1. Xây dựng Đảng - Qui luật tồn tại và phát triển của Đảng

- Hồ Chí Minh đặc biệt quan tâm đến công tác xây dựng Đảng, trong tư tưởng của Người, xây dựng chỉnh đốn Đảng gắn liền với sự tồn tại của Đảng, Đảng còn hoạt động còn phải tổ chức xây dựng và chỉnh đốn. Tính tất yếu khách quan của công tác xây dựng và chỉnh đốn Đảng được Hồ Chí Minh lý giải hết sức thuyết phục ở các căn cứ sau đây:

+ Xây dựng và chỉnh đốn Đảng bị qui định bởi quá trình phát triển liên tục của sự nghiệp cách mạng do Đảng lãnh đạo.

+ Đảng là một bộ phận cấu thành xã hội, mỗi cán bộ, đảng viên đều chịu ảnh hưởng, tác động của môi trường xã hội, cả cái tốt và cái xấu. Do đó, mỗi cán bộ, đảng viên phải thường xuyên rèn luyện, Đảng phải thường xuyên tự chỉnh đốn và đổi mới.

+ Xây dựng, chỉnh đốn Đảng là cơ hội để mỗi cán bộ, đảng viên tự rèn luyện, tu dưỡng tốt hơn, hoàn thành các nhiệm vụ mà Đảng và nhân dân giao phó. Đặc biệt là giữ được phẩm chất đạo đức cách mạng tiêu biểu.

+ Trong điều kiện Đảng cầm quyền, Hồ Chí Minh nhấn mạnh, việc xây dựng chỉnh đốn Đảng lại càng phải tiến hành thường xuyên hơn để ngăn chặn sự tha hóa của quyền lực.

Nhìn chung, theo Hồ Chí Minh, xây dựng, chỉnh đốn Đảng mang tính qui luật và là nhu cầu tồn tại, phát triển của Đảng. Chỉnh đốn và đổi mới Đảng là nhằm làm cho Đảng thật sự trong sạch vững mạnh về chính trị, tư tưởng và tổ chức; làm cho đội ngũ cán bộ, đảng viên không ngừng nâng cao phẩm chất và năng lực đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của nhiệm vụ cách mạng.

2. Nội dung công tác xây dựng Đảng Cộng sản Việt Nam

a. Xây dựng Đảng về tư tưởng, lý luận

Trọng tâm của công tác xây dựng Đảng về tư tưởng, lý luận là phải làm cho lý luận của chủ nghĩa Mác - Lê nin trở thành nền tảng tư tưởng, kim chỉ nam cho hành động của Đảng Cộng sản Việt Nam. Trong việc tiếp nhận chủ nghĩa Mác- Lê nin, Hồ Chí Minh lưu ý chúng ta một số điểm sau đây:

Một là, Việc nghiên cứu, học tập, tuyên truyền chủ nghĩa Mác - Lê nin phải luôn phù hợp với từng đối tượng.

Hai là, Việc vận dụng chủ nghĩa Mác - Lê nin phải phù hợp với từng hoàn cảnh.

Ba là, trong quá trình hoạt động, Đảng chú ý học tập, kế thừa kinh nghiệm của các đảng cộng sản khác, đồng thời Đảng ta phải tổng kết kinh nghiệm của mình để bổ sung, phát triển chủ nghĩa Mác- Lê nin.

Bốn là, Đảng phải đấu tranh để bảo vệ sự trong sáng của chủ nghĩa Mác -  Lê nin.

b. Xây dựng Đảng về chính trị.

Trong tư tưởng Hồ Chí Minh, xây dựng Đảng về chính trị có nhiều nội dung, bao gồm: xây dựng đường lối chính trị, bảo vệ chính trị, xây dựng và thực hiện nghị quyết, xây dựng và phát triển hệ tư tưởng chính trị, củng cố lập trường chính trị, nâng cao bản lĩnh chính trị... Trong đó, đường lối chính trị là một vấn đề cốt tử trong sự tồn tại và phát triển của Đảng. Xây dựng đường lối chính trị trở thành một trong những vấn đề cực kì quan trọng trong xây dựng Đảng ta.

c. Xây dựng Đảng về tổ chức, bộ máy và công tác cán bộ

- Xây dựng hệ thống tổ chức Đảng.

Theo Hồ Chí Minh hệ thống tổ chức của Đảng từ trung ương đến cơ sở phải thật chặt chẽ, có tính kỉ luật cao. Các nguyên tắc tổ chức, sinh hoạt Đảng.

  Một là,  tập trung dân chủ. Hồ Chí Minh coi đây là nguyên tắc tổ chức của Đảng.

  Theo Hồ Chí Minh, dân chủ và tập trung là hai mặt gắn bó với nhau trong một nguyên tắc. Dân chủ để đi đến tập trung cơ sở của tập trung, chứ không phải là dân chủ theo kiểu phân tán, tuỳ tiện, vô tổ chức. Tập trung là tập trung trên cơ sở dân chủ, chứ không phải tập trung quan liệu theo kiểu độc đoán, chuyên quyền.

  Hai là, tập thể lãnh đạo, cá nhân phụ trách. Hồ Chí Minh coi đây là nguyên tắc lãnh đạo của Đảng.

Theo Hồ Chí Minh: Lãnh đạo mà không tập thể thì đi đến các tệ bao biện, độc đoán, chủ quan. Kết quả là hỏng việc.

Phụ trách mà không do cá nhân, thì sẽ dẫn đến tệ bừa bãi, lộn xộn, vô chính phủ. Kết quả cũng hỏng việc. Tập thể lãnh đạo, cá nhân phụ trách phải luôn đi đôi với nhau.

 Ba là, Tự phê bình và phê bình: Hồ Chí Minh rất coi trọng nguyên tắc này, Người coi đây là nguyên tắc sinh hoạt của Đảng, là luật phát triển của Đảng.

+ Hồ Chí Minh xem tự phê bình và phê bình là vũ khí để rèn luyện đảng viên nhằm làm cho mỗi người tốt hơn, tiến bộ hơn và tăng cường đoàn kết nội bộ hơn. Đó cũng là vũ khí để nâng cao trình độ lãnh đạo của Đảng. Để Đảng làm tròn sứ mệnh lãnh đạo, làm tròn trách nhiệm trước giai cấp, dân tộc.

+ Thực hiện tự phê bình và phê bình đúng đắn không phải là việc dễ dàng. Vì vậy, Hồ Chí Minh lưu ý cán bộ, đảng viên và các cấp uỷ Đảng từ trên xuống dưới không những phải dùng thường xuyên mà còn phải khéo dùng cách tự phê bình và phê bình.

Bốn là, Kỷ luật nghiêm minh và tự giác.

+ Sức mạnh của một tổ chức cộng sản và mỗi đảng viên bắt nguồn từ ý thức tổ chức kỷ luật nghiêm minh và tự giác. Cho nên Hồ Chí Minh luôn coi trọng việc xây dựng kỷ luật nghiêm minh và tự giác trong Đảng để tạo nên sức mạnh to lớn của Đảng.

+ Yêu cầu cao nhất của kỷ luật Đảng là chấp hành các chủ trương, nghị quyết của Đảng. Tuân thủ các nguyên tắc tổ chức, lãnh đạo và sinh hoạt Đảng.

Năm là, Đoàn kết, thống nhất trong Đảng.

+ Hồ Chí Minh đặc biệt quan tâm đến sự đoàn kết và thống nhất trong Đảng. Người khẳng định: “Đoàn kết là một truyền thống cực kỳ quý báu của Đảng và của dân ta. Các đồng chí từ TW đến chi bộ cần giữ gìn sự đoàn kết nhất trí của Đảng như giữ gìn con ngươi của mắt mình”.

Để đảm bảo sự đoàn kết, thống nhất trong Đảng theo Hồ Chí Minh Đảng phải: Thực hành dân chủ rộng rãi, thường xuyên và nghiêm chỉnh tự phê bình và phê bình, thường xuyên tu dưỡng đạo đức cách mạng, chống chủ nghĩa cá nhân và các biểu hiện tiêu cực khác. Phải “sống với nhau có nghĩa, có tình”.

- Cán  bộ và công tác cán bộ của Đảng.

+ Hồ Chí Minh đã đề ra một hệ thống các quan điểm về cán bộ và công tác cán bộ.  Người nhận thức rõ vai trò của cán bộ trong sự nghiệp cách mạng. cán bộ là cái dây chuyền của bộ máy, là mắt khâu nối liền Đảng, Nhà nước với nhân dân.

+ Hồ Chí Minh cho rằng công tác cán bộ là công tác gốc của Đảng. nội dung của nó bao hàm các mắt khâu liên hoàn, có quan hệ chặt chẽ với nhau: tuyển chọn cán bộ, đào tạo, huấn luyện, bồi dưỡng cán bộ; đánh giá đúng cán bộ; tuyển dụng, bố trí, sắp xếp cán bộ, thực hiện chính sách đối với cán bộ.

d. Xây dựng Đảng về đạo đức.

- Hồ Chí Minh coi đạo đức là nền tảng của mỗi con người. Đối với đảng viên, nền tảng đó càng quan trọng và cần thiết.

- Một Đảng chân chính, cách mạng phải có đạo đức. Đạo đức tạo nên uy tín, sức mạnh của Đảng, giúp Đảng đủ tư cách lãnh đạo, tổ chức dân chúng. Đạo đức của Đảng là đạo đức cộng sản mà nội dung cốt lõi là chủ nghĩa nhân đạo chiến đấu.

- Giáo dục đạo đức cách mạng là một nội dung quan trọng trong việc tu dưỡng, rèn luyện cán bộ của đảng viên. Nó gắn chặt với cuộc đấu tranh chống chủ nghĩa cá nhân nhằm làm cho Đảng thật sự trong sạch, vững mạnh.