Thường khi nghĩ đến cái nghiệp văn chương tôi hay tự đặt cho mình câu hỏi: nó khởiđầu từbao giờnhỉ? Và nói chung, nó khởiđầu nhưthế nào? Cái gìđã buộc ta cầm bút lầnđầuđểkhông bao giờbuông ra nữa cho đến mãn đời?

Khó nhất là cái việc nhớlại xem nó bắtđầu từlúc nào. Chắc là cái nghiệp văn chương bao giờcũng xuất hiện trong con người nhưmột trạng thái tâm hồn từrất lâu trước khi ta bắtđầu viết hết chồng giấy này đến chồng giấy khác. Nó xuất hiện từthời niên thiếu, và có thể, từtuổi ấu thơ.

Trong tuổi thơvà trong thời niên thiếu, thếgiới tồn tại khác hẳn khi ta đã trưởng thành. Với tuổi thơmặt trời nóng bỏng hơn, cỏrậm hơn, mưa to hơn, trời tối hơn và con người nào cũng cực kỳ thú vị.

Đối với trẻcon thì bất kỳngười lớn nào cũng là một sinh vật hơi bíẩn, dù chođó là ông thợmộc với bộ đồnghềsặc mùi vỏbào hay nhà bác học, người biết vì sao cỏ lại màu xanh.

Sựtiếp nhận một cách thi vịcuộcđời, tất cảnhững gìởquanh ta, là tặng phẩm vĩ đại nhất mà tuổi thơ cho ta.

Nếu con người sau nhiều năm dài tỉnh táo khôngđểmấtđi tặng vậtấy thì ngườiđó sẽlà nhà văn hay nhà thơ. Nói cho cùng, họcũng chẳng khác nhau là mấy.

Cảm giác vềcuộc sống nhưmột sự đổi mới không ngừng chính là cái mảnh đất màu mỡ, trên đó nghệ thuật đơm hoa kết quả.

Khi còn là học sinh trung học, tất nhiên tôi cũng làm thơ. Tôi làm nhiều thơ đến nỗi chỉ trong một tháng đã hết veo một quyển vở dày.

Những bài thơ ấy tồi, hoa mĩvà hào nhoáng, nhưng hồiấy tôi lại tưởng chúng rất đẹp.

Bây giờtôiđã quên những bài thơ ấy rồi. Chỉcòn nhớlõm bõmđôi

đoạn. Thí dụ như những câu này:

Hãy ngắt đi, những nhành hoa sa thấp Khi mưa rơi lặng lẽ xuống đồng

Và chân trời, nơi chiều thu cháy đỏ

Những chiếc lá vàng tan tác bay đi...

Thếcòn khá. Càng vềsau tôi càng chấtđủmọi thứhoa mĩ, thậm chí vô nghĩa vào trong thơ:

Và nỗi nhớ Sadi lấp lánh như ngọc thạch

Trên những trang tháng ngày chậm chạp trôi qua...

Tại sao nỗi nhớlại "lấp lánh nhưngọc thạch" thì cảlúcấy, cảbây giờ, tôi đều không giải thích nổi.Đó chẳng qua chỉvì âm hưởng của những từ lôi cuốn tôi. Tôi không hề nghĩ đến nghĩa của chúng.

Tôi làm thơvềbiển nhiều hơn cả. Lúcđó hầu nhưtôi chưa biết biển là gì.

Đó không phải là một biển nào rõ rệt, không phải Hắc hải, không phải Baltic hayĐịa Trung hải, mà là một "biển nói chung" hào nhoáng. Nó gắn lại với nhau tất cảcái phong phú của màu sắc, mọi thứphóngđại, tất cảcái lãng mạn viển vông không có người thực, thời gian thực và không gianđịa lý cụthể. Lúcđó chất lãng mạnấy bao trùm cả địa cầu trong mắt tôi như một khí quyển dày đặc.

Đó là một biển tươi vui, có sóng bạcđầu, tổquốc của những con tàu có cánh và những người vượt biển gan dạ. Trên các bờbiển, những ngọn hảiđăng tỏa sáng nhưnhững viên ngọc bích. Một cuộc sống vô tưlự sục sôi trên các hải cảng. Những cô gái duyên dáng tuyệt trần với nước da bánh mật bị ngòi bút của tôi cuốn vào cơn lốc dục vọng.

Nói chođúng, cùng với thời gian thơtôi cũng bớt dần hào nhoáng. Tính chuộng lạ cũng mất dần trong thơ.

Thât ra, tuổiấu thơvà niên thiếu bao giờcũng chuộng lạ, dù cho cái lạ đó là của những xứ nhiệt đới hay của thời nội chiến.

Có ai lúc còn thơmà không bao vây các lâuđài cổ, không chết trên những con tàu viễn dương với những cánh buồm tơi tảnơi eo biển Magellan hayởTân thếgiới, không cùng với Chapaev cưỡi cỗxe ngựa gắn trung liên phóng băng băng trên những cánhđồng cỏdại bên kia dãy Ural, khôngđi tìm những kho báu mà Stevensonđã giấu rất tài tình trên một hònđảo bí mật, không nghe tiếng cờreo trên trậnđịa Borodino hoặc không giúpđỡMowgli trong những rừng hoang rậm rạp xứ Industan.

Tính chuộng lạtruyền cho cuộc sống một chút phi thường cần thiết cho bất cứai còn trẻvà nhạy cảm. Denis Diderotđã nói rấtđúng rằng nghệ thuật làởchỗtìm ra cái phi thường trong cái bình thường và cái bình thường trong cái phi thường.

Dù sao thì tôi cũng không nguyền rủa thói chuộng lạmà một thời niên thiếu tôi đã say mê.

Tôi thường sốngởnhà quê và hayđểý quan sát các trò chơi của lũtrẻ nông trang. Bao giờchúng cũng thích chơi những trò mới lạ, nhưvượt đại dương trên những chiếc bè (đại dươngđây là một cái hồnông có cái tên chẳng lấy gì hay ho lắm là hồ"Con bê"), bay lên các vì sao hoặc tìm ra những xứsởbíẩn. Chẳng hạn, lũtrẻhàng xóm của tôiđã khám phá

ra một vùngđất chưa người biếtđếnởgiữa cácđồng cỏ. Chúngđặt tên cho vùngđấtấy là "Lukomorie"(Biển Cỏ).Đấy là một cái hồcó nhiều vũng nhỏvàđầy cỏ ấu,đến nỗi chỉ ởgiữa hồmới có một chút nước lấp lánh.

Tính chuộng lạ, tất nhiên, không phải một lúc mà mất hẳn trong ý thức của tôi. Nó còn lại rất lâu nhưhương thơm bền vững của hoađinh hương trong vườn. Nó làm cho cái thành phốKiev quen thuộcđến phát ngán của tôi thay đổi hẳn trong mắt tôi.

Ráng chiều vàng lộng lẫy trong các công viên thành phố. Chớp loang loáng trong bóngđêm bên kia sôngĐnepr. Tưởng chừngở đó có một nước chưa ai biếtđến - mộtđất nướcđầy giông tốvàẩm thấp - tràn ngập tiếng lá chuyển động ào ào.

Mùa xuân trút xuống thành phốcơman nào là hoa dẻvàng nhạt với những cánh lốmđốmđỏ. Hoa nhiềuđến nỗi khi trời mưa chúng rơi xuống thành từngđống, ngăn nước mưa lại làm cho một số đường phố

biến thành những hồ con.

Nhưng sau cơn mưa thì bầu trời Kiev lại sáng sủa nhưmột vòmđá trăng. Và những vần thơ bỗng dưng được nhớ lại mạnh mẽ lạ thường.

Ôi sức mạnh bí ẩn của mùa xuân Đang ngự trị với ngàn sao trên trán Ngươi hiền dịu trên cõi trần nhơ bẩn

Ngươi hứa cho ta hạnh phúc vô ngần...

Những năm những thángấy gắn liền với mối tìnhđầu sayđắm của tôi. Đó là một trạng thái kỳlạ, khi trong mắt ta cô gái nào cũngđẹp mê hồn. Mỗi nét xuân thì thoáng qua ngoài phố, trong vườn hoa, trên xeđiện - một khóe mắt thẹn thùng tưởng như đang chú ýđến ta, hương thơm của mái tóc, hàm răng trắng bóng sau làn môi hé mở, bắp chân trần khi gió làm tung váy, cái chạm nhẹvào những ngón tay lạnh - tất cảnhững cáiđó nhắc tôi rằng hoặc sớm hoặc muộn rồi tình yêu cũng sẽ đến với tôi. Tôi tin chắc như thế. Tôi muốn nghĩ như thế và tôi đã nghĩ như thế.

Cứmỗi lần gặp gỡnhưvậy là trong tôi lại dấy lên một nỗi buồn khó hiểu.

Phần lớn tuổi trẻnghèo túng và thực ra rất cayđắng của tôiđã quađi trong những vần thơ và trong niềm xao xuyến mơ hồ.

Sauđó tôi bỏkhông làm thơnữa. Tôi hiểu rằngđó chỉlà cái hào nhoáng bềngoài, là những bông hoa làm bằng vỏbào nhuộm khéo, một thứ vàng mạ.

Thay vào thơtôi viết truyện ngắnđầu tiên. Nó có lịch sửcủa nó. Tôi sẽ kể lại lịch sử truyện ngắn này trong chương sau.