dashers thường nhận được những chiếc cúp 

như vậy. mấy tháng sau, gia đình Baker khám 

phá ra rằng những chiếc cúp đó chính là thành 

quả anh đạt được từ ngày tham gia thi đấu; anh 

đã lấy chúng ra và cẩn thận xóa đi tên mình.

mùa hè đến, với sự nỗ lực không ngừng, 

Duke City Dashers đã liên tiếp phá kỷ lục tại 

các cuộc thi khắp new mexico và các bang lân 

cận. Trong niềm tự hào, Baker đã dự đoán 

rằng: “Dashers sẽ lọt vào trận chung kết quốc 

Hạt giống tâm hồn

32

gia AAU (Association of American University - 

Hội các trường đại học ở mỹ)”. 

nhưng một rắc rối mới đã ập đến với Baker. 

Các mũi tiêm trong liệu pháp hóa trị khiến anh 

buồn nôn dữ dội và không thể nào gượng dậy 

nổi. nhưng dù thể lực có bị suy kiệt, anh vẫn 

tiếp tục công việc dìu dắt Dashers. Anh thường 

ngồi trên một ngọn đồi phía trên khu tập luyện 

để cổ vũ học viên của mình. 

một buổi chiều tháng 10, khi anh đang ngồi 

quan sát các học viên trên đường chạy, một nữ học 

viên đã chạy lên đồi, tiến về phía Baker. Giọng cô 

bé hào hứng: “Thưa thầy, thầy đã dự đoán đúng! 

Chúng em đã được mời tham gia trận chung kết 

AAU ở St. Louis vào tháng tới”.

Baker đã hãnh diện nói với bạn bè rằng anh 

hy vọng mình sống đủ lâu để theo dõi trận đấu 

đó.

nhưng mọi chuyện không diễn biến tốt đẹp 

như mong đợi của Baker. Buổi sáng ngày 28 

tháng 10, tại Aspen, Baker đột ngột ôm bụng rồi 

ngất lịm giữa sân trường. Kết quả xét nghiệm cho 

thấy khối u di căn đã bị vỡ và gây sốc. Baker từ 

chối nằm viện và năn nỉ được trở lại trường học 

33

Vượt qua thử thách

trong những ngày cuối cùng của đời mình. Anh 

nói với cha mẹ rằng anh muốn bọn trẻ sẽ nhớ tới 

anh với dáng đi vững chãi chứ không phải một 

bệnh nhân nằm bẹp dí chờ chết.

Sự sống của Baker giờ chỉ còn duy trì nhờ 

những lần truyền máu và thuốc giảm đau. Anh 

đau đớn nhận ra rằng chuyến đi tới St. Louis 

để theo dõi trận đấu của Dashers sẽ không thể 

trở thành hiện thực. Vì thế anh không ngừng 

gọi điện thoại cho nhóm vào mọi buổi tối cho 

tới khi nhắc nhở tất cả các nữ học viên phải cố 

gắng hết mình trong trận đấu.

Chiều tối ngày 23 tháng 11, Baker lại một lần 

nữa ngất đi. Trí não anh đã không còn tỉnh táo 

trên đường đi cấp cứu. Dù vậy, anh vẫn nói với 

cha mẹ qua hơi thở thều thào rằng: “Bố mẹ hãy 

bật đèn lên. Con muốn chào tạm biệt hàng xóm 

của mình theo cách này”.Sáng ngày 26 tháng 

11, anh cố gượng dậy trên giường bệnh và nói với 

mẹ: “Con xin lỗi vì đã gây ra nhiều phiền phức 

đến vậy”.Sau tiếng thở khẽ, anh dần khép mắt 

lại, đôi tay vẫn nằm trong bàn tay của mẹ. Đó là 

ngày lễ Tạ ơn năm 1970 - mười tám tháng sau 

lần tái khám cuối cùng của John Baker với bác sĩ 

Hạt giống tâm hồn

34

Johnson - anh đã đẩy lùi tử thần để kéo dài cuộc 

sống thêm mười hai tháng.

Hai ngày sau, đội Duke City Dashers đã 

giành thắng lợi trong giải vô địch AAU tại St. 

Louis. Với hai hàng nước mắt chảy dài trên má, 

họ hô vang: “Xin dành tặng huấn luyện viên 

Baker”.

Có lẽ câu chuyện về John Baker đến đây là 

kết thúc ngoại trừ một sự kiện xảy ra sau đám 

tang của anh. một số học sinh của Aspen bắt 

đầu gọi trường học bằng cái tên “Trường John 

Baker” và tên gọi đó nhanh chóng lan rộng. Sau 

đó, một cuộc vận động đã xuất hiện để chính 

thức hóa tên gọi mới. những đứa trẻ nói: “Đó 

là trường học của chúng ta và chúng ta muốn 

trường mang tên thầy John Baker”. Ban giám 

hiệu trường Aspen đã trình bày vấn đề này lên 

hội đồng giáo dục ở Albuquerque và hội đồng 

đã gợi ý về một cuộc trưng cầu dân ý. Vào đầu 

xuân năm 1971, 520 gia đình ở quận Aspen đi 

bỏ phiếu. Kết quả là cả 520 phiếu đều tán đồng.

Tháng 5 năm đó, trong ngày lễ có sự có mặt 

của hàng trăm người bạn của Baker cùng toàn 

thể học sinh của anh, trường Aspen đã chính 

35

Vượt qua thử thách

thức đổi tên thành Trường tiểu học John Baker. 

ngày nay, ngôi trường ấy vẫn hiện diện như 

một “tượng đài sống”dành tặng người thanh 

niên can đảm, người mà trong thời khắc tăm tối 

nhất của cuộc đời đã biến bi kịch đau đớn thành 

một huyền thoại sống mãi cùng thời gian.

- William J. Buchanan

Hạt giống tâm hồn

36

Sứ mệnh của 

Antonia

Người có lý do để sống có thể vượt qua tất cả.

- Friedrich Nietzsche

Câu chuyện về bà vẫn được người dân 

khắp vùng Tijuana, mexico truyền tụng, một 

trong số đó là câu chuyện về cuộc nổi loạn tại 

nhà tù La mesa. ngày ấy, 2.500 tù nhân bị 

giam hãm trong một khu trại với sức chứa chỉ 

600 người đã nổi giận và ném chai lọ về phía 

cảnh sát. Để đối phó, những viên cảnh sát này 

đã dùng một loạt súng máy bắn trả.

Trong lúc vụ hỗn loạn này đang ở độ cao trào, 

một hình ảnh hết sức kinh ngạc đập vào mắt mọi 

người: một phụ nữ nhỏ nhắn, cao chừng 1,6 mét, 

khoảng 63 tuổi trong bộ quần áo nữ tu thanh 

37

Vượt qua thử thách

khiết đã điềm tĩnh đi vào khu chiến sự, tay dang 

rộng bày tỏ thiện chí hòa bình. Không chút ngại 

ngần trước những làn “mưa đạn”, chai lọ bay 

vèo vèo, bà đứng yên lặng rồi đề nghị mọi người 

dừng lại. Thật kỳ lạ là ai nấy đều nghe theo lời 

bà. “Không ai trên thế giới ngoại trừ xơ Antonia 

có thể làm được điều kỳ diệu này.” - robert Cass - 

một người tù tại đó nay đã trở lại cuộc sống bình 

thường - chia sẻ: “Bà đã làm thay đổi cuộc sống 

của hàng ngàn người”.

Ở Tijuana, khi xơ Antonia đi dạo trên hè 

phố, người đi đường không ai bảo ai tự động 

dừng lại; những người dân ở đây trìu mến gọi 

bà là mẹ Teresa

(2)

của mình. Trong hơn một 

phần ba thế kỷ qua, bà đã sống - một cách tự 

nguyện trong ngôi nhà nhỏ chỉ chừng mười mét 

vuông ở La mesa, không có nước nóng và xung 

quanh toàn là những kẻ sát nhân, trộm cắp, 

nghiện ngập. Tất cả bọn họ đều được bà gọi 

với cái tên âu yếm “con trai”. Bà chú tâm tới 

(2) Mẹ Teresa (1910 –1997): Nữ tu người Albania – người đã 

sáng lập ra Dòng Thừa sai Bác ái ở Calcutta, Ấn Độ năm 1950. 

Suốt hơn bốn mươi năm, bà đã chăm sóc người nghèo, bệnh 

tật, trẻ mồ côi, người hấp hối và giữ nhiệm vụ lãnh đạo dòng tu 

phát triển khắp Ấn Độ cũng như các quốc gia khác trên thế giới.

Hạt giống tâm hồn

38

những nhu cầu hàng ngày của họ, kiếm cho họ 

thuốc kháng sinh, phân phát mắt kính, khuyên 

can những người định tự tử và tắm rửa cho các 

thi thể trước khi đem chôn. “Tôi phải chuẩn 

bị mọi thứ đề phòng ai đó bị đâm vào lúc giữa 

khuya.” - Bà giải thích mà không hề biểu lộ sự 

phàn nàn nào. 

Đó là một thế giới hoàn toàn đối lập với 

vùng ngoại ô sang trọng ở Beverly Hills

(3)

, nơi 

xơ Antonia - hay mary Clarke - lớn lên. Cha 

của bà từ một người thấp hèn đã vươn lên trở 

thành ông chủ của một công ty làm ăn phát đạt 

chuyên cung cấp vật dụng cho các văn phòng. 

“Cha tôi luôn nhắc nhở rằng, chúng ta sẽ dễ 

dàng vượt qua mọi thứ khi chúng ta giàu có.”

- Bà nhớ lại. Ông cũng bảo bà: “Đã là con gái 

của Beverly Hills thì sẽ mãi mãi là con gái của 

Beverly Hills”. Và bà tin vào điều đó.

Bà nói: “Tôi là một người khá lãng mạn, 

cho đến bây giờ tôi vẫn vậy, thực sự là như thế. 

Tôi luôn nhìn thế giới bằng lăng kính màu 

hồng”.Clarke lớn lên trong thời kỳ hoàng kim 

(3) Beverly Hills: Thành phố phía tây của hạt Los Angeles ở 

California, Hoa Kỳ, là nơi ở của nhiều nghệ sĩ nổi tiếng Hollywood 

và những người giàu có.

39

Vượt qua thử thách

của Hollywood - khi các ngôi sao thường nhảy 

điệu clacket

(4)

, đồng thời, đây cũng là khoảng 

thời gian diễn ra thế chiến thứ hai. Với vẻ đẹp 

quyến rũ của tuổi thanh xuân, bà không thiếu 

những buổi tối cuối tuần dập dìu trong điệu 

nhảy với các chàng lính trẻ ở căng tin và cùng 

họ mơ mộng về tương lai. Ước mơ của bà rất 

bình dị: một người chồng, những đứa con và 

một ngôi nhà như vẫn gặp trong sách vở. 

Tất cả đều diễn ra đúng như nguyện ước 

của bà. Sau khi tốt nghiệp phổ thông, Clarke 

kết hôn và sinh hạ bảy người con. Gia đình bà 

luôn rộn rã tiếng cười. Hai mươi lăm năm sau, 

cuộc hôn nhân ấy kết thúc bằng một phiên tòa 

ly dị. Đây là nỗi đau mãi dai dẳng trong lòng bà 

và không bao giờ bà muốn đề cập tới. Bà nói: 

“Một giấc mơ kết thúc không đồng nghĩa với 

việc nó chưa từng một lần trở thành hiện thực. 

Điều quan trọng bây giờ là cuộc sống hiện tại 

của tôi”.

Sau khi cuộc hôn nhân tan vỡ và các con 

đã trưởng thành, bà đưa ra một quyết định rất 

bản năng rằng mình phải giúp đỡ những người 

(4) Clacket: Điệu nhảy dùng bàn chân gõ nhịp cầu kỳ.

Hạt giống tâm hồn

40

ít may mắn hơn. nỗi đau của người khác luôn 

khiến bà thổn thức. “Trong buổi công chiếu 

phim Cuộc nổi loạn trên tàu Bounty(5)

, tôi đã 

bước ra khỏi rạp vì không thể chịu đựng nổi 

khi chứng kiến cảnh người ta bị trói vào cột và 

bị đánh đập dã man.” - Bà chia sẻ. Bà vẫn tiếp 

tục công việc kinh doanh của cha suốt mười bảy 

năm sau khi ông qua đời nhưng bà không muốn 

mở rộng thêm nữa. Bà nói:“Những cuộc gọi 

nhằm mục đích kinh doanh cũng tiêu tốn sức 

lực ngang với những cú điện thoại để hiến tặng 

giường cho các bệnh viện ở Peru. Có những lúc 

bạn không thể chỉ đứng ngoài quan sát. Bạn 

cần phải bước qua ranh giới đó”.

Và trong trường hợp của mary Clarke, bà đã 

có một bước tiến lớn. Vào giữa những năm 60, 

bà bắt đầu chuyến hành trình qua vùng biên giới 

mexico cùng một vị linh mục để phân phát thuốc 

cho người nghèo. Bà kể lại: “Vào thời gian đó, 

(5) Cuộc nổi loạn trên tàu Bounty (Mutiny on the Bounty): Bộ 

phim kể về sự kiện có thật xảy ra năm 1789. Chuyến tàu mang 

tên Bounty của Hoàng gia Anh nhận sứ mệnh đến đảo Tahiti để 

tìm giống cây “bánh mì” (breadfruit, còn được gọi là cây “sa kê”). 

Chỉ huy con tàu là thuyền trưởng Bligh - một người độc đoán và 

khắt khe, đã thúc ép các thủy thủ bằng nhiều biện pháp cứng 

rắn, kể cả dùng roi quất. 

41

Vượt qua thử thách

người Mexico duy nhất mà tôi biết chỉ là những 

người làm vườn”.Giờ đây bà tự thấy bản thân có 

thể hòa nhập hết mình với mọi người. 

***

Cuộc sống thứ hai của mary Clarke bắt đầu 

vào cái ngày bà cùng vị cha xứ bị lạc đường ở 

Tijuana. Trong khi tìm kiếm một trại giam 

địa phương, họ tình cờ đi vào La mesa. những 

điều tai nghe mắt thấy ở đó khiến bà xúc động. 

“Trong bệnh xá la liệt những người bệnh không 

thể nhấc nổi thân mình khi bạn bước vào”.Bà 

đã ở lại đây vài đêm, ngủ cùng giường với những 

bệnh nhân nữ, học tiếng Tây Ban nha và ra 

sức giúp đỡ những người bệnh cùng gia đình họ 

bằng mọi cách mà bà có thể.

năm 1977, khi cảm nhận sâu sắc rằng 

mình đã tìm ra mục đích thực sự mà Chúa giao 

phó, mary Clarke quyết định trở thành nữ tu 

Antonia. nhà tù La mesa trở thành ngôi nhà 

thường trú của bà, thậm chí cả trong những 

đêm Giáng sinh. “Con cái đều hiểu nguyện 

vọng của bà.” - người bạn noreen walsh-Begun 

Hạt giống tâm hồn

42

của bà chia sẻ. “Chúng hiểu rằng bà đã hết lòng 

vì chúng vàgiờ đây bà san sẻ sự quan tâm của 

mình cho những người khác”.

Cass - một bệnh nhân đã đặt tên con gái 

theo tên của xơ Antonia - nói rằng: “Tôi không 

biết làm thế nào người ta có thể theo kịp bà. Bà 

rất bận rộn nhưng luôn luôn có thời gian cho 

mọi người. Không phải tự nhiên mà mọi người 

lại yêu mến bà đến vậy”.

Theo lời của xơ Antonia, tình yêu là thứ bà 

sẵn sàng chia sẻ cho mọi người. Bà nói: “Tôi 

căm ghét tội ác nhưng không thờ ơ với những 

người phạm tội. Mới sáng nay thôi, tôi đã trò 

chuyện cùng một thanh niên trẻ mới mười chín 

tuổi, cậu vừa lấy cắp một chiếc xe ô tô. Tôi đã 

hỏi cậu bé rằng cậu bé có hiểu chiếc xe ấy quan 

trọng nhường nào với một gia đình và họ phải 

mất bao lâu mới có thể mua một chiếc xe mới 

hay không. Tôi nói “Ta yêu mến con nhưng 

không thể thông cảm với con. Con đã có bạn gái 

chưa? À, có thể một ai đó đang lấy cắp đồ của 

cô ấy trong khi con đang ở đây đấy”. Sau đó, 

tôi ôm lấy cậu”.Bà luôn dang rộng cánh tay với 

mọi người, trong đó có cả những người lính gác 

mà bà đã khuyên can.

43

Vượt qua thử thách

Là một diễn giả uy tín, có khả năng lay 

động lòng người, bà đã thu hút được một số 

lượng lớn người ủng hộ cho việc quyên góp mọi 

vật dụng, từ chăn đệm, thuốc men tới tiền bạc. 

Trong đó có một nha sĩ ở địa phương đã cung 

cấp hàng ngàn bộ răng giả theo giá gốc cho các 

tù nhân chưa từng một lần nhìn thấy chiếc bàn 

chải đánh răng. “Để có được việc làm, bạn cần 

phải có một nụ cười thân thiện.” - Xơ Antonia 

giải thích. Xơ còn tự nhận mình là người may 

mắn nhất trên hành tinh này. Xơ nói: “Tôi sống 

trong một nhà tù nhưng trong suốt hai mươi 

bảy năm qua, tôi chưa từng phải nếm trải một 

ngày sống trong đau khổ, tôi chưa từng một lần 

cảm thấy tuyệt vọng. Và tôi cũng chưa bao giờ 

cảm thấy mình bất lực trong hành trình biến 

mọi thứ trở nên tốt đẹp hơn”.

- Gail Cameron Wescott

Hạt giống tâm hồn

44

Giữa những 

con sóng

Cuộc sống không phải lúc nào cũng êm 

đềm, nó luôn tiềm ẩn những biến cố thăng 

trầm tựa như những đợt sóng ngoài đại dương 

- đợt này chưa dứt, đợt khác đã dâng trào. Ở 

giữa những nhịp sóng gấp gáp đó, để có cho 

mình những phút giây ngưng nghỉ, suy ngẫm 

về con đường sắp tới thì thật không đơn giản. 

Tuy nhiên, chính những khoảng lặng, những 

phút giây ngưng nghỉ ấy lại vô cùng quan trọng 

đối với sự hoàn thiện của mỗi người.

Bill Tammeus từng mô tả một cách sinh 

động sức mạnh của những khoảng lặng đó 

trong một trang nhật ký viết vào tháng 12 năm 

1989 rằng:

45

Vượt qua thử thách

Có một khoảnh khắc đặc biệt khi những con 

sóng trào dâng. Nó xuất hiện ngay vào thời khắc 

mà một con sóng nhoài mình vào cát trắng nhưng 

không vội vã trở lại biển khơi mà lặng lờ dừng 

lại. Trong không đến một giây, những con sóng 

ngừng xô nhau và nhờ sự trong vắt đó tôi có thể 

thấy rõ đáy cát bên dưới, thấy rõ những viên sỏi, 

những vỏ sò và thấy cả những hạt cát vàng lấp 

lánh.

Đôi khi tôi nghĩ khoảnh khắc đó chính là 

khoảnh khắc chúng ta được ban tặng để nhìn 

nhận những điều đang thực sự diễn ra trong 

cuộc đời này. Khoảng lặng nhỏ nhoi đó chẳng 

khác nào động lực giúp chúng ta chạm tới trạng 

thái cân bằng rất đỗi hiếm hoi. Rồi những con 

sóng lại chìm xuống nhường chỗ cho đợt sóng 

mới trào lên và chúng ta sẽ mất sự trong vắt chỉ 

kéo dài trong tích tắc.

Vì thế, khi đáy nước trong veo, khi tất cả như 

ngừng nhịp, lặng im, dịu vợi, chúng ta nên nắm 

lấy nó, cất giữ nó trong sâu thẳm lòng mình để 

khi những đợt sóng mới trào lên, chúng ta vẫn 

có thể giữ mình cân bằng.

Hạt giống tâm hồn

46

những khoảnh khắc ấy khiến bạn nhận 

ra tiềm năng còn ẩn chứa trong con người 

mình. những khoảnh khắc giúp bạn vượt lên 

tổn thương và nghịch cảnh. Hãy trân trọng và 

giữ gìn những khoảnh khắc ấy. Hãy giữ chúng 

trước tiên trong tâm trí mình, để khi những 

ngọn sóng của vụn vặt lo toan và bộn bề công 

việc bủa vây, bạn vẫn có thể giữ cho mình sự 

lạc quan và tập trung vào những ước mơ lớn lao 

nhất của đời mình.

- Stephen Covey

47

Vượt qua thử thách

Nghệ sĩ đàn cello 

ở Serajevo

Chỉ cần một ngôi sao nhỏ bé 

cũng có thể tỏa sáng trong bầu trời đêm.

- Cách ngôn

Là một nghệ sĩ dương cầm, có lần tôi từng 

được mời tham gia biểu diễn cùng nghệ sĩ đàn 

cello eugen friesen tại festival quốc tế dành 

cho đàn cello ở manchester, Anh. Cứ hai năm 

một lần, một nhóm các nghệ sĩ đàn cello danh 

giá nhất thế giới cùng những người cống hiến 

hết mình cho loại nhạc cụ khiêm nhường này 

lại tụ hội một tuần để thảo luận, dạy nhạc cao 

cấp, nghiên cứu, độc tấu và tổ chức những buổi 

tiệc tùng vui vẻ. Thường mỗi tối sẽ có khoảng 

600 người quây quần chờ đón buổi hòa nhạc.

Hạt giống tâm hồn

48

Buổi biểu diễn trong đêm khai mạc tại Học 

viện âm nhạc Hoàng gia phía Bắc gồm những 

tác phẩm dành cho đàn cello, không kèm nhạc 

đệm. Trên sân khấu hội trường tráng lệ chỉ 

đặt duy nhất một chiếc ghế. Không đàn piano, 

không dàn nhạc, không bục cho người chỉ huy. 

Vang vọng khắp hội trường chỉ có tiếng cello 

thanh khiết, say đắm lòng người. Bầu không 

khí như ngưng đọng, cảm giác thăng hoa tràn 

ngập khắp thính phòng.

nghệ sĩ đàn cello nổi danh nhất thế giới Yo-Yo ma

(6)

là một trong những nghệ sĩ đã biểu diễn 

vào một đêm tháng 4 năm 1994. Chất chứa sau 

tác phẩm âm nhạc của ông là một câu chuyện 

đầy cảm động.

Vào ngày 27 tháng 5 năm 1992, tại Sarajevo, 

một trong các hiệu bánh mì hiếm hoi còn đủ 

bột mì đã quyết định làm bánh để phát chẩn 

cho những người đói khổ, nạn nhân của cuộc 

chiến tranh tàn khốc. Vào lúc 4 giờ sáng, trong 

khi đoàn người đứng xếp thành hàng dài trên 

(6) Yo-Yo Ma: Nghệ sĩ bậc thầy về đàn cello người Mỹ gốc Trung 

Quốc, sinh ra ở Pháp vào ngày 7 tháng 10 năm 1955. Ông 

đồng thời còn là nhà soạn nhạc nổi tiếng từng giành nhiều giải 

Grammy. 

49

Vượt qua thử thách

hè phố thì bỗng đâu, một quả đạn súng cối rơi 

thẳng xuống giữa hàng người. một cảnh tượng 

khủng khiếp lập tức hiện ra, máu me, xương 

thịt, gạch đá… vương vãi khắp nơi. Hai mươi 

hai sinh mạng bị cướp đi trong phút chốc. 

Cách đó không xa là tư gia của nhà soạn 

nhạc 35 tuổi - Vedran Smailovic. Trước chiến 

tranh, anh từng là một nghệ sĩ đàn cello thuộc 

đoàn nhạc kịch ở Sarajevo, một công việc cao 

quý mà anh luôn mong chờ được trở lại. Chứng 

kiến cảnh tượng đẫm máu diễn ra ngoài khung 

cửa sổ, anh không thể chịu đựng nổi. Đau đớn, 

anh quyết tâm cống hiến hết mình bằng công 

việc mà anh làm tốt nhất: âm nhạc. nhạc cho 

công chúng, nhạc thể hiện bản lĩnh, nhạc của 

chiến trường.

Từ đó, trong cả 22 ngày tiếp theo, cứ 4 giờ 

sáng, Smailovic lại khoác lên người bộ lễ phục 

trang trọng với chiếc cello bên mình rồi rời khỏi 

căn hộ, hòa mình vào cuộc chiến đang diễn ra 

khốc liệt từng ngày. Bên hố đạn súng cối còn 

sâu hoắm trên mặt đất, anh đặt chiếc ghế bằng 

nhựa rồi cất cao tiếng đàn cho trích đoạn Adagio 

Hạt giống tâm hồn

50

in G minorcủa nhà soạn nhạc Albinoni

(7)

, một 

trong những đoạn trích thê lương và ám ảnh 

nhất trong các tác phẩm kịch cổ điển. Anh chơi 

vì những con phố bị chia cắt, những chiếc xe tải 

bị đình trệ, những tòa nhà đổ nát và vì những 

con người đang sợ hãi ẩn mình trong hầm rượu 

để tránh bom đạn. Trong mưa bom bão đạn, 

anh đã dùng sự quả cảm của mình để ngợi ca, 

cổ vũ phẩm giá con người, những người đã hy 

sinh vì nền hòa bình và hạnh phúc nhân loại. 

Bất kể làn mưa đạn ào ào trút xuống, anh vẫn 

ngồi đó, tựa như được bao bọc trong một bàn 

tay vô hình.

Khi câu chuyện về người đàn ông phi 

thường này được đăng tải trên các mặt báo, nhà 

soạn nhạc người Anh - David wilde, đã vô cùng 

cảm động. Ông quyết định viết một tác phẩm 

cho cello không kèm nhạc đệm, “Nghệ sĩ cello ở 

Sarajevo”. Tác phẩm là sự hòa trộn giữa sự oán 

giận chiến tranh, tình yêu và tình ái hữu với 

Vedran Smailovic.

(7) Tomaso Giovanni Albinoni (8/5/1671 - 17/1/1751): Nhà soạn 

nhạc theo xu hướng nghệ thuật Ba rốc người Venice (bắc Ý). 

Ngoài sự nổi tiếng trong cương vị nhà soạn nhạc opera, ông còn 

được nhớ tới nhờ những bản nhạc soạn cho nhạc khí, trong số 

đó, một số bản ngày nay vẫn còn được thu âm. 

51

Vượt qua thử thách

“Nghệ sĩ cello ở Sarajevo”chính là tác phẩm 

mà Yo-Yo ma đã chơi trong buổi tối hôm đó.

Yo-Yo ma bước lên sân khấu, cúi người chào 

khán giả rồi lặng lẽ ngồi xuống ghế. Bản nhạc 

bắt đầu vang vọng khắp hội trường. mỗi giai 

điệu như mở ra trước mắt mọi người một không 

gian mờ mịt, trống rỗng, tràn đầy lo âu và chết 

chóc. Cứ thế, nó dần thăng hoa thành nỗi đau 

đớn quằn quại, tiếng kêu xé lòng và sự giận 

dữ mãnh liệt… Tất cả như bóp nghẹt trái tim 

những người có mặt tại khán phòng để rồi sau 

đó lại như chìm lắng trong hơi thở hấp hối của 

những kẻ tử nạn. Cuối cùng cả hội trường chìm 

ngập trong sự tĩnh lặng nao lòng.

Khi đã hoàn thành bài biểu diễn, ma vẫn 

ngồi im bên chiếc cello, cây vĩ đặt hờ trên phím 

đàn. Không một ai trong hội trường di chuyển 

hay tạo nên dù chỉ một tiếng động nhỏ trong 

một khoảng thời gian dài, cứ như thể họ vừa 

là chứng nhân của vụ thảm sát kinh hoàng ấy.

Cuối cùng, ma đưa mắt nhìn xuống khán 

giả, anh đưa tay ra hiệu mời một người lên 

sân khấu. một luồng điện mơ hồ chạy dọc tất 

cả chúng tôi khi chúng tôi nhận ra con người 

Hạt giống tâm hồn

52

đó: Vedran Smailovic - người nghệ sĩ cello ở 

Sarajevo.

Smailovic đứng lên khỏi ghế và bước ra lối 

đi giữa các dãy ghế trong khi ma rời sân khấu 

để tới gặp anh. Họ ôm lấy nhau chứa chan tình 

cảm. mọi người trong hội trường không khỏi 

xôn xao, họ tỏ ra rất phấn khích, vỗ tay reo hò 

và cổ vũ.

Ở trung tâm hội trường đó là hai người đàn 

ông - Yo-Yo ma - ông hoàng tao nhã, tinh tế của 

dòng nhạc cổ điển, hoàn hảo trong cả diện mạo 

lẫn phần biểu diễn và Vedran Smailovic trong 

bộ trang phục đi xe mô tô bằng da cũ đã có đôi 

chỗ rách - đang đứng ôm nhau khóc. mái tóc dài 

hoang dại cùng chòm râu lớn khiến Smailovic 

trông già hơn tuổi. Gương mặt ông nhòa lệ.

Tất cả chúng tôi đều bày tỏ sự đồng cảm sâu 

sắc khi gặp người đàn ông này, người đã cất cao 

tiếng đàn cello bất chấp bom đạn, cái chết và sự 

đổ nát.

***

53

Vượt qua thử thách

một tuần sau đó, khi trở lại maine

(8)

, trong 

một buổi tối ngồi chơi đàn cho bệnh xá địa 

phương, tâm trí tôi cứ lan man so sánh nó với 

bài biểu diễn bi hùng mà tôi được chứng kiến ở 

festival. Sau đó tôi bỗng nhận ra nét tương đồng 

rõ rệt. Bằng âm nhạc, người nghệ sĩ ở Sarajevo 

đã đẩy lùi chết chóc và sự tuyệt vọng, đồng thời 

tán dương tình yêu và cuộc sống. Còn chúng 

ta ở đây cất cao lời ca tiếng nhạc với sự đệm 

lót của tiếng đàn piano cũng đang cố gắng làm 

điều tương tự. Tuy rằng không có bom rơi đạn 

nổ nhưng hiện hữu trước chúng ta là những 

vết thương có thực - đôi mắt mờ, sự cô đơn, tất 

cả những vết sẹo mà chúng ta gánh chịu trong 

cuộc đời này và những ký ức tươi đẹp về sự bình 

an. Tuy vậy, chúng ta vẫn hát và vỗ tay vui vẻ.

Thật vậy, âm nhạc là một món quà mà tất 

cả chúng ta đều có quyền thưởng thức và chia 

sẻ như nhau. Dù ta là người tạo ra hay chỉ đơn 

giản lắng nghe thì âm nhạc vẫn làmột món quà 

có sức mạnh lắng dịu lòngngười, truyền cho ta 

cảm hứng và giúp chúng ta xích lại gần nhau 

trong những thời khắc nguy hiểm nhất.

- Paul Sullivan

(8) Maine: Một tiểu bang thuộc vùng New England của Hoa Kỳ.

Hạt giống tâm hồn

54

Tiếng nói 

của riêng mình

Nhiệm vụ của con người là khám phá ra 

nét riêng biệt trời ban cho mình. 

- Martin Buber

Khi tôi lên bảy, gia đình tôi chuyển tới 

new York. Lúc đó tôi đang học đánh đàn cello, 

một vài năm sau cha mẹ đăng ký cho tôi vào 

học một lớp của thầy Leonard rose. Leonard là 

một nghệ sĩ cello bậc thầy và cũng là một giáo 

viên lừng danh. may mắn thay, thầy cũng rất 

kiên nhẫn vì tôi là một đứa trẻ rất rụt rè.

mỗi lần lắng nghe tiếng đàn của thầy Leonard, 

tôi lại thầm nghĩ “làm sao thầy có thể tạo ra 

những giai điệu tuyệt vời đến thế? Làm sao con 

người có thể làm được?”. nhưng đó không phải là 

55

Vượt qua thử thách

mục đích chính của âm nhạc. Thầy hiểu điều đó. 

Thầy bảo tôi: “Ta đã dạy con nhiều điều, bây giờ 

con phải dừng lại và tự học”. 

Thật vậy, điều tồi tệ nhất chúng ta làm với 

bản thân là nói với mình rằng: “tôi muốn được 

như người khác”.Chúng ta cần học hỏi kiến 

thức từ người khác nhưng cuối cùng chúng ta 

phải tìm ra tiếng nói riêng cho mình.

- Yo-Yo Ma

Hạt giống tâm hồn

56

Vị ân nhân trên 

chuyến tàu 

Pittsburgh

Khi chết đi, 

cát bụi sẽ trở về với cát bụi, 

nhưng những gì ta từng chia sẻ 

với người khác thì sẽ còn mãi.

- Dewitt Wallace

Bất cứ khi nào mấy anh chị em trong gia 

đình có dịp sum vầy bên nhau, chúng tôi đều 

nói về cha. Tất cả thành công mà chúng tôi đạt 

được trong cuộc sống này là nhờ có cha và một 

người đàn ông bí ẩn cha từng gặp trên chuyến 

tàu đi Pittsburgh.

Cha tôi là Simon Alexander Haley. Ông sinh 

năm 1892 và sinh trưởng trong một thị trấn 

57

Vượt qua thử thách

nông nghiệp nhỏ ở Savannah, Tennessee. Ông 

là người con thứ tám trong gia đình. Ông nội 

tôi - Alec Haley - là một người rất gia trưởng, 

trước kia từng là nô lệ, còn bà nội tên là Queen.

Bà nội là một người rất tình cảm, dễ động 

lòng nhưng cũng rất nghiêm khắc, đặc biệt là 

trong việc giáo dục con cái. một trong những 

mong muốn lớn nhất của bà là cha tôi phải được 

ăn học đàng hoàng.

Trở lại thời gian đó ở Savannah, nếu một 

thiếu niên đủ trưởng thành để làm công việc 

đồng áng mà chỉ biết “ru rú” trong trường học 

thì cậu ta sẽ bị coi là “đồ bỏ đi”. Vì thế, khi cha 

tôi bước vào lớp sáu, bà nội phải bắt đầu “làm 

công tác tư tưởng” để xoa dịu ông nội.

“Chúng ta có đến tám người con,” - bà nội 

lập luận, “nếu chúng ta “bỏ đi” một đứa và cho 

nó ăn học tử tế thì điều đó cũng chẳng có gì 

đáng mất mặt, đúng không?”. Sau nhiều lần 

tranh cãi, ông nội đành để cha học hết lớp tám, 

nhưng cha vẫn phải làm việc đồng áng sau các 

giờ học.

nhưng, bà nội vẫn chưa hoàn toàn hài lòng. 

Hạt giống tâm hồn

58

Khi cha học hết lớp tám, một hôm vừa gieo hạt, 

bà nội vừa nói với ông tôi rằng nếu cha tôi được 

đi học cao hơn nữa thì ông nội có lẽ không còn 

phải sống cuộc đời thấp hèn thế này nữa. Quả 

nhiên lời nói của bà đã phát huy tác dụng. Ông 

nội đưa cha tôi 5 tờ ngân phiếu, mỗi tờ trị giá 

10 đô la (dù vào thời đó, nông dân phải lao động 

rất vất vả mới kiếm được số tiền này) đồng thời 

nghiêm nghị nhắc nhở cha tôi không được xin 

thêm bất cứ đồng nào, rồi gửi cha tới học tại 

một trường ở Tennessee. Cha tôi bắt đầu hành 

trình bằng xe ngựa, sau đó tiếp tục bằng tàu 

hỏa - con tàu đầu tiên ông được trông thấy. 

Cuối cùng ông cũng tới Jackson - một thành 

phố thuộc hạt madison, Tennessee. Ở đây, ông 

đăng ký vào một lớp dự bị ở trường Lane. Đây 

là một trường chuyên nghiệp dành riêng cho 

người da đen, chương trình đào tạo kéo dài 4 

năm. 

năm mươi đô la mà cha mang theo nhanh 

chóng cạn kiệt, để tiếp tục việc học, ông phải 

làm thêm rất nhiều. Ông từng là hầu bàn, người 

phụ giúp các việc vặt và người giúp việc tại một 

trường nam sinh dành cho những học sinh bất 

trị. Khi mùa đông tới, ông phải thức dậy vào lúc 

59

Vượt qua thử thách

4 giờ sáng để tới nhóm lửa cho những gia đình 

người da trắng giàu có để họ có thể thức dậy 

trong ấm áp.

Lúc đó, cha Simon khốn khổ là đề tài giễu 

cợt của các học sinh cùng trường vì ông chỉ có 

duy nhất một đôi giày và một đôi tất, còn hai 

mắt ông thì lúc nào cũng sưng húp vì thiếu 

ngủ. Ông từng nhiều lần bị bắt gặp đang ngủ 

quên với quyển giáo trình trong lòng.

nỗ lực kiếm tiền cũng có mặt trái của nó. 

Thành tích học tập của cha bắt đầu giảm sút, 

nhưng ông vẫn cố gắng hoàn thành năm học cuối 

cùng. Sau đó, ông đăng ký vào trường A&T ở 

Greensboro, Bắc California. Ở đây, trong hai năm 

đầu tiên cha từng hết sức khổ cực để kiếm tiền chi 

trả cho sinh hoạt và học tập.

một buổi chiều lạnh lẽo vào cuối năm học 

thứ hai, cha được gọi tới phòng giáo viên. Tại 

đây ông hay tin mình đã thi trượt một môn học 

- một môn học đòi hỏi phải có giáo trình mà cha 

thì nghèo đến mức không thể mua nổi.

Cảm giác đau đớn vì thất bại vỡ òa trong 

ông. Suốt mấy năm qua, ông đã nỗ lực hết mình 

Hạt giống tâm hồn

60

và giờ đây ông cảm thấy tất cả công sức đó bỗng 

chốc đổ sụp. Có lẽ, ông nên thu xếp về quê, trở 

lại với định mệnh đã sắp đặt sẵn là làm một 

người nông dân suốt ngày quanh quẩn bên 

ruộng đồng.

nhưng mấy ngày sau, cha nhận được lá thư 

do công ty Pullman gửi tới thông báo rằng ông 

là một trong 24 sinh viên được lựa chọn từ hàng 

trăm ứng cửviên khác để đảm nhận công việc 

phục vụ ở toa ngủ trên tàu vào mùa hè. Cha 

hết sức vui mừng. Đó thực sự là một cơ hội lớn. 

Ông nhanh chóng tới nhận nhiệm vụ và được 

phân công phục vụ trên chuyến tàu từ Buffalo 

tới Pittsburgh.

một buổi sáng, vào lúc 2 giờ, trong khi chuyến 

tàu đang chìm trong giấc ngủ thì một tiếng còi gọi 

phục vụ vang lên. Cha bật dậy, vội vã khoác lên 

mình bộ đồng phục màu trắng rồi nhanh chóng 

tới toa ngủ của khách. Ông gặp một người đàn 

ông dáng vẻ sang trọng, người này nói rằng ông 

ta và vợ đang khó ngủ và cả hai cùng muốn dùng 

một ly sữa nóng. Cha bưng sữa và khăn ăn tới 

bằng một chiếc khay bạc. người đàn ông đưa một 

ly sữa qua tấm màn cho vợ mình rồi vừa nhâm 

nhi từng hớp sữa vừa hỏi chuyện cha.

61

Vượt qua thử thách

Công ty Pullman đã quy định rõ mọi cuộc 

chuyện phiếm đều bịnghiêm cấm ngoại trừ 

những câu xã giao lịch sự như “Vâng, thưa 

ngài”hoặc “Không được, thưa bà”; tuy vậy, 

vị khách này vẫn không ngừng đặt ra câu hỏi. 

Thậm chí ông ấy còn theo cha tới tận phòng 

ngủ dành cho nhân viên phục vụ. 

- Quê cậu ở đâu?

- Thưa ông, ở Savannah, Tennessee.

- Cậu rất lịch sự.

- Xin cảm ơn, thưa ông.

- Trước khi làm công việc này, cậu đã làm 

gì?

- Tôi là sinh viên của trường A&T ở 

Greensboro, thưa ông.

Cha cảm thấy không cần thiết khi thêm vào 

rằng ông đang cân nhắc việc quay trở lại quê 

hương và tiếp tục công việc đồng áng. người 

đàn ông nhìn cha thật lâu, sau đó chúc cha may 

mắn rồi quay trở lại giường ngủ của mình.

Sáng hôm sau, tàu tới Pittsburgh. Vào thời 

Hạt giống tâm hồn

62

điểm ấy, số tiền boa 50 cent đã được xem là hậu 

hĩ, nhưng vị khách tối qua đã boa cho cha tôi 

hẳn 5 đô la. Cha tỏ ra rất biết ơn. Trong cả mùa 

hè đó, cha ra sức gom góp mọi đồng boa nhận 

được và khi công việc này kết thúc, ông đã có 

số tiền đủ để mua cho mình một con lừa và một 

cái cày. Tuy vậy, ông cũng nhận ra rằng số tiền 

đó đủ để ông tiếp tục một năm học hoàn chỉnh 

tại trường A&T mà không cần phải kiếm thêm 

bất cứ một công việc vặt nào khác.

Cha quyết định tận hưởng ít nhất một kỳ 

học mà không phải lăn lộn với việc làm thêm. 

Chỉ có như thế, ông mới có thể biết chính xác 

điểm số mà ông xứng đáng được nhận. Ông 

trở lại Greensboro, nhưng ngay khi vừa về tới 

trường thì ông được yêu cầu đến gặp thầy hiệu 

trưởng. Cha vô cùng lo sợ khi ngồi trước người 

đàn ông quyền lực đó.

- Thầy có một bức thư ở đây, Simon ạ. - Thầy 

hiệu trưởng nói.

- Vâng, thưa thầy.

- Có phải vừa rồi tròđã làm phục vụ cho 

công ty Pullman phải không?

63

Vượt qua thử thách

- Vâng, thưa thầy.

- À, ông ấy tên là r. S. m. Boyce và là vị giám 

đốc đã nghỉ hưu củacông ty xuất bản Curtis, 

công ty cho ra đời tờ báo The Saturday Evening 

Postấy. Ông ấy đã tài trợ cho trò toàn bộ tiền cơm 

tháng, học phí và sách vở cho cả năm học.

Cha tôi vô cùng kinh ngạc. Khoản trợ cấp 

bất ngờ đó không chỉ giúp cha hoàn thành 

chương trình học ở A&T mà còn giúp ông tốt 

nghiệp với vị trí dẫn đầu lớp. Thành tích này 

đã giúp ông lấy được học bổng toàn phần của 

trường Đại học Cornell ở ithaca, new York.

năm 1920, sau khi lập gia đình ít lâu, cha 

tôi quyết định chuyển tới ithaca cùng mẹ tôi là 

Bertha. Ông đăng ký vào học trường Cornell để 

lấy bằng thạc sĩ, còn mẹ tôi đăng ký vào Học 

viện âm nhạc ithaca để học piano. một năm 

sau đó, tôi ra đời.

***

Hơn bốn mươi năm sau, năm 1965, các biên 

tập viên của báo The Saturday Evening Postmời 

Hạt giống tâm hồn

64

tôi đến phòng biên tập ở new York để trao đổi về 

bản thảo đầu tiên của tôi - Tự truyện của Malcom 

X.Tôi vô cùng tự hào và hạnh phúc khi được đứng 

trong những văn phòng ốp gỗ ở đại lộ Lexington. 

Bất chợt, tôi nhớ tới ông Boyce và sự hào phóng 

của ông khi đã cho tôi cơ hội được đứng đây - giữa 

những biên tập viên nổi tiếng này với tư cách một 

nhà văn. Tôi bắt đầu khóc, những giọt nước mắt 

cứ lặng lẽ tuôn rơi.

Chúng tôi - những đứa con của Simon 

Haley, thường nghĩ về ông Boyce và sự giúp đỡ 

lớn lao của ông cho một con người kém may 

mắn không quen biết. Cũng nhờ sự hào phóng 

của ông mà chúng tôi có được một cuộc sống 

hạnh phúc như ngày hôm nay. Thay vì sinh 

trưởng trong một gia đình nông dân, chúng tôi 

được lớn lên trong vòng tay của cha mẹ - những 

người có học thức, được sống bên cạnh những 

giá sách cao ngất cùng niềm tự hào về chính 

bản thân mình. Anh trai của tôi, George, hiện 

là chủ tịch của US Postal rate Commission; 

Julius là một kỹ sư; Lois là giáo viên dạy nhạc; 

còn tôi là một nhà văn.

65

Vượt qua thử thách

Ông r. S. m. Boyce đúng là một “quý nhân 

phù trợ” mà cuộc đời đã ban tặng cho cha tôi. 

Có thể người khác xem đó là một điều may 

mắn, nhưng tôi lại xem đó như một động lực 

để cố gắng hơn. Tôi mong rằng những người 

được nâng đỡ để có được thành công nên chia sẻ 

niềm hạnh phúc của mình với người khác. Đó là 

việc nên và cần làm trong cuộc sống này. 

- Alex Haley

Hạt giống tâm hồn

66

Quy luật của 

lòng nhân ái

Tôi tin rằng chỉ cần mỗi người 

chúng ta góp sức một chút thì 

bất hạnh trên thế gian này 

sẽ vơi bớt vài phần.

- Albert Schweitzer

một buổi sáng, Bill wilkins thức dậy 

trong một bệnh viện dành riêng cho người 

nghiện rượu. Chán nản, ông dò dẫm tới phòng 

bác sĩ rồi rên rỉ: 

- Bác sĩ, tôi đã tới cái chốn chết tiệt này bao 

nhiêu lần rồi?

- năm mươi lần rồi! Và anh đã trở thành 

bệnh nhân “nhẵn mặt” nhất của chúng tôi đấy! 

- Thế mà tôi cứ tưởng tôi chết vì rượu lâu 

rồi chứ!

67

Vượt qua thử thách

- này Bill, cũng chẳng còn lâu nữa đâu! - Vị 

bác sĩ nói.

- Vậy ông nghĩ sao nếu tôi uống thêm một 

ngụm nhỏ nữa để giúp mình mạnh mẽ hơn? - 

Bill hỏi lại.

- Tôi đoán là cũng chẳng sao đâu! - Vị bác 

sĩ đồng ý. - nhưng tôi có một thỏa thuận với 

anh. Có một anh bạn trẻ ở phòng kế bên đang 

trong tình trạng be bét. Anh ta mới tới đây lần 

đầu. nếu anh dùng chính mình làm tấm gương 

khủng khiếp cho tật nát rượu thì có thể anh 

sẽ khiến anh ta sợ mà tránh xa rượu chè trong 

suốt quãng đời còn lại đấy.

Thay vì cáu giận, Bill cảm thấy thích thú 

trước gợi ý này.“Được thôi” - Bill đáp. “Nhưng 

đừng quên đem rượu đến khi tôi quay trở lại 

nhé”.

người thanh niên nghiện rượu phải vào 

bệnh viện lần đầu tiên ấy chắc mẩm rằng mình 

sẽ bị trách mắng ghê gớm, còn Bill - người tự 

coi mình như một kẻ theo thuyết “không có 

gì là không thể” - cảm thấy khó tin khi chính 

mình lại làm công việc khuyên bảo người khác 

“hướng thiện”. “Rượu là một thứ sức mạnh 

Hạt giống tâm hồn

68

nằm ngoài con người cậu nhưng lại đang chi 

phối cậu.” - Bill nhấn mạnh. “Vì thế, chỉ có một 

sức mạnh bên ngoài khác mới có thể cứu vớt cậu 

mà thôi. Nếu cậu không muốn gọi sức mạnh đó 

là Chúa thì hãy gọi đó là Sự thật. Cái tên chẳng 

có gì là quan trọng cả”.

Không biết việc làm này có tác động gì tới 

cậu thanh niên kia hay không, chỉ biết rằng 

sau đó Bill hoàn toàn thay đổi. Trở lại phòng 

bệnh, ông quên mất cuộc thương lượng với vị 

bác sĩ. Ông cũng không đòi hỏi mấy chai rượu 

như vị bác sĩ đã hứa. Chính trong khoảnh khắc 

khuyên giải người khác đã khơi dậy khát khao 

sống có ích bấy lâu ngủ quên trong con người 

ông. nó giúp Bill wilkins hoàn toàn thay đổi 

và trở thành một người khác - người sáng lập 

chương trình điều trị cho người nghiện rượu 

AA (Alcoholics Anonymous), một chương trình 

vô cùng hiệu quả giúp tìm lại niềm tin và thay 

đổi thói quen không tốt ở những người ham mê 

rượu chè.

- Fulton Oursler

69

Vượt qua thử thách

Tình yêu của 

một người anh

Khi lắng nghe bằng cả trái tim, 

ta sẽ thấy, sâu thẳm bên trong 

những con người tưởng chừng mạnh mẽ 

lại là rất nhiều xung đột và mâu thuẫn 

gay gắt. Nhưng thay vì để bản thân bị chôn vùi 

bởi những điều thấp hèn, họ biết hướng cuộc 

sống của mình tới những giá trị quan trọng 

rồi tập trung và nỗ lực hết mình vì chúng.

- Harry Emerson Fosdick

Antonio Seay ngồi cạnh giường, thẫn thờ 

lật tới lật lui bức ảnh trong tay. Bức chân dung 

này được chụp một vài năm trước khi cậu tới 

phía bắc để học đại học. Cậu khẽ chạm lên bề 

mặt bức ảnh rồi đưa tay lau đi lớp bụi mỏng 

bám trên đó.

Hạt giống tâm hồn

70

“Quên quá khứ đi”- cậu tự bảo mình, rồi 

buông tay cho bức ảnh rơi xuống tấm ra trải 

giường màu xanh.Cậu quay sang bức thư trong 

ngày, một khối lượng lớn hóa đơn và giấy tờ mà 

các viên chức yêu cầu cậu phải hoàn tất trước khi 

họ cân nhắc việc có nên trì hoãn thanh toán số 

tiền nợ lên tới 20.000 đô la trong thời gian học 

đại học của cậu hay không. Cậu nhìn và ném mấy 

phong thư xuống phía cuối giường rồi thả mình 

xuống gối, mắt ngước nhìn lên trần nhà.

Hai người bạn thân ở đại học vừa gọi điện 

cho cậu. Họ đã có việc làm ổn định và khoản thu 

nhập béo bở. một người vừa kết hôn. Antonio 

cũng mong muốn những thứ đó. Cậu từng dự 

định sẽ học trường luật hoặc trở thành một 

cảnh sát. nhưng tất cả chỉ là dự định. Giờ đây, 

đã 25 tuổi nhưng cậu đang mắc kẹt trong một 

dự án thuộc khu dân cư xiêu vẹo ở miami. Gián 

chạy khắp bếp còn đồ đạc thì có số tuổi nhiều 

hơn tuổi của cậu. Sàn nhà, và thậm chí cả sàn 

phòng tắm đều lót bằng loại gạch cũ kỹ như 

một minh chứng cho cuộc sống khốn khó trong 

nhiều thập kỷ.

71

Vượt qua thử thách

Antonio liếc nhìn hình ảnh người thanh 

niên tràn trề hy vọng trong tấm chân dung. 

Sau đó cậu xoay chân xuống giường rồi bước ra 

khỏi ngôi nhà chẳng khác gì cái nhà kho đổ nát 

rồi mất hút vào bóng đêm.

Tiếng nhạc rap “thump-thump-thump” 

vang lên từ đâu đó trong bóng tối. Trên đại lộ, 

ai đó đang cất tiếng chửi, xen lẫn là tiếng lốp 

rin rít xiết xuống mặt đường. Antonio đi xuống 

con đường mòn ngập rác rồi hướng về nhà mình 

- nơi cậu vẫn đang cầu nguyện từng giây từng 

phút để thoát khỏi đó. Cậu nhắm mắt lại và từ 

vô thức, cậu nghe thấy tiếng mẹ. Bà muốn cậu 

chở bà tới một cửa tiệm. Đó là điểm khởi đầu 

cho chuyến hành trình của cậu - chuyến đi tới 

cửa tiệm vào bốn năm trước.

***

Đó là một buổi chiều tháng 8 nóng nực năm 

2002, Antonio kéo chiếc cửa xe ô tô xuống rồi 

đánh xe khỏi lề đường. Cậu khó mà nhận ra khu 

láng giềng hoang vắng mà cậu cùng bốn người 

Hạt giống tâm hồn

72

em trai em gái đã sống cùng mẹ Dorothea. Tâm 

trí cậu còn mải miết với những dự định cho 

tương lai.

Antonio là người đầu tiên trong gia đình 

được tới trường đại học và trong mười tháng, 

cậu đã tốt nghiệp hai chứng chỉ ở trường Thánh 

Peter tại new Jersey: quản trị kinh doanh và 

tội phạm học.

Cậu thoáng nhìn mẹ, bà đang ngồi lặng lẽ 

ở chiếc ghế phía trước, mắt hướng ra cửa sổ. 

Trong một gia đình thiếu vắng vai trò trụ cột 

của người cha, bà là động lực, là sức mạnh của 

cậu. Bà không bao giờ than phiền. Tất cả mong 

muốn của bà là con cái đủ thông minh để tránh 

xa vết xe đổ của bà.

- Con yêu, mẹ có chuyện muốn nói với con. 

- Bà cất giọng dịu dàng.

Antonio tỏ ra chăm chú. Khi mẹ cậu có 

dáng điệu như thế nghĩa là có chuyện gì đó rất 

nghiêm trọng.

- mẹ biết, lẽ ra mẹ nên nói với con từ trước, 

nhưng mẹ thực sự không biết phải nói với con thế 

73

Vượt qua thử thách

nào. - nói rồi, bà dừng lại giây lát như cố gạn lọc 

từ ngữ. - mẹ muốn nói với con, như một người mẹ 

nói với con trai, rằng mẹ đã nhiễm HiV. 

Antonio chết lặng. Hai bàn tay cậu nắm 

chặt vô lăng.

- Con yêu, mẹ chẳng còn sống được bao lâu 

nữa...

Cậu trở lại trường đại học, những tuần sau 

đó, cậu và mẹ đều trò chuyện điện thoại với 

nhau. Antonio được biết, người đàn ông mà mẹ 

hết lòng tin tưởng lại chính là người đã truyền 

cho mẹ căn bệnh quái ác này. mãi đến khi bà bị 

ốm, các xét nghiệm cho thấy vi rút đã chuyển 

sang giai đoạn AiDS. Dù vậy, bà vẫn sống khi 

con trai học hết khóa học và trở về nhà vào 

tháng 5. Hai tháng sau đó, bà đồng ý nhập viện 

và ngay ngày hôm sau, người ta phải chuyển bà 

đến phòng dành cho những bệnh nhân hấp hối.

Cái chết của bà làm đảo lộn cuộc sống cả 

gia đình. Antonio có thể trốn tránh nếu cậu bỏ 

lại sau lưng em gái Shronda 15 tuổi, Keyera 13 

tuổi và hai đứa em trai song sinh 14 tuổi tên là 

Torrian và Corrian.

Hạt giống tâm hồn

74

Cô dì chú bác sống ở gần đó, một số người 

thân khác thì sống ở bang khác. Dù vậy, chẳng 

mấy ai quan tâm tới anh em cậu. Các em cậu 

được chính quyền bảo trợ và gửi tới nhà nuôi 

dưỡng đặt dưới sự giám sát của Phòng Gia đình 

và Trẻ em florida.

Antonio nảy ra một ý tưởng điên rồ rằng 

điều gì sẽ xảy ra nếu cậu giành quyền giám 

hộ các em? Cậu chưa từng nghe về điều này 

nhưng tại sao nó lại không thể xảy ra chứ? Cậu 

kể cho bạn bè nghe về dự định của mình. một 

số người tỏ ra thán phục trước sự can đảm của 

cậu, số khác lại khuyên cậu nên suy nghĩ kỹ về 

quyết định của mình vì khi đã quyết định thì 

sẽ không thể rút lại được nữa. Cậu hiểu các em 

thực sự là một gánh nặng. Cậu sẽ phải từ bỏ ước 

mơ về một tương lai tươi sáng trong tám năm 

trước khi đứa em nhỏ nhất bước sang tuổi 21. 

Một ngôi nhà trong khu phố xinh đẹp ư? Quên 

chuyện ấy đi. Trường luật sao? Không thể. Cậu 

biết, cậu có thể nhận được sự giúp đỡ của chính 

phủ nhưng lúc đó, cậu vẫn chưa có việc làm và 

75

Vượt qua thử thách

cũng không có cách nào để nuôi bốn đứa em, 

thậm chí là nuôi chính bản thân mình.

Có lẽ sẽ tốt hơn cho từng thành viên nếu 

tạm thời sống tách nhau ra. Các em cậu có thể 

có một khởi đầu mới mẻ. Lựa chọn đã quá rõ 

ràng - từ bỏ chúng hay từ bỏ ước mơ của chính 

mình. Cậu cầu nguyện rằng mình đã làm đúng.

một vị luật sư tư vấn pháp lý đã giúp cậu 

chuẩn bị hầu tòa. Bà đặt các câu hỏi rồi hoàn 

tất thủ tục giấy tờ. Antonio đến văn phòng vị 

luật sư ấy vào tháng 8 năm 2003, đúng cái ngày 

mà trước đó tròn một năm, cậu nhận được tin 

dữ từ mẹ.

Vài giờ sau đó, Antonio tập hợp các em lại 

trong phòng khách và nói rõ ràng về tương lai. 

“Chúng ta cần mạnh mẽ lên”.Cậu nói trong 

nước mắt. “Mẹ mất không có nghĩa là tất cả đều 

chấm dứt. Chúng ta vẫn là một gia đình, vẫn 

phải sống và yêu thương nhau dù bất cứ chuyện 

gì xảy ra. Chúng ta cần ở bên nhau”.

***

Hạt giống tâm hồn

76

một tuần sau tang lễ, khi những người tới 

dự tang không còn mang tới những bữa ăn cho 

gia đình, Antonio phải tự lực cánh sinh. Cậu 

mong chờ tới ngày ra tòa và hy vọng rằng thẩm 

phán sẽ không cho cậu là một thằng ngốc mà là 

một người đàn ông trưởng thành, đủ năng lực 

gánh vác việc gia đình và đem lại những điều 

tốt đẹp nhất cho các em. 

Tại phiên tòa, Antonio và các em đang đứng 

trước mặt vị thẩm phán. Ông nói: 

- Cậu còn trẻ quá! Cậu bao nhiêu tuổi rồi?

- Hai mươi ba tuổi. - Antonio đáp.

- Đây là một trách nhiệm nặng nề, cậu hiểu 

chứ? Không phải người đàn ông nào cũng có thể 

chăm sóc chu đáo cho con cái mình, huống chi 

là chăm sóc đến bốn đứa em như cậu. 

Vị thẩm phán xem xét kỹ lưỡng giấy tờ do vị 

tư vấn pháp lý cung cấp.

- Tôi rất cảm phục cậu.- Vị thẩmphán nói 

trước khi quay sang các em của cậu. - Các cháu 

có muốn sống cùng anh trai mình hay không?

77

Vượt qua thử thách

- Có ạ! - Bốn đứa trẻ đồng thanh.

năm phút sau, phiên tòa kết thúc. Antonio 

ký những giấy tờ cần thiết rồi chở các em về 

nhà. một khởi đầu mới đang chờ đón họ.

- em làm bài tập chưa đấy? - Antonio hỏi.

- Không có. - Keyera nói. Antonio trợn mắt 

nhìn. “Ý em là, hôm nay em không có bài tập về 

nhà.” - Cô bé nhanh nhảu bào chữa.

Antonio tìm Corrian để hỏi em trai về tình 

hình học tập ở trường.

- Chiều nay em phải đi bộ về! - Cậu bé làu 

bàu. - em không có tiền đi xe buýt vì em phải 

trả 15 đô la cho chiếc cặp sách mà em bị mất. 

em vẫn còn thiếu tiền. Làm sao bây giờ?

Antonio chỉ tay, nghiêm giọng. “Đó là trách 

nhiệm của em. Em làm mất, vậy thì tại sao anh 

phải mua đền cho em. Nếu không có tiền đi xe 

buýt thì em hãy đi bộ đi. Mỗi bước đi sẽ dạy em 

phải cẩn thận hơn”.

Antonio quay lưng bước đi để chắc chắn rằng 

hai đứa em không thấy cậu đang mỉm cười. Cậu 

vẫn còn nhớ mình đã ngây ngô thế nào khi lần 

Hạt giống tâm hồn

78

đầu tiên đứng ra lo cho gia đinh. Cậu muốn các 

em yêu quý mình và không đưa ra nhiều yêu 

cầu đến thế. nhưng cuộc sống ngày càng khó 

khăn. Thành tích học tập trượt dốc thảm hại, 

bài tập không hoàn thành và không ai giúp việc 

nhà. Vì thế, một buổi tối, cậu đóng cửa phòng 

rồi ngồi suy nghĩ về các em, cứ như thể cậu là 

một ông chủ máu lạnh được gửi đến để giúp đỡ 

một công ty đang trên bờ vực phá sản.

Điểm số của Shronda rất tệ vì không có ai 

thúc ép con bé học hành. Corrian là một đứa 

trẻ chỉ biết phục tùng vì bạn bè thường xuyên 

chèn ép nó. Trong khi đó, đứa em sinh đôi của 

nó, Torrian, lại thường có thái độ lén lén lút lút. 

Keyera thì suốt ngày lo lắng và thiếu niềm tin 

vào bản thân.

một buổi tối, Antonio tập hợp các em lại. mỗi 

đứa trẻ tìm một chỗ ngồi trên chiếc ghế xô-pha hư 

nát mà những người họ hàng đã cho. Cậu đứng 

trước các em, đi tới đi lui để đảm bảo cả bốn đứa 

đều hiểu điều cậu muốn nói. “Chúng ta đang 

sống trong cuộc đời này và chúng ta sẽ thành 

79

Vượt qua thử thách

công. Điều đó sẽ khiến mẹ hạnh phúc.”- Giọng 

Antonio vừa ân cần vừa nghiêm nghị.

Kể từ đó, mỗi ngày cậu đều viết bốn mảnh 

giấy, đính chúng lên tủ lạnh trong nhà bếp. 

“Các việc vặt trong nhà,” - Antonio giải thích. 

“Đó là những việc các em phải làm”. Bọn trẻ 

than vãn rồi cũng phải cùng nhau vào bếp. rửa 

bát, đổ rác, dọn phòng tắm, nhà bếp, phòng 

khách. Ai nấy đều có nhiệm vụ riêng và ngày 

thứ Bảy là ngày tất cả cùng dọn dẹp.

Chúng kêu gào và chỉ trích anh trai quá 

nghiêm khắc, nhưng Antonio chỉ muốn hâm 

nóng bầu không khí gia đình. Cậu đặt ra “lệnh 

giới nghiêm”.Bài tập phải hoàn thành đúng giờ. 

Cậu đọc thêm sách báo và tìm ra cách giải những 

bài toán mà mẹ cậu cũng không thể làm. Và nếu 

mấy đứa em nghĩ rằng giáo viên của chúng quá 

khắt khe thì hãy đợi đến khi gặp Antonio. Cậu lên 

kế hoạch đem trường học tại gia tới miami.

ngoài ra, cậu còn yêu cầu mỗi đứa em phải 

tìm cho mình một niềm đam mê, rèn luyện một 

thói quen, một môn thể thao hay bất cứ điều gì 

Hạt giống tâm hồn

80

giúp chúng hiểu ra rằng thế giới rộng lớn hơn 

rất nhiều so với khu dân cưnày. Tương lai của 

chúng không nằm trên đường phố hay la cà với 

mấy tay bán thuốc phiện đứng đầy rẫy khắp các 

góc phố. Chúng phải đi học đại học, cũng như 

cậu trước kia.

Lúc đó, điểm số của Shronda đã được cải 

thiện từ điểm C và D thành điểm A rồi lọt vào tốp 

danh dự trong lớp. Kếtquả tương tự đối với hai 

đứa em sinh đôi. Corrian chơi trong đội bóng đá. 

Torrian nhận ra sở thích hát hò nên gia nhập đội 

hợp xướng ở trường. Còn Keyera và người chị gái 

tham gia đội khiêu vũ tại nhà thờ.

một ngày, hai đứa em gái mang về nhà hai 

chiếc nhãn dính có hình viết rằng “Tôi là người 

cha tự hào có đứa con là một sinh viên danh 

dự”. Hai chiếc nhãn được dán lên cửa trước để 

tất cả mọi người trong xóm biết thành tích của 

những đứa trẻ đang sống trong ngôi nhà ấy.

Tháng 12 năm 2003, Antonio kiếm được việc 

làm. Cậu trở thành tư vấn tâm lý thiếu nhi cho 

một tổ chức phi lợi nhuận và kiếm được khoản 

81

Vượt qua thử thách

tiền lương 31.000 đô la một năm. Vì giờ giấc làm 

việc đều đặn nên mỗi ngày Antonio đều có thể về 

nhà ăn cơm tối với các em. Cậu còn thu xếp tới 

xem các trận bóng đá, buổi biểu diễn tại nhà thờ 

và tham gia các cuộc họp phụ huynh của các em. 

mỗi tháng, cậu đều gửi một khoản tiền nho nhỏ 

vào tài khoản tiết kiệm của chúng.

Tối hôm nay, một buổi tối nóng nực như 

bao tối khác ở miami, tấm ảnh cũ và những 

hóa đơn vẫn nằm la liệt trên giường, Antonio 

dừng lại giây lát trên vỉa hè ngập rác bên ngoài 

căn nhà. Dưới đường, cậu trông thấy Corrian 

đang trò chuyện cùng mấy đứa bạn trai. Quanh 

đó - trong một khu phố của riêng các bà mẹ - 

Antonio được biết đến là người đàn ông khắt 

khe, không dung thứ cho bất cứ kẻ nào lảng 

vảng ra vào nhà cậu mà không có lý do.

Khẽ liếc nhìn, cậubắt gặp chiếc xe Hummer 

màu đồng trị giá 50.000 đô la đang chầm chậm 

lướt xuống con đường.“Ai thế nhỉ, sao mình 

không biết?”- Antonio thầm nói với mình. “Này, 

kết thúc rồi vào nhà đi!”- Cậu gọi Corrian và 

mấy đứa bạn của nó.

Hạt giống tâm hồn

82

Bắt chéo tay, Antonio nhìn thẳng về phía 

trước khi chiếc Hummer dừng lại. mười lăm 

giây trôi qua trước khi chiếc xe quay đầu về phía 

khu phố tới chỗ mấy tay môi giới thuốc phiện. 

“Tất cả các em phải ở trong nhà.”- Antonio nói. 

-“Các em nghe không?”.

Tự hài lòng trong giây lát, Antonio bước vào 

nhà và dừng lại trước phòng trưng bày. Tro cốt 

của mẹ được đựng trong chiếc hộp màu trắng 

để trong phòng. “Mẹ, chúng con luôn yêu mẹ.”

- một đứa đã viết như vậy bên ngoài chiếc hộp. 

Bức ảnh nhỏ của Dorothea Seay được dán phía 

trên đó khiến bà như thể đang nhìn xuống dõi 

theo cả nhà.

người đàn ông trụ cột ngáp dài rồi lấy tay 

xoa mặt. Cậu cần phải dậy lúc 5 giờ rưỡi để đánh 

thức bọn trẻ và cho chúng ăn sáng trước khi 

đưa chúng tới trường. Sau đó, cậu sẽ đến phòng 

tư vấn. Trong giờ nghỉ trưa, cậu tạt ngang mấy 

cửa hàng thực phẩm để mua đồ chuẩn bị cho 

bữa tối. Khó khăn nhưng tất cả rồi sẽ qua. Cậu 

ngồi ở mép giường. Các hóa đơn vẫn còn đó bên 

cạnh bức ảnh về người thanh niên trẻ tuổi tràn 

đầy ước mơ.

83

Vượt qua thử thách

Cậu nghe thấy tiếng cười trên bậc thang. 

“Mọi thứ vẫn ổn chứ?” -Antonio cất tiếng hỏi. 

“Không có vấn đề gì đâuạ.”- Giọng đứa em trai 

đáp.

mọi thứ đều ổn.

- Tom Hallman, Jr.

Hạt giống tâm hồn

84

niềm mong ước 

Xin cho con thành cầu nối an bình 

Trong nơi hận thù con gieo tình thương 

Trong nơi dối gian con gieo tha thứ

Trong nơi oan ức con đem công bằng

Trong nơi nghi vấn con đem niềm tin,

Trong nơi khó khăn con mang hy vọng,

Trong nơi tăm tối con gieo ánh sáng

Trong nơi buồn sầu con gieo niềm vui

Lạy Chúa, thay vì an nhàn phúc ban, xin 

cho con tự tay tìm kiếm

Không đợi an ủi, nhưng đem ủi an

Không đợi yêu thương, nhưng gieo nhân từ

Sẻ chia là đón nhận

85

Vượt qua thử thách

Quên mình là được đền đáp

Tha thứ là được thứ tha

Chết đi là được lên cõi vĩnh hằng. 

- Thánh Francis thành Assisi

Hạt giống tâm hồn

86

Cậu bé 

không thể đọc

Nếu bạn muốn người khác hạnh phúc, 

hãy mở rộng tình thương. 

Nếu bạn muốn hạnh phúc, 

hãy chia sẻ lòng trắc ẩn.

- Đạt Lai Lạt Ma

Tôi nhận ra rommel không biết đọc ngay 

từ buổi học đầu tiên tại trường tiểu học mildred 

Green. Khi đó, tôi đã ra một bài tập có tên “Viết 

về em”.Với trẻ nhỏ, đó là những câu hỏi vui 

nhộn. (Chẳng hạn: “Nếu em có thể trở thành 

một hương vị kem bất kỳ thì em sẽ chọn hương 

vị nào? Tại sao?”). Còn với tôi, đó là cơ hội để 

tôi hòa nhập với các học sinh mới.

Sau khi dẫn cả lớp (gồm 27 học sinh lớp 4) 

tới một quán ăn tự phục vụ để dùng bữa trưa, 

87

Vượt qua thử thách

tôi trở lại phòng và đọc chồng phiếu khảo sát. 

Tôi nhận ra lớp mình phụ trách có thật nhiều 

“cầu thủ bóng đá”, “ca sĩ”và các “hộp đựng 

kem sô-cô-la vị bạc hà”. nhưng bất chợt tôi tìm 

thấy trong số đó một tờ khảo sát còn bỏ trống. 

Không ngày sinh, không màu yêu thích, và 

dường như cậu bé rommel Sales không muốn 

trở thành một “que kem”đủ hương vị như các 

bạn. Trang giấy bỏ trống của rommel khiến tôi 

vô cùng ngạc nhiên vì thông thường bọn trẻ đều 

tỏ ra thật dễ thương vào ngày đầu tới trường.

Tôi đi xuống quán ăn tìm rommel. nhưng 

cậu bé là ai trong số những đứa trẻ này? Và rồi, 

tôi cũng tìm ra. Đó là một đứa trẻ mười tuổi 

không mặc đồng phục học sinh. Cậu bé trông 

khá gầy nhưng khỏe mạnh, chiều cao vừa phải 

và có mái tóc cụt ngủn. 

- Thầy có thể nói chuyện với em một chút 

được không? - Tôi hỏi cậu bé.

- Vâng, thưa thầy. - rommel đáp.

Cậu bé theo tôi xuống sảnh, vừa đi cậu bé 

vừa nhún nhảy.

- mùa hè của em thế nào? - Tôi hỏi.

Hạt giống tâm hồn

88

- Dạ cũng tốt ạ.

- em đã làm gì?

- Dạ, em cũng không nhớ rõ nữa ạ! 

Cậu bé tỏ ra hơi hoảng sợ. 

- Đừng lo lắng, không có gì đâu em. - Tôi vội 

trấn an. - Thầy muốn biết môn tập đọc của em 

thế nào?

- Dạ, không tốt lắm. em đang cố gắng ạ. - 

rommel e dè.

Tôi rút ra một cuốn sách mà trẻ học hết 

lớp một đã có thể đọc vanh vách. “Để thầy xem 

nào!” - nói rồi, tôi mở trang đầu tiên.

rommel nhăn nhó với từ đầu tiên: “con”. 

nhưng sau đó, tất cả chữ viết trong trang sách 

cứ như thể được viết bằng tiếng nước ngoài và 

rommel không thể đọc nổi một từ nào khác. Cố 

biện hộ, cậu bé nói rằng cậu biết từ m-è-o vì mẹ 

đã dạy cậu.

- Tốt lắm! - Tôi nói.

- Còn từ này thì sao? - Tôi chỉ vào chữ cái 

“r”. Cậu bé biết chữ này vì đó là chữ cái đầu 

tiên trong tên của cậu được phát âm là ro-mel.

89

Vượt qua thử thách

Cuộc trò chuyện giữa chúng tôi diễn ra rất 

ngắn ngủi. “Em đang tham gia lớp giáo dục đặc 

biệt, thưa thầy!”- rommel bảo tôi. Lời nói của 

cậu bé chứa đầy mặc cảm như thể cậu tự thừa 

nhận mình thuộc đẳng cấp thấp kém trong xã hội 

vậy. Cậu bé nói là cậu không thích thể thao, cũng 

không yêu âm nhạc. Cậu thích vẽ tranh. rồi cậu 

bé cho tôi xem một tập vẽ theo phong cách truyện 

tranh nhật Bản. những nhân vật được phác họa 

như ninja rất cao lớn, cường tráng và có mái tóc 

lập dị, trông thật dũng mãnh khi dùng tay ném ra 

những quả cầu lửa. Tôi rất thán phục những bức 

vẽ của rommel nhưng tôi không biết rồi mình sẽ 

phải làm gì với cậu bé này. Đứa trẻ này không thể 

nào theo kịp lớp 4 được.

Đó là ngày mồng 5 tháng 9 năm 2000, cũng 

là năm thứ hai tôi giảng dạy tại mildred Green 

- một ngôi trường đơn sơ xây bằng gạch ở phía 

nam washington, trung tâm của khu phố cổ. 

Sau khi giành được tấm bằng tiếng Anh của 

Đại học michigan, tôi đăng ký gia nhập Teach 

for America - tổ chức này sẽ chỉ định các sinh 

viên mới tốt nghiệp đại học về giảng dạy tại các 

lớp học ở vùng ngoại ô dành cho những người 

thu nhập thấp trên khắp đất nước.

Hạt giống tâm hồn

90

Hầu hết bọn trẻ ở đây đều đọc và viết tương 

đối tốt. một bé gái đã có thể đọc tác phẩm Dấu 

hiệu đỏ của lòng dũng cảmcủa tác giả Stephen 

Crane, trong khi đó, rommel thậm chí không 

bằng một học sinh yếu kém. Giáo viên lớp giáo 

dục đặc biệt lấy làm tiếc khi phải báo cho tôi 

biết rằng “Rommel sẽ không bao giờ đọc được”.

Trong một thời gian dài, tôi không đả động 

gì đến khả năng nhận âm quá kém của cậu bé. 

Tôi luôn bận rộn với việc giữ cho lớp trật tự 

và dạy các em còn lại trong lớp. Vì thế, tôi đã 

vô tình gạt rommel sang một bên. Trong tiết 

học ngôn ngữ, khi cả lớp đọc tác phẩm văn học 

thì rommel ngồi ở cuối lớp để nghe những câu 

chuyện được ghi âm sẵn. Chẳng lẽ tôi phải bắt 

cậu bé dùng tranh vẽ để hoàn thành bài tập, vì 

cậu không thể viết?

Thực sự, rommel không tối dạ. Trong các 

tiết học toán của tôi, cậu bé không gặp phải 

bất cứ trở ngại gì so với bạn bè. Thế thì tại sao 

rommel lại không thể học đọc? Tôi thường 

xuyên đặt ra câu hỏi này bởi vì trong ngày có 

đến hai tiết học rommel tỏ ra rất xuất sắc, đó 

là giờ toán và kể chuyện. Vào đầu giờ các buổi 

91

Vượt qua thử thách

sáng và sau giờ giải lao, tôi thường đọc cho cả 

lớp nghe những cuốn sách mà hầu hết tất cả các 

em không thể tự xoay xở một mình, đặc biệt với 

rommel.

Tuy nhiên, rommel lại tỏ ra đặc biệt hứng 

thú với cốt chuyện. Cậu bé cười thầm mỗi khi 

các bạn khác quên hoặc thốt lên “không công 

bằng” trước sự bội tín của nhân vật. Cậu trả lời 

các câu hỏi, bảo vệ ý kiến riêng và thách thức 

những lời diễn giải của các bạn trong lớp. Khi 

tôi đọc truyện Người lùn Hobbit của tác giả 

Tolkien, rommel không ngừng đi vòng quanh 

và luôn miệng xuýt xoa như nhân vật Gollum. 

nhưng khi giờ kể chuyện kết thúc, rommel 

thay đổi nhanh chóng. như một phù thủy mất 

hết pháp thuật, rommel mất hẳn sự tự tin, sôi 

động. một lần nữa, cậu lại trở về là một đứa trẻ 

không thể đọc.

Khi kỳ nghỉ Giáng sinh kết thúc, tôi lập ra 

một kế hoạch để giúp đỡ rommel. Tôi đặt tên 

cho kế hoạch này là “Phương pháp Pinching 

words”. rommel và tôi dành ra mười phút mỗi 

ngày để đọc truyện Harry Potter và Phòng chứa 

bí mật.Chỉ hai chúng tôi mà thôi. Tôi đảm nhận 

Hạt giống tâm hồn

92

việc đọc truyện còn nhiệm vụ của rommel là 

điền vào một hoặc hai từ đã được chỉ định trước. 

“Rommel, hôm nay chúng ta học cách dùng 

từ “off””.Tôi viết ra: o-f-f. Sau đó, tôi bắt đầu 

đọc truyện. Khi tôi đọc đến câu “Và cụ già ôm 

chặt Dursley rồi đi…”, rommel phải đoán từ 

tiếp theo là từ gì. nếu cậu bé nói “off”,để trọn 

nghĩa cho câu tôi đang đọc “Và cụ già ôm chặt 

Dursley rồi đi ra ngoài”,thì tôi sẽ tiếp tục đọc; 

ngược lại, tôi sẽ phát một cái vào cánh tay cậu.

Dần dần, những từ rommel không biết ngày 

càng thu hẹp lại. Phương pháp của tôi chưa 

được kiểm chứng, cũng không phải phương 

pháp chính thống, nhưng lại hiệu quả, rommel 

đặc biệt hứng thú với câu chuyện và cả sự quan 

tâm của tôi. Thêm vào đó, tôi chỉ “phát nhẹ” để 

nhắc cậu bé nhớ lại.

nhưng nhiều tuần qua đi mà rommel vẫn 

không đọc được. Tôi đã căn dặn trước với cậu 

bé rằng chúng tôi phải thật nghiêm túc nhưng 

cậu bé tỏ ra chống đối và nghỉ học. Đây không 

phải là lần đầu.

Sau một tuần, cậu bé đến trường trở lại với 

mẹ - bà Zalonda Sales. florine Bruton - người 

93

Vượt qua thử thách

trợ lý đầy nhiệt huyết của hiệu trưởng, và tôi 

lần lượt cho rommel những lời khuyên quen 

thuộc như phải tập kiềm chế, tranh cãi chẳng 

thể giải quyết được vấn đề; hoặc hãy nhờ giáo 

viên giúp đỡ, v.v.

Tôi không khỏi xúc động khi bắt gặp ánh 

mắt của bà Salesdõi theo cậu con trai. rommel 

cúi đầu xuống. mẹ cậu bé suýt khóc, bà năn nỉ: 

“Rommel, nếu con chịu khó lắng nghe lời thầy 

giáo, con sẽ đọc được mà. Hãy chú ý những lời 

chỉ bảo của thầy Currie. Thầy sẽ dạy cho con”.

Tôi không muốn nói với bà Sales rằng vấn 

đề không nằm ở con trai bà mà là nằm ở chúng 

tôi - những giáo viên lẽ ra phải dạy cho rommel 

cách đọc, và lỗi ở người quản lý nhà trường đã 

cho rommel lên tới lớp 4 khi cậu bé vẫn chưa 

biết đọc. Tất cả chúng tôi đã làm hại cậu bé gầy 

yếu này, để rồi bây giờ, những gì cậu nhận được 

chỉ là sự tự ti.

năm học gần kết thúc, tôi cũng đã đọc xong 

cuốn Harry Potter và Phòng chứa bí mậtcho 

rommel nghe. Cậu bé hỏi mượn trang 341. Yêu 

cầu đó khiến tôi rất ngạc nhiên. “Không đâu, 

Hạt giống tâm hồn

94

Rommel, thậm chí em còn không thể…”. may 

thay, tôi đã kịp ngừng lại trước khi khía vào nỗi 

đau vốn ăn sâu trong cậu bé. “Rommel, đó chỉ 

là bản photo thôi”.Cuối cùng, sau khi nài nỉ mà 

vẫn không được, rommel trở về chỗ ngồi rồi lấy 

ra một tờ giấy vẽ.

Cuối ngày, tôi về nhà, cởi bỏ giày, xoa bóp 

đôi chân mỏi nhừ và nhìn quanh căn hộ nhỏ bé 

của mình. Sách được xếp chồng chất trên giá. 

Với tôi, sách luôn là một đam mê lớn lao. 

Tôi xỏ lại đôi giày, đi bộ ra cửa tiệm sách và 

mua cuốn băng cát sét Harry Potter và Phòng 

chứa bí mật. ngày hôm sau, khi tôi đưa cho 

rommel cuộn băng, đôi mắt cậu bé lộ rõ vẻ 

ngạc nhiên.

- Hãy giữ lấy chúng, rommel. Chúng là của 

em đấy!

- Ôi, em cảm ơn thầy, thầy Currie. 

Cậu bé khoác chiếc ba lô lên vai, vô tình 

chiếc ba lô bị móc vào bàn. Hàng chục bức họa 

trên giấy viết bung ra ngoài. Cậu bé ôm chúng 

bỏ vào thùng rác. Thật lãng phí. Không phải 

lãng phí giấy mà là lãng phí một năm. 

95

Vượt qua thử thách

Đêm đó, tôi quyết định: Mình sẽ dạy 

Rommel đọc sách.

Tôi ôm hôn cô Bruton. Cô chúc tôi may mắn 

với quyết tâm giúp đỡ rommel khắc phục việc 

đọc, thậm chí cô còn cho tôi mượn một lớp học 

nhỏ, phòng của nhóm nhạc trước kia. mỗi tuần, 

tôi và rommel sẽ dành ra 9 giờ. Trong thời gian 

này, tôi không dạy bất cứ học sinh nào khác 

và tôi chấp nhận không lương. Điều này chẳng 

thành vấn đề gì bởi công việc bồi bàn mới của 

tôi vào các buổi tối có thể mang lại số tiền còn 

cao hơn cả tiền lương cũ.

ngày mồng 4 tháng 9 năm 2001, lần đầu 

tiên rommel và tôi ngồi trong phòng học nhỏ đó. 

“Hoan nghênh vì sự có mặt trong dự án dạy đọc 

Douglass.” - Giọng tôi hài hước. Tôi đã lấy tên 

ông frederick Douglass

(9)

để đặt tên cho thử thách 

này. Ông là một nhà văn lớn kiêm một chính trị 

gia quyền lực, người cũng giống rommel - được 

sinh trưởng tại đây và thời trẻ, ông cũng từng gặp 

rất nhiều khó khăn trong việc đọc.

(9) Frederick Douglass (1818 - 1895): Một người theo chủ nghĩa 

bãi nô, người tán thành việc mở rộng quyền bầu cử cho phụ nữ. 

Ông còn là một biên tập viên, nhà hùng biện, chính khách và 

người đưa ra chủ trương cải cách ở Mỹ. 

Hạt giống tâm hồn

96

Tôi lấy ra một cuốn sách tập đọc. “Được rồi, 

chúng ta bắt đầu học thôi”. rommel không biết 

cách phát âm các chữ cái, vì thế chúng tôi bắt 

đầu với chữ cái “A”. mỗi tuần, chúng tôi học một 

nguyên âm và một phụ âm. rommel tự nghĩ ra 

cách để ghi nhớ. Với mỗi âm mới, cậu sáng tạo ra 

một nhân vật. Alex - kẻ dùng rìu màu xanh. Iggy 

- con cự đà ngu ngốc. Oscar - con bạch tuộc. Dingo 

- con chó.Cậu vẽ tranh về những nhân vật này và 

dán chúng khắp tường của lớp học. Khi quên một 

âm, cậu lại liếc nhìn tường. Dần dần, cậu học cách 

nối những âm này thành từ.

nhiều tuần sau, rommel cùng tôi tới văn 

phòng của cô Bruton, ở đó rất đông học sinh. 

“Các em, chờ cô một lúc nhé,”- cô nói. rommel 

đứng bên cạnh cô. Cậu bé hắng giọng rồi mở 

cuốn The Foot Book (Cuốn sách về chân)của 

Giáo sư Seuss. Chẳng khác gì vị bộ trưởng uy 

nghiêm, cậu long trọng đọc từng câu trong đó. 

Suốt một tuần, rommel đã chuẩn bị rất kỹ 

lưỡng cho cuộc gặp gỡ với cô Bruton. Khi cậu bé 

đọc xong, cô Bruton đã ôm lấy cậu và nói “Cô rất 

tự hào về em”. rommel tỏra bình thản như thể 

97

Vượt qua thử thách

đó chẳng phải việc gì lớn lao. Sau đó, cô Bruton 

nói rằng: “Cô sẽ gọi điện cho mẹ em và kể cho 

mẹ em nghe về thành tích này”. Đến lúc này thì 

rommel không thể kìm nén thêm nữa. Gương 

mặt cậu rạng rỡ chưa từng thấy.

Khi kỳ nghỉ tới gần, việc luyện đọc của 

rommel tiến triển với tốc độ bất ngờ. Chúng 

tôi chìm ngập trong từ, âm và các câu chuyện, 

rommel tiếp thu tất cả như một người bị bỏ 

đói lâu ngày nay có được miếng ăn. nhưng sau 

tất cả phương pháp nghĩ ra để luyện đọc, tôi 

đã quên một điều không kém phần quan trọng: 

viết. Tôi yêu cầu rommel phải hoàn thành một 

bài viết sau kỳ nghỉ Giáng sinh và nói với cậu 

bé rằng chúng tôi sẽ bắt đầu mỗi buổi học bằng 

cách viết về kỳ nghỉ.

Trong bài viết của rommel, câu đầu tiên do 

chính tay cậu bé viết là “Em thích pa tê”.Tới khi 

tiếp tục đi học sau kỳ nghỉ mùa xuân, cậu bé hoan 

hỉ khoe với tôi rằng cậu đang đọc Harry Potter và 

tên tù nhân ngục Azkaban - cuốn thứ ba trong loạt 

truyện Harry Potter. Tôi yêu cầu cậu viết về những 

gì đọc được. “Trong chương hai, Harry đã quyết 

định bỏ nhà ra đi. Cậu lựa chọn ra đi vì cậu đã hất 

Hạt giống tâm hồn

98

tung dì Marge. Kết quả là cậu gặp Fudge và họ đã 

nói chuyện. Theo em, Harry đã có quyết định sáng 

suốt vì nếu ở lại, cậu chắc chắn sẽ gặp rắc rối”.

Trong một thời gian dài, tôi luôn cho rằng 

cơ hội để học tốt ở trường là không thiếu và lỗi 

là do rommel chưa chịu cố gắng học đọc. nhưng 

thực tế thì chẳng ai trong chúng tôi hiểu được 

niềm khát khao mong mỏi được đọc viết bình 

thường như các bạn của cậu bé. Không phải 

rommel không thể đọc mà đơn giản vì chúng 

tôi đã không dạy cho cậu bé.

- Tyler Currie

99

Vượt qua thử thách

Tình yêu trở lại

Siêng năng như loài ong thôi chưa đủ. 

Điều quan trọng là bạn dốc sức cho việc gì?

- James Thurber

Trên đường lái xe trở lại khu nhà nghỉ 

bên bờ biển, tôi đã tự hứa với chính mình rằng, 

trong vòng hai tuần, tôi sẽ cố gắng trở thành 

một người chồng và một người cha biết yêu 

thương. Chỉ yêu thương thôi, không “nếu”, 

“và” hay “nhưng” gì cả.

Ý tưởng đó chợt đến khi tâm trí tôi đang mải 

mê với lời một nhà tâm lý trên đài phát thanh 

được phát qua chiếc radio lắp sẵn trên xe. Thông 

điệp anh ta đưa ra được trích từ Kinh Thánh 

rằng những người chồng cần biết quan tâm và 

yêu thương vợ mình. nhà tâm lý còn nói: “Tình 

Hạt giống tâm hồn

100

yêu do lý trí của chính ta quyết định. Mỗi người 

có thể lựa chọn người mình yêu thương”. nhìn 

nhận lại bản thân, tôi phải thừa nhận rằng tôi là 

một người chồng ích kỷ và tình yêu giữa chúng tôi 

đang chết dần do sự vô tâm của tôi. Điều đó thể 

hiện ở những việc hết sức vụn vặt như tôi hay càu 

nhàu rằng evelyn chậm chạp; tôi khăng khăng 

đòi bật kênh truyền hình mà tôi muốn xem; tôi 

ném những tờ báo cũ đi dù biết rằng evelyn vẫn 

muốn đọc. Vâng, trong hai tuần, điều đó phải 

thay đổi.

Và thực sự mọi thứ đã thay đổi, thay đổi 

ngay từ khi tôi hôn evelyn ở cửa rồi nhẹ nhàng 

cất lời khen: “Em mặc chiếc áo len màu vàng 

này rất đẹp đấy”.

“Ôi Tom, anh cũng nhận ra sao!”- Cô ấy 

thốt lên đầy ngạc nhiên và hạnh phúc. Đâu đó 

trên gương mặt evelyn xen lẫn chút khó hiểu.

Sau một chuyến đi dài, tôi muốn ngồi nghỉ và 

đọc sách, nhưng evelyn lại gợi ý đi dạo trên bãi 

biển cùng cô ấy. ngay lập tức, tôi từ chối, nhưng 

sau đó tôi nghĩ “Cả tuần nay Evelyn đã phải ở đây 

một mình cùng bọn trẻ, bây giờ cô ấy chỉ muốn 

những phút giây riêng tư bên mình”. nghĩ rồi, tôi 

101

Vượt qua thử thách

đứng lên cùng cô ấy đi dạo dọc bờ biển trong khi 

bọn trẻ mải mê thả diều.

Và mọi việc cứ thế tiếp diễn. Hai tuần tôi 

không gọi điện đến công ty đầu tư ở phố wall 

dù tôi làm giám đốc, thay vào đó, chúng tôi tới 

thăm viện bảo tàng (nơi mà trước đây tôi từng 

rất ghét đến). Tôi cố gắng không phàn nàn tiếng 

nào khi sự chuẩn bị của evelyn khiến cả hai trễ 

giờ hẹn hò ăn tối. Thư giãn và hạnh phúc, đó là 

cảm giác mà tôi có được trong và sau kỳ nghỉ. 

Tôi tự hứa với mình rằng tôi không được quên 

rằng mình đang lựa chọn yêu thương.

Và một chuyện khá hài hước đã xảy đến 

với thử nghiệm của tôi. Cho đến bây giờ tôi và 

evelyn vẫn còn bật cười khi nhớ về nó. Trong 

đêm cuối cùng ở nhà nghỉ, khi đang chuẩn bị đi 

ngủ thì evelyn nhìn tôi, vẻ mặt đầy lo lắng.

- Chuyện gì vậy em? - Tôi hỏi cô ấy.

- Tom…- evelyn nói, giọng đầy căng thẳng. - 

Anh có biết điều gì đang xảy đến với em không?

- Ý em là sao?

- À, ... thì về lần khám bệnh vài tuần trước... 

bác sĩ... ông ấy có nói gì với anh về em không? 

Hạt giống tâm hồn

102

Tom, anh thật tốt với em... có phải em sắp chết 

không?

Phải mất một phút chúng tôi cùng im lặng, 

sau đó, tôi phá lên cười.

- Không em yêu ạ! - Tôi nói rồi ôm cô ấy vào 

lòng. - em sẽ không chết. Chỉ là anh đang bắt 

đầu thực sự sống thôi!

- Tom Anderson

103

Vượt qua thử thách

Tôi sẽ làm được

Chúng ta thường xuýt xoa trước thành tích 

của những người hùng mà quên mất rằng 

chúng ta cũng là anh hùng trong mắt 

người khác.

- Hellen Hayers

Không đợi đến khi rời khỏi nhà Trắng

(10)

để 

trở về với cuộc sống đời thường, người thân trong 

gia đình mới nhận thấy những vấn đề bất ổn ở 

tôi. Suốt 14 năm trước đó tôi liên tục phải dùng 

thuốc để chữa trị chứng đau nhức dây thần kinh, 

bệnh viêm khớp, chứng co thắt cơ ở cổ, thêm vào 

đó là ca phẫu thuật vú vào năm 1974. Trước hàng 

loạt thuốc được kê, cơ thể tôi tự hình thành khả 

năng chịu thuốc rất cao, chỉ cần một ngụm rượu 

nhỏ uống sau khi dùng thuốc cũng có thể khiến 

tôi chếnh choáng không đứng vững.

(10) Tác giả bài viết này là Betty Ford, phu nhân của Tổng thống 

Gerald Rudolph Ford (nhiệm kỳ 1974 -1977). 

Hạt giống tâm hồn

104

mùa thu năm 1977, tôi tới mátxcơva để biểu 

diễn vở ba lê Chú lính gỗ do đài truyền hình tổ 

chức. Sau đó, có những lời bình luận không hay 

về bài biểu diễn của tôi, rằng tôi cứ đứng trân 

trân trên sân khấu, mắt ngơ ngác còn lưỡi thì 

như cứng lại. Jerry và các con tôi rất lo lắng 

nhưng tôi không biết chuyện gì đang xảy ra và 

tôi đã thay đổi thế nào. Chỉ đến bây giờ tôi mới 

biết rằng sau chuyến đi nga, tôi bắt đầu mắc 

chứng đãng trí.

Cuối cùng, con gái tôi - Susan - đã bàn bạc về 

tình trạng của tôi với bác sĩ. Ông ấy khuyên gia 

đình tôi áp dụng phương pháp can thiệp trực tiếp. 

Trước đây, người ta cho rằng đối với một người 

nghiện rượu hoặc quá phụ thuộc vào thuốc, hãy 

để họ nếm trải tình trạng tồi tệ nhất, có thế tự 

bản thân họ mới quyết tâm chữa trị và quá trình 

điều trị sau đó mới đạt hiệu quả. nhưng giờ đây, 

khoa học hiện đại đã chứng minh rằng gia đình 

và những người thân cận của bệnh nhân đóng 

một vai trò quan trọng trong việc giúp đỡ người 

bệnh. Với biện pháp mới này, tỷ lệ khỏi bệnh gia 

tăng đáng kể.

Trong lúc Jerry đang có chuyến công tác 

105

Vượt qua thử thách

ở phía Đông, bác sĩ, Susan và thư ký của tôi 

- Caroline Convetry, đã họp nhau lại trong 

phòng khách và bắt đầu gạn hỏi tôi. Họ bắt đầu 

bằng việc khuyên tôi nên từ bỏ mọi loại thuốc 

và rượu. Điều này khiến tôi hết sức buồn bã 

và giận dữ. ngay khi mọi người ra về, tôi liền 

gọi điện thoại cho một người bạn và than phiền 

rằng họ đã can thiệp quá sâu vào cuộc sống 

riêng tư của tôi. (Tôi không nhớ cuộc gọi, sau 

này người bạn ấy đã kể lại cho tôi).

một buổi sáng thứ Bảy, ngày mồng một tháng 

Tư, tôi đang định gọi điện thoại cho con trai mike 

và vợ của nó - Gayle, ở Pittsburgh thì cánh cửa 

chính bật mở và rồi chúng bước vào cùng toàn thể 

gia đình. Tôi bắt đầu lo lắng vì cho rằng chúng 

tập trung lại là do tôi bị ốm. Chúng tôi ôm hôn 

nhau rồi cùng bước vào phòng khách, ở đây bọn 

trẻ lại gạn hỏi tôi thêm lần nữa. Tất cả đều tỏ ra 

rất nghiêm túc. Chúng còn đưa theo đại tá Joe 

Pursch - vị bác sĩ quân y hiện đứng đầu Dịch vụ 

phục hồi chức năng cho những người nghiện rượu 

và thuốcở Long Beach.

Tôi ngỡ ngàng. mike và Gayle nói chúng 

muốn có con, vì vậy chúng muốn tôi phải thật 

Hạt giống tâm hồn

106

khỏe mạnh để có thể tự chăm lo cho bản thân 

mình. Jerry nhắc lại những lần tôi ngủ gật trên 

ghế và những bài phát biểu mà tôi bỗng quên 

giữa chừng. Steve thì nhắc lại chuyện từng xảy 

ra một tuần trước đó, khi nó cùng người bạn 

gái tới nấu bữa tối cho tôi nhưng tôi lại quên, 

không tới bàn ăn đúng giờ. Steve kể: “Lúc đấy, 

mẹ mải mê ngồi xem ti vi và còn uống rượu nữa 

chứ, một cốc, hai cốc, rồi ba cốc. Mẹ khiến con 

thực sự đau lòng”.

Tim tôi nhói đau. Bọn trẻ khiến tôi bị tổn 

thương. rồi tôi khóc. nhưng tôi vẫn đủ minh 

mẫn để nhận ra rằng không phải chúng đến để 

đay nghiến, chỉ trích tôi mà chúng có mặt ở đây 

là vì yêu thương và muốn giúp đỡ tôi.

Tôi kiên quyết bác bỏ mọi lời giải thích 

rằng rượu là nguyên nhân dẫn đến căn bệnh 

của tôi và chỉ dám thừa nhận rằng tôi đã dùng 

thuốc quá nhiều. Đại tá Pursch an ủi tôi là mọi 

chuyện không có gì nghiêm trọng cả. Ông đưa 

cho tôi cuốn Phương pháp cai rượurồi bảo tôi 

đọc, ông đã thay từ “chất gây nghiện”bằng từ 

“rượu”.Khi một liều thuốc an thần hoặc một 

ly rượu martini có tác dụng an thần tương tự 

107

Vượt qua thử thách

nhau thì bạn cũng có thể dùng chung một cuốn 

sách cho cả hai vấn đề: rượuvà thuốc. Và khi tôi 

nói “thuốc”thì điều đó có nghĩa là tôi đang nói 

về những loại dược phẩm đã được kiểm duyệt 

và được bác sĩ kê toa đàng hoàng.

Thực tế, tôi bắt đầu lạm dụng thuốc như 

vậy kể từ khi nghe lời khuyên rằng hãy uống 

thuốc trước khi bệnh tật ghé thăm bạn. Tôi 

uống thuốc giảm đau, uống thuốc để dễ ngủ 

và uống cả thuốc an thần. ngày nay, các bác sĩ 

mới nhận ra nhiều hiểm họa từ việc lạm dụng 

thuốc như vậy, trước đó nhiều bác sĩ vẫn tỏ ra 

tin tưởng và kê thuốc theo cách này. 

Hai ngày sau sinh nhật lần thứ 60 của tôi, 

tôi nhập viện ở Long Beach. mặc dù đủ khả 

năng để chọn một trung tâm y tế tư sang trọng 

nhưng tôi không làm thế. Tôi nghĩ, sẽ tốt hơn 

nếu tôi điều trị ở trung tâm y tế cộng đồng thay 

vì lánh mình trong khu phòng khám xa hoa 

kia. Thêm vào đó, tôi sẽ công bố cho báo chí biết 

tình trạng dùng thuốc quá lâu của mình khi tôi 

được chăm sóc an toàn tại đây.

Đại tá Pursch gặp tôi ở tầng bốn rồi đưa 

tôi tới một căn phòng có bốn giường bệnh. Tôi 

Hạt giống tâm hồn

108

hơi do dự. Trước nay tôi vẫn muốn được riêng 

tư hơn. Có lẽ tôi sẽ không đăng ký vào đây và 

không công khai tình trạng của mình nữa. 

nhưng lúc đó, đại tá Pursch đã xử lý tình huống 

rất khéo léo. Ông nói: “Nếu bà muốn ở một căn 

phòng riêng thì tôi sẽ chuyển tất cả các nữ bệnh 

nhân này ra khỏi đây…”. Ông ấy dồn tôi vào 

thế bí bằng cách cho tôi toàn quyền quyết định.

“Không, không, ý tôi không phải như vậy!”- 

Tôi gạt đi một cách vội vã và ngượng ngập. một 

giờ sau, tôi đã yên vị trong căn phòng cùng ba 

nữ bệnh nhân khác và thông cáo của tôi cũng 

được tuyên bố cho giới truyền thông.

ngày 15 tháng 4, ngày cuối trong tuần đầu 

tiên ở Long Beach, Steve - con trai tôi, đã trả 

lời một phóng viên khi bị anh ta săn đón ngoài 

bệnh viện rằng tôi phải đấu tranh trước tác hại 

của cả thuốc lẫn rượu. Tôi không thể vui nổi. 

Thậm chí tôi còn chưa kịp chuẩn bị tinh thần 

để chấp nhận điều ấy. Cả tuần qua tôi chỉ đề 

cập tới thuốc và mọi người đều gật đầu tỏ vẻ 

thông cảm kia mà.

năm ngày sau, một cuộc gặp gỡ tại văn 

phòng đại tá Pursch diễn ra. Jerry và tôi cũng 

109

Vượt qua thử thách

có mặt tại đó cùng một số bác sĩ khác. Họ nói 

với tôi rằng tôi nên công khai thừa nhận mình 

nghiện rượu. nhưng tôi từ chối. “Tôi không 

muốn chồng tôi phải xấu hổ.”- Tôi trả lời.

“Bà đang cố gắng lẩn tránh bằng cách viện 

dẫn chồng bà làm lý do thôi.” - Đại tá Pursch 

nói. “Tại sao bà không hỏi ông ấy xem ông ấy có 

cảm thấy xấu hổ không khi bà thừa nhận mình 

nghiện rượu?”.

Câu nói của ông ấy khiến tôi bật khóc. Khi 

Jerry dìu tôi trở lại phòng bệnh, tôi vẫn nức nở 

như muốn nghẹt thở. Tôi không bao giờ muốn 

khóc như vậy một lần nữa. Điều đó thật kinh 

khủng. nhưng khi tất cả qua đi, tôi bỗng cảm 

thấy khuây khỏa lạ thường.

Đêm hôm đó, nằm trằn trọc trên giường, 

tôi đã viết một thông cáo khác: “Tôi nhận thấy 

tôi không chỉ lạm dụng thuốc để xoa dịu chứng 

viêm khớp mà tôi còn nghiện rượu. Tôi mong 

rằng phương pháp điều trị này cùng sự giúp 

đỡ tận tâm của các bác sĩ ở đây sẽ giúp tôi vượt 

qua những khó khăn hiện tại. Tôi làm điều này 

không chỉ cho cá nhân tôi mà còn cho những 

bệnh nhân khác đang có mặt tại đây”. Viết được 

Hạt giống tâm hồn

110

những dòng chữ như vậy quả là một bước tiến 

lớn đối với tôi, nhưng nó chỉ là một trong rất 

nhiều bước tiến khác mà tôi sẽ thực hiện sau 

này.

nói về lý do tại sao tôi không thừa nhận 

rằng mình nghiện rượu, đó là vì mức độ nghiện 

của tôi không rõ ràng. Đúng là tôi từng phải 

chuẩn bị trước các bài phát biểu và có quên 

một số cuộc điện thoại; đúng là tôi từng ngã 

trong phòng tắm và bị gẫy ba chiếc xương 

sườn, nhưng tôi chưa bao giờ uống rượu để giải 

khuây, chưa bao giờ uống rượu một mình. Tôi 

chưa từng giấu giếm rượu trong nhà vệ sinh. 

Tôi cũng chưa từng thất hứa, tôi chưa từng lái 

xe khi say xỉn. Và tôi cũng chưa bao giờ mất 

kiểm soát đến nỗi say sưa ở một nơi xa lạ trong 

thành phố.

Tôi rất yêu mến những người bạn cùng 

phòng ở Long Beach. Tất cả chúng tôi đều gọi 

nhau thân thiết bằng tên thật. Khi phải đương 

đầu với nỗi sợ hãi và sự đau đớn do tác hại của 

chất gây nghiện, chúng tôi nắm chặt tay nhau.

mỗi ngày, khi đồng hồ điểm 6 giờ sáng, tôi 

vội thức dậy, thu dọn giường ngủ, nhâm nhi 

111

Vượt qua thử thách

một cốc cà phê rồi ra ngoài tập hợp theo hiệu 

lệnh để điểm danh. (Dù thế nào đi nữa thì tôi 

cũng đang ở trong quân đội!). Tiếp theo là công 

việc dọn dẹp, mỗi người chúng tôi đảm nhận 

một công việc quản gia. Thông thường, 8 giờ 

sáng là giờ“gặp gỡ bác sĩ”. Đó là khoảng thời 

gian bệnh nhân được trao đổi chuyện trò cùng 

bác sĩ, hầu hết các bác sĩ đều là viên chức trong 

quân đội. Họ được đào tạo để nhận biết triệu 

chứng nghiện và họ không được phép sử dụng 

thuốc để giải quyết vấn đề. 

Buổi sáng, vào những lúc không phải tới gặp 

bác sĩ, tôi thường tham gia lớp trị liệu theo nhóm 

vào lúc 8 giờ 45 và một nhóm khác ngay sau bữa 

trưa. Sau bữa trưa, chúng tôi được nghe thuyết 

giảng hoặc xem phim, sau đó là một hoạt động 

khác. mỗi nhóm gồm sáu hoặc bảy bệnh nhân và 

một cố vấn viên. Ở đây, các thành viên sẽ cảm 

nhận được sự ấm áp, nhận được những lời động 

viên chân tình và tình đồng đội. Chính những 

tình cảm ấy khiến cuộc sống của chúng tôi vui 

vẻ, nhẹ nhàng hơn. nhóm của tôi gồm một thanh 

niên hai mươi tuổi (một thợ cơ khí chuyên sửa 

máy bay biết uống rượu từ năm lên tám), một 

nhân viên trẻ (đã kết hôn hai lần và hai lần ly dị) 

Hạt giống tâm hồn

112

và một tu sĩ (nghiện thuốc và rượu, đầu óc không 

minh mẫn).

Ban đầu, tôi cảm thấy rất miễn cưỡng khi 

tham gia các hoạt động này. Tôi không thoải 

mái và cũng không muốn trò chuyện. rồi một 

ngày, một người phụ nữ đã chia sẻ với tôi rằng 

cô ấy không nghĩ việc cô ấy uống rượu là vấn 

đề lớn. những lời nói ấy khiến tôi rất xúc động 

và cảm thông. “Tôi là Betty”- Tôi nói. - “Tôi 

nghiện rượu và tôi biết việc đó khiến gia đình tôi 

rất đau lòng”.Tôi đã nói những lời nói tự chính 

lòng mình mà tôi cũng không thể tin được. Tôi 

đang run lên; chính tay tôi đã xé bỏ lớp vỏ bọc 

chống đối mà tự tôi đã khoác lên mình.

Tất cả tâm sự trong nhóm đều được giữ kín. 

Chúng tôi có thể thoải mái thừa nhận việc mình 

từng phá hỏng xe ô tô, hủy hoại lá gan, làm hỏng 

hàm răng, phá vỡ cuộc hôn nhân và ước mơ của 

cả đời mình. Các thành viên trong nhóm sẽ chỉ 

gật đầu và chia sẻ; sẽ không còn cảm giác đơn 

độc. Tuy nhiên sau đó, mọi chuyện vẫn thật tệ 

hại, chúng tôi vẫn có thể tự lừa gạt bản thân, 

nguyền rủa chính mình và căm giận bác sĩ.

Cuối cùng, điều quan trọng là chúng tôi phải 

113

Vượt qua thử thách

tự chịu trách nhiệm về cuộc sống của mình. Sau 

khi nhập viện, tôi nhận được rất nhiều hoa và thư 

từ của những người quan tâm. rất nhiều người 

tốt bụng đã động viên tôi. Tờ báo Washington 

Postđã đăng tải một bài xã luận viết rằng thái độ 

chân thành của tôi khi đề cập tới cuộc phẫu thuật 

vú đã truyền niềm tin cho “rất nhiều bệnh nhân 

và những người có nguy cơ mắc căn bệnh ung thư 

vú”. Không những thế, tờ báo còn tán dương tôi 

vì đã công khai thừa nhận việc tôi nghiện rượu 

và thuốc: “Bất kể sự giày vò về tinh thần và tâm 

lý cùng những đau đớn về thể xác, bà vẫn quyết 

tâm vượt qua. Và điều đáng khâm phục hơn là bà 

đã không sợ hãi hay xấu hổ khi thẳng thắn thừa 

nhận sự thực đó”.

Thầm cảm ơn tờ báo vì những lời khen tặng 

tốt đẹp nhưng tôi tự cảm thấy mình không xứng 

đáng. Tôi từng sợ hãi và cảm thấy xấu hổ. Tôi 

cũng từng quằn quại trong nỗi cô đơn, sự buồn 

chán, tức giận và thiếu niềm tin. Dưới đây là một 

minh chứng trong trang nhật ký được viết ngày 

21 tháng 4 ở Long Beach mà tôi vẫn còn giữ.

Bây giờ phải đi ngủ thôi. Những chiếc chăn 

len rách nát chết tiệt này. Chả hiểu sao mình 

Hạt giống tâm hồn

114

lại chui vào cái chốn đáng ghét này, đáng ghét 

không chỉ bởi những cái chăn. Chương trình 

này liệu có ích lợi gì với những người đã bước 

sang tuổi 60 như mình? Mình đang làm cái 

quái gì ở đây thế này? Thậm chí, mình lại còn 

bắt đầu nói chuyện huyên thuyên như mấy tay 

thủy thủ nữa chứ. Mình có thể yêu cầu được ra 

khỏi đây nhưng mình không nên làm thế. Ôi 

mình muốn thoát khỏi chốn này quá. Lúc này 

mình chỉ muốn khóc thôi.

Chính vào lúc tôi buồn chán, không thèm cố 

gắng nữa thì mọi chuyện lại chuyển biến theo 

chiều hướng tốt đẹp hơn. Trước đó tôi chưa 

từng gặp gỡ những con người này, nhưng ở đây 

chúng tôi cùng nhau chia sẻ và động viên nhau 

cố gắng hơn.

Tới cuối đợt điều trị ở Long Beach, tôi đã cởi 

mở nói chuyện với các thành viên trong nhóm. 

Chúng tôi là nhóm thứ sáu nên tôi gọi nhóm mình 

là Đội Sáu. Trong lòng tôi, họ có một vị trí đặc biệt 

quan trọng không thể diễn tả thành lời. Tôi bắt 

đầu khóc. một thành viên trong nhóm trao tôi 

chiếc khăn giấy và nói: “Bây giờ thì chúng cháu 

chắc rằng cô tốt hơn rồi”.

115

Vượt qua thử thách

Chẳng dễ gì có được sự thanh thản trong 

cuộc sống, nhưng tôi đang từng bước tiến tới 

điều đó. Tôi không còn muốn uống rượu nữa, 

điều này khiến tôi cảm thấy nhẹ nhõm hơn rất 

nhiều. Bệnh viện eisenhower ở Palm Springs 

đang lên kế hoạch một chương trình rất thiết 

thực cho những bệnh nhân nghiện và tôi hy 

vọng được tham gia để giúp đỡ mọi người. Đó là 

phương pháp trị liệu hữu hiệu nhất có thể.

Tôi biết, có rất nhiều người phụ thuộc vào 

chất gây nghiện như tôi. nhiều phụ nữ nghiện 

rượu mà không ai biết, chỉ đến khi mọi người 

thẳng thắn gạn hỏi hoặc khi chính họ đã suy sụp 

cả tinh thần lẫn thể chất thì mọi chuyện mới vỡ 

lở. nhiều nữ doanh nhân thành đạt, nhiều nữ 

lãnh đạo thay vì dùng những ly trà đá, hay cà 

phê, họ lại dùng rượu Vodka để giúp mình tỉnh 

táo và hứng khỏi hơn trong công việc. Dần dần, 

khi đã bị phụ thuộc vào những chất gây nghiện 

này thì việc dứt bỏ nó quả là khó khăn.

Tôi thực sự biết ơn đại tá Pursch và những 

người bạn tôi có được ở Long Beach. Chính kinh 

nghiệm và sự quan tâm của họ đã tiếp thêm sức 

mạnh cho tôi, giúp tôi thêm quý trọng bản thân. 

Hạt giống tâm hồn

116

Tôi tin rằng còn nhiều điều phía trước đáng để 

tôi học hỏi, vì vậy tôi sẽ nỗ lực hết mình và mở 

rộng vòng tay chào đón chúng. Tôi sẽ làm được!

- Betty Ford

117

Vượt qua thử thách

Buổi lễ tốt nghiệp 

của Maya(11)

Tôi biết, thế giới này đầy rẫy 

những khó khăn và bất công, 

nhưng tôi nghĩ sống lạc quan 

cũng quan trọng không kém 

việc nhìn thẳng vào hiện thực 

khắc nghiệt.

- Oscar Hammerstein II

những ngày cuối năm học 1940, sự hào 

hứng lộ rõ trên từng gương mặt những đứa trẻ 

da đen ở Stamps. Đây là thời điểm tốt nghiệp 

của lớp đàn anh và các học sinh năm thứ 3 sẽ kế 

thừa chỗ ngồi của các anh chị lớp trước. Chúng 

hùng dũng bước đi khiến học sinh lớp dưới 

cũng cảm thấy căng thẳng. nhưng, sự thay đổi 

(11) Maya Angelou (1928 - ): Nữ thi sĩ nổi tiếng người Mỹ da đen.

Hạt giống tâm hồn

118

ở những học sinh sắp tốt nghiệp là rõ hơn cả. 

ngay đến cả các giáo viên cũng phải ngạc nhiên 

trước sự trầm lắng và chững chạc lạ thường này.

Không giống những trường học của người da 

trắng ở Stamps, trường đào tạo Hạt Lafayette 

mang một dáng vẻ riêng - không bãi cỏ, không 

hàng rào, không sân tennis. Hai tòa nhà của 

trường được xây dựng trên một ngọn đồi xấu 

xí. một phần diện tích lớn mở rộng về phía trái 

của trường được sử dụng luân phiên làm sân 

tập bóng rổ và bóng chày. những chiếc vòng 

tròn han gỉ trên mấy cây cột đung đưa chính là 

những dụng cụ giải trí lâu đời của trường.

Giữa khu vực lổn ngổn sỏi đá chỉ loáng 

thoáng đâu đó bóng mát của mấy cây hồng 

vàng, học sinh cuối cấp đang dạo bước. Chúng 

dường như chưa sẵn sàng chia tay trường cũ, 

những con đường quen thuộc, những lớp học 

thân thương. Trong số những học sinh này, 

chỉ một số nhỏ tiếp tục học lên đại học, còn đại 

đa số sẽ trở thành những thợ mộc, nông dân, 

thủy thủ, thợ xây, hầu bàn, đầu bếp, hoặc bảo 

mẫu. Tương lai đầy khó nhọc chờ đợi phía trước 

khiến chúng khó lòng tận hưởng trọn vẹn niềm 

vui của ngày lễ tốt nghiệp. 

119

Vượt qua thử thách

Trong khi đó, tại nhà, tôi đang đắm mình 

trong niềm vui - niềm vui của một cô gái chuẩn 

bị đón ngày trọng đại, niềm vui được là trung 

tâm của mọi sự chú ý. Các bạn gái trong lớp 

tôi sẽ mặc bộ váy vải bông sọc màu vàng trong 

buổi lễ tốt nghiệp còn chiếc váy của tôi đã được 

mẹ trang trí đẹp mắt bằng những nếp gấp chéo 

rất khéo. Tôi tin chắc mình sẽ rất đáng yêu 

nên không còn bận lòng với việc tôi chỉ mới 12 

tuổi và đang là học sinh lớp tám sắp tốt nghiệp 

trường phổ thông nữa.

Ở lớp, tôi luôn dẫn đầu về thành tích học tập, 

vì vậy tôi trở thành một trong những học sinh 

đầu tiên được vinh danh trong buổi lễ mừng tốt 

nghiệp. nhưng Henry reed - cậu bạn nhỏ thó 

có đôi mắt to sâu, mới là người đại diện cho học 

sinh toàn trường đọc diễn văn tạm biệt. Học kỳ 

nào, cậu ấy và tôi cũng đạt điểm cao. Thường 

thì điểm của cậu ấy cao hơn tôi một chút. Tuy 

vậy, tôi không lấy thế làm thất vọng, trái lại, 

tôi cảm thấy vui khi cả hai chúng tôi cùng chia 

sẻ vị trí dẫn đầu lớp. Trong giao tiếp, cậu ấy rất 

nhã nhặn với những người lớn tuổi, nhưng trên 

sân chơi, cậu ấy luôn lựa chọn những trò chơi 

Hạt giống tâm hồn

120

nhiều kịch tính nhất. Tôi rất ngưỡng mộ reed. 

những người có thể chiếm được cảm tình của 

cả người lớn và trẻ nhỏ như vậy thật đáng phục.

Vài tuần trước ngày tốt nghiệp, trường tôi 

diễn ra rất nhiều hoạt động sôi nổi. một nhóm 

học sinh lớp dưới diễn kịch. người ta có thể 

nghe thấy tiếng học sinh tập khiêu vũ và ca hát 

trong khắp các phòng học. nữ sinh lớp lớn hơn 

được giao nhiệm vụ làm thức ăn cho đêm lễ hội. 

mùi thơm của gừng, quế, hạt nhục đậu khấu 

và sô-cô-la phảng phất khắp tòa nhà. Trong các 

phân xưởng, các nam sinh mải miết tay rìu tay 

cưa xẻ gỗ dựng sân khấu.

Cuối cùng thì ngày quan trọng nhất cũng 

tới. Tôi nhỏm dậy khỏi giường, mở toang cửa 

sổ phía sau để quan sát mọi vật rõ hơn. những 

tia nắng tinh khôi len qua khe cửa. Chắc chắn 

chỉ vài giờ nữa thôi, nắng vàng sẽ trải đều khắp 

nơi. Khoác hờ chiếc áo choàng, trong khi đôi 

chân vẫn để trần, tôi đắm mình dưới ánh nắng 

ấm áp và cầu nguyện: Lạy Chúa, dù cho con 

đã mắc phải bất cứ lỗi lầm gì đi nữa cũng xin 

Người để con được sống và tận hưởng hết ngày 

hôm nay.

121

Vượt qua thử thách

Anh trai tôi, Bailey, bước vào rồi trao cho tôi 

một cái hộp được bọc cẩn thận bằng giấy Giáng 

sinh rất đẹp. Anh ấy nói rằng để có được món 

quà này, anh ấy đã phải dành dụm tiền trong 

rất nhiều tháng. Đó là bản photo có bìa da mềm 

tuyển tập thơ của nhà thơ edgar Allan Poe. Cả 

hai anh em cùng đứng dậy bước xuống đi dọc 

những luống cây trong vườn, đất mềm mại mát 

lành giữa những ngón chân khiến tôi chợt liên 

tưởng đến những dòng thơ buồn nhưng diễm lệ.

Trong nhà, mẹ tôi đã làm bữa sáng ngày 

Chủ nhật mặc dù hôm nay mới chỉ là thứ Sáu. 

Sau khi cả nhà cầu nguyện xong, tôi mở mắt ra 

thì thấy cái đồng hồ chuột mickey trên đĩa của 

mình. Tất cả như một giấc mơ. mọi thứ diễn ra 

thật suôn sẻ. Gần tối, tôi xúng xính trong bộ 

váy đẹp nhất. Bộ váy vừa vặn một cách hoàn 

hảo. mọi người khen rằng tôi chẳng khác nào 

một tia nắng tinh khôi.

Trước khi bước vào trường, tôi gia nhập vào 

nhóm “những học sinh xuất sắc”của lớp sắp tốt 

nghiệp. Các bạn nữ đều bới tóc ra sau, mặc váy 

mới và mang vớ một cách chỉn chu; thêm vào đó 

Hạt giống tâm hồn

122

là những chiếc khăn tay sạch đẹp và những chiếc 

túi nhỏ điệu đàng. Tất cả đều được may tại nhà. 

Lòng tôi tràn ngập cảm giác náo nức.

Ban nhạc của trường đang tập hợp diễu 

hành, tất cả các lớp đều ngồi trong khán phòng 

chật cứng theo sự sắp xếp trước đó. Chúng tôi 

đứng phía trước dãy ghế đã được chỉ định để 

hát quốc ca, sau đó đọc lời cam kết trung thành 

với Tổ quốc.

Sau đó, chúng tôi vẫn đứng trang nghiêm 

để hát vang bài hát mà người dân da đen chúng 

tôi gọi là bài quốc ca negro. nhưng đúng lúc đó, 

người chỉ huy hợp xướng và thầy hiệu trưởng 

lại ra hiệu cho chúng tôi ngồi xuống. “Thật khó 

chịu”- Tôi thầm nghĩ. Trong lúc lóng ngóng 

tìm ghế ngồi cho mình, tôi chợt có linh tính về 

điều gì đó không hay sắp xảy ra.

Sau khi lên tiếng chào mừng các bậc phụ 

huynh và đông đảo bạn bè đã tới dự buổi lễ, thầy 

hiệu trưởng mời vị mục sư Tin lành Baptist lên 

làm lễ để mọi người cầu nguyện. Khi thầy hiệu 

trưởng trở lại sân khấu, giọng nói của ông thay 

đổi hẳn. Thầy nói những điều mơ hồ về tình 

bạn của những người tốt bụng đối với những 

123

Vượt qua thử thách

người kém may mắn. Giọng thầy như muốn 

vỡ òa. nhưng rồi thầy hắng giọng và tiếp tục 

nói: “Vị khách mời đáng kính sẽ đọc bài diễn 

văn cho lễ phát bằng của chúng ta tối nay đến 

từ Texarkana. Nhưng vì lịch trình đoàn tàu có 

một số thay đổi bất ngờ nên theo như thông báo, 

ông sẽ tới phát biểu một vài lời rồi phải đi ngay. 

Tôi xin trân trọng giới thiệu tới các bạn: Thầy 

Edward Donleavy”.

nhưng không phải một người mà là hai 

người đàn ông da trắng bước ra từ cánh cửa 

đằng sau sân khấu. người thấp hơn bước tới 

bục dành cho diễn giả còn người đàn ông cao 

lớn chưa được giới thiệu bước tới phía ghế ngồi 

ở trung tâm - ghế ngồi của thầy hiệu trưởng, rồi 

ngồi xuống. Thầy hiệu trưởng nhún người, hít 

một hơi thật sâu. Cuối cùng vị mục sư Baptist 

đã nhường cho ông chiếc ghế của mình rồi rời 

khỏi sân khấu. Không khí lúc này có vẻ căng 

thẳng hơn bình thường.

Ông Donleavy nói với chúng tôi về những 

thay đổi tuyệt vời mà những đứa trẻ da đen ở 

Stamps như tôi sắp được hưởng. Trường Trung 

tâm (dĩ nhiên, trường của người da trắng được 

Hạt giống tâm hồn

124

gọi là trường Trung tâm) đã thuê được một 

họa sĩ nổi tiếng ở Little rock tới để dạy vẽ cho 

học sinh trong trường. Các học sinh đó còn 

sắp có những chiếc kính hiển vi mới nhất cùng 

các thiết bị hóa học tân tiến nhất cho phòng 

thí nghiệm. Sau những lời mào đầu đó, ông 

Donleavy không để tôi và mọi người phải tò 

mò lâu về người đã đưa những tiến bộ này tới 

trường phổ thông trung tâm. Và ông cũng nhấn 

mạnh rằng toàn thể học sinh ngồi đây cũng sẽ 

được hưởng những tiến bộ chung mà ông đã lên 

kế hoạch sẵn.

Ông kể ông đã nói với các cán bộ cấp cao 

rằng một trong những trung vệ phòng ngự 

xuất sắc nhất ở trường Đại học Arkansas 

Agriculture, mechanical and normal (Am&n) 

đã tốt nghiệp từ trường đào tạo Hạt Lafayette. 

Ông tiếp tục nói về niềm tự hào khi “một trong 

những cầu thủ bóng rổ giỏi nhất ở trường Đại 

học Fisk đã có bước khởi đầu từ trường đào tạo 

Hạt Lafayette”.

Ông còn kể nhiều điều khác. nếu những đứa 

trẻ da trắng sẽ có cơ hội trở thành Galileo

(12)

, 

(12) Galileo Galilei (1564 – 1642): Nhà vật lý, toán học và thiên 

văn học người Ý. 

125

Vượt qua thử thách

marie Curie

(13)

, edison

(14)

hay Gauguin

(15)

thì 

những bé trai ở đây (bé gái không được nhắc tới) 

hãy cố gắng trở thành Jesse Owens

(16)

và Joe 

Louis

(17)

. Đúng là Owens và Joe Louis là những 

anh hùng vĩ đại của người da đen, nhưng người 

đàn ông da trắng kia có quyền gì mà dám khẳng 

định rằng đó sẽ là hai người hùng duy nhấtcủa 

chúng tôi? Ai dám nói rằng để trở thành nhà 

khoa học, Henry reed phải làm việc giống như 

George washington Carver

(18)

- một người mỹ 

(13) Marie Curie (1867 – 1934): Nhà hóa học người Pháp gốc Ba 

Lan đã hai lần nhận giải Nobel (Vật lý năm 1903 và Hóa học năm 

1911). Bà đã thành lập Viện Curie ở Paris và Warszawa.

(14) Thomas Alva Edison (1847 - 1931): Nhà phát minh và kinh 

doanh người Mỹ. Ông đã cho ra đời khoảng 1.300 phát minh 

có ảnh hưởng lớn đến cuộc sống con người trên toàn thế giới; 

trong số đó nổi tiếng nhất là việc phát minh ra bóng đèn điện và 

máy quay đĩa.

(15) Eugène Henri Paul Gauguin (1848 - 1903): Họa sĩ hàng đầu 

của trường phái Hậu - Ấn tượng.

(16) Jesse Owens (1913-1980): Vận động viên điền kinh nổi 

tiếng thế giới.

(17) Joe Louis (1914-1981): Võ sĩ huyền thoại trong làng quyền 

anh hạng nặng trên thế giới. Ông được đánh giá là một trong 

mười võ sĩ vĩ đại nhất của lịch sử quyền anh.

(18) George Washington Carver (1864 -1943): Nhà khoa học, nhà 

thực vật học, nhà sư phạm và nhà sáng chế người Mỹ. Những 

nghiên cứu và thành quả mà ông tìm ra đã tạo ra cuộc cách 

mạng cho nền nông nghiệp ở phía Nam Hoa Kỳ.

Hạt giống tâm hồn

126

gốc Phi, mới có thể mua được một chiếc kính 

hiển vi rẻ tiền? 

Thầy Donleavy đang tranh cử và ông đang 

cố gắng thuyết phục các bậc phụ huynh rằng 

nếu ông giành thắng lợi, chúng tôi sẽ có sân 

chơi đàng hoàngduy nhất dành cho người da 

màu ở khu vực Arkansas. Bên cạnh đó, chúng 

tôi cũng sẽ có những thiết bị mới cho tòa nhà 

kinh tế gia đình và các phân xưởng.

những từ ngữ khó chịu của người đàn ông 

này bị mọi người tảng lờ chẳng khác nào mấy 

viên gạch vô nghĩa quanh khu sân khấu. Cả 

bên trái và bên phải chỗ ngồi của tôi, lớp sắp 

tốt nghiệp đầy kiêu hãnh đã ngủ gục từ bao giờ. 

Còn các nữ sinh ngồi cùng hàng với tôi thì chăm 

chú thực hiện những ý tưởng mới lạ mà họ vừa 

nghĩ ra cho chiếc khăn tay. một số bạn ngồi xếp 

khăn thành những biểu tượng nút thắt tình 

yêu, một số khác gấp thành hình tam giác.

Trên khán đài, thầy hiệu trưởng ngồi một 

cách khó nhọc, và đầy vẻ bất lực. Thân hình 

to lớn nặng nhọc của ông dường như chẳng còn 

chút sinh khí và sự nhiệt tâmnào. Đôi mắt ông 

như muốn nói rằng ông chẳng còn được gắn bó 

với học sinh ở đây nữa.

127

Vượt qua thử thách

Buổi lễ tốt nghiệp, khoảnh khắc tuyệt vời đáng 

nhớ của hoa giấy và các món quà cùng lời chúc 

mừng và tấm bằng tốt nghiệp đã kết thúc trước khi 

tên tôi được xướng lên. Tôi không nhận được gì hết. 

những tấm bản đồ được vẽ tỉ mỉ bằng ba màu mực, 

những buổi học và luyện tập phát âm những từ có 

mười âm tiết, những khoảng thời gian cố gắng học 

thuộc lời thoại của vở kịch… Tất cả đều trở thành 

vô nghĩa. Chính thầy Donleavy đã làm hỏng công 

sức của chúng tôi. Chúng tôi sẽ trở thành những 

người bảo mẫu và nông dân, thủy thủ và người giặt 

giũ; còn những địa vị cao quý hơn thì dù chúng tôi 

luôn khao khát đi nữa vẫn sẽ chỉ là một ước mơ nực 

cười khó có cơ may trở thành hiện thực.

Đâu đó có tiếng xì xầm và rồi Henry reed lên 

đọc bài diễn văn từ biệt trước khi tốt nghiệp:“Tồn 

tại hay không tồn tại”- giáo viên tiếng Anh đã 

giúp cậu sáng tạo một lời tự vấn phỏng theo đoạn 

độc thoại của Hamlet. “Là một người đàn ông, 

một người dám làm, một thợ xây, một người lãnh 

đạo hay chỉ là một công cụ, một câu chuyện đùa 

nhạt nhẽo hoặc một chiếc máy nghiền”.Tôi lấy 

làm lạ rằng Henry có thể trình bày bài diễn văn 

Hạt giống tâm hồn

128

suôn sẻ như thể cậu ấy đang đứng trước những 

sự chọn lựa vậy.

Tôi chăm chú lắng nghe, đôi mắt tôi khép lại 

để lặng yên cảm nhận từng câu chữ; sau đó có một 

tiếng suỵt. Tôi quay ra nhìn thì thấy Henry quay 

lưng về phía khán giả rồi quay về phía chúng tôi 

- những gương mặt sắp tốt nghiệp năm 1940 và 

hát, giọng cậu gần như đọc.

“Hãy cất lời ca tiếng hát

Cho đến khi trái đất và thiên đàng cùng 

ngân vang

Vui mừng với niềm hạnh phúc

Được tự do…”

Đó là bài hát quốc ca negro của người da 

đen. Dù không quen nhưng những học sinh sắp 

tốt nghiệp chúng tôi cũng bắt đầu cất tiếng hát. 

Các phụ huynh đứng lên rồi cất giọng hòa vào 

bầu không khí vui vẻ ấy. Tiếp theo lànhững học 

sinh lớp dưới, chúng hân hoan hát:

“Dù đường ta đi có lắm gian nan

Đắng cay khổ sở muôn vàn

129

Vượt qua thử thách

Những tưởng hy vọng đã vụt tắt

Nhưng với một trái tim đập rộn ràng

Dù đôi chân trần

Ta vẫn vững bước theo khát vọng ông cha”.

mỗi đứa trẻ ở đây đều thuộc lòng bài hát 

này từ thuở bập bẹ từng chữ cái A B C. nhưng 

với tôi, chưa bao giờ tôi chăm chú lắng nghe và 

hết mình cảm nhận từng câu từng chữ mặc dù 

đã hát chúng hàng ngàn lần. Chưa bao giờ tôi 

nhận ra những câu từ ấy lại có ý nghĩa lớn lao 

với mình đến vậy. Và bây giờ tôi đã hiểu, hiểu 

thực sự lần đầu tiên:

“Ta đã bước qua con đường

Thấm đẫm bao lệ rơi đau khổ

Quyết chí theo mục đích đã chọn

Dù cho máu xương hy sinh chất chồng”.

Trong khi âm hưởng của bài hát vẫn vang 

vọng khắp hội trường thì Henry reed đã quay 

về chỗ ngồi trong hàng ghế. Gương mặt những 

người tham dự không giấu nổi giọt nước mắt 

xúc động nghẹn ngào.

Hạt giống tâm hồn

130

Chúng tôi cảm nhận rõ niềm kiêu hãnh 

đang chảy tràn trong tim mình. Luôn luôn như 

vậy. Chúng tôi vẫn sống, vẫn vượt qua. Dù cuộc 

sống có muôn vàn khó khăn nhưng tâm hồn 

chúng tôi luôn tỏa sáng.

- Maya Angelou

131

Vượt qua thử thách

Tạo ra bước ngoặt 

cho chính mình

Tôi thực sự tin rằng 

chất lượng cuộc sống và hạnh phúc 

của bạn phụ thuộc vào sự can đảm, 

ý chí và quyết tâm của chính bạn. 

Có thể bạn sẽ va vấp với nhiều khó khăn 

trắc trở, nhưng thành hay bại 

đều là do bạn.

- Laura Schlessinger

năm 16 tuổi, tôi tìm được công việc đóng 

gói hàng tạp phẩm tại một cửa hàng dành cho 

nam giới ở Gardena - một vùng ngoại ô của Los 

Angeles. Đó là vào những năm 50 và khi đó, các 

cửa hàng tạp phẩm thường sử dụng hộp lớn để 

đựng vật phẩm nặng.

Tôi nghĩ mọi thứ vậy là ổn cho đến cuối 

Hạt giống tâm hồn

132

ngày làm việc đầu tiên, khi người quản lý bảo 

tôi không cần trở lại làm việc nữa. Tốc độ đóng 

gói của tôi quá chậm.

Vốn là một đứa trẻ rụt rè, nhưng không 

hiểu sao, lúc ấy tôi dám tự tin nói với người 

quản lý rằng: “Xin hãy để cháu quay lại vào 

ngày mai và thử thêm lần nữa. Cháu tin rằng 

cháu sẽ làm tốt hơn”.Câu nói ấy hoàn toàn trái 

ngược với bản tính nhút nhát vốn có của tôi, 

nhưng nó đã phát huy tác dụng. Tôi nhận được 

cơ hội thứ hai, và tôi đã làm việc nhanh hơn rất 

nhiều. một năm rưỡi sau đó, với những hàng 

tạp phẩm được đóng hộp từ lúc bốn giờ tới mười 

giờ mỗi ngày, tôi được trả tiền lương 1,25 đô la 

một giờ và đôi khi mức lương đó được áp dụng 

trong cả ngày thứ Bảy hoặc Chủ nhật.

Cũng chính giây phút thốt ra câu nói ấy đã 

để lại một dấu ấn sâu sắc trong tâm trí tôi, đồng 

thời dạy tôi một bài học lớn: Để có bất cứ điều gì 

trong đời, ta không thể chỉ ngồi và hy vọng điều 

đó xảy ra. Hãy hành động để buộc nó phải đến.

Khi chọn con đường võ thuật karate, tôi vốn 

không phải một vận động viên có năng khiếu bẩm 

sinh nhưng tôi đã luyện tập chăm chỉ hết mình và 

133

Vượt qua thử thách

liên tiếp giữ chức vô địch thế giới cho hạng cân 

trung bình trong suốt 6 năm. Sau này, tôi còn 

quyết định trở thành một diễn viên, lúc đó tôi đã 

36 tuổi và không có một chút kinh nghiệm nào. 

Vào thời điểm này, Hollywood có đến 16.000 diễn 

viên đang ngồi nhà chờ việc, vậy mà tôi dám đứng 

ra tranh tài với những người hiện là ngôi sao màn 

bạc nổi tiếng. nếu tôi nói rằng “tôi không có cơ 

hội”thì một điều rõ ràng là tôi sẽ không có.

nhiều người thường ca thán rằng, họ không 

thành công là vì họ chẳng có cơ hội nào để bứt 

phá. nhưng họ quên mất rằng chính họ có thể 

tạo ra cơ hội cho mình.

- Chuck Norris

Hạt giống tâm hồn

134

Ánh sáng 

trong địa ngục

Chính bản thân chúng ta cũng hiểu rằng 

những điều chúng ta đang làm chỉ như 

hạt mưa sa giữa biển cả, 

nhưng đại dương sẽ không thể tràn đầy 

nếu thiếu những giọt nước nhỏ bé ấy.

- Mẹ Teresa

Tại khu trại tập trung Bergen-Belsen, 

một đám trẻ quần áo rách nát, tả tơi đang đứng 

co ro ngoài trời. những đợt gió lạnh cắt da 

cắt thịt liên tiếp quất vào cơ thể nhỏ bé khiến 

chúng run lên cầm cập. Đây là tuần đầu tiên 

của tháng 12 năm 1944, nhưng đã là bốn năm 

rưỡi kể từ khi những đứa trẻ người Do Thái bị 

bắt từ Hà Lan sang phải sống chui lủi trong 

135

Vượt qua thử thách

suốt những năm tháng chiến tranh và nhiều 

tháng trời liên miên bị cầm tù. Lúc này, chúng 

đang bị bỏ trong đơn độc và đói khát.

Tâm trí những đứa trẻ đáng thương ấy 

không thôi ám ảnh về cái ngày mà chúng đứng 

chết lặng nhìn cha và anh trai mình bị đưa lên 

những chuyến xe do quân phát xít Đức áp tải. 

Chẳng ai nói cho chúng nơi những người ruột 

thịt này sẽ bị đưa tới, chúng chỉ nghe bọn áp 

tải thì thầm tên của những doanh trại tử thần 

như: Auschwitz, Treblinka và Chelmno.

Sau khi bắt hết đàn ông, những chuyến xe 

tải lại tới để bắt phụ nữ. Khi người lớn đã bị đưa 

đi hết, những chuyến xe ấy lại tiếp tục đến bắt 

những đứa trẻ và rồi ném chúng xuống các khu 

trại phụ nữ. Khi đoàn xe tải vừa rời đi, cậu bé 

11 tuổi Gerard Lakmaker nhận ra rằng những 

vật dụng cuối cùng được bọc trong chiếc chăn 

màu vàng đã biến mất. Giờ đây, trong bóng tối, 

chúng chỉ còn biết ôm lấy nhau. những đứa trẻ 

lớn hơn cố gắng dỗ dành những đứa nhỏ đang 

quấy khóc.

Giữa sự u ám của một doanh trại gần kề, 

một người phụ nữ có tên Luba Gercak đang vội 

Hạt giống tâm hồn

136

vã đánh thức những người bị giam cùng phòng:

“Có nghe thấy không? Tiếng trẻ con đang khóc 

đấy!”.Có tiếng đáp:“Chẳng có gì cả. Chắc cô 

lại mơ ngủ rồi”. Luba trở lại chỗ nằm, cô nhắm 

chặt mắt và cố chôn vùi những ký ức kinh 

hoàng vừa hiện về trong tâm trí.

Luba lớn lên giữa một thị trấn nhỏ thuộc 

cộng đồng người Do Thái ở Hà Lan. Cô kết hôn 

với chàng trai Hersch Gercak làm nghề đóng đồ 

gỗ mỹ thuật khi còn rất trẻ và có một đứa con 

trai kháu khỉnh tên là isaac. Cuộc sống hạnh 

phúc với niềm hy vọng về những đứa con khác 

và một tương lai yên bình những tưởng cứ thế 

trôi qua. nhưng chẳng bao lâu sau chiến tranh 

nổ ra, và cũng như bao người khác, họ lập tức 

bị cuốn vào vòng xoáy ác nghiệt của bom đạn. 

Quân Đức Quốc xã tống tất cả những gì thuộc 

về người Do Thái lên những chiếc xe ngựa và 

bắt đầu chuyến hành trình kinh hoàng tới 

Auschwitz - trại tập trung khủng khiếp nhất 

trong hệ thống trại tập trung của Đức.

Khi Luba bước qua cánh cửa doanh trại, tay 

cô vẫn đang ôm chặt isaac trong lòng, nhưng 

chỉ trong giây lát, quân SS đã giằng đứa bé ba 

137

Vượt qua thử thách

tuổi ra khỏi tay cô. Chúng ném issac xuống 

chiếc xe tải chở những người già cả và trẻ con 

không đủ sức lao động. Tiếng thét gọi mẹ của 

issac khiến trái tim cô quặn thắt. Chiếc xe tải 

lao đến phòng hơi ngạt. nỗi đau mất con chưa 

kịp dịu đi, Luba lại phải tiếp tục đối diện với 

nỗi đau đớn khôn cùng khi tận mắt chứng kiến 

chiếc xe tải chở thi thể của chồng. Cô chết lặng 

và không muốn sống nữa.

nhưng trái tim ngoan cường không cho 

phép Luba đầu hàng. Đầu cô bị cạo trọc, con số 

tù 32967 được xăm lên cánh tay, và từ đó, cô bắt 

đầu công việc trong một bệnh viện ở Auschwitz 

- nơi những người bệnh bị bỏ mặc cho tới chết.

Chuỗi ngày cùng khổ vô tận và những đêm 

đầy bóng ma cứ lần lượt trôi qua. Luba dần học 

tiếng Đức và ra sức nghe ngóng mọi động tĩnh 

bên ngoài. một lần, cô nghe tin chúng chuẩn bị 

chọn y tá để chuyển tới một doanh trại ở Đức. 

Luba đã tình nguyện xin đi. Vào tháng 12 năm 

1944, cô được chuyển tới Bergen-Belsen. Ở đây 

không có phòng hơi ngạt nhưng đói khát, bệnh 

tật và những bản án tử hình được thi hành ngay 

tại chỗ khiến khắp không gian sặc mùi chết chóc.

Hạt giống tâm hồn

138

Trước sức ép của lực lượng quân Đồng 

minh, tình hình vốn đã khốn khổ nay còn 

khủng khiếp gấp muôn phần. những chuyến 

xe tải nối đuôi nhau mang tới những cơ thể đã 

mềm nhũn vì đói khát rồi ném vào các trại lính 

được xây dựng cẩu thả và bẩn thỉu.

nằm trong trại, Luba trằn trọc không 

ngừng, văng vẳng bên tai cô là tiếng trẻ con 

khóc. Lần này, cô tiến về phía cửa trại và rồi 

chân cô khựng lại. Cảnh tượng một đám đông 

trẻ con đang run lên vì sợ hãi khiến cô chết 

lặng. Luba vẫy tay ra hiệu cho chúng tiến lại 

gần hơn. Sau vài giây suy nghĩ, mấy đứa trẻ 

thận trọng tiến về phía cô.

Giọng cô thì thào: “Chuyện gì xảy ra vậy? 

Ai bỏ các cháu lại đây?”.

Bằng tiếng Đức bập bẹ, một đứa trẻ lớn hơn 

tên là Jack rodri đã giải thích rằng quân SS 

đã đưa chúng tới đây mà không nói chúng sẽ 

đi đâu. Đứa lớn nhất trong 54 đứa trẻ là Hetty 

werkendam chỉ mới 14 tuổi. Cô bé đang bế 

Stella Degen 2 tuổi rưỡi. những đứa khác ít 

tuổi hơn. Ôm Jack vào lòng, Luba ra hiệu cho 

những đứa trẻ còn lại đi theo cô.

139

Vượt qua thử thách

một vài phụ nữ ra sức ngăn cản việc Luba 

đưa bọn trẻ vào trại. Họ biết hậu quả của việc 

này có thể là một viên đạn phập ngay sau gáy 

vì dám chọc tức bọn lính SS. nhưng Luba vẫn 

tiếp tục, cô tin tưởng vào việc mình đang làm. 

những người phụ nữ đó chợt thấy xấu hổ khi 

Luba nói: “Nếu những đứa trẻ này là con các 

chị thì các chị có bảo tôi đuổi chúng ra ngoài 

không? Nghe này, chúng cũng là con của một ai 

đó”.Và rồi cô đưa đám trẻ vào trong.

Buổi sáng hôm sau, Jack rodri kể cho Luba 

nghe những việc đã xảy ra với chúng. Ban đầu, 

bọn Đức Quốc xã chưa đối xử tàn bạo với chúng 

vì cha chúng là lực lượng trụ cột trong công cuộc 

khai thác kim cương ở Amsterdam và bọn Đức thì 

rất thèm khát kỹ thuật khai thác kim cương của 

họ. những người thợ kim hoàn cùng gia đình của 

họ bị bắt đưa tới Bergen-Belsen. Sau đó, những 

đứa trẻ bị tách khỏi người thân và bị bỏ rơi ở nơi 

Luba đã tìm thấy chúng.

Trái tim Luba chợt rộn rã niềm vui. Cô cảm 

tạ Chúa đã đưa những đứa trẻ tới bên cô. một 

lần nữa, người giúp cô hiểu thêm ý nghĩa của 

Hạt giống tâm hồn

140

cuộc sống. Đúng là con trai cô đã bị giết hại, 

nhưng cô sẽ không để những đứa trẻ này rơi 

vào số phận tương tự.

Biết mình không thể giấu giếm bọn trẻ mãi 

như vậy được, Luba bèn trình bày sự việc xảy 

ra cho tay quản lý doanh trại. “Hãy để tôi chăm 

lo cho chúng.” - Cô nói rồi đặt một tay lên vai 

ông ta. “Chúng sẽ không gây rắc rối đâu. Tôi 

xin hứa đấy!”.

“Cô là một y tá, cô muốn gì ở bọn nhóc Do 

Thái khốn kiếp này?”- Ông ta hỏi.

“Bởi vì tôi cũng là một người mẹ, và bởi vì 

tôi đã mất đi đứa con của mình ở Auschwitz.” - 

Cô cay đắng nói.

nói đến đây, viên SS bỗng nhận ra bàn 

tay cô đang đặt trên cánh tay ông ta. Tù binh 

không được phép chạm tới người Đức cao quý. 

Ông ta giáng thẳng vào mặt cô một cú đấm trời 

giáng khiến cô ngã lăn ra sàn.

Luba bò dậy, môi cô rỉ máu. nhưng cô không 

phản kháng. Cô nói: “Ông cũng ở tuổi làm cha, 

vậy tại sao ông lại muốn làm hại những đứa 

trẻ vô tội, những sinh linh vừa mới chào đời? 

141

Vượt qua thử thách

Chúng sẽ chết nếu không có ai chăm lo cho 

chúng”.

Có thể lời nói của cô khiến ông ta xúc động, 

hoặc cũng có thể ông ta không biết phải quyết 

định thế nào với lũ trẻ này. Ông ta la lên: “Giữ 

lấy chúng đi. Quỷ tha ma bắt, cô hãy cút xuống 

địa ngục với chúng đi!”.

nhưng Luba chưa thôi. “Chúng cần có thứ 

gì đó để ăn. Hãy cho tôi một ít bánh mì”.Cuối 

cùng, ông ta cũng cho cô một tờ phiếu cấp hai 

ổ bánh mì.

Ở nơi mà cái đói kéo dài tưởng chừng bất 

tận như nơi đây, thức ăn trở thành mối quan 

tâm duy nhất trong ngày. Khẩu phần ăn quy 

định gồm một mẩu bánh mì cháy và một nửa 

bát xúp loãng khó có thể giúp người ta đánh 

bại cái đói. Vì thế mỗi sáng, Luba lại đi loanh 

quanh khu trại - kho dự trữ, bếp, lò bánh mì - 

cô nài nỉ, đổi chác và thậm chí lấy trộm thức ăn. 

những đứa trẻ ùa ra cửa khi trông thấy bóng 

dáng cô trở về. “Cô ấy về rồi! Và cô ấy còn mang 

theo thức ăn cho chúng ta nữa!”

Chúng yêu thương Luba như yêu thương 

người mẹ thứ hai của chúng bởi cô đã cứu 

Hạt giống tâm hồn

142

chúng thoát khỏi đói khát, chăm sóc chúng mỗi 

khi chúng bị bệnh và hát ru chúng trong những 

đêm dài tăm tối. những đứa trẻ nói tiếng Hà 

Lan này không hiểu cô nói gì, nhưng chúng biết 

tình yêu cô dành cho chúng.

Hàng tuần rồi hàng tháng cứ nối tiếp trôi 

qua. Tù binh ở Bergen-Belsen đều đã hay tin 

quân Đồng minh giành được thế áp đảo. Khi 

mùa đông lạnh giá dần qua đi, mùa xuân năm 

1945, quân Đức ra sức phi tang hàng loạt tử thi 

la liệt trong doanh trại. nhưng chúng bất lực vì 

xác người ngày càng chồng chất. Bệnh dịch lan 

tràn khắp nơi, trẻ con mê man vì mất nước. Đói 

khát khiến cơ thể chúng suy nhược, dịch sốt 

rickettsia tấn công. 

Trong doanh trại kế đó, một đứa trẻ tới từ 

Amsterdam - Anne frank - đã chết do không 

chịu nổi. Tại doanh trại của Luba, một số đứa 

trẻ cũng bị nhiễm bệnh. Cô tới bên từng đứa, 

cho chúng ăn, kề môi lên trán chúng để kiểm 

tra nhiệt độ và cho những đứa bệnh nặng nhất 

uống những viên aspirin hiếm hoi còn lại. Cô 

cầu xin một phép màu nào đó cứu vớt những 

đứa trẻ này.

143

Vượt qua thử thách

Chủ nhật, ngày 15 tháng 4 năm 1945, một 

chiếc xe tăng của Anh tới Bergen-Belsen. Loa 

phóng thanh hô vang bằng nhiều thứ tiếng: “Các 

bạn đã được tự do! Các bạn đã được tự do!”.

Quân Đồng minh đem thuốc men và bác sĩ 

tới nhưng nhiều người vẫn không thoát khỏi 

bàn tay tử thần. Khắp các doanh trại, hàng 

ngàn thi thể nằm la liệt, chồng chất lên nhau 

không được chôn cất. mùi tử thi nồng nặc. 

Trong số 60.000 người bị bắt giam tại đây, gần 

một phần tư đã chết sau khi được giải phóng.

nhưng 52 đứa trẻ của Luba (chỉ trừ hai đứa 

trong nhóm mà cô tìm thấy 18 tuần trước đó) 

vẫn còn sống. Khi các em đủ khỏe mạnh và có 

thể đi lại, một chiếc máy bay quân sự của Anh 

đã đưa chúng hồi hương. Luba cũng được đi 

theo để chăm sóc cho các em trên đường. một 

viên chức người Hà Lan sau này đã viết: “Nhờ 

có cô mà những đứa trẻ này mới giữ nổi mạng 

sống. Người Hà Lan nợ cô quá nhiều trước 

những việc làm cao quý của cô”.

Trong thời gian những đứa trẻ chờ đợi được 

đoàn viên cùng cha mẹ, người ta lập cho chúng 

những lều trại tạm thời. Gần như tất cả cha 

Hạt giống tâm hồn

144

mẹ của chúng đều sống sót. Sau này, theo lời 

đề nghị của Hội Chữ thập đỏ quốc tế, Luba còn 

đưa 40 đứa trẻ mất gia đình trong chiến tranh 

từ rất nhiều doanh trại tới Thụy Điển để bắt 

đầu một cuộc sống mới.

một cuộc sống mới cũng đang chào đón 

Luba. Ở Thụy Điển, cô gặp Sol frederick - một 

trong những người còn sống sót khỏi nạn tàn 

sát người Do Thái của quân Đức Quốc xã. Họ 

kết hôn rồi chuyển tới định cư ở mỹ, sau đó có 

hai đứa con. Dù vậy, Luba không bao giờ quên 

những đứa con khác của mình.

Bất kể định cư ở đâu, hầu hết “những đứa 

con” củaLuba đều thành công rực rỡ. Jack 

rodri cuối cùng đã chuyển tới Los Angeles, ở 

đó cậu trở thành một doanh nhân thành đạt. 

Hetty werkendam kinh doanh bất động sản 

ở Úc và sau này cậu được bầu chọn là người 

nhập cư thành công nhất đất nước. Gerard 

Lakmaker là một nhà sản xuất tài ba. Stella 

Degen-fertig dù không còn nhớ gì về những 

ngày tháng khủng khiếp ở Bergen-Belsen 

nhưng khi cô bé trưởng thành, người mẹ đã 

nói cho cô về sự biết ơn của bà đối với người 

phụ nữ có tên Luba và nỗi băn khoăn của bà 

145

Vượt qua thử thách

về nơi ở hiện tại của người đã cứu vớt mạng 

sống con gái mình giữa chốn địa ngục ấy.

những đứa trẻ này quyết định tìm kiếm 

Luba. Jack rodri đã thu xếp để đưa câu chuyện 

của Luba lên đài truyền hình. “Nếu bất cứ ai 

biết bà hiện đang ở đâu, hãy gọi tới trung tâm 

này.” - Jack khẩn cầu. một người gọi điện tới 

từ washington D.C. đã cho hay: “Tôi biết. Bà 

ấy sống trong thành phố”. ngay sau đó, Jack 

đã gọi cho Luba. nội trong tuần, cậu đã có mặt 

tại nhà Luba và ôm Luba vào lòng. những giọt 

nước mắt hạnh phúc tuôn rơi.

một thời gian sau, mặc dù sống ở Luân 

Đôn nhưng Gerard Lakmaker vẫn gửi tới 

Luba một món quà cảm tạ. Tiếp sau đó, 

những người bắt được liên lạc tiếp tục tìm 

kiếm những người khác.

một buổi chiều quang đãng vào tháng 4 

năm 1995, trong buổi lễ kỷ niệm lần thứ 50 

ngày giải phóng, 30 người đàn ông và phụ nữ - 

những đứatrẻ đã từng ở bên nhau trong những 

ngày tháng tăm tối tại trại tập trung 50 năm 

về trước - đã tụ hội ở quảng trường thành phố 

Amsterdam để vinh danh Luba.

Hạt giống tâm hồn

146

Vị phó thị trưởng thay mặt nữ hoàng 

Beatrix của Hà Lan trao Huân chương danh dự 

bằng bạc Vì tinh thần phục vụ cộng đồng Hà 

Lancho Luba. Luba bật khóc trong xúc động.

Sau buổi lễ, Stella Degen-fertig đến gặp 

Luba. “Con đã nghĩ tới người rất nhiều!” - 

Stella nói và cố kìm nén để giọng mình không 

bị vỡ òa.“Mẹ con luôn nói với con rằng mẹ đã 

sinh ra con nhưng người cho con cuộc sống 

là người phụ nữ có tên Luba. Mẹ còn dặn con 

không bao giờ được quên điều đó”. Cô nói xong, 

bật khóc rồi ôm lấy Luba và thì thầm: “Con sẽ 

không bao giờ quên!”.

Họ ôm lấy nhau, mắt đẫm lệ. món quà quý 

giá cuộc đời dành tặng Luba đó là được ở bên 

“những đứa con”để thêm một lần nữa hiểu 

rằng tình yêu đã cứu vớt chúng và cả chính 

mình khỏi bóng tối của sự hủy diệt.

- Lawrence Elliott

147

Vượt qua thử thách

Lắng nghe

Điều cần thiết nhất ở một người bạn 

là một đôi tai để lắng nghe 

và một tấm lòng để thấu hiểu. 

- Maya Angelou

Bố mẹ chồng tôi vừa từ new York trở về sau 

chuyến nghỉ đông kinh khủng tại florida. Qua điện 

thoại, mẹ kể với tôi rằng khi bố mẹ vừa tới north 

Carolina thì chiếc xe bị hỏng. Họ đã đưa nó đi sửa 

nhưng sau đó nó lại hỏng lần nữa ở Delaware. 

“Nhưng, điều tồi tệ nhất có lẽ vẫn là những giây 

phút chìm ngập trong khói bụi vì ách tắc trên cầu 

Verrazano. Lúc ấy chúng ta có cảm giác như mình 

chẳng bao giờ về nhà được nữa.”- mẹ kể.

“Thật kinh khủng.”- Tôi nói, và thực sự 

cũng muốn được chia sẻ câu chuyện của mình - 

thảm kịch khi chiếc xe của tôi bị chết máy vào 

Hạt giống tâm hồn

148

lúc chín rưỡi tối ở bãi đậu xe vắng ngắt trong 

khu mua sắm.

nhưng đúng lúc đó có người gõ cửa nên chúng 

tôi đành bỏ dở cuộc trò chuyện. Trước khi cúp 

máy, mẹ nói thêm rằng: “Cảm ơn con vì đã lắng 

nghe, nhưng mẹ cảm ơn nhất vì con đã không kể 

câu chuyện về chiếc xe bị hỏng tồi tệ kia”.

mặt tôi nóng bừng vì ngượng. Tại sao mẹ có 

thể đọc được suy nghĩ của tôi rõ đến vậy? nhiều 

ngày sau đó, tôi vẫn còn băn khoăn về điều này. 

Tôi không thể đếm được đã bao nhiêu lần 

tôi phàn nàn về những bất đồng giữa tôi và 

con trai, rồi nỗi thất vọng của tôi về công việc, 

những rắc rối với xe cộ… đến nỗi bạn tôi từng 

phải ngắt lời và than rằng: “Những điều đó 

cũng xảy ra với tớ”. 

Thế rồi không biết từ lúc nào, chúng tôi 

mải mê đề cập tới thằng con trai bất trị của cô 

ấy, ông chủ lắm điều của cô ấy, và cả cái bình 

nhiên liệu bị rò rỉ của cô ấy. Tôi chẳng thể làm 

gì khác ngoài việc gật đầu đúng lúc mà trong 

lòng không khỏi băn khoăn rằng có phải chúng 

tôi đều là những người vô tâm trước cảm xúc 

của người khác hay không.

149

Vượt qua thử thách

người ta rất dễ nhầm lẫn giữa “Tôi hiểu 

cảm giác của bạn vì tôi cũng từng trải qua điều 

đó”với sự cảm thông thực sự. Không điều gì tự 

nhiên hơn việc cố gắng xoa dịu một người bạn 

đang trĩu nặng buồn lo bằng việc khẳng định 

chắc chắn rằng cô ấy không cô đơn.

những buồn đau này chỉ giống nhau ở một 

mặt nào đó, còn về cụ thể, chúng muôn màu 

muôn vẻ như những dấu vân tay vậy. Câu nói: 

“Tôi hiểu nỗi đau của bạn”chỉ là lời mào đầu cho 

một chuỗi lời khuyên tiếp sau đó: Đây là những 

việc tôi đã làm, và đây là những việc anh nên làm, 

v.v. nhưng khi chuyến du lịch bằng xe ô tô của 

bạn kéo dài gấp ba lần thời gian thông thường 

hay khi con bạn bị sốt cao lúc nửa đêm thì bạn 

có thực sự muốn nghe cách bạn mình từng xử lý 

trong tình huống tương tự hay không?

Khi ta cảm thấy buồn nản, bối rối hay hạnh 

phúc, điều ta mong muốn nhất chính là sự sẻ 

chia của một người bạn sẵn sàng lắng nghe 

chúng ta bất cứ lúc nào. Lắng nghe để đồng 

điệu với nỗi đau hay niềm vui của người khác 

mới là biểu hiện của sự cảm thông thực sự.

rất may, cảm thông là đức tính mà chúng ta 

Hạt giống tâm hồn

150

có thể dễ dàng học được. Kể từ buổi trò chuyện 

hôm đó với mẹ chồng, tôi đã chấm dứt thói quen 

ngắt lời người khác trong khi họ đang giãi bày 

tâm sự. Tôi đã học cách lắng nghe và tôn trọng 

mạch cảm xúc của họ, quan tâm hơn tới ngôn ngữ 

cơ thể, biểu hiện gương mặt, âm điệu giọng nói và 

những hàm ý chưa bộc lộ thành lời của họ.

Và khi chính tôi là người được giãi bày, tôi 

càng hiểu và trân trọng hơn sự thông cảm của 

người khác. một ngày nọ, tôi gọi cho một người 

bạn, than phiền rằng tôi đang lo lắng và không 

thể tập trung.

“Cậu có muốn kể cho mình nghe về điều đó 

không?”- Cô ấy có vẻ ngóng chờ và kết quả là 

tôi đã được dốc bầu tâm sự.

Cuối cùng, tôi cảm ơn cô ấy vì đã lắng nghe 

và hỏi cô ấy đang sống thế nào. Cô ấy đáp rằng: 

“Chúng ta sẽ nói về việc của tớ vào ngày mai”. 

Đó chính là sự cảm thông.

Không phải lúc nào chúng ta cũng chờ đợi 

những câu trả lời hoặc những lời khuyên nhủ. 

Đôi khi chỉ cần một ai đó im lặng lắng nghe, thế 

là đủ.

- Roberta Israeloff

151

Vượt qua thử thách

Quan điểm 

khác biệt

Đừng để những điều bạn không thể làm 

cản trở những điều bạn có thể làm.

- John Wooden

Chúng tôi hớn hở ra mặt - tất cả chúng 

tôi - khi tưởng tượng đến những tiếng cười sảng 

khoái và niềm vui sướng vô vàn chúng tôi sắp 

có. Chúng tôi sẽ tự sơn một căn nhà! Cây lăn 

sơn, vải phủ đồ và hàng can chất sơn lót cùng 

một vài gam màu sáng nhạt đã được chúng tôi 

chuẩn bị sẵn. rồi tất cả chúng tôi sẽ lao vào làm 

và những căn phòng đó sẽ được nhanh chóng 

khoác lên tấm áo mới.

Hạt giống tâm hồn

152

- Hôm ấy sẽ chẳng khác nào buổi lao động 

tập thể của người Amish!

(19)

- Sue nói - mọi 

người sẽ cùng hợp lại để tạo nên một điều tuyệt 

vời.

- Đúng đấy, thật là tuyệt!

Tôi nói trong tâm trạng vui thích hơn hẳn 

những người khác, bởi ngôi nhà mà chúng tôi 

sẽ sơn chính là nhà của tôi. rõ ràng là tôi đã 

sai lầm khi yêu cầu người thầu khoán thực 

hiện nâng cấp ngôi nhà mà không sơn phòng. 

nhưng giờ đây, tôi không còn lo lắng phải một 

mình thực hiện công việc tẻ ngắt là sơn bốn căn 

phòng với nhiều mảng màu khác nhau đó nữa.

- Chúng ta sẽ cùng làm. Hôm đó chắc chắn 

sẽ rất tuyệt! - Jack nói.

Đúng lúc đó thì Beth lên tiếng. Trông cô ấy 

có vẻ trầm ngâm. 

(19) Amish: Một cộng đồng Công giáo gốc Đức ra đời từ phong 

trào cải cách tôn giáo ở châu Âu thế kỷ 16. Cộng đồng này theo 

tín ngưỡng thuần khiết, họ từ chối khoa học kỹ thuật, từ chối nền 

văn minh hiện đại như không dùng đồ điện, máy điện toán, điện 

thoại, xe hơi, hệ thống phúc lợi xã hội, chế độ quân dịch, cưỡng 

bách giáo dục trung học, chế độ chủng ngừa dịch bệnh... Họ 

dùng nguyên liệu tự nhiên, ăn mặc theo lề lối thế kỷ 16, dùng xe 

ngựa để di chuyển. Họ sống biệt lập với thế giới bên ngoài về 

mặt xã hội và địa lý. 

153

Vượt qua thử thách

- ồ, còn tớ thì sẽ không sơn đâu! - Cô ấy 

tuyên bố.

Ôi vì Chúa. Tất cả mọi ánh mắt trong phòng 

đều đổ dồn vào cô ấy với cùng một suy nghĩ. 

Beth giải thích: 

- nghe này, lý do duy nhất khiến tớ trả 20 

đô la một giờ để người ta sơn căn nhà cho tớ là 

vì tớ không muốn sơn.

- nhưng mục đích chính của chúng ta hôm 

ấy đâu chỉ là sơn. Đó là cơ hội để chúng ta giúp 

đỡ lẫn nhau để cùng đạt được một mục tiêu 

chung nào đó cơ mà. - Bill, bạn trai của cô ấy 

lên tiếng.

- Đúng. Vậy tớ có thể chọn cách khác là làm 

thức ăn hay một thứ gì đó để ủng hộ mọi người 

được không?

- Cũng tốt thôi. 

mọi người đều nói vậy. nhưng Beth đã ngầm 

bị loại khỏi nhóm Ý Thức mới được thành lập 

gần đây khi ý tưởng về một buổi sơn nhà cùng 

nhau đều được mọi người nhất trí, trừ cô ấy.

mười bảy người đã đồng ý tham gia và từng 

Hạt giống tâm hồn

154

người một rồi từng đôi một đã tới, mang theo vật 

dụng cần thiết. Leslie có chiếc sào để phụ giúp 

phần trần nhà, nancy và Jack có những cây lăn 

sơn và các hộp đựng, Vince và Chris sắp xếp các 

dụng cụ để sơn phần góc nhà và gờ tường dễ dàng 

hơn. Sue và Heidi có những tấm nhựa để phủ các 

vật dụng trong nhà. Họ phân chia nhóm. một 

nhóm ở trên gác phụ trách phòng tắm, một nhóm 

khác phụ trách văn phòng, hai người đảm nhiệm 

phần cầu thang còn một nhóm lớn phụ trách 

phòng riêng cho trẻ. riêng Beth ngồi một mình 

trong bếp. “Tớ không sơn đâu.”- Cô ấy nói với 

những người chưa biết thông tin đó. Và tôi có thể 

cảm nhận được thái độ không mấy hài lòng của 

mọi người tăng lên như lớp sơn phủ ngày càng 

dày và rộng trong ngôi nhà.

Khi xử lý những phòng riêng, nhóm Ý Thức 

dần tách ra từng nhóm nhỏ, gồm đội màu Vàng 

(phòng tắm), màu Xanh (phòng cho trẻ), màu 

Vỏ Trứng A (văn phòng) và màu Vỏ Trứng B 

(cầu thang). ngay sau đó, màu Xanh bàn luận 

gay gắt cùng màu Vàng để tìm ra cách trang trí 

phần trần nhà hoàn hảo nhất trong khi màu 

Trứng A và màu Trứng B tranh giành nhau 

phần việc với ván gỗ ghép chân tường.

155

Vượt qua thử thách

“Chúng ta nghỉ giải lao một lúc thôi!”- 

màu Vàng (đội của tôi) lên tiếng, bởi vì chúng 

tôi quyết định không quan tâm tới tranh đua 

(tuy nhiên, chúng tôi cũng rất ghét thất bại). 

Thêm nữa, lưng chúng tôi cũng đã mỏi nhừ rồi.

Chúng tôi lao vào phòng bếp tìm Beth. Cô ấy 

đang đứng bên bàn tiệc với rất nhiều sandwich 

ăn kèm với dưa chua cùng rau tươi trộn. Tất cả 

được sắp xếp một cách đẹp mắt. Thật là đúng 

lúc. Vừa nghĩ tới, bụng chúng tôi đã sôi sùng 

sục. Chúng tôi chộp nhanh lấy những chiếc 

bánh mì kẹp ngon nhất trước khi màu Xanh và 

màu Trứng phát hiện ra là bữa trưa đang đợi 

họ. Chúng tôi đứng đó nhai nhồm nhoàm và 

bàn tán rôm rả về kỹ năng lăn sơn. Sau khi ăn 

xong, tất cả lại tiếp tục lao vào việc.

Trong lần nghỉ giải lao sau đó, chúng tôi vội 

vã tới nhà bếp và thấy Beth đang đứng bên bồn 

rửa, cẩn thận rửa rau diếp cá. nghĩ lại, chúng 

tôi thầm cảm ơn vì cô ấy luôn có mặt ở nơi 

mà chúng tôi đã bỏ cô ấy một mình. Cô ấy chỉ 

chúng tôi tới bàn tiệc đứng với bánh quy, bánh 

sô-cô-la hạnh nhân và một số loại đậu phộng 

ngon bất ngờ, nhưng chỉ còn sót lại hai cái. Tuy 

Hạt giống tâm hồn

156

thế, chúng tôi vẫn thầm cảm ơn màu Xanh vì 

chúng tôi cứ tưởng họ đã lén đi “ăn mảnh”và 

dọn sạch sẽ tất cả bàn tiệc rồi.

nhìn Beth đứng bên bồn rửa, tôi chợt nhớ 

tới mẹ mình, mẹ của những người bạn và mẹ của 

nhiều người khác. những người mẹ luôn đứng đó, 

ngay ở cái nơi mà họ bị bỏ lại một mình.

Đến 9 giờ, đội chúng tôi hạ quyết tâm “Làm 

cho xong đống hỗn tạp này”.Bấy giờ, tất cả 

chúng tôi đều tập trung vào phòng trẻ. Ôi chắc 

sẽ lâu lắm mới xong đây. Chúng tôi phải xử 

lý thế nào với chỗ ván ép chân tường liên tục 

ngấm sơn lót? Lúc này, một số người đã bắt đầu 

gắt gỏng do mệt, cau có và hỏi ai đã nghĩ ra ý 

tưởng điên rồ này.

- Thôi nào các bạn, có người không chịu nổi 

rồi đây này. - Beth nói khi bước vào. 

Chúng tôi đồng loạt nhìn cô ấy. Chúng tôi 

đã tỏ ra khó chịu khi Beth không tham gia cùng 

chúng tôi, còn bây giờ thì chúng tôi biết ơn cô 

ấy với lý do tương tự. Và chúng tôi càng yêu quý 

Beth hơn khi cô ấy tiếp lời: 

157

Vượt qua thử thách

- Hãy xuống nhà và dùng bữa tối đi, sau đó 

các cậu có thể thoải mái tiếp tục việc lau dọn.

Chúng tôi trở vào nhà bếp thì thấy hai món 

bột với cà chua, pho mát và nước xốt hấp chung, 

bánh mì nóng giòn cùng một đĩa xa lát với pho 

mát Gorgonzola và quả hồ đào pê can nướng. 

Chúng tôi ăn sạch đĩa thức ăn rồi bỏ chúng vào 

bồn rửa giống như những công nhân xây dựng 

đã kiệt sức sau một ngày làm việc vất vả rồi thả 

mình ngồi phịch xuống ghế, sau đó chẳng còn 

câu nệ, ngồi luôn xuống sàn bếp. Bữa tối giúp 

chúng tôi nhanh chóng hồi phục sức lực.

- Chúng tớ mừng vì cậu đã không sơn. - 

Vince nói với Beth. 

nhìn Beth, chúng tôi thấy cô ấy thật chẳng 

khác nào một người mẹ đã chờ đợi rất lâu dù chỉ 

để nhận lấy một lời cảm ơn nhỏ bé. 

- Jeanne Marie Laskas 

Hạt giống tâm hồn

158

Đọc trong 

yêu thương

Sự chuyển biến tự nhiên 

trong tâm lý con người 

không phải là từ niềm vui 

sang sự sung sướng 

mà là từ hy vọng sang hy vọng.

- Samuel Johnson

ngay sau khi đứa con trai Steven ra đời, 

Lindy Kunishima đã gọi hai con gái là Trudi 13 

tuổi và Jennifer 9 tuổi vào phòng khách để nói 

chuyện.

- Cha muốn kể cho các con nghe một câu 

chuyện, - người đàn ông sinh ra tại mỹ nhưng 

lại thuộc dòng dõi Samurai nhật Bản cất tiếng. 

- một ngày kia, một chiến binh Samurai ngồi 

xuống cùng ba con trai rồi lấy ra một mũi tên. 

159

Vượt qua thử thách

Ông bảo các con lần lượt bẻ gãy các mũi tên đó. 

Cả ba đều bẻ một cách dễ dàng. Sau đó, ông lấy 

ra ba mũi tên được buộc chặt với nhau rồi đặt 

chúng trước mặt các con. Ông bảo: nào, bây giờ 

các con hãy bẻ cả ba mũi tên này đi. nhưng cả 

ba người con đều không thể bẻ được.

Trước khi kết thúc câu chuyện, Lindy lặng 

lẽ nhìn vào mắt hai cô con gái của mình rồi nói: 

- người chiến binh samurai ấy đã quay sang 

các con trai và bảo: Đây chính là bài học cho các 

con. nếu ba con cùng hợp sức với nhau thì các 

con sẽ không bao giờ bị đánh bại.

Là con trai duy nhất trong một gia đình 

đầm ấm, Steven luôn nhận được sự ưu ái đặc 

biệt của cả nhà. Cậu được trao trọn tình yêu 

thương của cha mẹ là Lindy và Geri Kunishima, 

còn hai chị gái lúc nào cũng nựng nịu và chiều 

chuộng cậu ngay từ ngày cậu mới lọt lòng vào 

tháng 9 năm 1982. 

Khi Steven được 6 tháng tuổi, mẹ cậu bé 

mơ hồ cảm thấy có điều gì đó không ổn với con 

trai mình. một giáo viên như Geri Kunishima 

không thể hiểu được tại sao con trai nhỏ bé của 

mình thường xuyên tỉnh giấc lúc đêm khuya và 

Hạt giống tâm hồn

160

quấy khóc đòi ăn. những biểu hiện của nó lúc 

ban ngày cũng khiến cô không khỏi bối rối. Dù 

Geri đặt nó ngồi đâu, nó cũng chỉ ngồi im ở đó 

và rất ít khi dịch chuyển hay gây ồn. “Thằng bé 

không giống các chị nó vào tầm tuổi này.”- Geri 

nói với bác sĩ khoa nhi.

Ông bác sĩ trấn an: “Cô quá lo lắng rồi. 

Steven không sao đâu. Ở giai đoạn này, bé gái 

thường có xu hướng phát triển nhanh hơn bé 

trai mà”.

mười tám tháng tuổi, Steven vẫn không thể 

chập chững đi lại hay bập bẹ nói đôi ba từ. Đầu 

năm 1984, do không yên tâm trước sự phát triển 

chậm chạp của con, Geri đã đưa Steven tới gặp 

bác sĩ thần kinh học. Kết quả chụp cắt lớp điện 

toán cho thấy phần tiểu não của Steven không 

phát triển. Đây là khu vực giúp truyền mệnh 

lệnh từ bộ não tới hệ cơ cũng như tiếp nhận 

phản hồi của hệ cơ lên não.

Tình trạng này gọi là tiểu não kém phát 

triển. Đó là nguyên nhân lý giải tại sao các cơ 

của Steven vẫn rất yếu. nó cũng lý giải tại sao 

cậu bé thường xuyên thức giấc lúc nửa đêm, cơ 

lưỡi của Steven quá yếu nên không thể bú đủ 

lượng sữa để thỏa mãn cơn đói.

“Cô Kunishima. Tôi e rằng con trai cô sẽ 

161

Vượt qua thử thách

không bao giờ đi lại được. nó cũng khó có thể 

làm bất cứ điều gì đòi hỏi khả năng kiểm soát 

cơ.” - Bác sĩ thần kinh nói.

Cố gắng kìm nén nỗi đau quặn thắt trong 

lòng, Geri gượng hỏi bác sĩ về ảnh hưởng của 

tình trạng này tới trí thông minh của Steven. 

“Trí thông minh của thằng bé sẽ phát triển rất 

chậm. nó không thể học hỏi điều gì ngoại trừ 

những hành động đơn giản nhất. Tương lai, cô 

nên cân nhắc việc cho con vào trung tâm điều 

trị chuyên khoa.” - Vị bác sĩ chia sẻ.

Quá đau lòng trước thực tế phũ phàng đó, 

Geri đã buồn bã mất ăn mất ngủ nhiều ngày 

liền. Trong đêm khuya, Trudi và Jennifer thường 

nghe thấy tiếng khóc nghẹn ngào đau xót của mẹ 

và giọng nói buồn buồn nhẹ nhàng an ủi của cha.

Lúc này, Jennifer đã 11 tuổi. Tâm lý con 

bé không thoải mái chút nào. nó là một học 

sinh giỏi và cũng là một vận động viên có năng 

khiếu, và có rất đông bạn bè. mặc dù rất yêu 

Steven nhưng nó không dám đối mặt với cảm 

giác xấu hổ nếu bạn bè biết được nó có một đứa 

em không bình thường. Vì thế, khi ở bên bạn 

bè, nó thường tránh nhắc tới em trai mình.

Hạt giống tâm hồn

162

Trudi cũng là một học sinh giỏi với nhiều 

thành tích. Con bé thông minh và già dặn hơn 

tuổi 15 của nó. Trudi có thể chấp nhận khuyết 

tật của Steven nhưng muốn chắc chắn em nó 

khuyết tật ở mức độ nào. một ngày kia, để cố 

gắng xoa dịu nỗi buồn của mẹ, Trudi đã tỏ ý 

nghi ngờ chẩn đoán của bác sĩ: 

- mẹ à, con không tin những điều bác sĩ nói 

về Steven đâu. Jen và con có thể cảm nhận được 

sự thông minh từ đôi mắt long lanh của em. mẹ 

không được bỏ mặc em ấy. nếu mẹ buông xuôi 

thì làm sao em ấy có cơ hội phát triển hơn.

Lời nói của Trudi đã khơi dậy tinh thần đấu 

tranh vốn có ở Geri. ngay lập tức, cô tập hợp 

mọi người trong gia đình lại. 

- mẹ đã nghĩ về những điều Trudi mới nói 

với mẹ hôm nay. Khi hai con còn nhỏ, cha mẹ 

thường xuyên đọc rất nhiều sách cho các con 

vì cha mẹ cảm thấy điều đó sẽ giúp các con 

phát triển trí thông minh và ngôn ngữ. mẹ 

nghĩ chúng ta cũng nên làm điều tương tự cho 

Steven.

- Vâng ạ! - Trudi phấn khởi đồng tình. 

- Chúng ta nên bắt đầu ngay bây giờ! - 

Jennifer hăng hái.

163

Vượt qua thử thách

Cả bốn người nắm lấy tay nhau và chụm 

đầu lại thể hiện sự quyết tâm và tin tưởng:“Từ 

lúc này, chúng ta sẽ cố gắng bằng tất cả khả 

năng của mình để giúp Steven tiến bộ”.

Buổi tối hôm sau, trong lúc Geri chuẩn bị 

bữa tối, Trudi mở chiếc đệm ngủ trải trên sàn 

nhà lát đá trắng rồi đỡ em trai lên tấm đệm. nó 

dựa đầu đứa em vào cánh tay vì Steven không 

thể giữ cổ thăng bằng lâu được, rồi nó xoay lại 

ngồi đối diện với em và bắt đầu đọc cho em nghe 

một cuốn sách thiếu nhi.

Cứ thế, tối này nối tiếp tối kia, các bài đọc 

dần trở thành một nếp sinh hoạt kéo dài nửa 

giờ sau mỗi bữa ăn tối. ngoài việc đọc sách, 

Jennifer và Trudi còn đặt ra các câu hỏi và 

chỉ hình con vật hoặc hình người được minh 

họa trong cuốn sách. nhưng nhiều tuần qua 

đi, Steven vẫn chỉ nhìn trân trân vào khoảng 

không vô định, thằng bé dường như đã lạc vào 

một thế giới chỉ có bóng tối và sự trống rỗng. 

Geri thầm nghĩ: “Steven thậm chí còn không 

nhìn vào các bức tranh. Vậy chúng ta có thể 

khai thông điều gì cho nó đây?”.

Geri dần mất niềm tin vào sự triển vọng tiến 

Hạt giống tâm hồn

164

bộ của con trai. một buổi sáng tĩnh mịch trong 

phòng ngủ, Geri tâm sự với chồng: “Chúng ta đã 

cố gắng mọi cách nhưng Steven vẫn chẳng có chút 

tiến triển nào. Thậm chí bây giờ em cũng không 

biết việc đọc sách có giúp ích gì cho nó không, hay 

chỉ khiến tình hình thêm tồi tệ hơn”.

Lindy thừa nhận: “Có thể bây giờ chúng ta 

chưa đạt được thành quả gì. Nhưng tận trong 

lòng anh vẫn nghĩ là có làm thì sẽ tốt hơn nhiều 

so với không làm gì cả”.

***

“Đến giờ đọc sách rồi, Steven.”- Trudi nói 

rồi ẵm em trai xuống sàn nhà bếp. Sau ba tháng, 

thằng bé vẫn không có phản ứng gì. Thậm chí nó 

còn không nhúc nhích dù chỉ một chút. rồi một 

tối nọ, thằng bé đột nhiên bò ra khỏi tấm đệm.

Trudi mừng rỡ gọi mẹ: “Mẹ ơi, nhìn Steven 

này”.Vừa ngạc nhiên vừa vui mừng, họ cứ thế 

đứng nhìn thằng bé bò khắp sàn. nó hướng tới 

mấy cuốn sách thiếu nhi để dọc theo tường rồi 

vụng về sờ soạng một cuốn.

“Em đang làm gì đấy?”- Trudi ngạc nhiên 

hỏi.

165

Vượt qua thử thách

Dù không thể lật giở từng trang sách một 

cách chính xác bằng mấy ngón tay nhỏ nhưng 

Steven đã mở được cuốn sách bằng đôi tay mình. 

Khi lật tới một trang với đầy hình ảnh các con 

vật, nó nhìn thật lâu vào một hình. rồi, cũng 

nhanh như khi nó mở cuốn sách, thế giới của 

Steven lại trở về khoảng không tối đen trống 

rỗng như trước.

Tối hôm sau, cảnh tượng này lại xảy ra một 

lần nữa. Khi Jennifer chuẩn bị đọc sách, Steven 

lại bò tới chính quyển sách hôm qua và dở đúng 

trang sách đó. Không nói lên lời, hai cô chị gái 

bật dậy ôm đứa em trai tội nghiệp vào lòng, rồi 

vừa khóc vừa cười sung sướng. 

“Steven đã nhớ!”. Geri vui mừng khôn xiết 

trước bất ngờ tuyệt vời này.

rồi Geri nghỉ việc để có thời gian chăm chút 

cho cậu con trai nhiều hơn. Tháng ngày cứ nối 

tiếp nhau, Steven ngày càng biểu lộ nhiều phản 

ứng tích cực hơn trước việc đọc sách buổi tối. Qua 

tìm hiểu về căn bệnh của con, Geri hiểu rằng các 

phần não khác có thể phát triển mạnh lên để bù 

lại cho vùng não bị tổn thương. “Cầu trời điều đó 

sẽ xảy ra với Steven!” - Cô thầm mong.

Hạt giống tâm hồn

166

Cả Trudi và Jennifer đều chơi piano và bấy 

giờ hai chị em thường có thói quen đặt Steven 

ngồi bên cây đàn piano trong lúc chơi. một 

ngày, sau khi tập luyện, Jennifer bế Steven đến 

ngồi bên cây đàn. Cậu bé chợt phát ra một âm 

thanh mới. “Nó đang ngân nga khe khẽ theo âm 

thanh vừa nghe thấy!” - Jennifer gọi bố mẹ rồi 

quay sang em trai:“Steven, em hiểu âm nhạc 

đúng không?”.Thằng bé mỉm cười dễ thương.

Cùng lúc đó, gia đình cũng cố gắng hết 

sức để phát triển hệ cơ cho thằng bé. Lindy đã 

tham gia một lớp học mát xa để học cách xoa 

bóp đôi tay và đôi chân cho con trai. Geri, Trudi 

và Jennifer thường chấm nhẹ bơ đậu phộng lên 

môi thằng bé. Bằng cách liếm bơ, thằng bé sẽ 

dần dần tập luyện cơ lưỡi và cơ hàm. Họ cũng 

cho nó nhai kẹo cao su và một số bong bóng để 

tập thổi. Dần dần, hệ cơ yếu ớt trên gương mặt 

của Steven phát triển khỏe khoắn hơn trước.

Khi được bốn tuổi rưỡi, thằng bé vẫn không 

thể nói được một từ nào nhưng có thể phát âm 

ra tiếng “aah” hoặc “waah”. nhờ sự hỗ trợ của 

chiếc khung tập đi, nó đã có thể đứng và bước 

đi một vài bước chậm chạp. Thêm nữa, nó đã 

167

Vượt qua thử thách

bộc lộ một trí nhớ đáng kinh ngạc. Sau khi nhìn 

thấy bức tranh mô phỏng một trò chơi xếp hình 

với 300 miếng ghép, nó có thể xếp chính xác 

nhiều miếng ghép trong một lần.

Tuy nhiên, Steven vẫn chưa tiếp thu được 

những chương trình tiền giáo dục mà mẹ áp 

dụng cho cậu. Cuối cùng, Geri đã đưa Steven 

tới gặp giáo sư Louise Bogart, sau này là hiệu 

trưởng trường L.  robert Allen montessori 

thuộc Đại học Chaminade ở Honolulu. 

Bogart đã chăm chú quan sát cách Steven 

bò trên sàn văn phòng của bà. Cậu bé nâng đầu 

mình và cố gắng nói với mẹ.“Aaaah….aaaah”. 

nó lặp lại liên tục đầy kiên nhẫn. Bogart có thể 

cảm nhận nỗi đau và sự bực bội trên gương mặt 

thằng bé. Không những thế, bà còn nhận ra 

rằng: Steven quyết tâm khiến người khác phải 

chú ý tới mình.

Bogart nói:“Bà Kunishima, chúng tôi rất 

vui được nhận cháu Steven vào trường”.

nhiều tháng sau đó, cậu bé này tiếp tục có 

những tiến bộ, dù rất chậm chạp. một buổi sáng, 

vào năm học thứ hai tại montessori, Steven 

Hạt giống tâm hồn

168

ngồi chơi vẩn vơ với mấy hình khối trên chiếc 

chiếu, Bogart đứng bên cạnh quan sát giáo viên 

chơi với những đứa trẻ khác cùng các con số. 

- Con số nào tiếp sau đây? - Giáo viên hỏi.

Đám trẻ ngồi im không trả lời.

- Hai mươi! - Steven buột miệng.

Bogart ngỡ ngàng. Steven không chỉ nói rất 

rõ ràng mà còn đưa ra câu trả lời chính xác. 

Bogart tới gần, hỏi cô giáo: 

- Steven có bao giờ làm được thế này không? 

- Không. Chúng tôi chơi với em ấy trò các 

con số từ một đến mười nhiều lần rồi nhưng 

chúng tôi không hiểu sao em ấy lại biết một số 

lớn hơn mười.

Khi Geri đón Steven sau giờ học, Bogart đã 

trò chuyện với cô về chuyện vừa xảy ra và lạc 

quan rằng: “Đó chỉ là điểm khởi đầu cho những 

việc cậu bé này có thể làm được”.

Vào một buổi tối tháng 2 năm 1990, Jennifer 

cảm thấy bụng dạ không yên khi cha chở cô 

bé tới trận đấu bóng rổ tại trường phổ thông. 

Steven lúc này đã được bảy tuổi. Thằng bé ngồi 

169

Vượt qua thử thách

lặng lẽ ở ghế sau, mắt không ngừng quan sát 

dòng người qua lại náo nhiệt.

Jennifer yêu thương em trai một cách đặc 

biệt nhưng cô bé vẫn cố gắng giữ kín bí mật về 

những khiếm khuyết của Steven. Điều đó càng 

lúc càng trở nên khó khăn hơn. Hai năm trước, 

Steven đã học và có thể nói được nhưng chính 

cách nói của thằng bé lại là thứ rõ ràng nhất tố 

cáo vấn đề của nó.“Bố à, con xin bố đấy. Bố hãy 

cố gắng đừng để Steven kêu gào trong trận đấu 

nhé.” - Jennifer thầm thì trước khi vào phòng 

thay quần áo.

Khi trận đấu bắt đầu, Steven bắt đầu tỏ ra 

thích thú.“Cố lên Jennifer!”- Thằng bé hét thật 

to bằng giọng nói bập bẹ, ngắc ngứ. Jennifer vô 

cùng xấu hổ và đã không quay lại nhìn em trai. 

Cô bé biết mình đang khiến em thất vọng; cô đã 

không còn là mũi tên cứng cáp thứ ba trong câu 

chuyện cha từng dạy nữa.

Tuy nhiên, tại nhà, Jennifer lại tỏ ra vô cùng 

quan tâm và yêu thương em trai. Các cử động 

của thằng bé vẫn còn rất tệ, vì thế Jennifer, 

Geri và Trudi phải cố gắng rất nhiều để giúp 

nét chữ nguệch ngoạc của nó trở nên dễ nhìn 

Hạt giống tâm hồn

170

hơn. “Em có thể làm được. Chỉ cần cho em thời 

gian thôi.”- Steven đã thuyết phục Jennifer 

như thế.

Với Steven, khó khăn lớn nhất là việc đi 

vòng. Geri vẫn thường nghe thấy tiếng ngã uỵch 

của con trong phòng bếp. Steven đã ngã không 

biết bao nhiêu lần đến nỗi đầu gối nó chằng chịt 

sẹo. nhưng thằng bé không bao giờ khóc. Thậm 

chí, nó còn tỏ ra hài hước trước những tai nạn 

như vậy. một lần, Steven bị ngã trong lúc đang 

đi đôi dép lê, khi đó, nó quay sang nhìn cha mẹ 

bằng ánh mắt lém lỉnh: “Bây giờ thì con biết tại 

sao người ta lại gọi chúng là dép lê rồi!”.

“Em thực sự cần tham dự trại này. Nó rất 

quan trọng với em.” - Jennifer nói với thầy hiệu 

trưởng trường phổ thông vào một ngày tháng 3 

năm 1991. 

Trại Paumalu, nằm cách Honolulu hai mươi 

lăm dặm về phía Bắc, thường tổ chức định kỳ 

hai năm một lần trong bốn ngày nhằm tạo cơ 

hội cho học sinh và sinh viên đương đầu với thử 

thách, phát triển các kỹ năng lãnh đạo và đối 

mặt với nỗi sợ hãi cũng như những khó khăn. 

Jennifer hiểu rằng thử thách lớn nhất của cô 

171

Vượt qua thử thách

chính là cảm giác khổ sở và xấu hổ khi giới 

thiệu em trai Steven với các bạn.

một buổi chiều ở trại, trong lúc dạo bước 

loanh quanh và trò chuyện cùng một người bạn 

trai, mặc cảm về người em trai lại hiện lên với 

Jennifer. nhưng cô bé đã thẳng thắn chia sẻ: 

“Tớ có một đứa em trai. Chưa lần nào tớ nói 

với bạn bè rằng nó rất quan trọng với tớ nhưng 

thực chất thì đúng là như vậy. Tớ chưa bao giờ 

dám đối mặt với thực tế là tớ có một đứa em bị 

khuyết tật. Tớ luôn muốn tảng lờ việc đó”.Khi 

chia sẻ được tất cả những điều này, cô bé bỗng 

thấy lòng nhẹ hẫng.

Vào ngày cuối cùng ở trại, mỗi học sinh sẽ 

viết ra nỗi sợ hãi hay vấn đề mình đã vượt qua 

lên một tấm bảng bằng gỗ thông. Sau đó mọi 

người sẽ phá tấm bảng bằng tay hoặc chân, 

hàm ý rằng họ đã vượt qua khó khăn. Trên 

chiếc bảng đó, Jennifer đã viết ra nỗi sợ hãi của 

mình bằng chữ in lớn. rồi cô bé đấm một cái 

thật mạnh vào tấm bảng nhưng chỉ đến lần thứ 

năm, cô bé mới cảm nhận được âm thanh rắc 

rắc cho thấy tấm bảng đã bị vỡ làm đôi.

ngày hôm sau, khi đã trở về nhà, Jennifer 

Hạt giống tâm hồn

172

choàng tay ôm lấy mẹ. Cô bé tươi cười: “Mẹ ơi, 

con thoải mái rồi. Bây giờ thì con thực sự thoải 

mái rồi!”.

Từ đó, Jennifer đã đón nhận khuyết tật 

của Steven như một lẽ tự nhiên. mùa thu năm 

ấy, trong trận đấu bóng rổ đầu tiên của mùa 

giải, cô bé lại nghe thấy tiếng cổ vũ thật to của 

Steven. Quay lại nhìn em trai đang hớn hở, cô 

bé cũng vẫy tay vui vẻ. “Vậy là cả ba mũi tên đã 

chụm lại cùng nhau.” - Cha cô bé thầm nghĩ.

Trong ba năm, bắt đầu từ năm 1990, Steven 

đã vào học trường Holy Trinity - một trường 

học của Cơ Đốc giáo. Dù rất chậm nhưng khả 

năng nói và viết của Steven đã tiến bộ tới mức 

người bình thường. Tới năm 11 tuổi, Steven đã 

được học ở lớp đúng độ tuổi của mình. Cậu bé có 

thể chạy nhảy thoải mái và giống như Jennifer, 

cậu bắt đầu tập chơi bóng rổ.

năm 1992, Lynne waihee - vợ của thống 

đốc Hawaii, John waihee - bắt đầu chú ý tới 

Steven. Đệ nhất phu nhân của Hawaii đã tài 

trợ từ thiện cho một chương trình “Đọc cho tôi” 

với mục đích khuyến khích mọi người đọc sách 

cho trẻ nhỏ. Lấy ý tưởng từ tầm quan trọng của 

173

Vượt qua thử thách

việc đọc sách tới sự phát triển của Steven, bà 

đã xin hội đồng giáo dục của Hawaii vinh danh 

nhà Kunishima.

Tại buổi tiệc tiếp đón ở dinh thống đốc, Geri 

đã giới thiệu về Steven rằng cậu bé có thể kể tên 

hơn 200 vị lãnh đạo của vùng đất này nhờ sự nỗ 

lực trong nhiều năm qua, và cậu bé đã nhận 

được sự tán dương nhiệt liệt của mọi người.

Vào tháng 3 năm 1993, Hội Chữ thập đỏ 

Hoa Kỳ ở Hawaii đã trao tặng cho Lynne waihee 

giải thưởng danh dự Humanitarian Award. Bà 

đã nhờ Steven viết lời đề tặng cho đại tiệc mừng 

giải thưởng của bà. Steven đã trầm tư suy nghĩ 

về lời đề tặng trong nhiều giờ liền. Cuối cùng 

cậu dừng lại ở tầm quan trọng của việc đọc sách 

với chính bản thân mình, và khi viết về điều đó, 

cậu đã gián tiếp tán dương sự tuyệt vời của gia 

đình Kunishima. “Cả nhà đã đọc cho tôi nghe 

còn bây giờ tôi có thể đọc cho chính mình”.

- John Pekkanen

Hạt giống tâm hồn

174

Mục lục

Lời giới thiệu  5

Lễ vật thách cưới  7

Đảo ngỗng  16

Cuộc đua cuối cùng của John Baker  21

Sứ mệnh của Antonia  36

Giữa những con sóng  44

Nghệ sĩ đàn cello ở Serajevo  47

Tiếng nói của riêng mình  54

Vị ân nhân trên chuyến tàu Pittsburgh  56

Quy luật của lòng nhân ái  66

175

Vượt qua thử thách

Tình yêu của một người anh  69

Niểm mong ước  84

Cậu bé không thể đọc  86

Tình yêu trở lại  99

Tôi sẽ làm được  103

Buổi lễ tốt nghiệp của Maya   117

Tạo ra bước ngoặt cho chính mình  131

Ánh sáng trong địa ngục  134

Lắng nghe  147

Quan điểm khác biệt  151

Đọc trong yêu thương  158

Chịu trách nhiệm xuất bản: 

NGUYỄN THỊ THANHHƯƠNG

Biên tập : Cẩm Hồng

Trình bày : Trương Tiến Nhật

Bìa : Nguyễn Hùng

Sửa bản in : Hồng Anh

Thực hiện : First News – Trí Việt

NHÀ XUẤT BẢN TỔNGHỢP TP. HỒ CHÍ MINH

62 Nguyễn Thị Minh Khai - Quận 1

ĐT: 38225340 - 38296764 - 38221917 - 38223637 - 38296713

In 3.000 cuốn, khổ 13 x 20,5 cm tại Công ty TNHH một thành viên In 

Phương Nam (160/13 Đội Cung, Q.11, TP.HCM). Giấy đăng ký KHXB 

số 617-2009/CXB/10-94/THTPHCM ngày 07/07/2009 - QĐXB số 17/

QĐ - THTPHCM-2010 cấp ngày 12/01/2010. In xong và nộp lưu chiểu 

quý I/2010.

FIRST NEWS

9

Vượt Qua Thử Thách