Câu chuyện cuộc sống

Em tôi muốn làm người nổi tiếng

29/05/2010 10:56 (GMT + 7)

TTCT - Bạn nổi tiếng vì đang sở hữu một trang web có số lượt truy cập cao ngất ngưởng nhờ nhiều chiêu câu khách? Vì tên bạn gắn với các clip “khoe hàng”? Vì bạn tạo xìcăngđan để tự đánh bóng?... Ý kiến của hai bạn trẻ dưới đây sẽ mở đầu câu chuyện về hiện tượng muốn trở thành người nổi tiếng. Mời bạn cùng tham gia cuộc trao đổi qua email gửi tới [email protected], bài viết cho mục Câu chuyện cuộc sống.

Tôi có đứa em thuộc thế hệ 9X “đời đầu”, sành điệu và sành công nghệ, điều mà hình như 9X nào cũng được phổ cập. Có lần, tôi hỏi nó ba trang web nào nó thường vào nhất. Nó đáp là trang “zing”, “kênh 14” và “2sao”. Lý do, thằng bé giải thích, ở đó có cả một thế giới của những người nổi tiếng.

Trào lưu nổi tiếng

Tôi cũng tò mò vào thử và thấy ở cái tuổi 8X “đời đầu” của mình, thật sự khó mà nuốt những sự kiện lá cải kiểu “KTQ bị chảy máu cam” hay “DA lại cố ý lộ hàng”. Vậy mà số lượt truy cập vào những tin tức kiểu này luôn cao ngất, thậm chí nếu đứng cạnh những bản tin chính thống về chính trị, xã hội hay đời sống sinh viên, con số khập khiễng là đáng kể. Để ý thì có thể nhận ra những câu chuyện “hỉ, nộ, ái, ố” của giới nghệ sĩ tràn vào cả những cuộc cà phê, tán gẫu của bạn trẻ. Cô ca sĩ này mang bầu, cô diễn viên mới nổi “cả gan” cặp với chồng một diễn viên nổi tiếng khác, rồi các loại ảnh lộ hàng, ảnh “tự sướng” của nghệ sĩ lan tràn trên mạng, cuốn hút giới trẻ tới mức hầu như bạn trẻ thành phố nào cũng biết ca sĩ này xưa yêu ai, giờ lấy ai hoặc đã ly hôn hay chưa.

Tôi tự hỏi vì sao tin tức của những người nổi tiếng lại nở rộ và thu hút giới trẻ hơn bao giờ hết. Giở một số tờ tạp chí mới ra đời, chuyên trang mang tên “Người nổi tiếng” đầy những thông tin câu khách. Giới nghệ sĩ ăn mặc thế nào, xấu hay đẹp, phát ngôn những gì, rõ ràng ảnh hưởng không hề nhỏ đến những thanh niên mới lớn như em tôi.

Chợt nhớ cách đây chừng 5-7 năm, thần tượng của giới trẻ chúng tôi là những giải nhất “Đường lên đỉnh Olympia”, những kỹ sư trẻ hay những sinh viên nổi tiếng nhờ học giỏi, nhờ những khám phá và những điều họ dám nghĩ, dám làm. Giờ đây đích nhắm của em tôi là... giống như Phương Vy Idol, Thảo Trang Idol, Trà My Idol, Thanh Duy Idol... Những cái tên đó bắt nguồn từ một cuộc thi tìm kiếm ngôi sao mà tôi không biết hết số lượng những bạn trẻ đua nhau đăng ký, tôi chỉ ngầm phỏng đoán sức hút của cuộc thi thông qua những clip người chen chúc (con số chắc lên tới hàng ngàn), mồ hôi mồ kê nhễ nhại, kiên nhẫn lấy số báo danh và chờ đến lượt mình gặp ban giám khảo. Những cuộc đua khó khăn là thế nhưng dường như không cản được những cô cậu thanh niên đam mê ca hát và mơ đến một ngày nổi tiếng. Tôi cũng cảm nhận được điều này ở một số cuộc thi như “Video clip của bạn”, “Tôi là ngôi sao”, “Nốt nhạc ngôi sao”... trên truyền hình - nơi những bạn học sinh, sinh viên hoàn toàn có cơ hội để lên sóng truyền hình và biết đâu sẽ có cơ may trở nên nổi tiếng. (Đây cũng là điều mà em tôi, một người thích hát, đang ấp ủ). Trong số đó, có lẽ những bạn trẻ có tài năng thật sự chỉ chiếm một phần ít ỏi (đâu phải ai cũng có thể như Susan Boyle, người nội trợ Scotland chỉ sau một cuộc thi trở nên nổi tiếng nhờ giọng hát thiên thần)...

Quá dễ để nổi tiếng

Ước mơ trở thành người nổi tiếng trở nên phổ biến hơn, có ma lực hơn có lẽ bắt đầu từ tính đại chúng của các mạng truyền thông, nhanh chóng truyền đi cho nhau hình ảnh những người nổi tiếng lấp lánh hào quang. Ở đó, họ sống một cuộc sống có vẻ chẳng phải âu lo về tiền bạc, luôn xuất hiện rực rỡ trên sân khấu và trong mắt người hâm mộ, sung sướng và hạnh phúc...

Xem qua, có vẻ nổi tiếng rất dễ. Một phần có thể vì sự dễ dãi của xã hội đối với những bạn trẻ mới tập tành sáng tác, tự quay clip hát nhép hay đóng những đoạn phim hài, tự cho mình là “hot girl”, “hot boy”, mở một shop thời trang, cà phê hay quán kem với sự xuất hiện của các nghệ sĩ trong ngày khai trương... Đọc những tin tức kiểu đó trên mạng, biết là “nhảm” và “nhàm” nhưng vẫn kích thích người đọc. Những đường dẫn về các chân dài tuổi 14, ca sĩ nào đó công khai có con riêng, những tấm hình “tự sướng”... tràn ngập các cửa sổ Internet, giờ đã trở nên quen thuộc, không gây phiền toái, bực bội hay khó chịu nữa!

Khi ước mong được nổi tiếng đã trở thành một trào lưu, khái niệm nổi tiếng không còn bó hẹp trong những đối tượng như diễn viên, ca sĩ, nghệ sĩ nữa. Có quá nhiều cách để nổi tiếng. Bạn đẹp, bạn tự chụp hình “mát mẻ” đưa lên blog cá nhân, thế là nổi tiếng. Bạn là ngôi sao mới chớm, bạn phát ngôn gây sốc trên báo chí, thế là nổi tiếng. Có những “ngôi sao” tuổi teen không biết hát, chưa từng biểu diễn một lần cho ra hồn nhưng tần suất xuất hiện trên báo chí không ít hơn những diễn viên, ca sĩ lão làng khác. Chưa bao giờ nổi tiếng lại dễ dàng như thế!

Một ước mơ

Nổi tiếng là một ước mơ có thật, và hẳn nhiên, đó là một ước mơ đẹp. Nhưng nổi tiếng dễ dãi, làm tất cả mọi thứ để nổi tiếng, cả nguy cơ đánh mất chính mình có phải là điều mà những người trẻ đang đối mặt? Tuổi để nổi tiếng hình như ngày càng trẻ. Đó có thể là những cô bé, cậu bé còn là học sinh trên ghế nhà trường, có ngoại hình và tài năng (có hạn) đang vạch ra những con đường để đến với cái đích nổi tiếng. Cái đích đó đơn giản chỉ là xuất hiện trước công chúng, trở thành những người đẹp, sang trọng, có tiền, được nhiều người biết đến... chứ chưa hẳn là sự thể hiện bản thân và khát khao chứng tỏ tài năng của mình. Liệu những bạn trẻ nổi tiếng dễ dãi chỉ qua một vài bài báo, một vài xìcăngđan, một vài cuộc thi quy mô nhỏ và nổi tiếng bằng tiền, thậm chí bằng thân xác... có thể đứng vững và chứng tỏ bản lĩnh, tài năng của mình trong thế giới tưởng như đầy những hào quang ấy? Có lẽ câu trả lời phải trải qua thời gian, khi họ nhận ra cái giá của sự nổi tiếng và đối mặt với những hệ lụy của nó trong thời đại truyền thông ồn ã như hiện nay.

Trở lại với em tôi. Tôi không biết liệu em có hiểu hết “ý đồ” của tôi khi hướng cho nó trở thành một sinh viên bình thường không, nhưng tôi muốn em có chọn lựa cho riêng mình giữa thế giới xô bồ của những bạn trẻ đang quá hào hứng với sự nổi tiếng. Nếu nổi tiếng chỉ để... nổi tiếng, phải đánh đổi, tính toán, trả giá quá nhiều thì tôi hoàn toàn muốn em nằm trong số những người bình thường còn lại.

BỒ CÔNG ANH

Nổi tiếng để làm gì?

Làm việc ở mảng văn hóa - văn nghệ tại một tờ báo giải trí của giới trẻ, tôi thử làm một khảo sát bỏ túi 10 bạn trẻ tầm 18-25 tuổi, có đến bảy bạn muốn “nhắc đến tên của mình thì ai cũng quay lại nhìn” và “được xuất hiện thường xuyên trên báo chí, truyền thông”!

Có muôn vàn lý do các bạn đưa ra để giải thích cho câu chuyện thích nổi tiếng của mình. Có bạn muốn nổi tiếng để có thể tiến lên những bước cao hơn trên con đường nghệ thuật. Chàng trai T.B. muốn đưa tên tuổi của mình đến với công chúng và tiếp cận với giải thưởng Grammy. Diễn viên nhí P.T. cho biết ước mong được trở thành hoa hậu và một người nổi tiếng chỉ xuất hiện sau khi cô tham gia một vài phim và bạn bè xung quanh lập tức ngưỡng mộ vây quanh, chụp hình. Một vài người bạn khác của P.T. thì tranh thủ rủ P.T. mặc áo đẹp để vào trung tâm thương mại mua sắm nhằm... gây sự chú ý với những người xung quanh.

Có bạn trẻ chưa từng tham gia một bộ phim, một lĩnh vực nghệ thuật như điện ảnh, sân khấu, truyền hình nào nhưng cũng muốn nổi tiếng để được “xuất hiện nhiều trên tivi”, để “được mặc đẹp, sử dụng đồ sành điệu”, “được những người xung quanh nhìn khi đến trước đám đông”, “được cặp kè với người giàu có”, “mua sắm, sở hữu các loại xe, hàng độc, căn hộ sang trọng”.

Để có vị trí trong thế giới người nổi tiếng, các bạn trẻ lên kế hoạch PR, mà thường thấy nhất là chi tiền cho các công ty giải trí và quảng cáo. Nếu như tiền là vấn đề quá lớn thì một vài bạn trẻ lại chọn các chương trình, sân khấu và đạo diễn để tham gia cuộc tuyển chọn. Đơn cử như các chương trình Việt Nam Idol, Song ca cùng thần tượng, tuyển chọn người mẫu của Yeah1 TV...

ĐỨC TOÀN

Câu chuyện cuộc sống

Tôi đã từng “sống emo”

20/03/2011 08:50 (GMT + 7)

TTCT - LTS: Bài viết dưới đây của một nữ độc giả gửi tới TTCT, người đã “mất một thời gian suy nghĩ và đắn đo mới quyết định viết ra những dòng tâm sự này”, cùng lời kêu gọi với tư cách người trong cuộc: mỗi người chỉ có một cuộc đời để sống, một thân xác để yêu thương, vậy chúng ta hãy cố gắng sống trọn cuộc đời này và yêu thương chính mình!

Tôi là con gái thứ năm trong một gia đình làm nông gồm bảy anh chị em. Tuy gia đình gốc nông nhưng nhà tôi rất gia giáo. Chỉ bằng làm ruộng, trồng cây, chăn nuôi, bố mẹ lần lượt nuôi cả bảy anh chị em tôi ăn học đàng hoàng. Trước tôi cả bốn anh chị đều tốt nghiệp đại học, cao đẳng, có việc làm ổn định ở thành phố.

Tôi từng rất ngoan, giỏi việc nhà và chăm học, nỗ lực viết tiếp điều mà mẹ tôi hay gọi là “truyền thống hiếu học của gia đình”. Mọi chuyện sẽ tiếp diễn tốt đẹp như vậy nếu không có mùa hè định mệnh năm tôi học lớp 9.

Từ một mùa hè

Năm ấy, với thành tích tốt, mẹ cho phép tôi đi Đà Nẵng chơi nhà bà con. Tại đây tôi đã gặp Nam, một anh bạn dễ thương, hơn tôi một tuổi, cạnh nhà dì tôi.

Bốn đứa: tôi, Nam, Mai - cô em họ trạc tuổi tôi và em gái Nam đã trải qua ba tháng hè vui vẻ, hồn nhiên bên nhau với đầy ắp những kỷ niệm! Có lần, bốn đứa trên hai chiếc xe đạp chở nhau đi chơi, đang đổ dốc thì xe tôi và Mai trượt đá ngã sóng soài, tôi văng ra lề đường, đầu va vào đá máu chảy bê bết, bất tỉnh. Nam hốt hoảng cõng tôi chạy một mạch hơn 5 cây số vào trạm xá...

Ba tháng hè trôi qua mau với những kỷ niệm vui buồn, tinh nghịch. Lúc đó, cả tôi và Nam đều không biết tình cảm chúng tôi dành cho nhau là tình yêu, có lẽ khi ấy chúng tôi còn quá nhỏ và non nớt để hiểu thứ cảm xúc hờn giận, rung động đầu đời ấy. Nhưng chúng tôi cảm nhận một điều rằng không thể sống thiếu người kia. Có lẽ sẽ rất nhiều người cười và bảo hai đứa chỉ là con nít đã biết gì. Nhưng chỉ chúng tôi mới có thể hiểu thứ tình cảm chúng tôi dành cho nhau sâu đậm đến mức nào.

Hết hè, tôi về nhà và mang theo vô số thứ: những chiếc vòng bằng vỏ sò, những khung ảnh kỷ niệm và cả chiếc nhẫn cỏ Nam tặng, tôi coi đó như báu vật của mình. Tôi ngắm nghía nó hằng ngày và không thôi suy nghĩ về Nam. Tôi soi mình trong gương mỗi phút giây rảnh rỗi để cố nhận ra mình lớn lên từng ngày. Rồi tôi luôn nhẩm: ba năm nữa tốt nghiệp lớp 12, bốn năm học đại học, vậy là chỉ bảy năm nữa thôi tôi sẽ có thể ở bên cạnh Nam.

Những phép tính giản đơn ấy ngày nào tôi cũng nhẩm, cứ như một đứa trẻ học bài thuộc lòng mà sợ quên. Dù mơ mộng và bay bổng, tôi vẫn không quên phải tuyệt đối giữ kín điều bí mật này với bố mẹ, họ sẽ không đời nào chấp nhận việc tôi biết thích một đứa con trai ở tuổi 15. Chăm chỉ học hành và chờ tiếng chuông điện thoại bàn reo lên vào một giờ cố định khi bố mẹ đã đi làm là việc tôi làm hằng ngày.

Tình cảm giữa tôi và Nam tiến triển tốt đẹp suốt học kỳ đầu dù chỉ qua điện thoại. Đôi khi Nam còn giúp tôi giải những bài toán khó, nhắc nhở tôi làm bài. Còn tôi giúp mẹ Nam bảo ban cậu con trai đang tuổi ham chơi. Vì thế, lâu lâu chính mẹ Nam gọi điện hỏi thăm và nói chuyện cùng tôi.

Một lần, cuối năm học ấy, trong một cuộc điện thoại của Nam, tôi nghe được giọng của một cô gái. Tôi biết cô gái ấy, đó là người bạn học cùng lớp Nam và thích Nam từ lâu lắm rồi. Chỉ cần có thế, không cần nghe Nam giải thích dù chỉ một lời, tôi lập tức cúp điện thoại và trọn tuần ấy tôi không nghe máy dù ngày nào Nam cũng kiên nhẫn gọi.

Bẵng đi ba ngày Nam không gọi nữa, tôi bắt đầu trách móc. Nhưng với bản tính bướng bỉnh, trẻ con, tôi đã không gọi Nam. Ba ngày, bốn ngày, rồi năm ngày trôi qua... đến ngày thứ sáu, vừa đi học về tiếng chuông điện thoại bỗng reo lên. Như linh tính, tôi chạy ào đến nhấc ống nghe, đầu dây bên kia không có tiếng nói, tôi chỉ nghe được tiếng khóc nấc nghẹn ngào. Mất một hồi lâu tôi mới nhận ra tiếng Mai.

Tôi nghe tim mình đập thình thịch như muốn nhảy ra khỏi lồng ngực, cảm giác bất an xâm chiếm khắp cơ thể... “Anh Nam mất rồi!” - Mai cố nói một câu rồi lại òa lên khóc, tôi như chết lịm. Tôi không khóc, cũng không thể khóc. Tôi biết lũ quỷ tụi tôi hay có những trò đùa quái gở thế này lắm, đây đâu phải lần đầu: “Mai! Em đừng đùa nữa! Nín đi nói chị nghe có chuyện gì?”.

Đến khi nghe Mai nhắc lại lần nữa trong tiếng nấc nghẹn tôi vẫn không thể tin, tôi vẫn cầm ống nghe nhưng không còn nghe thấy gì, tai tôi ù đi, nước mắt cứ thế lăn dài, tiếng nấc nghẹn lại ở cổ không thể thốt nên lời, tim tôi như vụn vỡ.

Tôi như mất cảm giác, những hành động chỉ còn là quán tính, lặng lẽ cúp máy rồi đi vào phòng. Chỉ còn lại bản thân và bốn bức tường đối diện với tôi, với cảm xúc thật, mọi thứ trong tôi như vỡ òa. Tôi khóc như chưa bao giờ được khóc, xen vào đó là sự oán trách bản thân, những lời lẽ chỉ trích chính mình cứ thế tuôn ra trong ý nghĩ.

Tự hủy hoại mình

"Tôi mất Nam, đánh mất bản thân và giờ lại đánh mất luôn gia đình, người thân. Tôi trở nên vô cảm với tất cả, sự oán trách trong tôi ngày càng lớn, tôi nghĩ nhiều đến cái chết. Ban ngày tôi ương ngạnh, chai lì bao nhiêu thì đêm về tôi giấu mình trong bóng tối để khóc, để đau đớn, vật vã bấy nhiêu."

Rồi tôi trở nên lặng lẽ, ít nói, hay cáu gắt sau đám tang của Nam. Tôi chạy trốn sự quan tâm của tất cả người thân, bạn bè. Lúc nào trong tôi cũng chỉ là sự buộc tội chính mình: vì tôi, tại tôi mà Nam đã ra đi vĩnh viễn. Cố quên nhưng không thể, tôi trở nên khó bảo sau khi Nam mất, gia đình chỉ nghĩ đó là những bồng bột và ham chơi, rồi tôi sẽ trở lại như xưa.

Nhưng không, tôi ngày càng tệ hơn, điểm số học tập cứ thấp dần, tôi chơi bời nhiều hơn, những lời nói dối cũng theo đó tăng dần. Lúc đó, tôi đâu ý thức được tôi đang đánh mất bản thân mình, tôi chỉ biết sợ phải ở một mình, sợ những suy nghĩ của bản thân. Cuối năm học đó, từ một học sinh khá tôi tụt xuống loại kém và có tên trong danh sách những học sinh cá biệt nhất của trường và chấp nhận ở lại một năm.

Bố mẹ quá thất vọng nên cấm tôi bước ra khỏi nhà cho đến khi thay đổi. Nhưng tôi tìm mọi cách để trốn ra ngoài đi chơi với nhóm bạn hư hỏng. Tôi thay đổi cách ăn mặc, luôn mặc màu đen, để kiểu tóc chẳng giống ai: lưng lửng không bao giờ cột và phần mái luôn che hết nửa khuôn mặt. Những buổi tối, trên con đường quê vắng người, chúng tôi chơi bời, nhậu nhẹt rồi tổ chức đua xe.

Tôi chạy xe như một kẻ điên và té không biết bao nhiêu lần, những vết sẹo cứ chồng chất lên nhau. Mỗi lần té là một lần tôi cười rú lên sung sướng với những vết thương, bọn bạn thì xanh mặt! Sợ gì chứ, như thế đã thấm tháp gì so với nỗi đau tôi mất Nam đang từng ngày từng giờ gặm nát trái tim tôi!

Tự hủy hoại mình có lẽ là con đường ngắn nhất đưa tôi đến với Nam, để một lần được nói lời xin lỗi anh ấy! Tôi chai sạn với nỗi đau thể xác, chỉ có vết thương lòng cứ ngày một khắc sâu. Mẹ không chịu nổi, ngày càng bỏ mặc. Tôi như một đứa con lạc loài, không chung dòng máu với những người còn lại, gia đình không màng tới tôi, bạn bè xa lánh, thầy cô xem tôi như một đứa cá biệt...

Tôi mua thuốc ngủ và bắt đầu ý nghĩ điên rồ của mình khi mọi người trong nhà đã chìm vào giấc ngủ, tôi bắt đầu uống từng viên một. Nhưng cứ mỗi lần uống vào tôi lại khóc, đến viên thứ bảy thì tôi tự ói ra hết.

Không uống được thuốc tôi lại tìm cách khác, tôi dùng dao rạch lên tay mình những đường chi chít chỉ đủ để rớm máu mà không dám rạch sâu hơn vì sợ mẹ phát hiện. Cứ vậy, tôi ngày càng xa lánh tất cả, trở nên câm lặng và chìm sâu vào bóng tối, tự hành hạ thân xác để dịu đi nỗi đau tinh thần. Những nỗi đau do sự hành hạ thể xác như trở thành một liều thuốc đắc lực giúp tôi giảm bớt sự cô đơn, trống trải, vô tình trở thành một thứ không thể thiếu trong cuộc sống của tôi thường ngày.

Tôi ở lại một năm lớp 9, rồi cày cục lắm tôi mới tiếp tục lớp 10 trước sự vật vã, khóc lóc của mẹ. Suốt những năm cấp III số lần mẹ phải đi gặp giáo viên cũng bằng ngần ấy lần tôi đi học. Rớt tốt nghiệp hai năm. Thể xác và tinh thần tôi đều trở nên kiệt quệ...

***

Đã chín năm kể từ khi Nam ra đi, tôi tự chống chọi với nỗi đau của chính mình. Chưa một giây phút nào tôi tự tha thứ cho mình. Mất đến chín năm tôi mới có thể nguôi ngoai nỗi đau và ý thức về cuộc đời mình. Bằng tuổi tôi bây giờ, bạn bè người đã ra trường đi làm, người lập gia đình. Còn tôi chỉ mới bắt đầu năm học đầu tiên tại một trường nghề, nhưng muộn vẫn hơn không.

Tôi dần trở về với cuộc sống bình thường, gia đình lại yêu thương và tạo điều kiện cho tôi đi học, tôi lại có những người bạn mới. Tôi lại thấy mình của chín năm về trước: luôn đầy ắp những nụ cười hồn nhiên!

Phải mất một thời gian suy nghĩ và đắn đo tôi mới quyết định viết ra những dòng tâm sự này. Những ai từng rơi vào hoàn cảnh như chúng tôi mới thấm thía được hết sự tận cùng của nỗi cô đơn và tuyệt vọng. Mong rằng những bạn như tôi hãy luôn sống vui vẻ, lạc quan. Mỗi người chỉ có một cuộc đời để sống, một thân xác để yêu thương, vậy chúng ta hãy cố gắng sống trọn cuộc đời này và yêu thương chính mình!

kim...90@...

Tiếng kêu cứu từ nỗi cô đơn

20/02/2011 04:05 (GMT + 7)

TTCT - Ngày xưa có một cô công chúa nhạy cảm đến nỗi có thể phát hiện dù chỉ một hạt đậu ẩn dưới 13 lớp nệm. Ngày nay cũng có những cô công chúa nhạy cảm, tự làm tổn thương mình vì nỗi đau bé xíu như hạt đậu. Nhưng đằng sau những hành động đó tiềm ẩn sự cô đơn không đáy.

TTCT giới thiệu loạt bài về những người trẻ cô đơn này, mà một số họ đã tìm đến sự tự hành xác để giải thoát.

Năm qua, cộng đồng mạng xôn xao về các clip tự tử của các bạn học sinh còn quá trẻ. Clip tự tử của nữ sinh một trường THPT ở Cần Thơ vì áp lực học hành hay cảnh đòi tự tử của một nữ sinh thất tình... Dường như các bạn trẻ đang tìm đến cái chết quá dễ dàng vì những rắc rối mà nhiều người khác hoàn toàn có thể vượt qua được.

Không chỉ tự tử, một xu hướng khác thấy được là việc tự hành hạ thân xác, cơ thể mình. Từ những lý do có thể hiểu được như áp lực thi cử, bạn bè tẩy chay, thất tình... cho đến những lý do không thể hiểu như thần tượng của mình bị tẩy chay, truyện tranh trên mạng kết thúc không theo ý muốn... Tất thảy đều có thể trở thành nguồn cơn khiến bạn trẻ đem bản thân ra để hành hạ. Các bạn thậm chí còn quay clip cảnh mình cắt tay, cắt chân chảy máu rồi tải lên các forum (diễn đàn trên mạng). Tìm hiểu thông tin, người ta có thể thấy các bạn trẻ này đang chịu tác động của một trào lưu mang tên “lối sống emo”.

Giải thoát khỏi nỗi buồn

Chưa từng một lần tìm hiểu lý do, chưa bao giờ khám phá mình đang sống theo “lối sống emo”, M.A. (16 tuổi) chỉ đơn giản gọi những hành động tự hành xác là “cách giải thoát nỗi buồn”...

“Sinh ra, lớn lên và đi học bình thường như bao bạn gái đồng trang lứa, đôi khi tôi còn cảm thấy tự mãn vì cuộc sống quá đầy đủ của mình. Bước vào ngưỡng cửa cấp III, tôi là hình tượng đáng mơ ước của nhiều nữ sinh cùng trường. Ngoại hình dễ nhìn, gia đình lại có điều kiện nên tôi sớm “sành điệu” với tất cả chiêu thức trang điểm, tạo dáng. Chẳng khó để tôi lọt vào mắt xanh của một anh lớp trên điển trai, galăng và đặc biệt luôn biết cách chiều chuộng bạn gái. Chúng tôi nhanh chóng trở thành tâm điểm chú ý của cả trường, ngay đến chuyện chúng tôi ăn sáng món gì hôm nay cũng được truyền tai nhanh chóng. Nếu trước đây bạn bè đồng lứa ganh tị một thì đến khi tôi quen anh mức độ ganh tị phải lên đến mười.

Nhưng tôi muốn sự ganh tị đó lên đến một trăm. Tôi muốn mình là đỉnh cao mà mọi người chỉ có thể ngước nhìn, hoàn hảo không tì vết. Mỗi cuối tuần, anh đều qua nhà đón tôi, chở tôi dạo vòng qua các trung tâm thương mại để mua sắm những món hàng hiệu đắt tiền. Khi tôi quen anh, gia đình vẫn cung cấp cho tôi đầy đủ nhưng chỉ là tiền. Còn tôi, tôi cần thời gian, cần sự quan tâm của bố mẹ. Chưa bao giờ bố mẹ hỏi tôi dùng tiền để làm gì, chỉ hỏi còn hay hết, có muốn thêm nữa không. Anh hoàn toàn khác. Anh cuốn hút tôi bởi sự lịch lãm luôn giành phần trả tiền, sự từng trải trong cách kiểm soát hóa đơn nhưng luôn biết boa cho phục vụ và mỉm cười khi chăm sóc, hỏi han tôi. Tôi nói dối với mọi người rằng tất cả món đồ đắt tiền trên người tôi là do anh mua tặng. Không hiểu sao cảm giác bị bạn bè ganh tị làm tôi rất sung sướng, điều đó chứng tỏ tôi đã sớm có thứ mà họ không bao giờ dám mơ ước, cho tôi một cảm giác VIP (được làm người quan trọng) tuyệt vời.

Tôi không ngại dành tất cả thời gian của mình cho anh. Tôi đến trường ít hơn, thay vào đó bị cuốn theo anh học “bay” (dùng thuốc kích thích và nhảy cuồng loạn trong vũ trường), học “bão” (tụ tập đua xe). Tôi hãnh diện tham gia nhóm bạn anh, thế giới của những cô cậu đại gia. Những cuộc chơi kéo dài đến nửa đêm trong quán bar, tiếp theo với nhiều màn tụ tập “đi bão” mà chưa bao giờ tôi và anh vắng mặt. Nhiều lúc tôi giật mình, từ nhỏ đến lớn tôi chưa ngồi sau lưng bố đi đâu ngoài thành phố, chưa biết có nơi tuyệt vời thế này như lúc ngồi sau xe của anh. Nghĩ thế, tôi hét lên sung sướng, còn anh càng hưng phấn hơn.

Lời ra tiếng vào trong trường ngày càng nhiều. Ganh tị với tôi chán, họ chuyển sang công kích anh, bạn thân cũ còn bảo tôi phải cảnh giác với lòng tốt của anh, có lẽ đó không phải là yêu thương hay vô tư như tôi tưởng. Nhưng họ không làm tôi suy suyển. Rồi cái ngày tôi phải trả giá cho tất cả những gì tôi phải nhận cũng đã đến. Hôm đó anh và tôi cùng dự tiệc sinh nhật của một người bạn ở quán bar, mọi người uống và quậy hết mình. Tôi vì nể mặt anh nên đã phải uống khá nhiều ly rượu do bạn bè mời đến lúc thiếp đi và không còn biết gì nữa. Khi thức dậy, tôi thật sự hốt hoảng khi bên cạnh tôi là những “thằng bạn chiến hữu” của anh, trên người tôi không một mảnh vải che thân, tôi bật khóc trong hoảng loạn vì biết mình đã bị “bán” vào đêm qua...

Thế giới đầy tiếng thét

Cú sốc đầu đời quá lớn khiến tôi không thể tập trung vào việc học. Tôi sợ hãi và nhục nhã đến mức không dám hé răng với bất kỳ ai. Đến trường lại bắt gặp những ánh nhìn soi mói của bạn bè cùng sự lạnh nhạt của anh ta. Lúc đầu, với sự căm hận cùng cực, tôi đã tìm đến và chửi rủa hắn, dọa sẽ nhờ bố mẹ can thiệp và kiện ra tòa nhưng tôi chỉ nhận được những lời dọa dẫm ngược lại và sự cười nhạo từ phía hắn. Hắn quá rõ tình cảnh của tôi, hiểu cả sự quan tâm ít ỏi mà gia đình dành cho tôi. Hắn dọa sẽ tung clip lên mạng và thông tin cho toàn trường biết.

Tôi sợ hãi, giam mình trong phòng nhiều ngày liền để khóc và trên hết là cảm giác bất lực. Chưa bao giờ tôi ý thức được sự đơn độc của bản thân trong ngôi nhà của chính mình như bây giờ. Bố mẹ mải mê với công việc làm ăn bên ngoài, chị gái duy nhất đã đi du học xa, tôi chẳng còn ai, thật sự chẳng còn ai để đứng lên bảo vệ mình hay ít ra ngồi lại lắng nghe và cho tôi lời khuyên. Ý định tự tử luôn thường trực trong tôi vào lúc này, tôi nghĩ đủ cách và nhiều lần cầm dao lam lên nhưng lại không đủ can đảm để chết.

Tôi khóc thét lên trong căn nhà trống và rạch lên tay từng nhát một đến chi chít, rồi khắc chữ lên đó. Tôi chụp hình lại cánh tay còn rỉ máu và gửi đến hắn để dọa hắn sợ, không ngờ tấm hình đó đã được tung lên Facebook với dòng chú thích: “Một nữ sinh quyết tâm tự tử vì tớ không chịu quen cô ấy...”. Tất cả bạn bè hắn vào cười nhạo và sỉ nhục. Những kẻ không quen biết bình luận không tiếc lời, còn bạn bè biết chuyện tôi và hắn thì nghi ngờ, rồi khinh bỉ, xa lánh tôi. Số ngày nghỉ học cứ tăng dần, tôi cắt đứt mọi liên lạc với bạn bè.

Bố mẹ đi công tác Hà Nội. Tôi ở nhà một mình, một mình đối phó với tất thảy sự biến kinh hoàng khi đang ở cuối lớp 10. Quan trọng gì kia chứ, đã từ lâu sự hiện diện của bố mẹ chẳng còn mấy ý nghĩa với tôi. Nhưng chính sự cô đơn lạnh lẽo này khiến tôi càng không thể chịu đựng hơn được nữa. Tôi quyết tâm làm đau cơ thể mình bằng mọi cách, từ bấm lỗ tai đầy kín đến bấm lỗ mũi và miệng, mặc dù rất đau nhưng vẫn không bằng thứ cảm giác mình bị “bán” trong đêm hôm đó cùng những lời sỉ nhục của hắn.

Những cơn đau kéo dài khắp cơ thể, các lỗ bấm xuất hiện càng chi chít trên lưng và tay nữa. Sau đó, để thay đổi cảm giác tôi tìm đến xăm. Những hình xăm nhỏ bắt đầu xuất hiện rồi lan ra nhiều, những vết sưng tấy đỏ chảy máu khiến tôi thích thú. Càng xăm càng nghiện, tôi dường như chai sạn với cảm giác đau, sống vô cảm với mọi người xung quanh. Bố mẹ đi về có hỏi, tôi cũng chỉ bảo đó là vẽ bình thường rồi họ cũng chẳng quan tâm, cứ như hỏi cho trọn bổn phận.

Nhiều lúc tôi tự hỏi mình sống trên đời này còn ý nghĩa gì khi đến bố mẹ - những người sinh ra mình còn chẳng quan tâm đến mình nữa?... Tôi đâu cần những đồng tiền vô cảm kia. Hằng đêm, tôi cởi bỏ chiếc áo tay dài ngụy trang của mình, ngắm nghía những hình xăm, những lỗ xâu và rạch thêm vào đó đến đau nhói rồi ngủ thiếp đi trong nhà tắm. Dường như trong tôi, khi máu chảy là lúc nỗi đau tinh thần được xoa dịu, giải thoát. Tôi không còn cách nào khác để giải thoát mình khỏi nỗi buồn vô đáy ngoài việc chìm đắm trong thế giới đầy tiếng thét...”.

NGÔ TRANG ghi

Che một mắt để khóc, để cảm xúc

Lối sống emo (Emo style) xuất phát từ một phong cách chơi nhạc rock mạnh mẽ và giàu tính thể hiện. Ra đời vào giữa những năm 1980 ở Washington D.C, Mỹ, emo là một phản ứng thông qua âm nhạc với những bức xúc về trào lưu chính trị bạo lực gia tăng. Âm nhạc của emo rock hấp dẫn bởi sự phá vỡ biên giới gò bó bằng tiếng đệm guitar, giai điệu biến hóa, lời hát sâu sắc và trên hết là đậm cá tính của người thể hiện.

Emo thịnh hành từ đầu những năm 2000 và đến nay còn trở thành một lối sống, thời trang, văn hóa, từ phương Tây nhanh chóng lan sang Nhật Bản, Hàn Quốc và nhiều nước trên thế giới. Những người theo ”lối sống emo“ ban đầu là giới nghệ sĩ chơi rock emo, sau truyền cảm hứng đến người hâm mộ về một lối sống thể hiện sự nhạy cảm, dễ đổ vỡ về mặt tinh thần. Thời trang emo nổi bật với mái tóc thẳng che một mắt hoặc có khi cả hai mắt với ý nghĩa cuộc sống đầy khổ đau, chỉ muốn nhìn cuộc sống bằng một mắt, mắt còn lại để khóc, để sống với cảm xúc.

Ngay cả những nghệ sĩ rock cũng không rõ nguồn gốc của từ emo hay đưa ra định nghĩa chính xác về lối sống này, nhưng tương đối emo là lối sống mà người khi theo nó trung thực hoàn toàn với cảm xúc của bản thân. Sau này emo còn được liên hệ với lối sống khép kín, nhạy cảm và giải quyết căng thẳng, bế tắc bằng cách tự làm đau cơ thể, dùng nỗi đau thể xác để vượt lên nỗi đau tinh thần.

Theo Wikipedia.org

Hãy đứng lên mà đi!

4/4/2011 7:58:54 AM

Cuộc sống thì không bao giờ có thể hoàn mĩ và bạn cũng thế không thể có được tất cả mình muốn, nếu điều đó xảy ra tôi tin trên cuộc đời này không bao giớ có hai từ " ước mơ" cả. Điều quan trọng với bạn là sau khi đã ngã đau bạn có đủ dũng cảm để đứng lên và làm lại không. Bạn có thể tra tấn cơ thể của mình với những nỗi đau thể xác nhưng bạn đâu biết những hành động của bạn sẽ làm cho người thân của bạn đau về mặt tinh thần và nếu bạn có làm điều dại dột thì họ sẽ là người phải ân hận suốt đời.

Ai cũng có trái tim, có tình thương nếu có mất chỉ là nó đang ở một góc khuất nào đó trong tâm hồn họ. Bạn hãy chia sẻ với người thân về tất cả mọi chuyện và hãy vượt qua tất cả.

Tôi từng đọc một truyện một người cha vợ mất khi sinh đứa con trai đầu lòng duy nhất, ông phải chăm sóc con trai của mình từ khi cậu còn rất bé, đến lúc cậu bé biết đi và bị ngã; dù thương con nhưng ông ấy không chạy lại đỡ mà để tự cậu bé biết đứng dậy khi vấp ngã và đó là bài học đầu tiên ông dạy cho cậu con trai của mình, Bạn ngã và nằm đây mặc kệ cho bản thân hoặc bạn ngã và đứng dậy điều gì sẽ có ý nghĩa hơn, điều gì là của một VIP như bạn.

Vì thế bạn hãy vượt qua và hãy luôn chia sẻ với mọi người nhé!

DO NGOC DUY

Điều chỉnh lệch lạc, bồi bổ tâm hồn

21/02/2011 05:19 (GMT + 7)

TT - Theo dõi diễn đàn và tự đặt mình vào vị trí Bí thư thứ nhất Trung ương Đoàn, tôi thấy vai trò của mình thật lớn, nhất là khi một bộ phận giới trẻ đang mắc khá nhiều “bệnh” - những căn bệnh kinh niên (bệnh than, bệnh chán, bệnh vô cảm, bệnh hình thức, thích phô trương...).

1. Điều trị những căn bệnh của giới trẻ

Như bạn Lê Phạm Phương Lan (Tuổi Trẻ ngày 20-2) nêu rõ, căn bệnh rất nguy hiểm của giới trẻ là vô cảm đã tràn lan. Biểu hiện rất rõ của căn bệnh này là suy nghĩ “sống chết mặc bây”. Rất hiếm có những “Lục Vân Tiên” trên đường hoặc trên xe buýt, ở chốn công cộng... Nhiều lần tôi chứng kiến có những bạn trẻ chẳng thèm nhường chỗ cho người già và thai phụ. Rồi trên rất nhiều clip đánh bạn của các học sinh, nghe rất rõ nhiều tiếng cổ vũ của những bạn trẻ khi thấy bạn mình bị đánh hội đồng. Thấy một người cô thế bị ức hiếp mà đứng đó hò reo thì thật khó hình dung, khó chấp nhận.

Còn những biểu hiện vô cảm khác với chính người thân của mình như việc tiêu xài phung phí, không nghĩ đến mồ hôi nước mắt cha mẹ. Vô cảm với cộng đồng khi sẵn sàng chi tiền trăm bạc triệu để mua đồ, trang sức, xem phim, ăn uống... nhưng lại ki bo khi góp tay chia sẻ với người nghèo và những chương trình từ thiện. Những biểu hiện đó thiết nghĩ Đoàn phải bắt được bệnh và có liệu pháp, định hướng, tưới tẩm hạt giống sẻ chia, lòng trắc ẩn trong người trẻ bằng cách xốc dậy những tấm gương hào hiệp trượng nghĩa, tuyên dương những tấm gương biết sống sẻ chia, vì cộng đồng...

Ngoài căn bệnh vô cảm còn có bệnh thích vật chất, se sua, sính ngoại (từ ngôn ngữ đến việc tiêu dùng, phong cách, văn hóa ứng xử...). Thử hỏi có bao nhiêu bạn trẻ hiện nay còn biết rõ và gìn giữ những thuần phong, nếp nhà của dân tộc Việt Nam? Ngôn ngữ và cả lối sống dễ dãi, sống thử, yêu “tới bến” hoặc “lối sống emo” (sống theo cảm xúc lệch lạc như việc rạch tay, tự tử...) đang là những vấn nạn mà nếu không có biện pháp tác động hoặc nhìn nhận, đánh giá đúng thì rất có thể tương lai giới trẻ Việt Nam sẽ có nhiều điều báo động.

2. Giúp nhau lập nghiệp

Muốn thanh niên phát triển mạnh, bền vững, có những ý tưởng hay giúp ích cộng đồng, trở thành rường cột của đất nước thì phải làm cho thanh niên biết cách làm giàu. Tất nhiên, làm giàu ở đây là làm giàu chính đáng, đúng pháp luật và có nền tảng lâu dài. Rất vui vì vẫn có nhiều thanh niên làm giàu từ chính nghị lực của mình. Họ tự tìm con đường đi, sau đó đã có những dự án “giúp nhau sinh kế” bằng cách chuyển giao kỹ thuật, tạo việc làm cho thanh niên trong thôn, xóm, ấp của mình. Những tấm gương như vậy cần được nhân rộng để từ cơ sở kinh tế vững mạnh, những cá thể của Đoàn sẽ góp sức cho nội lực tập thể của tổ chức Đoàn đi lên.

Bên cạnh việc giúp nhau phát triển kinh tế thì những chia sẻ về kỹ năng sống cũng rất cần thiết. Những mô hình học tập kỹ năng sống mà Thành đoàn TP.HCM, Trung tâm Thanh thiếu niên miền Nam tiên phong thí điểm và thành công thời gian qua như Học kỳ quân đội, cai nghiện game online... cũng cần được phát triển trong từng cấp cơ sở Đoàn.

3. Bồi dưỡng người có tâm, có tài, có lý tưởng

Lâu nay Đoàn chưa thật sự coi trọng khâu kết nạp nên cứ đến tuổi Đoàn là ghi tên kết nạp. Rất nhiều Đoàn viên thật sự không hiểu hết ý nghĩa của việc vào Đoàn nên mặc dù mang tiếng đoàn viên nhưng không bao giờ sinh hoạt Đoàn. Tổ chức Đoàn không thể là một tổ chức đông người nhưng lại thiếu sự hoạt động chất lượng. Ông bà ta đã đúc kết “quý hồ tinh bất quý hồ đa” nên một tổ chức đông người (theo báo cáo) nhưng thực tế đóng góp của từng thành viên lại không có hiệu quả, thậm chí không đóng góp thì quả là uổng. Đồng thời thường xuyên tổ chức những khóa bồi dưỡng, trao cho những đoàn viên, lãnh đạo Đoàn các cấp những cơ hội cống hiến. Từ cơ sở cống hiến ấy các đoàn viên sẽ trưởng thành và càng gắn bó, tin yêu tổ chức hơn.

TẤN KHÔI

Chúng tôi không biết cách tự cứu mình

27/02/2011 09:23 (GMT + 7)

TTCT - Bố mẹ tôi ly dị khi tôi còn nhỏ, mẹ bù đầu với chuyện kinh doanh nên dường như tôi phải tự lo tất cả. Nhiều lúc ở trường có chuyện không vui muốn chia sẻ với mẹ nhưng mẹ thường về nhà rất khuya và mệt mỏi. Thấy thế tôi lại thôi.

LTS: Đa số các bạn chọn “lối sống emo” (xem TTCT số ra ngày 20-2) thường là những người phải trải qua những cú sốc lớn đầu đời nhưng không tìm được hướng giải quyết ổn thỏa nhất. TTCT giới thiệu câu chuyện của H.Thương (16 tuổi) - một bạn trẻ đang đi qua thời kỳ “sống emo”...

Dần dần tôi trở nên ít nói, không thích chia sẻ với bạn bè ở trường và bạn bè cũng không thích tôi vì tôi quá trầm lắng, tách biệt. Lúc này, tôi tham gia một nhóm thích ca hát trên một diễn đàn mạng và bước vào thế giới ảo này. Tôi bắt đầu có bạn trai, anh ấy là một cái tên khá “hot” trên nhiều diễn đàn, theo đó tên tôi cũng nổi lên. Anh ấy luôn quan tâm, chia sẻ với tôi từng chút một nên tôi đặt vào anh tất cả sự tin tưởng.

Chưa đầy một tháng sau anh quyết định chia tay khiến tôi rơi vào trạng thái hụt hẫng, không còn tin tưởng bất kỳ ai. Tôi bắt đầu dễ xúc động, dễ khóc khi thấy ai đó khóc. Chưa qua được cú sốc này thì tôi - con bé 16 tuổi - phát hiện mình đang mang thai. Mọi thứ xung quanh như sụp đổ, tôi chỉ biết gọi điện thoại cho anh để báo. Chúng tôi cùng đến bệnh viện để giải quyết bào thai đó. Lúc vào phòng chờ một mình tôi rất sợ.

Tôi nghĩ đến mẹ, ước gì mẹ có thể ở đây và chia sẻ với tôi. Tôi cảm thấy đau khi phải bỏ đi đứa con chưa thành hình của mình. Tôi thấy thương mẹ nhiều lắm, cảm thấy có lỗi với mẹ.

Sau khi giải quyết bào thai trong im lặng, tôi và anh ấy cắt đứt mọi liên lạc. Hơn hai tháng liền, đi học về là tôi lại nhốt mình trong phòng, gặm nhấm nỗi đau không một ai chia sẻ. Qua một cô bạn, tôi có được số điện thoại một trung tâm tư vấn. Tôi gọi điện và nhận được những lời khuyên đại loại như đừng tiếp tục như thế nữa, hãy mở lòng ra, hãy tìm bạn mới... nhưng tôi không cách nào thực hiện thành công những lời khuyên đó. Tuy nhiên tôi lại không muốn mẹ biết được tình trạng của mình. Tôi chán nản vô cùng.

Tôi bắt đầu rạch tay, chân cho... bớt buồn. Ban đầu tôi cũng sợ nhưng càng rạch càng thấy đỡ buồn hơn. Những vết cắt trên người tôi ngày càng nhiều, vết này chưa lành vết khác đã xuất hiện. Nhiều lần mẹ hỏi, tôi chỉ nói là bị té xe để mẹ khỏi bận tâm.

Tôi còn vào mạng, lướt qua nhiều diễn đàn của các bạn đồng trang lứa để tìm cách tự giải thoát. Và tôi biết về “lối sống emo”. Theo những gì tôi đọc được, “lối sống emo” bắt nguồn từ một dòng nhạc rock, đặc biệt ở Nhật phần lớn những người yêu loại nhạc rock này đều chọn “lối sống emo”. Họ ăn mặc và trang điểm theo phong cách rock, tóc lúc nào cũng để mái che mất một mắt. Họ chỉ muốn nhìn đời bằng một mắt, mắt còn lại để khóc, để sống với cảm xúc nên phải che lại.

Những người trong hội này rất trung thực với cảm xúc của mình và tôn thờ thần tượng vì đa số họ đang mất niềm tin vào cuộc sống xung quanh. Tôi cũng tìm ra thần tượng như một cách tìm điểm tựa cho cuộc sống: đó là nhạc rock. Lúc ấy, tôi có thể dễ dàng cười khi thấy mọi người cười nhưng sau đó có thể bật khóc, hét toáng lên khi gặp một ánh mắt buồn.

Sau thời gian tập làm quen với “lối sống emo”, tôi đam mê cuồng nhiệt với rock, thờ ơ với xung quanh. Ngày ngày tôi chỉ biết nhốt mình trong phòng, trầm cảm, dễ cáu gắt với những ai có lời nói không đúng về rock. Trong thời gian này mẹ luôn than phiền việc tôi đi chơi về trễ, không lo học, suốt ngày chỉ có nhạc và game. Mẹ càng cấm đoán tôi càng chống lại quyết liệt hơn, nhốt mình trong phòng và cắt tay. Tôi mất niềm tin hoàn toàn vào cuộc sống và nghiện việc làm đau mình. Những người bạn khác của tôi lại nghiện xăm, xăm những nơi được cho là đau nhất và xăm liên tục. Chúng tôi cô đơn nhưng không biết cách tự cứu mình mà để nó nhấn chìm mình từng ngày...

HUYỀN TRANG - KIỀU KHANH ghi

(Phản hồi bài viết “Lối sống emo”)

Tôi là một học sinh 16 tuổi, đang học tại một trường THPT ở TP.HCM. Tôi không xa lạ với nỗi cô đơn của bạn dù có thể nguyên nhân nỗi buồn của bạn khác tôi.

Tuổi teen rất dễ cô đơn vì đây là lứa tuổi nhạy cảm và có nhiều thời gian để nghĩ đến bản thân. Cô đơn ở tuổi chúng ta có thể vì nhiều lý do: không có bạn, không có người yêu, ba mẹ không quan tâm... hoặc chẳng có lý do gì cả, nó tự đến như một điều cần thiết của cuộc sống, thế thôi! Tuy những thành viên trong gia đình tôi luôn quan tâm đến nhau nhưng tôi không phải là một ngoại lệ để sự cô đơn không “quấy rối”.

Khi cô đơn tôi thường nghe nhạc - những bài nhạc vui để xốc dậy tinh thần, hoặc đọc truyện - những quyển truyện tranh vui nhộn cười chảy nước mắt. Khi cô đơn tôi rủ mấy đứa bạn thân đi ăn ốc, ăn kem, uống trà sữa. Bạn bè, thức ăn, những câu chuyện lan man bất tận làm nỗi cô đơn bị quên lãng. Khi cô đơn tôi gọi điện cho những người bạn cũ hỏi thăm sức khỏe hoặc lấy thư, thiệp sinh nhật, thiệp Noel ra đọc lại để thấy mình được quan tâm, yêu mến.

Cô đơn cho tôi khoảng lặng để nhìn lại mình, để hiểu rõ mình hơn. Tôi có thể trải nghiệm cảm giác xem phim một mình, ăn kem một mình, một mình lặng lẽ quan sát, cảm nhận cuộc sống.

Khi cô đơn tôi dọn dẹp căn phòng bừa bộn của mình, xếp lại tủ quần áo xốc xếch hoặc lau nhà, cố tránh những khoảng thời gian rảnh rỗi rồi suy nghĩ lung tung lang tang về sự cô đơn của mình.

Khóc cũng là một cách giải tỏa sự cô đơn. Khi khóc, nỗi cô đơn vơi đi rất nhiều.

Đôi khi tôi lại thích cô đơn. Cô đơn như một sự cần thiết phải có của cuộc sống, một mặt khác của niềm vui, một mặt không thể thiếu. Trong cô đơn như thế tôi đã hiểu ra rất nhiều điều. Tôi nhìn rõ mình hơn. Tôi thấy quý gia đình, bạn bè, quý cuộc sống hiện tại.

Bạn tự cắt tay để giải tỏa buồn phiền, cô độc. Tôi nghĩ đó chỉ là một cách thể hiện, hay có thể một cách giải tỏa, nhưng chắc chắn nó không thể giải quyết được sự cô đơn. Tôi không cổ vũ hay tán đồng, bởi lứa tuổi chúng ta có rất nhiều cách để thể hiện mình. Cắt tay, xăm mình, thậm chí tự hủy hoại bản thân là sự đau đớn vô nghĩa, là căn nguyên của nỗi cô đơn triền miên, không lối thoát. Sống trên đời 16 năm, chưa bao giờ tôi nghĩ đến chuyện cắt vào tay của mình, đơn giản vì mọi chuyện rồi sẽ trôi qua. Quý trọng bản thân mới có thể hạnh phúc, mình phải yêu thương mình trước thì mới có đủ năng lượng để yêu thương một ai khác.

Nếu thấy cô đơn quá sức chịu đựng, tôi khuyên bạn hãy tìm đến bạn bè, những cuộc vui lành mạnh. Hoặc bạn hãy mở lòng, đem cho ai đó một niềm vui bất ngờ nho nhỏ.

Một nụ cười của bạn bè, cha mẹ, thầy cô hay của bất kỳ ai cũng sẽ như một tờ giấy thấm lau đi một giọt cô đơn trong bạn. Nếu cần thiết, bạn có thể nhờ chuyên viên, bác sĩ tâm lý giúp đỡ. Mọi vấn đề sẽ được giải quyết thôi.

Hãy tin có điều tốt đẹp, điều tốt đẹp sẽ đến.

TRANG THI (Trường THPT Gia Định)

Cô đơn không phải là tất cả!

02/04/2011 09:20 (GMT + 7)

TTCT - Tôi có đứa cháu gái đang học lớp 12. Tuy không để tóc kiểu “còn hai con mắt khóc người một con” như phản ánh trong bài viết về “lối sống emo” song cháu tôi lại là “bạn” của sự cô đơn!

Ba của cháu (anh trai tôi) nghiện rượu nhiều năm nay. Mẹ cháu sau nhiều lần khuyên giải chồng không được đã bỏ đi sống với người đàn ông khác. Nhà nghèo, lại là con duy nhất nên cháu ở lại sống với gia đình nội. Trước đây, khi cha mẹ chưa lục đục với nhau, cháu học rất khá. Song vài năm trở lại đây cháu học sa sút hẳn.

Thấy cháu học sa sút hay những lần đi học về trễ... mấy cô của cháu có khi la rầy nhẹ nhàng, có khi chửi mắng. Dần dần cháu có vẻ tỏ ra chai sạn, lầm lì. Cháu từng xin tôi mua dàn máy vi tính để nối mạng tra cứu tài liệu học tập và chơi game lúc rảnh, cũng như xin tôi tiền mua điện thoại di động.

Tôi nghĩ lứa tuổi phổ thông chưa nhất thiết phải có điện thoại riêng, hằng ngày cháu đi học đã có chị tôi đưa rước nên tôi không đồng ý mua điện thoại. Riêng dàn máy vi tính tôi hứa sẽ mua khi cháu tốt nghiệp phổ thông vì tôi nghĩ ở lứa tuổi cháu vào mạng Internet thật khó có thể kiểm soát. Tuy vậy sau đó mẹ cháu gửi tiền cho cháu mua điện thoại di động để tiện liên lạc, thăm hỏi. Và thật may, nhờ chiếc điện thoại này tôi mới hiểu cháu mình hơn.

Lần đó thấy cháu suốt ngày cứ kè kè chiếc điện thoại bên người và có những biểu hiện khác lạ, chị tôi lén lấy điện thoại xem. Thật bất ngờ, điện thoại chứa đầy những tin nhắn động viên của bạn bè cùng những tin nhắn bộc bạch nỗi buồn chán của cháu. Khi biết tin nhắn của mình bị xem lén, cháu tỏ ra rất bực bội và khóc lóc.

Nghe chị tôi báo lại, tôi thật sự bối rối. Tôi thuyết phục cháu cho tôi xem những tin nhắn đó. Trong hộp thư đã gửi ngoài chuyện tâm sự với bạn bè rằng đang rất cô đơn, điều khiến tôi lo nhất là các tin nhắn cháu gửi cho bạn bè than buồn vì chia tay với bạn trai tên H. nào đó. Rồi cả những tin nhắn như trăng trối với bạn bè và với chính người bạn trai ấy. Thoạt tiên cháu chối, cho rằng đó là tin nhắn của nhỏ bạn mượn máy của cháu nhắn cho bạn trai. Song qua ánh mắt cùng những vết sẹo do tự rạch trên tay cháu, tôi “đọc” được câu chuyện.

Từng đọc nhiều câu chuyện về sự cô đơn của giới trẻ, về việc nhiều bạn trẻ tự giam mình trong thế giới ảo cũng như thông tin về học sinh phổ thông thất tình tự vẫn hằng ngày trên mặt báo... khiến tôi thật sự bối rối và lo lắng.

Rồi tôi quyết định tiếp cận cháu. Thoạt tiên, tôi nhắn tin “dọn đường” cho cháu trải lòng. Trong khi mấy chị tôi tỏ ra cương quyết “cấm tiệt” chuyện yêu đương thì tôi khéo léo nhắn với cháu rằng ở lứa tuổi phổ thông chuyện bạn bè và chuyện tình cảm là bình thường song phải có điểm dừng.

Tôi bảo rằng mấy cô rất thương và lo cho cháu nên nhiều lúc tỏ ra khó khăn, không cho cháu đi chơi nhiều vì sợ học kém và hư hỏng. Việc mấy cô có nặng lời thay vì con buồn hay trách thì ngược lại cần thương cô vì trước kia nhà nghèo mấy cô không được học nhiều do đó nói chuyện không khéo, rằng có chuyện gì kể cả chuyện tình cảm riêng tư nếu không nói được trực tiếp thì có thể nhắn tin chia sẻ với tôi.

Tôi phân tích cuộc sống gia đình của cháu rằng ai cũng buồn khi cha mẹ không còn sống chung nhưng cũng nên hiểu rằng tuy mẹ bỏ đi nhưng mẹ đâu có vui, mẹ vẫn quan tâm và lo cho cháu, rằng cháu vẫn may mắn hơn nhiều người cùng lứa tuổi nhưng lại gặp bất hạnh khác...

Cháu thừa nhận với tôi những chuyện buồn, chuyện cô đơn, chuyện tình cảm của mình trong các tin nhắn. Sau đó tôi với cháu có những buổi nói chuyện thẳng thắn với nhau. Tôi khuyên cháu cố gắng học thật tốt trong khả năng của mình, cân bằng thời gian học và giải trí, kết quả thi cử thế nào thì tính sau, rằng đại học không phải con đường duy nhất. Và trong khi mấy chị tôi không cho cháu đi chơi, đi sinh nhật bạn bè thì tôi cho phép và cả cho tiền cháu mua quà tặng bạn với điều kiện tôi phải biết cháu đi với ai, đi chỗ nào, mấy giờ về và phải chấp nhận tôi kiểm tra đột xuất...

Dần dần cháu tỏ ra cởi mở hơn và đã không còn buồn như trước nữa. Quan trọng nhất cháu đã hiểu được lời khuyên của tôi rằng cô đơn không phải là tất cả, cuộc sống mênh mông đâu chỉ có mỗi chuyện tình cảm mà còn nhiều điều quan trọng hơn như chuyện học hành, tương lai, nghề nghiệp, gia đình... Rằng thay vì ngồi gặm nhấm nỗi buồn và sự cô đơn thì hãy mạnh dạn trải lòng và tôi sẵn sàng lắng nghe, chia sẻ.

Năm nay cháu sẽ thi đại học. Cùng cháu làm hồ sơ đăng ký chọn trường thi, tôi chờ đợi mọi kết quả trong khả năng của cháu mình.

SĨ LÊ (Trà Vinh)

Ngày xưa gia đình tôi nghèo khó sống trong con ngõ nhỏ sâu hun hút, bố đi vắng, mình mẹ bươn chải nuôi cả nhà. Tôi là con gái út duy nhất sau ba anh trai, các anh vô tư chạy chơi khắp xóm, riêng tôi sống nội tâm thường lủi thủi một mình trông nhà.

Sáng tôi tỉnh giấc mẹ đã đi sớm, tối mẹ về nhiều hôm tôi ngủ lăn quèo từ lâu nên tôi cảm nhận rõ sự cô đơn từ thuở bé thơ: không có chị em gái, rất ít bạn, thiếu sự vỗ về của mẹ... Tôi tự giải tỏa bằng cách chơi một mình, ôm cái gối thủ thỉ như trò chuyện với em bé, mày mò tô màu, vẽ tranh, tập đọc, tập viết... thế là trở thành đứa trẻ ngoan và học giỏi nhất xóm.

Vào tuổi dậy thì có nhiều điều trăn trở tôi cũng không thể chia sẻ cùng ai. Mẹ tôi lam lũ và ít học nên thiếu tri thức truyền đạt cho tôi. Giáo viên chủ nhiệm toàn răn đe chuyện thi đua của lớp. Bạn bè cũng ù ù cạc cạc giống mình. Internet chưa có. Thế là tôi vào nhà sách đọc ké đủ thứ, hay ho lẫn nhảm nhí, dù sao cũng cô đọng được trong tôi chút kiến thức cần thiết để khỏi “hươu chạy lạc đường” và tránh mơ mộng hão huyền.

Vào cấp III, tôi học lớp phân ban A của một trường danh tiếng nên suốt ngày vùi đầu với toán - lý - hóa, đến thiếu cả thời gian ngủ thì có rỗi đâu ngẫm nghĩ mình cô đơn hay không. Sau này họp mặt lớp, bạn bè bảo nhau lúc đó ai cũng lo học miệt mài, chẳng quan tâm gì hết, chứ thật ra bấy giờ đứa nào cũng cô đơn, giả sử gặp sự cố chắc khó tâm sự với ai.

Lên đại học, tôi học song song hai trường, học thêm ngoại ngữ, vi tính, dạy kèm... hết cả rảnh rang nên không hề biết mình cô đơn. Tốt nghiệp rồi đi làm, lại tranh thủ học sau đại học, làm hai ba doanh nghiệp... thở không ra hơi sao thấy được mình cô đơn.

Vài mối tình lận đận qua đi, kết hôn rồi mới nhận ra vợ chồng quá khác biệt ngay cả trong cách nghĩ. Các con còn nhỏ, tôi tập “sống chậm” để dành thời gian chăm sóc con cái, giờ mới nhận ra mình cô đơn biết bao. Xưa nay vướng mắc gì mình tôi loay hoay giải quyết, vui buồn gì chỉ có mình với mình mà thôi. Nỗi niềm hôn nhân tôi chẳng chia sẻ được cùng ai: các con quá nhỏ mà tôi cũng không muốn chúng biết nỗi khổ tâm của mẹ.

Kể với gia đình lớn của mình ư? Chỉ làm người thân đau buồn thêm. Than với bạn bè à? Đó sẽ như câu chuyện làm quà, không ai đủ kiên nhẫn và nhiệt tình tham gia hết lòng chuyện nhà người khác... Tôi lại tự tìm phương án với tâm niệm rằng mọi việc đều có cách giải quyết. Từng chuyện từng việc qua đi, tôi nhận ra mình dần trưởng thành hơn.

Dù cuộc đời dâu bể thế nào và cô đơn ra sao tôi vẫn không cho phép mình trách cứ ai, càng không cho phép hủy hoại chính bản thân mình. Cha mẹ khó nhọc sinh dưỡng, mình phải biết trân quý tấm thân này. Giúp đỡ được ai càng tốt chứ không được quyền đòi hỏi, song tôi tin rằng cho đi rồi sẽ được nhận lại.

Thiết ngẫm các bạn trẻ chọn “lối sống emo” do “nhàn cư vi bất thiện”, các bạn quá thừa thời gian hưởng thụ đủ thứ chán chê rồi lại thấy mình cô đơn, đổ thừa hoàn cảnh, oán trách cha mẹ chỉ biết cung cấp dư dả vật chất mà thiếu quan tâm...

Làm mẹ rồi tôi mới hiểu món quà con cái cần nhất là thời gian cha mẹ gần gũi chăm sóc, là yêu thương - trách nhiệm. Tuy nhiên thời buổi này dành trọn thời gian chật vật kiếm tiền lương thiện để đủ trang trải cho gia đình một cuộc sống bình thường cũng đã là rất phi thường, con cái lớn rồi lẽ ra phải cùng gánh vác chứ.

Các bạn trẻ đó sống quá ích kỷ, chỉ biết đòi hỏi, vô trách nhiệm ngay với chính bản thân mình. Các bạn thử trải lòng ra xem, thử lao vào nhiều việc hữu ích đi, bận rộn sẽ cuốn các bạn đi, cô đơn chẳng còn lối xen vào.

TRÂN CHÂU (Q.Tân Phú, TP.HCM)

Tôi chưa muốn bị ràng buộc

23/04/2011 18:32 (GMT + 7)

TTCT - Tôi, một chàng trai 39 tuổi, vẻ ngoài tạm gọi là “xinh giai”, có bằng thạc sĩ công nghệ thông tin và một việc làm ổn định, một căn nhà ở ngoại thành và một chiếc “xế hộp” đời mới. Đó là “mẽ ngoài” khá hào nhoáng mà tôi có thể giới thiệu về mình trên báo ở mục tìm bạn.

Mời bạn đọc cùng chia sẻ câu chuyện của mình và gửi đến [email protected], mục Câu chuyện cuộc sống.

Nhưng với mẹ tôi thì tôi là con người khiếm khuyết và đáng thương.

Tôi đáng thương trong mắt mẹ vì đến tuổi này mà chưa tìm nổi một cô vợ để mẹ có cháu bế bồng. Sự trông ngóng một cô con dâu, một mụn cháu nội của mẹ đôi khi làm tôi thấy có lỗi, nhưng rồi cảm giác ấy mau chóng biến mất trong nhịp sống bận rộn, hối hả.

Đâu phải tôi không biết yêu!

Tôi nhớ mình từng yêu, yêu si mê và đắm đuối một cô bạn học chung thời đại học. Cô ấy tên Tâm. Tâm mảnh mai, yếu đuối và lúc nào cũng mơ mộng. Hẹn hò và tìm hiểu nhau hai năm, tôi cầu hôn nhưng Tâm lắc đầu từ chối. Cha mẹ Tâm đã sắp đặt sẵn cho em một chàng bác sĩ Việt kiều và em đã đính hôn từ lâu với anh ta. Tôi như kẻ vỡ mộng đáng thương khi biết rằng mình chỉ là một “vệ tinh” gần nhất và nhiệt thành nhất của Tâm khi anh chàng Việt kiều kia chưa kịp về nước rước em đi. Quá muộn màng để nhận ra sau vẻ ngây thơ đó của Tâm là sự toan tính lạnh lùng. Dù sao tôi cũng đã yêu và ngày Tâm ra đi tôi đã theo tiễn em với trái tim tan nát.

Tôi không muốn chỉ trích những người đang sống trong tình trạng hôn nhân, nên cũng không thích ai nhìn những người độc thân như tôi một cách thương hại và lạ lẫm như nhìn những... quái nhân. Chúng tôi, những người độc thân, luôn mong mọi người đừng nhìn chúng tôi như những người có khiếm khuyết về mặt tâm hồn hay nhân cách.

Ra trường và đi làm, tôi yêu một cô bạn đồng nghiệp. Cô ấy tên Kiều Hoa. Lúc đầu Kiều Hoa là cấp trên của tôi, một cấp trên khó đăm đăm và kỹ tính đến khó tin. Những đồng nghiệp nam cá với nhau rằng ai cưa đổ Kiều Hoa sẽ được đãi một chầu ở nhà hàng sang trọng nhất thành phố này. Tôi thắng cược khi một ngày mưa dầm Kiều Hoa ôm lấy tôi trong một quán cà phê vườn tranh tối tranh sáng. Sáu tháng sau, kẻ thắng cược là tôi đã chở em về nhà ra mắt gia đình.

Tôi như sống trong giấc mơ nào đó, một cơn say nào không rõ cho đến một ngày em hẹn tôi đi xem áo cưới...

Khi tôi dựng chống xe trong sân nhà Kiều Hoa và định cất lời gọi em thì bất ngờ tôi nghe tiếng Hoa xoe xóe mắng người anh trai lỡ tay làm đổ cà phê xuống tấm thảm phòng khách. Tiếng mắng chứa chất bao uy quyền lạnh lùng khiến tôi như bất chợt tỉnh “giấc mộng hòe”. Tôi quay xe ra về, đóng cửa phòng ngẫm lại con đường cá cược ngu dại để rồi đi đến quyết định cưới Kiều Hoa.

Cưới em nghĩa là tôi sẽ mãi là một cấp dưới nghe em dạy dỗ và uốn nắn. Những chầu nhậu vui vẻ buổi chiều thứ bảy của cả phòng sẽ vắng bóng tôi. Còn tôi lúc đó sẽ phải xách cái giỏ nhựa len lỏi trong chợ hoặc rúm ró rửa chén lau nhà trong tiếng bảo ban nhặt khoan của vợ? Nghĩ đến đó, chuông điện thoại reo, Kiều Hoa ngọt ngào hỏi: “Sao anh hẹn mà chưa đến?”. Tôi nói nhanh: “Anh nhức đầu quá. Mà anh cũng không muốn xem áo cưới gì hết, dẹp hết đi...”. Ngay sau câu trả lời đó tôi biết Hoa sẽ không thể tha thứ cho tôi...

“Những người độc thân quý hiếm”

Vài năm sau tôi quen một cô bé tên Thoại Sơn, một sinh viên học ngành Đông Á học. Quen nhau trong một buổi picnic, tôi nhanh chóng nhận ra tôi và em sinh ra để dành cho nhau. Thoại Sơn xinh xắn, nhỏ nhắn đến nao lòng. Nụ cười em tươi như đóa hải đường khiến tôi “chết lên chết xuống” nên em đòi gì tôi cũng ráng chiều. Thậm chí nửa đêm em nhắn tin bảo thèm bánh bao Cả Đọi (tận quận 5) tôi cũng chạy xe đi 16 cây số để mua bằng được cho em.

Sau bao trò ngu dại như thế, dần dà tôi nhận ra em hành hạ tôi như một thằng đần, một nô lệ. Hễ tôi không chiều ý em một chút thôi là em làm mưa làm gió, hết giận hờn đến khóc lóc, hết trách cứ đến mỉa mai. Mẹ em, mẹ tôi thấy chúng tôi quen nhau lâu nên giục cưới. Tôi ậm ờ, lảng tránh. Yêu em nhưng phải cưới cả một “khối rắc rối”, mè nheo ấy về thì tôi không đủ can đảm.

Chúng tôi dần xa nhau và mất nhau. Một ngày, tôi gặp em ngồi sau xe một chàng trai khác. Một ngày, em chia tay tôi chỉ bằng một tin nhắn qua điện thoại: “Mệt quá rùi khi phải đợi anh”...

Năm tháng trôi qua, mẹ tôi ngày ngày giục tôi cưới vợ. Bà con, bạn bè vào cuộc mối mai. Nhưng sự bất ưng ý của tôi trước các “ứng viên sáng giá” khiến mọi người không ai đủ nhiệt tình nữa. Thất vọng, bạn bè mắng tôi: “Mày già mất rồi, ế chảy ra rồi. Yêu mà cứ giữ cái đầu tỉnh thế kia thì chắc phải làm hồ sơ “công nhận di tích” cho mày thôi...”.

Tôi bình thản trả lời: “Hôn nhân giống như dịch thơ ra văn xuôi vậy. Cưới vợ về để suốt ngày nghe hỏi anh đi đâu, với ai, làm gì giờ này mới về, con nào nhắn tin vậy... Cưới vợ như tụi mày thì có vui sướng gì. Đời sống tình cảm của người độc thân như tao còn phong phú và đầy màu sắc hơn bọn “chim lồng cá chậu” chúng mày nhiều”. Mấy đứa bạn vợ con đùm đề ngồi nghệch mặt, không cãi nổi một câu.

Một người bạn tôi quen trên mạng với nickname Hactrangtudo mời tôi vào hội “Những người độc thân quý hiếm” của anh ấy, một hội toàn những chàng trai có học, tử tế, thu nhập cao, biết yêu phụ nữ nhưng “dị ứng” với hôn nhân. Tôi thử vào chat-room của hội và cảm thấy mình và họ rất hợp nhau. Vào thứ bảy cuối cùng của mỗi tháng, chúng tôi off-line tại một phòng trà... Là thành viên của hội, tôi thấy tự tin hơn và bớt hoang mang trước những ỉ ôi (giục cưới vợ) của mẹ, của chị gái, tự tin trước những dị nghị của bạn bè, hàng xóm...

Năm trước, bỗng nhiên giám đốc cơ quan tôi mời một chuyên viên về dạy kỹ năng ứng xử với khách hàng cho tất cả phòng ban. Cô giáo đó có tên Thu Mai, một cô nàng nhỏ hơn tôi năm tuổi, thấp hơn tôi một cái đầu, lại xinh như một trái dâu tây chín, nói năng “dịu dàng như mật rót vào tai” khiến bọn đàn ông trong cơ quan, bao gồm cả tôi, “chết như con ếch”.

Trong cuộc “chạy đua thần kỳ” lấy lòng cô giáo, tôi là người về đích trước tiên khi mời được Thu Mai đi chơi riêng ngày thứ bảy. Tôi mời Mai ra ngoại thành chơi, rồi hơi khéo léo khoe căn nhà tôi mới sắm, chiếc xe tôi mới tậu. Không ngờ em bảo thẳng em mến tôi vì chính bản thân tôi chứ không phải vì những của cải vật chất tôi có. Tôi yêu em từ câu nói đó và toan tính chia tay hội độc thân của mình.

Tôi dẫn em về ra mắt cha mẹ và các chị. Ai cũng tỏ ra yêu mến Mai, khi Mai về rồi, mẹ và chị cứ nhắc về Mai một cách trân quý. Mẹ giục cưới gấp gấp, mẹ sắm sanh của lễ qua thăm cha mẹ Mai. Gia đình hai bên có vẻ rất thân thiết và ngày cưới được cha mẹ hai bên “phán” sau những cuộc xem bói, xem ngày, tính tuổi hết sức cẩn thận. Họ bảo chúng tôi lấy nhau sẽ giàu to và con đông một bầy, đủ nếp tẻ...

Mai bắt đầu nói về áo cưới, về thủ tục kết hôn, về những vật dụng mà chúng tôi cần sắm, về những chi phí xe cộ và tiệc tùng... Tôi bất chợt nhận ra rằng Mai đang từng bước trói chặt tôi vào một câu chuyện bất tận về trách nhiệm làm cha, làm chồng và chuyện áo cơm tủn mủn đau đầu. Những sợi tơ yêu thương vô hình siết lại quanh tôi...

Tôi cứ luôn gặp ác mộng và cảm thấy mệt mỏi âu lo. Tôi bắt đầu trốn tránh Mai, lạnh nhạt với Mai, hắt hủi Mai khiến Mai rất buồn. Mai không hiểu tại sao tôi lại làm như thế. Ngày cưới đến gần, em xách vali đi du học tại Singapore, lặng lẽ và kiêu hãnh em rời xa tôi không một lời trách cứ. Mẹ tôi đổ sụp xuống vì thất vọng.

hienluong_72@...

Tình yêu của ông tôi

16/04/2011 12:05 (GMT + 7)

TTCT - Không có mối tình nào đẹp hơn mối tình của ông bà nội tôi. Hay phải nói đúng hơn, không có tình yêu nào đẹp và trọn vẹn hơn tình yêu ông nội dành cho bà nội tôi.

1. Ông tôi năm nay 83 tuổi. Dáng ông cao như chiều cao của bố tôi - nhà thơ Bruce Weigl. Dù đã bạc mấy năm nay, tóc ông vẫn khỏe, quăn như những làn sóng khi gió chiều hôn mạnh lên mặt nước sông Erie của bang Ohio.

“Nhìn vào ông tôi, tôi đã thay đổi quan niệm, có cách nhìn khác hơn và tin tưởng hơn về những tình yêu cổ tích” 

Sau bao nhiêu lần tai nạn khi làm vườn và làm thợ mộc trong gara - nơi ông đã chế tạo các loại tủ, cửa, chuồng chim và cả một lâu đài búp bê tặng tôi hồi mới sang Mỹ, ông phải chống gậy và tập tễnh đi với rất nhiều khó khăn. Lâu đài búp bê bằng gỗ ông đóng tặng tôi hồi đó cao hơn cả người tôi với đầy đủ tiện nghi như thảm, nệm, bát, chén và bồn tắm do bà nội tôi tự tay làm. Đó là kỷ niệm đẹp nhất tôi nhớ về ông bà nội.

Ngày tôi mới sang Mỹ làm con nuôi, ông bà Al và Zora Weigl đã đón chào tôi với lâu đài búp bê gỗ mà tôi cảm tưởng rộng lớn hơn cả túp lều đất nơi tôi sinh ra và lớn lên ở Việt Nam.

Gia đình cả hai bên nội ngoại ở Mỹ của tôi chỉ có mỗi tôi là út và là con gái. Tôi dám khẳng định bố mẹ tôi nhận tôi làm con nuôi không chỉ với lý do bố tôi có mối quan hệ và dĩ vãng đặc biệt với Việt Nam, mà cũng một phần do từ bấy lâu nay ông bà nội tôi hằng ao ước có một đứa cháu gái. Vì vậy hồi mới sang Mỹ, ông bà tôi cứ không thôi tặng quà bánh, búp bê đủ loại và quần áo hồng, đỏ sặc sỡ.

Đến khi tôi 17 hay 18 tuổi, các món quà đó vẫn không ngừng và không thay đổi theo thời gian hay độ tuổi, vẫn cứ búp bê hồng, đỏ; những vòng nhẫn nhựa lấp lánh của trẻ con. Tôi không bao giờ dám chê những món quà đó của ông bà. Trong ánh mắt ông và bà, tôi vẫn mãi là đứa cháu gái 8 tuổi, ngơ ngác trong vòng tay của họ khi vừa sang Mỹ.

Tôi không biết nhiều về cuộc sống thời trai trẻ của ông hay về thời thiếu nữ của bà. Nhưng qua những tập ảnh gia đình, tôi được biết hồi đó ông tôi hết sức đẹp trai và bà tôi cũng không ít người theo đuổi. Dù đã 83 tuổi, cứ ai nhìn vào gương mặt ông vẫn có thể đoán được thuở ấy ông tôi thu hút đến mức độ nào. Sau khi tham gia Chiến tranh thế giới thứ 2, ông tôi trở lại thành phố Lorain để làm việc ở xưởng thép và sau này làm nghề bán hàng. Ông kể với tôi rằng cuộc sống vất vả của ông trở nên tuyệt đẹp kể từ ngày ông gặp bà.

2. Thuở ấy bà hơn ông một tuổi và đã có người yêu. Trong một buổi tiệc nhảy, ông đã nhìn thấy bà ở bên kia căn phòng. Lập tức, ông quay sang nói với bạn: “Cậu thấy cô gái đó không? Cô ấy sẽ là vợ tương lai của mình”.

Và bắt đầu từ đó ông tôi thường xuyên đến thăm bà dù ban đầu bà tôi khăng khăng từ chối. Sau một thời gian dài, ông mới chinh phục được bà và cứ cuối tuần họ lại ngồi ở hành lang nhà bà trò chuyện với một ly đá chanh trên tay. Lúc đó, bố mẹ bà thường ngồi đằng sau quan sát.

Những tưởng tình yêu có thể đẹp vĩnh cửu, nhưng bà tôi đã phải vào sống trong viện an dưỡng hơn hai năm nay. Bà bị bệnh mất trí nhớ (Alzheimer) quá nặng và ông không đủ sức chăm sóc bà. Giờ đã ra trường, tôi thi thoảng vẫn đến thăm đồng thời để sửa máy vi tính cho ông. Lần nào cũng như lần nào, tôi không quên hỏi ông về mọi chuyện.

Ông rất thích kể chuyện cho tôi nghe, nhất là về tình yêu của ông bà. Và câu chuyện đó bao giờ cũng bắt đầu với buổi gặp gỡ đầu tiên của ông và bà, rằng bà tôi đã ghét ông tôi đến mức nào, rằng bà đã có người yêu, rằng ông còn quá trẻ con, hết sức khoe khoang và kiêu hãnh. Ông tôi luôn lắc đầu mỉm cười mỗi khi nhắc lại những chi tiết đó.

“Ông à, sao ông biết người đó là một nửa của mình mà không phải mối tình trong giây lát?”.

“Cháu sẽ biết ngay từ giây phút ban đầu”.

Theo ông, tình yêu của ông dành cho bà thật sự đã bắt đầu từ ánh mắt đầu tiên. Với tôi, vào thời đại này tôi đã không tin vào những tình yêu cổ tích như thế. Với tôi, tình yêu phải có tiêu chuẩn, cần thời gian, phải bù đắp, phải xây đắp, phải hi sinh. Làm sao có thể biết được đó là một nửa của mình chỉ qua một ánh nhìn?

Nhưng thời gian và hành động của ông đã minh chứng rằng trên thế giới tồn tại một thứ tình yêu thanh khiết, như của Ngạn dành cho Hà Lan trong chuyện dài Mắt biếc của Nguyễn Nhật Ánh, hay của Florentino Ariza dành cho Fermina Daza trong tiểu thuyết Tình yêu thời thổ tả (Love in the time of cholera) của nhà văn người Columbia Gabriel García Márquez.

Phải thú nhận rằng lần đầu đọc hai quyển sách đó tôi thấy bực bội, cảm thấy nó dài lê thê, không thật với tình yêu ngoài đời. Tôi cũng cảm thấy tình yêu đó có chút ít ích kỷ và lãng mạn từ phía người đàn ông. Giờ đây nhìn vào ông tôi, tôi đã thay đổi quan niệm, có cách nhìn khác hơn và tin tưởng hơn về những tình yêu cổ tích đó.

3. Vài năm trước, khi tôi đang học trên lớp, mẹ tôi gọi điện báo tin ông sẽ phải rời xa bà nội vì bệnh mất trí nhớ của bà trở nên quá nặng. Lúc đó, gia đình tôi mới hay rằng căn bệnh đã phát sinh từ hồi bà tôi 50 tuổi và ông tôi đã giấu suốt 30 năm, đến lúc bản thân ông không còn khả năng tự chăm sóc bà nữa. Nếu hôm đó không xảy ra, nếu hôm ấy bà không tỉnh giấc bên cạnh ông và hoảng hốt chạy sang nhà hàng xóm bảo rằng có một gã đàn ông lạ đang nằm cạnh bà và gia đình tôi đã không biết để can thiệp, đưa bà vào viện an dưỡng thì có lẽ ông sẽ không bao giờ chịu để bà đi.

Sau này đến thăm ông, những lúc hai ông cháu tâm sự, tôi đều chứng kiến những giọt nước mắt dằn vặt của ông. Ông luôn bảo rằng ông có lỗi vì đã không giữ được lời hứa với bà khi bà vẫn còn minh mẫn. Vì chị ruột bà cũng bị bệnh Alzheimer, bà sẵn biết khi căn bệnh bắt đầu phát sinh, Alzheimer sẽ như con sâu ăn dần vào trí óc và tâm hồn bà. Nhưng dù vậy, bà tôi vẫn bắt ông hứa không được bỏ rơi và tuyệt đối không được đưa bà vào viện an dưỡng - nơi ông đã hằng tuần đưa bà đi thăm chị ruột, người không còn nhận ra em gái mình là ai.

Ông tôi đã hứa và không giữ được lời hứa đó. Ở tuổi 83, lẽ ra ông tôi phải được thanh thản hưởng lộc cuộc đời, nhưng tôi thấy ông thường xuyên rơi lệ, thấy ông phải tìm đến bác sĩ tâm lý, phải chứng kiến ông tìm đến thuốc an thần.

4. Kể từ ngày bà vào viện, cứ sáu ngày một tuần, ông với chiếc gậy chống tập tễnh bước lên xe từ 8 giờ sáng đến 5 giờ chiều để đi thăm người yêu, để được ngó nhìn bà, để được nắm tay bà suốt chín tiếng dài đó, để vuốt ve má và vuốt tóc bà, để được hôn lên má và đút cơm cho bà ăn hằng ngày. Tới giờ, bà tôi không còn biết người đàn ông cạnh bà hằng ngày là ai, không còn nhận ra con cháu mình là ai,  hoặc mình đang ở viện an dưỡng hay ở nhà.

Thi thoảng tôi đến thăm và thấy bà tôi ngơ ngác quay sang nhìn ông hỏi: “Ông là ai? Ông là bạn tốt, nhưng ông hãy đi đi, chồng tôi sắp về!”. Lúc đó lòng tôi quặn đau nhưng cố mỉm cười để ông không cảm thấy đau lòng hơn nữa.

Dù mưa hay nắng, tuyết rơi hay bão nổi, hằng ngày ông tôi vẫn cứ cặm cụi lái xe trên một quãng đường dài 20 phút để không lỡ hẹn với bà. Và cứ khi nào muốn mời ông đi ăn, tôi phải nhớ ngày nghỉ duy nhất của ông trong cả tuần là chủ nhật. Ông tôi sẽ không đi đâu, không lập kế hoạch gì với bất cứ ai trong sáu ngày của bà tôi vì ông không muốn phụ lòng bà tôi lần nữa.

Đó là tình yêu ông nội tôi dành cho bà nội tôi hôm nay. Tình yêu của hôm qua đã thay đổi và tình yêu của hôm nay lớn hơn cả đại dương: vô điều kiện như tình mẫu tử và hơn cả thể xác hay tâm hồn. Nó chỉ đơn giản là tình yêu trọn vẹn nhất và thanh khiết nhất.

Dù tóc ông đã bạc và dù bà tôi đã không còn biết người đàn ông chung thủy đang ở bên cạnh mình là ai, ông tôi vẫn yêu bà bằng trái tim của một thời thanh xuân. Ông khiến tôi vẫn có thể tin vào tình yêu và sức mạnh của nó. Ông khiến tôi tin rằng ở thời đại bây giờ dù khó khăn và hiếm có đến đâu đi nữa, đàn ông như ông tôi vẫn tồn tại trên thế gian này.

NGUYỄN THỊ HẠNH WEIGL

Kết hôn hay sống một mình?

23/05/2011 13:42 (GMT + 7)

TTCT - LTS: Câu chuyện cuộc sống tiếp tục nhận được nhiều chia sẻ của bạn đọc về xu hướng muốn sống độc thân. Có người rất vui với cuộc sống độc thân, có người còn mâu thuẫn với chính mình, cũng có người không đồng ý với quan niệm “không chịu lập gia đình”. TTCT kỳ này tiếp tục với những trải lòng của bạn đọc trước khi kết thúc đề tài này vào số tới bằng bài viết của chuyên gia tâm lý.

Sống độc thân không hoàn toàn hay

Thuở con gái tôi trẻ xinh, năng động, học thức, cứ chần chừ mãi chuyện hôn nhân, đến năm 30 tuổi mới chịu lên “xe bông”, phần vì tôi yêu sự tự chủ, tham công tiếc việc, phần vì ngại ngần cuộc sống rắc rối sau hôn nhân. Dẫu đã lường trước song vẫn không thể ngờ đời sống vợ chồng phức tạp đến vậy. Hiện gia đình tôi khang thịnh theo tiêu chuẩn 1 - 2 - 3 - 4 (1 vợ/chồng, 2 con, nhà 3 lầu, xe 4 bánh), ấy vậy thật lòng tôi thấy mình sung túc chứ chưa hạnh phúc.

Nếu cho rằng “hạnh phúc là hài lòng với những gì mình đang có” hay “hạnh phúc là có việc gì đó để làm, có ai đó để yêu thương, có điều gì đó để hi vọng” thì chắc là tôi đang tạm hạnh phúc theo khái niệm này. Còn cho rằng hạnh phúc khi được là chính mình, sống hữu ích và thụ hưởng hợp tình hợp lý thành quả lao động của mình thì quả khó ai hạnh phúc, nhất là những người đã lập gia đình với nhiều ràng buộc - trách nhiệm hữu hình lẫn vô hình.

Có bi quan chăng khi tôi chưa thấy được cuộc hôn nhân nào sau vài năm chung sống vẫn đem lại hạnh phúc đích thực cho cả chồng và vợ. Hoặc chồng hoặc vợ nắm quyền, hoặc cả hai độc lập như hai kẻ “góp gạo thổi cơm chung”, hoặc cả hai đều chịu đựng nhau vì con cái, danh dự, tài sản...

Tuy vậy tôi vẫn không cho rằng độc thân đã hoàn toàn hay, vì bạn chưa được/bị trải nghiệm cuộc sống lứa đôi, đặc biệt với vai trò làm cha/mẹ mang rất nhiều dư vị, mà chỉ người trong cuộc mới thấm đẫm được cái hậu ngọt sau vị đắng chát, cái độ thanh sau vị chua, cay...

Kết hôn hay không đều có mặt tích cực lẫn tiêu cực, từng ngày trôi qua người trong cuộc thấm dần cái giá của nó. Có lẽ về mặt xã hội người ta khuyến khích kết hôn để tạo độ ổn định cao và duy trì/phát triển giống nòi. Thời nay vai trò cá nhân được nhìn nhận rành mạch nên cần tôn trọng quyết định chuyện riêng tư của mỗi cá thể.

TRÂN CHÂU

Tôi sợ tới mức không dám lấy chồng!

27 tuổi - tôi đôi lần lặng lẽ nghĩ về hạnh phúc, cũng mong mình có một tổ ấm như bao bè bạn xung quanh, nhưng lại rất nhiều lần tôi cảm thấy sợ hãi khi nghĩ về cái vòng luẩn quẩn của gia đình.

Gia đình tôi đông anh chị em, nhà tám người chỉ còn tôi, đứa con út là chưa lấy chồng. Anh Hai tôi từ lúc lấy vợ phải làm việc cật lực để lo cho con cái. Cuộc sống vật chất đủ đầy cùng tình thương chăm bẵm của anh chị Hai lại khiến hai đứa nhóc trở thành những đứa “con cầu con khẩn”, đứa lớn học đại học rồi nhưng chuyện gì cũng không biết làm, đi học mà mỗi ngày mẹ phải đem cơm cho. Chị Ba ở quê cũng không khá hơn, đầu tắt mặt tối đơn thân nuôi con trong khi chồng thì bài bạc, rượu chè. Chị thứ tư lập gia đình muộn, một sự gá nghĩa để có gia đình sum họp nên cũng không thể gọi là hạnh phúc trọn vẹn. Chị thứ năm sau khi sinh con nghỉ việc ở nhà làm nội trợ, vóc dáng thanh xuân thiếu nữ bị thời gian bào mòn không thương tiếc...

Cộng dồn mỗi thứ một chút từ cuộc sống của người thân, tôi thấy... kinh khủng! Gia đình luôn có ý nghĩa thiêng liêng đối với mỗi người, nhưng hôn nhân cũng gây ra nhiều hệ lụy. Tôi nghe nhiều về những cuộc hôn nhân đổ vỡ, những cặp vợ chồng sống chịu đựng nhau vì con, vì nghĩa, vì trách nhiệm, vì thể diện... còn tình yêu đã cạn. Cuộc sống như vậy chỉ bóp nghẹt, chôn vùi nhau chứ hạnh phúc gì mà để mong cầu.

27 tuổi - cái tuổi đã “già” đủ để có chồng có con cho giống người ta nhưng trong tôi đang là những kiểu suy nghĩ “đáng sợ”: yêu nhau bao lâu cũng được nhưng đừng cưới, hoặc có chồng thì được nhưng đừng có con!

Và nếu phải lựa chọn: lấy chồng sinh con hoặc là không cưới, tôi sẽ chọn cách sống một mình!

UYÊN LÂM

Không cưới, đừng làm đau người khác!

Hôn nhân luôn là đích đến của tình yêu. Khi yêu, mấy ai không muốn được cùng nhau xây đắp tương lai, được chung cơm xẻ áo, được đầu gối tay ấp với người mình yêu. Bằng chứng xác thực, hiện hữu nhất đâu gì khác ngoài một đám cưới diễn ra. Thế nhưng thời hiện đại vẫn có nhiều người trẻ với lý do cá nhân vẫn muốn tự do tự tại và không muốn bị “vướng chân vướng tay” như trường hợp của bạn hienluong_72@...

Có nhiều lý do để giải thích cho việc không muốn lập gia đình như sợ mất tự do, sợ ràng buộc, bị quản lý thời gian, tiền bạc, sợ không đủ khả năng chăm lo cho cuộc sống gia đình, thậm chí sợ những đứa con sinh ra không may bất hạnh... Nhưng dù với lý do nào đi nữa thì việc không chịu lập gia đình vẫn dễ gây tổn thương cho người khác. Trước hết là những người bạn từng có tình cảm, tình yêu và thứ nữa là cha mẹ bạn - những người đang mong ngóng từng ngày được chứng kiến ngày vui của con mình, mong ngóng sự ra đời của những sinh linh bé nhỏ mà họ gọi là cháu.

NGỌC QUỲNH

Độc thân vui chứ!

Tôi là một nữ phóng viên có ngoại hình dễ nhìn, cao ráo. Hiện tôi đang công tác tại đài truyền hình một tỉnh miền Tây Nam bộ và vẫn còn giữ ý định... không kết hôn, dù đã 38 tuổi.

Trong công việc, tôi chịu dấn thân và dấn thân thật sự. Nhưng tôi lại gặp toàn những anh chàng thích thay đổi nghề nghiệp, cuộc sống và con người tôi. Phần đông những vị hôn phu “hụt” của tôi thẳng tay chỉ trích, phê phán công việc của tôi là quá buông tuồng, tiếp xúc với quá nhiều đàn ông, quá bận rộn, quá phiêu lưu nên khó có thể là người vợ, người mẹ đảm đang, chu toàn. Bất kỳ ai muốn “rước” tôi về đều sắp sẵn “âm mưu” biến tôi thành một người đàn bà suốt ngày đầu tắt mặt tối trong bếp với cái nồi, cái chổi, ngóng chờ và hầu hạ chồng như một “quý ông”. Năm tôi ba sáu, tôi bắt đầu chán những trò yêu yêu, cưới cưới và quyết định sống độc thân cho đến bây giờ, và cảm nhận của tôi là: sống độc thân, vui chứ!

THẠCH THẢO

Hãy dũng cảm sống thật với cảm xúc

Tôi từng có nhiều người theo đuổi nhưng rồi chuyện lập gia đình cứ lần lữa mãi cho đến hôm nay. Có phải tôi suy nghĩ nhiều, có phải tôi đắn đo, có phải tôi do dự hay lưỡng lự, có phải tôi sợ ràng buộc, sợ lập gia đình, có phải tôi sợ hôn nhân sẽ tan vỡ? Ban đầu tôi cũng nghĩ thế khi bạn bè và người thân cho là tôi kén quá, nhưng rồi tôi nhận ra không phải, chỉ là tôi chưa có cảm xúc thật sự mà thôi.

Tôi không quan niệm sẽ sống độc thân, tôi vẫn luôn mong muốn và khao khát lập gia đình. Nhưng tôi không muốn gánh nặng tuổi tác gây áp lực cho mình trong hôn nhân, càng không lao vào công việc để lấn lướt và khỏa lấp đi thời gian. Hiện tôi sống vui vẻ với những người bạn, với gia đình. Tôi đọc sách, nghe nhạc, đi du lịch nhiều nơi. Tôi cười nhiều, chia sẻ nhiều và cảm nhận được những giá trị thật sự trong cuộc sống. Và điều quan trọng nhất là tôi có niềm tin vào cuộc sống.

TỐ OANH

Pháp: Nữ sống độc thân nhiều hơn nam

Bắt đầu từ năm 2004, sống độc thân đã trở thành một “hiện tượng” của xã hội Pháp. Theo Viện Thống kê quốc gia Pháp (INSEE), hiện nay có khoảng 8 triệu người độc thân. Kết quả điều tra này không tính số sinh viên - trên dưới 7 triệu người - đã rời gia đình để sống riêng. Tỉ lệ người sống “một mình” đã tăng gấp đôi so với cách đây 30 năm.

Cũng theo INSEE, số người “độc thân tự nguyện” tuổi 28-37 có khoảng 6,2 triệu, chiếm gần 70% tổng số người sống độc thân, trong đó nữ cao hơn nam (57/43). Nhà nghiên cứu tâm lý học, bà Anne Teachworth, giám đốc của Gestalt Institute (New Orleans, Hoa Kỳ), nhận thấy: “Chủ nghĩa độc thân là một sự xa hoa mà ngày hôm nay bất cứ ai cũng có thể với được!”.

Tại sao ở phương Tây ngày càng có nhiều người thích sống một mình? Bà Anne Teachworth trả lời: “Vì các đối tượng này đã có khả năng tự túc về vật chất. Nhất là phía nữ ngày càng “khó tính” và có nhiều đòi hỏi. Ví dụ, họ vừa tìm “hoàng tử đẹp” như trong truyện cổ tích, thông minh, hóm hỉnh mà trình độ giáo dục lại phải bằng hoặc cao hơn...”. Những người toàn diện như vậy không phải dễ kiếm.

Cô gái độc thân và xinh đẹp Claire Fascetti, 32 tuổi, giáo viên trung học, chia sẻ: “Tôi muốn tự mình làm chủ được mình, sống như mình muốn, được hưởng tự do. Sống chung hoặc lập gia đình đưa đến sự bắt buộc phải thỏa hiệp giữa hai bên. Vì vậy, tôi thường tự hỏi: Sống chung để làm gì? Có lợi gì? Sống độc thân nhưng tôi nào có cô đơn!”.

V.T.D.

Đừng bắt đầu nếu chưa chuẩn bị...

14/05/2011 11:27 (GMT + 7)

TTCT - 32 tuổi, tôi lập gia đình. Đám bạn đã có gia đình mắt tròn mắt dẹt ngưỡng mộ. Chơi với nhau bao nhiêu năm, thấy tôi đi về với một vài cô nhưng chưa bao giờ chúng nghe tôi quyết định sẽ lập gia đình. Đùng một cái, tôi đưa về dinh một cô gái xinh đẹp, giỏi giang, thông minh...

Đến giờ, đã hơn năm năm sống đời sống vợ chồng, trong tôi vẫn cứ day dứt mãi với quyết định lập gia đình của mình. Ngày trước khi tổ chức lễ đính hôn, tôi đã... chênh vênh với quyết định có nên lập gia đình hay không.

Cũng xin nói rằng tôi hoàn toàn bình thường như bao người đàn ông khác, nhưng trước đây tôi không hề có dự định cũng như mong muốn lấy vợ. Tôi muốn một cuộc sống độc thân, được làm những gì mình thích, được sống theo cách của mình, không bị ràng buộc bởi bất kỳ ai. Chia sẻ quan điểm này với bạn bè, có người ủng hộ nhưng không ít lại nói tôi hâm, sống ích kỷ, thiếu trách nhiệm với bố mẹ, gia đình, xã hội...

Thật ra chừng ấy tuổi tôi cũng đã có những trải nghiệm trong cuộc sống, cũng đã có thể hiểu được mình cần gì và muốn gì. Trước ngày tổ chức lễ đính hôn, tôi định nói chuyện với vợ chưa cưới với mong muốn cô ấy sẽ hiểu... Nhưng thấy niềm vui khôn tả trên gương mặt mẹ và sự sốt sắng của ba, tôi nhắm mắt đi liều trên con đường hôn nhân mà tôi biết sẽ không ít chông chênh...

Trong tuần trăng mật, tôi chia sẻ quan điểm sống của mình với vợ, cô ấy im lặng và sau đó tôn trọng cách sống của tôi. Tôi thường xuyên không về nhà cả tuần để làm những gì mình thích: đi du lịch một mình, uống cà phê một mình và đọc những cuốn sách mình thích, đến một nơi thật lạ để viết... Bao nhiêu tiền làm ra tôi dành hết cho mình. Vợ tôi không nói gì nhưng ánh mắt buồn hiu của cô ấy nhiều lúc làm tôi phải băn khoăn.

Khi cô ấy có mang đứa con đầu lòng, mỗi bước chân đi của tôi càng thêm nặng nề hơn. Những chông chênh mà tôi hình dung ra trước khi kết hôn bắt đầu hiện rõ và tôi phải đối mặt. Những sở thích cá nhân đành gác lại trong nỗi ấm ức mơ hồ. Bốn năm qua tôi không đi đâu, không đọc được một cuốn sách hay, một số truyện ngắn ấp ủ nhưng chẳng bao giờ thành hình. Vợ tôi vẫn bảo rằng anh hãy cứ làm gì anh muốn, mẹ con em tự lo được cho mình... Nhưng làm một người đàn ông, trụ cột trong gia đình, ai lại để vợ con thiếu thốn? Làm đàn ông chẳng lẽ lại trút gánh nặng cuộc sống và những mưu sinh lên vai vợ?

Nhiều lúc bị stress nặng nhưng tôi vẫn cố vượt qua. Hơn năm năm qua, đã hơn năm lần tôi nghĩ đến chuyện ly hôn. Mỗi lần định mở miệng nói chuyện với vợ lại thấy mình có lỗi.

Kể chuyện mình, tôi muốn chia sẻ với mọi người rằng lập gia đình không chỉ đơn giản là việc sống chung giữa một người đàn ông và một người đàn bà rồi sau đó là sinh những đứa con. Một mái ấm hạnh phúc đòi hỏi sự hi sinh thiêng liêng của cả vợ và chồng, không toan tính... Có gia đình, chúng ta phải đối mặt và giải quyết nhiều mối quan hệ khác nhau nằm ngoài quan hệ vợ chồng. Sóng gió luôn xảy ra trong suốt thời kỳ hôn nhân, do đó cần có sự đồng cam cộng khổ của vợ và chồng để chống chèo vượt qua những gian nan ấy.

Hơn năm năm, tôi đã bằng lý trí của mình giữ cho mái ấm được bình yên. Mái ấm bình yên nhưng lòng tôi không thanh thản. Đối với những người mong muốn có gia đình, chấp nhận sự ràng buộc thì mái ấm bình yên, họ sẽ hạnh phúc. Còn với tôi, tôi không sẵn sàng để đón nhận bất kỳ sự ràng buộc nào thì việc cố gắng để có gia đình và cố gắng sống tốt với vai trò của người chồng, người cha là một nỗi khổ không phải ai cũng hiểu được.

Vậy nên, với tôi, nếu bạn không mong muốn và chưa sẵn sàng cho cuộc sống hôn nhân thì bạn đừng nên bắt đầu. Bởi vì nếu bạn mang những điều bạn không mong muốn vào đời sống hôn nhân sẽ làm khổ vợ/chồng, con cái, còn nếu cố gắng để sống, bạn sẽ không còn là chính mình nữa, như tôi bây giờ...

vunx@...

Ngày nay thành đạt được xem như là tiêu chuẩn đánh giá con người hiện đại. Bên cạnh những giá trị truyền thống một gia đình hạnh phúc có vợ, có chồng, con cái ngoan, học giỏi thì tiêu chí người thành đạt hiện nay là có học vấn, công việc thăng tiến, có vị trí trong xã hội. Họ là những người đóng góp nhiều cho xã hội, đang ở độ tuổi trưởng thành, tràn đầy sức sống, sức trẻ, kinh nghiệm. Họ có dư tài chính để đảm bảo cuộc sống gia đình.

Xin đừng nhắc chuyện hôn nhân

Tuy nhiên, thực tế là một bộ phận người thành đạt lại không muốn lập gia đình. Có thể chia những người độc thân thành hai nhóm: nhóm 1 là những người thành đạt nhưng vì nhiều lý do họ vẫn chưa lập gia đình; nhóm 2 là những người theo chủ nghĩa độc thân.

Những người ở nhóm 1 thường có tâm lý e ngại khi mọi người hỏi đến hôn nhân. Họ cũng chạnh lòng khi ai đó nhắc đến gia đình. Đôi khi họ thầm trách số phận, đổ lỗi cho ông trời. Khi một mình, họ cảm thấy rất cô đơn.

Họ cũng khát khao một mái ấm gia đình, cũng cần một bờ vai để nương tựa, thèm nghe tiếng trẻ con bi bô, thèm những khi đau ốm được chính chồng, vợ, con mình đưa đến ly nước, tô cháo. Họ ngại giao tiếp với bạn bè, nhất là những người đã có gia đình, tránh né những buổi họp mặt. Tính khí vui buồn thất thường. Họ ngày càng trở nên khó tính. Nữ bị gọi hay bị gán ghép là những “bà cô”, nam thường bị coi là “hâm hâm”, thậm chí còn bị nghi là “có vấn đề” về giới tính.

Họ rất sợ khi nghe những câu: “Chỉ khi nào con yên bề gia thất thì cha mẹ mới yên lòng nhắm mắt” hoặc “Bây giờ độc thân thì sướng đấy, nhưng về già khổ lắm”... Điều này làm họ ngại khi lễ tết đến phải gặp họ hàng, người thân. Có người nhiều năm không về quê vì sợ những lời hối thúc, những lời xì xào của người thân, họ phản ứng gay gắt nếu ai nhắc đến chuyện độc thân của mình.

“Tôi rất ổn!”

Kết quả điều tra mới đây về vị thành niên và thanh niên Việt Nam do Bộ Y tế, Tổng cục Thống kê, Tổ chức Y tế thế giới (WHO) và Quỹ Nhi đồng Liên Hiệp Quốc (UNICEF) phối hợp thực hiện cho thấy độ tuổi trung bình kết hôn lần đầu của nam - nữ thanh niên Việt Nam đã tăng từ 25,3 lên 26,6 đối với nam giới và từ 22,7 lên 23,2 đối với phụ nữ. Trung bình thanh niên nông thôn kết hôn sớm hơn thanh niên thành thị khoảng hai năm.

Theo thống kê của Liên đoàn Lao động TP.HCM, khoảng năm 2002 có tới 60% lao động nữ ở các doanh nghiệp thành phố đã xấp xỉ 30 tuổi mà chưa lập gia đình.

Những người nhóm 2 theo chủ nghĩa độc thân: đó là những người chọn tự do, không chịu sự ràng buộc của các mối quan hệ hôn nhân. Họ biết rất rõ những gì mình muốn. Họ có triết lý đơn giản: “Tôi hoàn toàn tự do, tôi thích làm những gì mình thích mà không phải hỏi ý kiến ai”, “Tôi không phải tất bật khi tan sở, không phải lo lắng, toan tính quá nhiều cho cuộc sống”, “Tôi cảm thấy hạnh phúc vì mình là người tự do”...

Người độc thân ý thức rất rõ khi chọn cuộc sống độc thân là vì chỉ khi độc thân họ mới có điều kiện, thời gian để theo đuổi sự nghiệp, làm những gì mình muốn, giúp mình biết yêu mình đúng cách, tự khám phá và tìm hiểu chính xác nhu cầu của mình để sắp đặt cuộc sống.

Họ thường là những người tham công tiếc việc, không thấy khổ khi bị nhắc nhở về tình trạng độc thân. Ngược lại họ hài lòng về tình trạng độc thân của mình. Nhiều người nghĩ phụ nữ chọn cách sống độc thân là những người mạnh mẽ, nam tính. Thật sự họ là những người nữ tính, giỏi giang. Một phụ nữ độc thân thành đạt, thu nhập gần 2.000 USD/tháng, tâm sự: “Tôi độc thân đấy, nhưng tôi ok! Tại sao ư? Đơn giản vì tôi muốn mình hoàn thành kế hoạch tự đặt của bản thân”.

Vẫn cần được chia sẻ

Xã hội phát triển, trình độ học vấn, nhận thức xã hội càng cao, xu hướng cá nhân càng phát triển, xu hướng người thành đạt sống độc thân ngày càng nhiều. Dù độc thân ở nhóm nào thì người độc thân cũng gặp phải tâm lý có lúc cô đơn, cần được chia sẻ.

Mọi người đều nghĩ người độc thân là những người có vấn đề về tâm lý. Họ luôn bị những thắc mắc, hối thúc, thậm chí còn bị xem là những người ích kỷ. Trong gia đình hay nơi làm việc, họ thường nhận làm thêm việc hoặc bị mọi người giao thêm việc. Vậy làm sao để sống độc thân mà không bị những áp lực trên?

Phần lớn người độc thân dành nhiều thời gian cho công việc, sự nghiệp, chăm lo gia đình lớn, nhận nuôi cháu, con nuôi, tham gia nhiều hoạt động xã hội, tham gia các câu lạc bộ dành cho những người độc thân. Những ai biết cân bằng giữa công việc và cuộc sống sẽ cảm thấy cuộc sống mà mình đang theo đuổi thật sự hạnh phúc. Bên cạnh đó cũng có một bộ phận lại chọn cách sống khép kín, ít giao tiếp, ít quan tâm đến những gì xung quanh. Những người sống theo cách này thường rất khó tính, dễ bị stress...

Như vậy, người sống độc thân đâu phải ai cũng ích kỷ, vô trách nhiệm! Nhiều trường hợp thật sự sống có trách nhiệm. Đối với người đang độc thân, điều họ ghét nhất là những lời nhắc nhở, thắc mắc về tình trạng độc thân của mình, vì vậy gia đình, bạn bè, đồng nghiệp hãy tế nhị khi đề cập vấn đề này.

LÊ THỊ MINH HOA

(chuyên viên tư vấn tâm lý)

Tôi không tin vào cuộc hôn nhân hạnh phúc

07/05/2011 10:40 (GMT + 7)

TTCT - Tôi 36 tuổi, một cô gái không đẹp nhưng có duyên ngầm theo lời bè bạn. Tôi làm kế toán trưởng cho một tập đoàn điện công nghiệp Nhật Bản, có nhà riêng tại thành phố và một tương lai đảm bảo. Thế nhưng tôi vẫn là niềm lo âu của mẹ vì tình trạng... “độc thân vui tính” kéo dài quá lâu.

Tám năm nay tôi vào một hội độc thân gồm những thành viên nữ cũng có ý muốn “em chả lấy chồng” như tôi. Bạn bè trong hội là những phụ nữ có nhan sắc, trí thức, công việc ổn định, sống độc lập về tài chính, không cần bất cứ sự giúp đỡ vật chất nào từ những người tình hay từ gia đình.

Chúng tôi quen nhau trên mạng. Mỗi người có một số lý do khác nhau cho quyết định của mình. Riêng tôi, nguyên nhân không lập gia đình chính vì một khoảng tối khác của đời sống hôn nhân: nạn bất bình đẳng giới trong xã hội ta hiện nay.

Tra tấn tinh thần

Cha mẹ tôi là những người trí thức. Hai người yêu nhau thời học đại học và cưới nhau trong sự ngăn cản quyết liệt của gia đình hai bên. Trước đây, mẹ tôi là nhân viên hành chính trong một ủy ban phường, còn cha tôi có một chức vị nho nhỏ tại viện nghiên cứu về khoa học. Tôi là con gái út có hai chị gái và một anh trai.

Chị em tôi không thiếu thốn cơm ăn áo mặc nhưng bị tra tấn tinh thần. Đó là sự bạo hành của cha đối với mẹ, là những cú đá, cú tát, là những lời chì chiết, những lời miệt khinh, phỉ báng mà cha dành cho mẹ mỗi khi ông lên cơn ghen tuông. Cha tôi đã kiểm soát mẹ như kiểm soát một nô lệ. Mẹ chỉ về trễ dăm phút là cha đứng ngồi không yên và khi mẹ về thì ông dùng những lời mắng chửi hạ cấp nhất xối vào mặt mẹ. Mẹ sắm một cái áo mới, một đôi dép mới cha cũng kiếm cớ đánh. Mẹ tôi chỉ biết khóc và khóc trong câm lặng. Chúng tôi thương mẹ nhưng không dám chống lại cha.

Tôi lần dò theo dõi cha và phát hiện chính ông lén lút chung sống với một phụ nữ khác. Trong lòng tôi lúc đó, một con bé lớp 10, chất đầy thứ căm giận đối với đàn ông, với nạn bạo hành gia đình, với sự phản bội và đạo đức giả.

Từng yêu, tôi vẫn là “bom nổ chậm”

Năm thứ nhất đại học tôi yêu một người học trên tôi hai khóa, một chàng trai to lớn, hiền lành và gia đình gia giáo. Yêu nhau hai năm, chúng tôi định cưới nhưng rồi bỗng nhiên tôi cảm thấy bất an. Lúc này anh đã đi làm, có lương nhưng anh cất hết vào một tài khoản riêng và vẫn xin tiền tiêu vặt, vẫn ăn cơm của cha mẹ. Tôi hỏi lý do, anh bảo cha mẹ anh giàu có lắm, nuôi người ăn kẻ ở trong nhà, cần gì khoản lương của anh. Sự dựa dẫm và ỷ lại kiểu con nhà giàu của anh làm tôi không kính phục anh nữa và chủ động chia tay.

Năm thứ tư đại học, tôi yêu một bác sĩ khoa tim mạch. Anh lớn hơn tôi đến sáu tuổi, thông minh, hoạt bát, lanh lợi và có chí tiến thủ. Anh có nhà riêng và cả phòng mạch tại nhà. Chúng tôi yêu nhau khoảng hai năm, mẹ anh rất quý tôi và giục cưới. Một buổi chiều nọ, tôi đến thăm anh và xuống bếp tự tay pha cho anh tách cà phê. Khi từ bếp bước lên, tôi sững sờ khi bắt gặp anh lục giỏ xách của tôi lấy điện thoại để kiểm tra tin nhắn. Anh làm tôi nhớ đến cha tôi. Và lòng căm giận có sẵn bùng lên một cách bất ngờ, quặn thắt. Tôi nói lời chia tay.

Tôi ra trường, có việc làm ngay. Người yêu thứ ba của tôi chính là người hướng dẫn tôi trong công việc, là trưởng phòng của tôi. Anh là con trai cả trong gia đình Thiên Chúa giáo đông anh em, cha anh mất sớm. Một mình anh đã thay mẹ nuôi hai người em học hết đại học. Anh giỏi giang và có bản lĩnh. Yêu nhau một thời gian anh cầu hôn tôi. Tôi nhận lời cầu hôn ấy vì đây là người đàn ông tôi thật sự kính phục và yêu mến, một người mà lời nói và việc làm luôn đi đôi với nhau. Tôi cũng đi học đạo và giáo lý hôn nhân.

Đến lúc này anh mới lộ rõ bản chất: độc đoán một cách kinh khủng, mọi việc phải chính anh quyết định mà không cần sự tham gia của tôi. Tôi nhìn thấy cuộc sống buồn thảm sau hôn nhân, một cuộc sống được chồng lập trình sẵn, vui buồn cũng chỉ do anh ban cho, khoản bạn bè, cà phê cà pháo, đi xem phim, xem kịch chắc cũng chẳng còn. Tôi bắt đầu tránh anh và bỏ cả việc học đạo.

Những người theo chủ nghĩa độc thân như tôi bị bạn bè trong cơ quan dị nghị, nói ra nói vào. Bà con họ hàng cũng hay qua lại dè bỉu mẹ tôi sao giữ “bom nổ chậm” trong nhà, không biết ngày nào nó “nổ”. Thế nhưng để sống cuộc đời làm mẹ, làm vợ như mẹ tôi, tôi sẽ nói “không” một cách dứt khoát. Tôi không có niềm tin vào một cuộc hôn nhân hạnh phúc.

hoamantrang_77@...

Hạnh phúc với tôi là không bị ràng buộc

Tôi cũng là một người quá tuổi kết hôn mà vẫn độc thân, lại là con gái duy nhất trong gia đình, áp lực càng khủng khiếp hơn. Có thể cha mẹ hiểu vì sao tôi không thích kết hôn. Nhưng họ hàng và những người xung quanh sẽ có cách nhìn và cách nghĩ không được thiện cảm cho lắm. Mặc dù tôi sống không quan tâm nhiều đến dư luận nhưng đôi khi rất phiền với những câu hỏi không tế nhị và thái độ hoặc thương hại hoặc kẻ cả của họ - những người không độc thân.

Tại sao cứ trai lớn lên là phải có vợ, gái lớn lên phải có chồng? Thời đại ngày nay, mọi người thấy việc kết hôn rồi ly hôn là việc bình thường. Vậy tại sao chúng tôi không kết hôn lại bị xem là không bình thường và đáng thương hại? Bạn kết hôn vì được chung sống với người bạn yêu là hạnh phúc. Còn với tôi, hạnh phúc là không bị ràng buộc, vướng bận hay lo toan nên tôi không kết hôn.

Vậy tôi mong mọi người hãy tôn trọng quyền sống của nhau. Đừng chỉ trích, chê bai hay thương hại những người chọn cách sống độc thân như tôi.

Phucan1978@...

Bạn yêu bản thân mình nhiều quá!

... Đọc những dòng tâm sự của bạn, tôi thấy bạn thật ích kỷ, chỉ nghĩ tới cái vui, nỗi sợ hãi của chính bạn mà thôi. Bạn không kết hôn nhưng vẫn yêu? Đồng ý. Tôi cũng thế. Nhưng bạn nghĩ gì sau mỗi mối tình mà bạn là người đẩy người yêu ra khỏi tay mình vì những toan tính rất cảm giác kia. Sự hụt hẫng gây ra cho người con gái bạn có nghĩ đến không?

Đã xác nhận mình không lấy vợ thì hãy sống trung thực với điều đó, thay vì yêu đương vô tội vạ rồi đến phút cuối vứt bỏ người yêu trong bộ váy cưới cùng nỗi hoang mang và bẽ bàng. Đó là sự độc ác, nhất là đối với phụ nữ, họ tổn thương ghê gớm. Biết đâu trong số đó sẽ có người không dám lấy chồng vì ám ảnh cảm giác bị bỏ rơi vào giờ G?

Bản thân tôi yêu một người đã ba năm nay. Ngay từ lần đầu anh ấy ngỏ lời tôi đã thẳng thắn nói không muốn lấy chồng, nếu anh ấy đồng ý thì tiếp tục, không thì thôi. Và anh ấy nhận lời, trong lòng không nguôi ý nghĩ một ngày nào đó tôi sẽ nghĩ lại. Đến giờ tôi vẫn “chưa nghĩ lại” nhưng vui vì đã không lừa dối anh ấy.

Nếu ngày nào đó anh ấy không kiên nhẫn chờ đợi được nữa, tôi sẽ vui vẻ buông tay anh ấy và chúng tôi vẫn có một tình cảm đẹp, chứ không phải là sự oán trách đau đớn như bạn dành cho những người con gái bạn yêu. Bạn ơi, có vẻ như bạn yêu chính mình nhiều quá!

NGUYỄN THỊ THÙY VÂN

Tôi sợ mình thiếu chín chắn

01/05/2011 13:30 (GMT + 7)

TTCT - Tôi là một người đàn ông độc thân ngoài 30 tuổi. Mỗi lần về quê, mẹ tôi không còn tíu tít hỏi chuyện vợ con của tôi nữa. Tôi cảm nhận ba mẹ đang im lặng và nóng lòng đợi chờ. Tôi vẫn thường “phủ đầu” những người quan tâm về việc lập gia đình của tôi: “Chưa thông báo là chưa có tin gì mới!”.

Thật sự, tôi không thanh minh và cũng không khó chịu với những thắc mắc của mọi người. Bởi tôi biết không ai hiểu đúng được những gì mình nói. Và chính tôi cũng đang không hiểu mình muốn gì.

Tôi muốn có một gia đình không? Có chứ. Tôi biết mọi người cho rằng đó như là quy luật đương nhiên. Mỗi người đều cần tìm ra một nửa cho mình để được yêu thương, được chăm sóc. Và được cân bằng nhu cầu tâm sinh lý, được công khai quan hệ, được duy trì giống nòi. “Đũa phải có đôi”, “hoa đến thì hoa phải nở”, rồi khi ốm đau còn có người đỡ đần, khi già qua đời “có người chống gậy”.

Nhưng đôi lúc tôi lưỡng lự hình như tôi không tự tin với mong muốn có một gia đình. Tôi biết điều kiện của mình bây giờ đã tương đối đủ. Đủ để các cô gái yên tâm về cuộc sống, nếu tôi chọn họ và họ chọn tôi. Tôi có một căn hộ ba phòng đầy đủ tiện nghi của một gia đình. Tôi có công việc tốt, một nghề mà thời nay sẽ không lo thất nghiệp. Tôi đang giữ vai trò quản lý của một công ty truyền thông.

Công việc cho tôi cơ hội tiếp xúc với nhiều người. Tôi là người có tâm hồn lãng mạn và ngoại hình dễ nhìn. Tôi nhận được cảm giác tự tin đó khi gặp người khác phái. Tôi cũng trải qua dăm ba mối tình, bây giờ họ đã có gia đình và chúng tôi là bạn. Mọi người bảo tôi là người đàn ông galăng, không ghen tuông vớ vẩn nên tôi dám khẳng định chuyện “vết thương lòng” hoàn toàn không ảnh hưởng tới quyết định lấy vợ của tôi.

Vậy mà bây giờ tôi vẫn sống một mình, nửa muốn sống độc thân nửa muốn làm chồng, làm cha. Lúc muốn sống độc thân là lúc tôi yêu quý tự do, muốn làm việc gì không cần hỏi ai, đi đâu không cần xin phép. Tối tối nhậu một chầu xong, có khi ghé quán cà phê nghe nhạc một mình, thích thì về nhà, không lại chạy lang thang, gặp gì hay hay làm nên ý tưởng mới. Khi thấy đứa bạn luống cuống nhận được lệnh vợ gọi về, tôi thấy mình nhẹ tênh. Chỉ có độc thân là tự do. Có gia đình rồi thì như... “ván đóng thuyền”, mất hết tự do. Tôi nghĩ vậy.

Bây giờ, tôi ở nhà khi tôi muốn, tôi ra đường khi tôi cần. Có những khi tôi ở rịt trong nhà mấy ngày liền. Cảm giác thoải mái, riêng tư giúp tôi lấy lại sự cân bằng, cho tôi những ý tưởng hay trong công việc. Nhưng ở nhà lâu tôi lại thấy mình mất cân bằng. Tôi thấy nhà mình rộng, mọi vật trong nhà lặng lẽ, giống tôi.

Thú thật, lúc ấy tôi lại ước có sự ồn ào, có tiếng cằn nhằn của phụ nữ, có tiếng la hét của trẻ con, có cả tiếng đụng bàn đụng ghế. Tôi nhớ lời ông bạn đã có gia đình hay bảo: “Lấy vợ đi, không thì vài năm nữa lấy vợ lại tiếc sao không được sung sướng sớm hơn”. Hình như tôi muốn có một gia đình.

Nhưng rồi khi ra đường, làm việc và giao tiếp với mọi người, tôi lại thấy sợ cảm giác lo toan bận bịu của họ. Nào là làm thêm để có thêm tiền mang về cho vợ, nào là đưa con đi học rồi đón con về. Rồi đủ thứ lo, đủ thứ ràng buộc của một gia đình. Làm người tốt dễ hơn nhiều so với vai trò làm chồng làm cha tốt. Tôi cảm thấy không tự tin mấy khi mình có gia đình. Tôi lại thấy cuộc sống độc thân là trên hết.

Tôi muốn có vợ không? Chắc chắn là muốn chứ. Nhưng lấy ai là cả một vấn đề. Tôi có nhiều bạn bè. Có người hợp tuổi tôi và vẫn độc thân, nhiều bạn bè vẫn vô tình gán ghép. Nhưng nói thật lòng, tôi phân vân nhiều lắm. Những người tôi muốn lấy làm vợ thì lại có gia đình. Là người đàn ông tử tế và đàng hoàng, tôi không muốn họ mang tiếng ngoại tình và tan vỡ gia đình nên tôi luôn giữ ở mức độ chỉ là bạn bè.

Nếu nói tôi không để ý tới mấy cô trẻ đẹp thì thật dối lòng. Nhưng tôi lại sợ không giữ cho họ mãi là người trẻ đẹp. Họ tự do, rất tài và rất khéo. Vậy mà tôi lại không dám tiến xa hơn. Tôi sợ có lúc họ yêu tự do của họ hơn tôi và tôi không đủ sức ràng buộc họ. Tôi còn sợ mình không hoàn thành trách nhiệm làm chồng, làm cha, rồi mang tiếng là làm họ thất vọng vì mình.

Lấy nhau đã là một chuyện khó khăn, về ở được với nhau hay không càng khó khăn nhiều lần thế nữa. Tôi thấy gương mấy ông đồng nghiệp của mình, năm bữa có gia đình, ba bữa giống như độc thân. Thấy họ sống “phập phù” tôi nản lòng, thấy “oải”. Lấy vợ hay không là một quyết định quan trọng, “sai một li đi một dặm” chứ đâu phải chuyện đùa.

Nên tôi sợ mình thiếu chín chắn, cho dù tôi đã là người đàn ông “mấy lần băm”. Đang là một chàng độc thân vui tính, các cô gái hay khen, nếu không khéo lại thành người đàn ông có tội vì vô trách nhiệm với gia đình. Tôi không muốn làm người khác thất vọng vì mình.

Vậy là tôi vẫn là người độc thân, vẫn loay hoay với quyết định của mình...

Mọi người đang nóng ruột cho tôi

Hôm nay là đám cưới cuối cùng của nhóm bạn gái hồi học đại học, chỉ còn tôi là vẫn độc thân. Mọi người cụng ly và chúc tôi năm nay sẽ mặc áo cưới. Tôi biết mọi người đang nóng ruột cho tôi. Một cậu bạn còn láu lỉnh: “Hạ giá đi thôi, hàng sắp hết đát rồi!”. Hết “đát” thật ư? Năm nay tôi đã 33 tuổi, có lẽ cũng đang nằm trong danh sách “ế chồng”.

Thực lòng, tôi cũng không thể hiểu vì sao đến bây giờ tôi lại chưa có gia đình. Tôi xinh xắn và có tài ăn nói. Công việc của tôi là tư vấn tâm lý ở bệnh viện tâm thần. Tôi thường xuyên tiếp xúc với những đứa trẻ có vấn đề về sức khỏe tâm thần, có những sang chấn tâm lý.

Tôi chăm sóc chúng như những người thân của mình. Hằng ngày tôi tiếp xúc với những bệnh nhân bị trầm cảm nặng, kéo dài, trong đó có không ít người bị sốc sau ly hôn, dù là những cuộc hôn nhân “không có thâm niên”, tức là số năm hôn nhân đếm trên đầu một bàn tay. Lâu lâu, mấy cô bạn đã lập gia đình hay gọi điện thoại khi thì nức nở, lúc lại căm giận khi kể chuyện về các ông chồng, nào là rất vô tư lự, không chăm sóc vợ con, nào là có bồ, nhậu nhẹt, dành thời gian cho bạn nhiều hơn cho gia đình...

Tất nhiên cũng có nhiều cặp vợ chồng hạnh phúc, nhưng sao tôi chỉ thấy và nghe những câu chuyện u ám về cuộc sống gia đình. Thật ra, tôi cũng thấy quý mến vài ba đồng nghiệp và họ cũng có cảm tình với tôi. Nhiều người cho rằng vợ chồng làm việc cùng ngành, cùng cơ quan cũng có nhiều thuận lợi.

Nhưng tôi thấy hình như không ổn lắm, tôi sợ mình không đủ sức để giữ gìn cuộc sống gia đình. Hiện tôi đang chữa cho bệnh nhân của mình với tư cách là người ngoài cuộc. Đặt vào hoàn cảnh của họ, tôi sợ khi tổ ấm vỡ ra thì liệu tôi có đủ sức vượt qua cơn khủng hoảng ấy không. Và cứ thế, nhiều năm đã trôi qua...

Mọi người lo lắng, sốt ruột cho tôi vì chờ mãi không thấy tôi gửi thiệp hồng. Tôi cũng không biết nên động viên họ an tâm hay động viên mình trước.

HÀ GIANG (Bình Dương)

ĐẶNG AN

Câu chuyện “Tôi chưa muốn bị ràng buộc” của bạn Hienluong_72@... nhận được ý kiến và bài viết của các bạn: Đặng Lê (TP.HCM), kimnguyen_mien@..., Lê Ngọc Hạnh (Bình Dương), Nguyễn Thị Thùy Vân (Đồng Nai)...

Con tôi đi bụi

11/06/2011 14:05 (GMT + 7)

TTCT - Câu chuyện cuộc sống kỳ này giới thiệu với độc giả tâm sự của một người mẹ, mong tìm một sự tư vấn, chia sẻ.

Người mẹ này có lẽ cũng như tất cả những người mẹ khác, khi con bước vào tuổi thiếu niên đã nghĩ đến những rắc rối có thể có do tâm lý lứa tuổi xảy đến với chúng. Nhưng dù có lo âu hay tưởng tượng đến đâu, chị cũng không hình dung được điều tồi tệ này: con bỏ nhà đi bụi!

Tôi có ba con gái, Q. - đứa út - cách chị nó đến tám tuổi, hiện đang học lớp 8, đây là đứa con mà vợ chồng tôi cố gắng với hi vọng sẽ là một thằng con trai cho đủ nếp tẻ nhưng bất thành. So với hai chị, cháu không được lanh lợi bằng, học hành kém hơn và làm gì cũng chậm chạp. Tôi thương cháu nhất, có lẽ vì cháu là con út nên gần gũi với tôi hơn.

Hành trình đuổi bắt

Dù không được đánh giá cao như hai chị nhưng cháu vẫn là trung tâm của sự chú ý trong gia đình, đơn giản chỉ vì cháu làm gì cũng phải nhắc nhở hai ba lần mới xong. Điều này xảy ra với mật độ ngày càng tăng vì cháu đã lớn và bắt đầu phải cáng đáng việc nhà nhiều hơn. Hầu như lúc nào cháu cũng bị phàn nàn, mà càng la mắng cháu càng tỏ ra chậm chạp, đôi lúc tôi có cảm giác cháu cố tình làm vậy để phản ứng lại, thái độ này càng làm tôi tức giận hơn. Bài vở cũng không khả quan, tôi đã phải đến trường đôi ba lần để nghe cô giáo cảnh báo về tinh thần học tập của cháu.

Tôi nhận ra đi bụi đã cho cháu một quyền lực mà trước đó cháu không có: quyền được làm điều mình muốn mà không ai được phép can thiệp hay bắt bẻ!  Rõ ràng có một sự thay đổi trong nhà tôi, dù vẫn mâu thuẫn nhau trong cách tiếp cận cháu nhưng hai chị cháu và chồng tôi đều bối rối vì không biết phải ứng xử thế nào, hầu như ai cũng sợ cháu sẽ bỏ nhà đi lần nữa.

Dù rất nỗ lực để trao đổi với con, mắng mỏ có, khuyên nhủ có, tạo điều kiện để con gắn bó với gia đình như cùng đi bơi, làm bánh, mua sắm áo quần… nhưng mọi việc vẫn cứ giậm chân tại chỗ. Q. hào hứng tham gia tất cả trò vui chơi nhưng lại thờ ơ và lười nhác mỗi khi tôi kêu làm việc nhà. Cứ rảnh một chút là Q. mở mạng tải bài hát, mở tivi xem những bộ phim nhảm nhí. Nhưng kinh khủng nhất là cháu để mái tóc rũ rượi trước trán mà nói cách nào cũng không chịu cài lên cho tươm tất.

Có lần chồng tôi giận dữ hét ầm lên ngay trong bữa ăn chỉ vì anh nóng mắt, chịu hết nổi với mái tóc che hết nửa mặt của cháu. Bất chấp mọi chỉ trích, cháu vẫn để mái tóc đó như một cách chọc tức mọi người. Trong lần đón cháu ở trường, tôi ngạc nhiên nhận ra trong lớp cháu cứ mười đứa con gái thì hết chín đứa để mái tóc lòa xòa như thế! Đến nước này thì tôi nghĩ nhà mình cũng như nhà người, con cái có lúc này lúc khác và thầm hi vọng cháu sẽ đi qua cái tuổi “dở dở ương ương” này như một quy luật tất yếu.

Trong khi tôi loay hoay chưa biết giải quyết thế nào, cộng với công việc hằng ngày khiến tôi có lúc buông xuôi để mặc mọi chuyện thì tất cả lật nhào vào một buổi tối khi cháu không về nhà ăn cơm. Mọi người túa đi tìm nhưng vô phương. Liên hệ với nhà trường, cô giáo chủ nhiệm cho biết cháu không đến lớp hai ngày nay. Tôi chạy đôn chạy đáo khắp nơi nhưng đành bất lực về nhà lúc nửa đêm. Đó là đêm dài nhất bắt đầu cho những đêm dài khác chờ mong con đến khắc khoải.

Rồi tôi cũng có được manh mối đầu tiên, bạn bè cho biết con tôi thường chơi với hai bạn gái ngoài lớp và một trong số đó là L. đã bỏ học. Tôi đến nhà L., mẹ L. tiếp đón tôi lạnh nhạt và bảo con bà không liên can gì nhưng cuối cùng L. cho biết con gái tôi có một nhóm bạn thường bỏ nhà đi chơi lêu lổng, hay tụ tập tại một số tiệm cà phê hay tiệm net quen thuộc. Tôi huy động cả anh chị mình vào cuộc và chúng tôi tóm được cháu khi cháu đang rôm rả trò chuyện với đám bạn.

Cháu về nhà được hai ngày thì lại trốn. Vài ngày sau thấy cháu lấp ló ngoài hiên, tôi lao ra thì cháu bỏ chạy. Có lúc tôi nghe ai đó báo thấy cháu ở đâu đó, vội vã chạy đến thì mất dấu. Trong lúc tôi tuyệt vọng tưởng đã mất con thì cháu trở về, lầm lì, lặng lẽ và thu mình lại. Tôi nhìn con, lòng đau như xát muối.

Hậu đi bụi

Không gì có thể diễn tả hết tâm trạng của tôi trong những ngày cháu đi bụi, tôi không thể ngồi, không thể nằm, không thiết gì đến ăn uống, áo quần, công việc. Tim tôi lúc nào cũng đập dồn dập, bụng dạ quặn thắt. Cứ ngơi tay một chút hay nhắm mắt lại là tôi lại hình dung đến những điều khủng khiếp có thể xảy đến với con: cháu có thể bị bọn xấu lừa đem qua biên giới hay bị lạm dụng tình dục, bị lạm dụng lao động hay biết đâu còn bị lôi kéo nghiện hút hay phạm pháp.

Có lẽ con đi bụi là nỗi đau lớn nhất vì mình không biết con làm gì, ở đâu, với ai. Đó là nỗi bất lực, là cảm giác như chính mình đã phạm tội hay sai lầm khủng khiếp với con cái, là nỗi đau vì đứa con rứt ruột đẻ ra lại từ chối mình, là sự tự vấn bản thân liên tục, là nỗi sợ hãi sẽ mất con vĩnh viễn…

Biết bao điều tiêu cực mà tôi nghĩ đến rồi lại gạt đi để còn tập trung tinh thần tìm lại con. Nhưng đâu đã hết. Tôi còn phải đối diện với những cuộc tranh cãi trong gia đình, chồng tôi kết tội tôi không chú ý đến con, hai đứa lớn bảo mẹ quá chiều chuộng em, tôi nói chồng tôi không thương con vì cháu là con gái, tôi mắng hai đứa chị quá xét nét em út. Chúng tôi lên án nhau, phủ nhận nhau và chảy nước mắt vì chẳng biết lúc nào mới có thể tìm lại được một mái ấm đúng nghĩa khi có một thành viên đang bứt mình ra khỏi gia đình.

Khi con trở về, tôi không biết con đang nghĩ gì.  Tôi  cố chuyện trò, nhỏ to khuyên nhủ, cháu nghe một cách hờ hững và hỏi: “Mẹ xong chưa, con muốn ngủ”. Giờ đây cháu bị cho thôi học vì đã nghỉ quá thời gian cho phép. Ở nhà nhưng cháu không chịu động tay vào việc gì, chỉ cuộn mình trong chăn hoặc lên mạng nghe nhạc. Mỗi khi tôi bảo làm việc, thậm chí vệ sinh cá nhân, cháu đều bảo nhức đầu.

Gia đình tôi thay phiên nhau trông cháu, điều tôi lo lắng nhất là liệu con gái tôi có quan hệ tình dục hay không và nếu có thì có hậu quả gì không. Mà thật ra tôi còn chưa biết phải mở miệng với con như thế nào về vấn đề tế nhị này vì cháu không chịu hé răng trả lời bất kỳ câu hỏi nào. Tôi nhận ra đi bụi đã cho cháu một quyền lực mà trước đó cháu không có: quyền được làm điều mình muốn mà không ai được phép can thiệp hay bắt bẻ! 

Rõ ràng có một sự thay đổi trong nhà tôi, dù vẫn mâu thuẫn nhau trong cách tiếp cận cháu nhưng hai chị cháu và chồng tôi đều bối rối vì không biết phải ứng xử thế nào, hầu như ai cũng sợ cháu sẽ bỏ nhà đi lần nữa.

Tôi cũng sợ nhưng không thể để cháu nghĩ mình đã hành xử đúng, đi bụi không phải là cách trả thù gia đình, càng không phải là cách để chứng minh bản thân. Với tôi đó có thể là một phản ứng nhưng đứa con nhỏ bé dại dột của tôi không biết rằng cái giá phải trả quá đắt. Cháu có thể hủy hoại gia đình mình, hủy hoại bản thân nhưng dường như không chịu nhận ra điều đó. Tôi không biết mình có tìm lại được đứa con ngày trước hay không dù giờ đây vẫn ở trong nhà mình.

Khi trao đổi với cô giáo chủ nhiệm, tôi mới biết con tôi từng bị điểm tên vì có hành vi phá hoại của công liên quan đến một vụ đánh nhau nhưng vì chưa rõ ràng nên chỉ bị cảnh cáo trước trường. Thật bất ngờ khi cô bảo đã có kinh nghiệm về vấn đề này vì trong 14 năm đi dạy, cô giải quyết được tám trường hợp mà trong đó năm trường hợp xảy ra chỉ trong vòng ba năm trở lại đây! Có nghĩa Q. không phải là trường hợp đơn lẻ hay cá biệt mà theo cô là đã trở nên quen thuộc và ngày càng có xu hướng tăng lên!

Cô cũng cho biết đi bụi thường có tính tập thể, nhóm, ít nhất là hai trẻ, hiếm khi một mình. Hành vi này có thể “gây nghiện” vì trẻ thấy có người đồng tình, cổ vũ, ủng hộ hoặc đồng cảm với hoàn cảnh của mình nên sẽ có khuynh hướng bỏ nhà đi nhiều lần.

Trong những ngày dò tìm mọi manh mối về con, tôi tìm thấy những dòng chữ ở trang sau vở học của con: “Mình chán ghét gia đình, ai cũng bắt mình làm thế này thế kia, nhưng mình là vậy. Tôi là vậy!”.

KHÁNH HÀ

Khúc chiến ca của mẹ hổ

TTO - Hồi ký Khúc chiến ca của mẹ Hổ (Battle Hymn of the Tiger Mother) của bà Amy Chua sau khi được tờ Wall Street Journal trích đăng đã gây ra những cuộc tranh luận sôi nổi trên các diễn đàn giáo dục Mỹ.

Amy Chua sinh năm 1962 tại Hoa kỳ trong một gia đình gốc Trung Quốc. Bà tốt nghiệp dại học Harvard, hiện là giảng viên luật tại trường luật Yale. Phương pháp và quan điểm giáo dục "nghiêm ngặt, chặt chẽ", "lối giáo dục từ chương", "yêu cho roi cho vọt"..., của bà đã gây ra nhiều tranh cãi.

Cuốn sách đã được ra tiếng Việt do NXB Thời Đại và Alphabooks phát hành. Tủ sách Tuổi Trẻ Online trích giới thiệu một số phần trong cuốn sách:

Kỳ 1: Người mẹ Trung Quốc

Rất nhiều người băn khoăn về cách các bậc cha mẹ Trung Quốc nuôi dạy con cái với những khuôn mẫu thành công điển hình. Họ tự hỏi các ông bố bà mẹ này đã làm gì để sản sinh hàng loạt những cỗ máy giải toán và thần đồng âm nhạc, điều đó sẽ như thế nào trong gia đình, và họ có thể làm được hay không. Rồi, để tôi nói với họ, bởi vì tôi đã làm điều đó. Đây là vài việc mà các con gái tôi, Sophia và Louisa không bao giờ được phép làm:

• ngủ ở nhà nhà người khác

• nghỉ học

• tham gia đóng kịch ở trường

• kêu ca về việc không được đóng kịch

• xem ti vi hay chơi điện tử

• lựa chọn các hoạt động ngoại khóa

• có bất cứ điểm nào thấp hơn điểm A

• không đứng đầu trong tất cả các môn học trừ thể dục và kịch

• chơi bất kỳ nhạc cụ nào trừ dương cầm hay vĩ cầm

• không luyện đàn.

Tôi sử dụng cụm từ “người mẹ Trung Quốc” một cách chung chung. Tôi mới gặp một chàng trai da trắng vô cùng thành đạt người Nam Dakota (bạn từng gặp anh ta trên ti vi rồi đấy), và sau khi so sánh các dấu hiệu, chúng tôi đã quyết cho rằng người cha thuộc giai cấp công nhân của anh ta dứt khoát là một “người mẹ Trung Quốc”.

Tôi biết vài bậc cha mẹ người Hàn Quốc, Ấn Độ, Jamaica, Ai-len và Ghana cũng có phẩm chất như vậy. Ngược lại, tôi cũng biết những người mẹ có nguồn gốc Trung Quốc, phần lớn sinh ở miền Tây, lại không phải là “người mẹ Trung Quốc”, do họ lựa chọn hoặc bởi những nguyên nhân nào đó.

Tôi cũng sử dụng cụm “cha mẹ phương Tây” một cách chung chung. Các ông bố bà mẹ phương Tây vô cùng đa dạng. Tóm lại, tôi sẽ liều lĩnh mà nói rằng, người phương Tây rất thiếu nhất quán trong việc nuôi dạy con cái khi so với người Trung Quốc. Vài bậc cha mẹ phương Tây nghiêm khắc, một số khác lại dễ tính. Đó là các cặp cha mẹ cùng giới tính, những đấng phụ mẫu người Do Thái chính gốc, các bậc sinh thành đơn thân, các vị phụ huynh từng là dân híp-pi, những ông bố bà mẹ làm chủ ngân hàng đầu tư, và các bậc cha mẹ trong quân đội.

Không một người làm cha mẹ nào trong các đấng phụ mẫu “phương Tây” đồng ý hoàn toàn khi tôi sử dụng cụm từ “cha mẹ phương Tây”, tất nhiên là tôi không định đề cập tới tất cả các ông bố bà mẹ người phương Tây - mà chỉ giống như cụm từ “người mẹ Trung Quốc”, không có nghĩa là nói tới tất cả những bà mẹ người Trung Quốc.

Dù sao chăng nữa, thậm chí ngay cả khi các bậc phụ huynh phương Tây cho rằng mình đang tỏ ra nghiêm khắc, họ cũng thường không giống với những người mẹ Trung Quốc. Ví dụ như bạn bè phương Tây của tôi xem việc nghiêm khắc với con cái trong việc luyện đàn là chơi khoảng 30 phút mỗi ngày. Tối đa là một giờ. Còn với một người mẹ Trung Quốc thì giờ đầu tiên thật dễ dàng. Giờ thứ hai và thứ ba mới khó khăn kia.

Bất chấp sự cứng nhắc của những khuôn mẫu về văn hóa, có hằng hà vô số nghiên cứu chỉ ra những khác biệt rõ ràng và đong đếm được giữa người Trung Quốc và người phương Tây trong nuôi dạy con cái. Trong một nghiên cứu trên 50 bà mẹ người Tây Mỹ và 48 bà mẹ người Trung Quốc nhập cư, gần 70% các bà mẹ phương Tây cho rằng “ép buộc phải thành công ở trường học không tốt cho trẻ” hoặc “các ông bố bà mẹ cần ủng hộ quan điểm là học tập để vui chơi”.

Ngược lại, hầu như chẳng có người mẹ Trung Quốc nào nghĩ như thế. Thay vào đó, phần lớn các bà mẹ Trung Quốc tin rằng con cái mình có thể trở thành sinh viên “xuất sắc nhất”, rằng “thành tích học tập phản ánh việc nuôi dạy thành công”, và rằng nếu con cái không giỏi giang ở trường thì hẳn đã có “vấn đề” gì đó và các ông bố bà mẹ “đã không làm tròn phận sự của mình”. Những nghiên cứu khác cũng cho thấy khi so sánh với các bậc cha mẹ phương Tây, các ông bố bà mẹ Trung Quốc bỏ ra khoảng 10 giờ mỗi ngày để rèn luyện các bài tập ở trường cùng con cái. Ngược lại, trẻ em phương Tây rất có thể sẽ tham gia nhiều vào các đội thể thao hơn.

Điều này đã đưa tôi đến một kết luận. Một vài người có thể nghĩ rằng kiểu mẫu bà mẹ thể thao người Mỹ cũng tương tự như người mẹ Trung Quốc. Điều này sai hoàn toàn. Không giống như kiểu Bà mẹ Bóng đá  sít sao điển hình của phương Tây, người mẹ Trung Quốc tin rằng (1) bài tập luôn phải được làm đầu tiên; (2) A trừ là một điểm số tệ hại; (3) con cái phải vượt xa hai năm về môn toán so với bạn bè cùng lớp; (4) không bao giờ than phiền về con cái giữa chốn đông người; (5) nếu con cái cãi lại thầy cô hoặc huấn luyện viên thì bố mẹ sẽ đứng về phía thầy cô hoặc huấn luyện viên đó; (6) hoạt động thể thao duy nhất con cái được phép tham gia là khi cuối cùng chúng có thể giành chiến thắng với huy chương; và (7) đó phải là huy chương vàng.

AMY CHUA

Khúc chiến ca của mẹ hổ - Kỳ 2: Sophia

TTO - Sophia là con gái đầu của tôi. Jed, chồng tôi là người Do Thái, còn tôi là người Trung Quốc, chúng tôi tạo ra những đứa trẻ Mỹ pha Do Thái lai Trung Quốc, một tổ hợp dân tộc nghe có vẻ kỳ lạ nhưng trên thực tế lại được hình thành khá nhiều ở một vài nhóm người nhất định, đặc biệt là trong các khu dân cư của trường đại học.

Si Hua là tên Trung Quốc của Sophia, mang ý nghĩa “thông tuệ”, đó là tên bà ngoại đặt cho cháu. Kể từ khi Sophia chào đời, nó đã thể hiện tính lý trí và khả năng tập trung đặc biệt. Sophia mang những phẩm chất của bố cháu. Khi còn bé, Sophia đã nhanh chóng ngủ đến trọn đêm, và chỉ khóc khi cần gì đó. Thời gian đó, tôi vật lộn với việc viết các bài báo về luật - tôi đã rời khỏi một hãng luật ở Wall Street mà tôi sẽ không bao giờ quay lại nữa, và liều mạng giành lấy công việc giảng dạy - và Sophia mới hai tháng tuổi đã hiểu điều này. Lặng lẽ và trầm tư, nó hầu như chỉ ngủ, ăn, và nhìn tôi viết lách cho đến khi được một tuổi.

Sophia phát triển sớm về nhận thức, mười tám tháng tuổi nó đã thuộc bảng chữ cái. Bác sỹ nhi khoa của chúng tôi phủ nhận khả năng của hệ thần kinh, khăng khăng cho rằng Sophia chỉ thuộc vẹt thôi. Để chứng minh luận điểm này, ông lôi ra một biểu đồ phức tạp to tướng, với các chữ cái được ngụy trang dưới hình các con vật như rắn và kỳ lân. Vị bác sỹ nhìn tấm biểu đồ, rồi liếc Sophia, rồi lại quay lại tấm biểu đồ. Ranh mãnh, ông ta chỉ vào một con cóc mặc chiếc váy dài đầu đội mũ bê-rê.

Sophia hét lên, “Q”.

Vị bác sỹ làu bàu. Rồi ông nói với tôi, “Không được mách nước.”

Tôi được cứu nguy khi chúng tôi chỉ đến chữ cái cuối cùng: một con rắn nhiều đầu với vô số cái lưỡi đỏ lòm thè ra xung quanh, Sophia đã nhận ra đúng chữ “I”.

Sophia xuất sắc ở lớp mẫu giáo, đặc biệt ở môn Toán. Trong khi những đứa trẻ khác học đếm từ 1 đến 10 theo kiểu sáng tạo của người Mỹ - với những cần câu, giọt sương và hình nón - thì tôi dạy Sophia bốn phép cộng, trừ, nhân, chia, và phân số cùng số thập phân theo cách học vẹt của người Trung Quốc. Phần khó khăn chính là việc đưa ra câu trả lời đúng từ cách sử dụng các hình ảnh cần câu, giọt sương, và hình nón ấy.

Thỏa thuận mà tôi và Jed đã đưa ra khi kết hôn là con cái sinh ra sẽ nói tiếng quan thoại và được dạy cả tiếng Do Thái (tôi còn cho cả Đạo Thiên chúa vào, nhưng quả là quá dễ dàng từ bỏ thứ Đạo Thiên chúa vừa mới bén rễ trong gia đình tôi, tuy nhiên vấn đề này sẽ bàn đến sau). Khi hồi tưởng lại, đây thực là một thỏa thuận gây cười, bởi vì chính tôi không hề nói tiếng quan thoại - ngôn ngữ địa phương của tôi là tiếng Phúc Kiến kia mà - và Jed cũng chẳng hề sùng đạo chút nào. Nhưng dù sao chăng nữa, thỏa thuận đó vẫn được thực hiện. Tôi thuê một người giữ trẻ nói tiếng quan thoại trông Sophia, và chúng tôi đã kỷ niệm lễ Hanukkah(*) lần đầu tiên của mình khi Sophia được hai tháng tuổi.

Khi Sophia lớn hơn, có vẻ như nó đã chọn lọc được những điều tốt đẹp nhất của cả hai nền văn hóa. Nó tìm tòi và đặt câu hỏi, phẩm chất từ nửa Do Thái. Và từ tôi, nửa Trung Quốc, nó có các kỹ năng - rất nhiều kỹ năng. Tôi không có ý nói đến những kỹ năng bẩm sinh hay những kỹ năng tương tự như thế, mà là những kỹ năng về học tập siêng năng, có kỷ luật, cách phát triển vấn đề chắc chắn của người Trung Quốc.

Khi Sophia lên ba, nó đã đọc Sartre (**), thực hành các lý thuyết đơn giản, và có thể viết một trăm chữ Trung Quốc. (Jed giải thích: Sophia đã nhận ra từ “Cấm vào”, có thể vẽ hai vòng tròn chồng khít lên nhau, và có thể cũng đọc được chữ Trung Quốc như vậy). Khi quan sát những ông bố bà mẹ Mỹ ca ngợi hết lời con cái mình khi chúng làm được những bài tập dễ dàng nhất - vẽ được những nét chữ nguệch ngoạc hay những con sóng cứng đơ như que củi - tôi nhận ra rằng các đấng phụ mẫu Trung Quốc có hai điều vượt qua những ông bố bà mẹ phương Tây: (1) đặt kỳ vọng cao hơn ở con cái mình, và (2) đánh giá con cái cao hơn theo chiều hướng hiểu chúng có thể làm được đến đâu.

Dĩ nhiên, tôi cũng muốn Sophia thừa hưởng được những mặt tốt đẹp nhất của xã hội Mỹ. Tôi không muốn nó kết cục lại giống như một trong số những “người máy” châu Á lạ kỳ, luôn cảm thấy áp lực quá nhiều từ phía bố mẹ đến mức phải tự sát khi về nhì trong kỳ thi của cơ quan dân sự quốc gia. Tôi muốn nó phát triển đầy đủ, có các sở thích cũng như những hoạt động riêng. Không thể là các hoạt động, như kiểu “hoa tay tài khéo”, có thể dẫn đầu ở đâu đó –thậm chí tệ hơn, chơi trống chẳng hạn để rồi dẫn dắt những kẻ nghiện ngập - nhưng cũng còn tốt hơn một sở thích đầy ý nghĩa nhưng khó khăn chất chồng đòi hỏi khả năng hiểu biết sâu sắc và trình độ điêu luyện.

Và chính khi đó dương cầm xuất hiện.

Năm 1996, khi Sophia lên ba, nó có hai món đồ mới, bài học dương cầm đầu tiên, và cô em gái nhỏ.

AMY CHUA

(*) Hanukkah: Là lễ hội truyền thống của người Do Thái, bắt đầu vào ngày thứ 25 của tháng Kislev, thường rơi vào khoảng từ giữa tháng 11 đến cuối tháng 12. Lễ hội này còn được gọi là Lễ hội Ánh sáng, đánh dấu ngày người Do Thái giành lại được Jesusalem và Ngôi đền thiêng từ vương quốc Seleukos năm 168 trước CN. Lễ hội Ánh sáng được tổ chức cùng với lễ đốt nến truyền thống, tám cây nến được cắm trên cùng một chiếc bàn, mỗi ngày người ta đốt cháy một cây nến, và lễ hội kết thúc khi cây nến thứ tám được đốt hết. (ND)

(**) Jean Paul Sartre (1905 - 1980), nhà văn, nhà triết học hiện sinh người Pháp, được trao giải Nobel Văn chương năm 1964 nhưng từ chối nhận giải. Ông là một trong những nhà triết học hàng đầu của Pháp thế kỷ XX.

Khúc chiến ca của mẹ hổ - Kỳ 3: Louisa

TTO - Hôm nay TTO đăng phần tiếp theo của cuốn sách Khúc chiến ca của mẹ Hổ vốn xôn xao trong dư luận thời gian qua. Mời bạn đọc theo dõi những phần tiếp theo sẽ đăng trên TTO vào 20g mỗi ngày

Trong một bài hát nhạc đồng quê có một câu thế này, “Nàng là một sinh linh hoang dã với gương mặt thiên thần”. Đó là sự miêu tả chính xác về cô con gái út của tôi, Lulu. Khi nghĩ về nó, tôi vẫn liên tưởng đến việc cố gắng thuần hóa một con ngựa hoang.

Thậm chí ngay khi còn trong bụng mẹ, Lulu đạp nhiều và thường đấm đá tán loạn vào vùng dạ dày của tôi. Tên thật của nó là Louisa, nghĩa là “chiến binh nổi tiếng”. Tôi không nhớ rõ chúng tôi đã gọi tên cô bé như vậy nhanh chóng đến thế nào.

Tên Trung Quốc của Lulu là Si Shan, nghĩa là “san hô”, và còn hàm ý là sự tinh tế. Điều này cũng đúng với Lulu. Ngay từ khi chào đời, Lulu đã vô cùng sành ăn. Nó không thích thức ăn cho trẻ em, và đã phản ứng dữ dội với món sữa đậu nành được chọn theo đề xuất của bác sỹ nhi khoa mặc dù đói ngấu. Nhưng không giống như Mahatma Gandhi, người vị tha và trầm tư mặc tưởng khi tuyệt thực, Lulu đau bụng quằn quại, la hét và cào cấu dữ dội hàng giờ mỗi đêm. Tôi và Jed chỉ đành nút chặt lỗ tai và vò đầu bứt tóc cho tới khi, may thay, cô trông trẻ Grace người Trung Quốc xuất hiện. Cô đã sửa soạn món tào phớ om cùng thịt bào ngư rưới nước sốt shiitake, kèm thêm với cilantro mà Lulu khá là thích thú đã chén sạch.

Thật là khó khăn khi tìm câu chữ để tả mối quan hệ giữa tôi và Lulu. Nếu gọi là “Một cuộc chiến tranh hạt nhân khốc liệt” cũng không phản ánh được chính xác hoàn toàn điều này. Trớ trêu thay chúng tôi giống hệt nhau: nó thừa hưởng tính nóng nảy, miệng lưỡi độc địa, và tính mau quên của tôi.

Tôi chẳng tin tử vi - mà tôi còn thường nghĩ những người đi xem tử vi là vớ vẩn ấy chứ - nhưng về mặt tính cách thì cung hoàng đạo trong lá số tử vi theo quan niệm của người Trung Quốc miêu tả Sophia và Lulu hoàn toàn chính xác. Sophia tuổi Thân, và những người tuổi này ham hiểu biết, trí tuệ, và “thường hoàn thành được bất kỳ nhiệm vụ nào. Họ đánh giá cao những công việc khó khăn và đầy thử thách khi chúng khơi dậy được sự hào hứng của họ”. Ngược lại, những người tuổi Hợi thường “ngang ngạnh”, “bướng bỉnh”, và cũng thường “dễ nổi nóng”, nhưng “họ chẳng bao giờ nghĩ xấu về ai”, về cơ bản họ là người chân thành và tốt bụng. Đó đích xác là Lulu.

Tôi tuổi Hổ. Tôi cũng chẳng muốn khoe khoang gì đâu, nhưng những người tuổi này thường giỏi giang, can đảm, mạnh mẽ, có uy, và quyến rũ. Họ cũng thường được tin rằng sẽ gặp may mắn. Bethoven và Tôn Trung Sơn đều tuổi Hổ cả.

Lần đầu tiên tôi đối mặt với Lulu khi nó tầm ba tuổi. Đó là một chiều mùa đông lạnh cóng ở New Haven, Connecticut, một trong những ngày lạnh nhất trong năm. Jed đi làm - chồng tôi giảng dạy tại trường Đại học Luật Yale - còn Sophia thì đi mẫu giáo. Tôi cho rằng đây là thời gian lý tưởng để Lulu làm quen với dương cầm. Nôn nóng với việc luyện tập cùng nhau - với mái tóc xoăn xoăn màu nâu, đôi mắt tròn xoe và gương mặt như con búp bê bằng sứ, Lulu trông vô cùng xinh xắn - tôi đặt con lên chiếc ghế trước cây đàn, có kê những chiếc gối cho vừa tầm tay với. Rồi tôi bắt đầu giảng giải cho con cách chơi đàn với một phím đàn cùng một ngón tay, rất từ tốn đến ba lần, sau đó tôi bảo nó làm lại. Nhưng Lulu từ chối yêu cầu đơn giản của tôi, thay vào đó nó gõ mạnh vào nhiều phím đàn cùng lúc với hai bàn tay xòe rộng. Khi tôi bảo nó dừng lại, nó càng đập mạnh và nhanh hơn. Tôi cố gắng lôi Lulu ra khỏi cây đàn thì nó bắt đầu la hét, gào khóc và đấm đá tứ tung.

Mười lăm phút sau nó vẫn còn gào thét, khóc lóc, vùng vẫy, và tôi không chịu đựng thêm được nữa. Vừa tránh đòn, tôi vừa lôi con bé tai quái vẫn đang la hét ra phía sau, và mở toang cánh cửa.

Gió lạnh buốt khoảng âm 6 độ, và mặt tôi đau buốt chỉ sau vài giây chường ra trước không khí băng giá. Nhưng tôi quyết dạy con thành một đứa trẻ ngoan ngoãn kiểu Trung Quốc - ở phương Tây, ngoan ngoãn là đối xử tốt với lũ chó và hòa hợp với bạn bè đồng trang lứa, nhưng với văn hóa Trung Quốc, nó còn phải xem xét đến những phẩm chất đạo đức tối ưu nữa kia – nếu nó giết chết tôi thì sao. Tôi nghiêm khắc bảo: “Con không thể ở trong nhà nếu không nghe lời mẹ. Giờ con có vâng lời không hay là muốn ra ngoài?”

Lulu bước ra phía ngoài. Nó nhìn tôi đầy thách thức.

Một nỗi sợ hãi âm ỉ chạy dọc sống lưng tôi. Lulu chỉ mặc mỗi cái áo len dài tay, váy xòe và quần tất. Nó đã ngừng khóc. Thực tế là nó đang đứng lặng phắc một cách lạ kỳ.

Tôi vội nói, “Tốt rồi – con đã quyết định cư xử lễ độ. Giờ con có thể vào nhà.”

Lulu lắc đầu.

“Đừng ngốc nghếch thế Lulu. Trời đang lạnh cóng đấy. Con sẽ ốm mất. Đi vào ngay.”

Răng Lulu va vào nhau lập cập, nhưng nó vẫn lắc đầu. Và rồi sau đó tôi đã tận mắt chứng kiến, rõ như ban ngày. Tôi đã đánh giá Lulu quá thấp, không hiểu nó được làm bằng cái gì. Nó thà chết cóng còn hơn là nhượng bộ.

Tôi đã ngay lập tức thay đổi chiến thuật. Tôi không thể chiến thắng kiểu này. Thêm vào đó, tôi còn có nguy cơ bị Hiệp hội chăm sóc trẻ em bắt giữ nữa cũng nên. Đầu óc tôi nhanh chóng tính toán, tôi đảo ngược tình thế, giờ đây tôi van nài, chiều chuộng và vỗ về Lulu để nó quay trở lại. Khi Jed và Sophia về nhà, họ thấy Lulu đang ngâm mình trong bồn nước nóng, nhúng bánh sô cô la hạnh nhân vào tách sô cô la nóng kèm với kẹo dẻo.

Nhưng Lulu cũng đã đánh giá tôi quá thấp. Tôi chỉ thay đổi vũ khí thôi. Thế trận đã được vạch ra, mà nó còn chưa ngờ

AMY CHUA

Khúc chiến ca của mẹ hổ - Kỳ 4: Dòng họ Chua

TTO - Tôi mang họ Chua - đọc là Sái theo tiếng mẹ đẻ - và tôi thích điều đó. Gia đình tôi ở tỉnh Phúc Kiến - Trung Quốc, nổi tiếng là nơi sản sinh ra các học giả và nhà khoa học.

Một trong những tổ tiên trực hệ thuộc gia đình bố tôi là Chua Wu Neng, một nhà chiêm tinh của Hoàng đế Vạn Lịch  triều Minh, đồng thời còn là triết gia và nhà thơ. Với những hiểu biết rộng rãi của mình, năm 1644 Wu Neng được Hoàng đế bổ làm trưởng ban tham mưu của quân đội, khi Trung Quốc đối mặt với sự xâm lược của quân Mãn châu. Vật gia bảo đáng giá nhất của gia đình tôi - và cũng là vật gia bảo duy nhất còn lại - chính là những ghi chép bằng tay của Wu Neng dày tới 2.000 trang về Kinh Dịch, một trong những văn tự cổ nhất của Trung Quốc. Giờ đây, một bản sao bọc da tác phẩm của ông cố Wu Neng với chữ “Chua” dập nổi ở bìa được đặt trang trọng trên bàn nước phòng khách nhà chúng tôi.

Tổ tiên của tôi đều sinh ra ở Phúc Kiến, nhưng vào những thời điểm khác nhau trong khoảng năm 1920 và 1930, họ vượt biển sang Philippines, nơi được đồn đại là dễ xoay xở hơn nhiều. Ông ngoại tôi là một nhà giáo nhân hậu và mô phạm, sau này đã trở thành một nhà buôn gạo để giúp đỡ gia đình. Ông không phải là người mộ đạo và giỏi giang đặc biệt trong việc kinh doanh. Còn bà ngoại tôi là người có nhan sắc và vô cùng mộ đạo. Bất chấp những lời răn dạy của Quan âm Bồ tát về việc coi vật chất là phù du, bà vẫn thường cầu khấn cho chồng mình làm ăn phát đạt.

Ông nội tôi, một nhà buôn cá đóng hộp đôn hậu, cũng chẳng hề mộ đạo và giỏi giang trong việc kinh doanh. Còn bà nội tôi, một phụ nữ nghiêm khắc, đã phát tài sau Thế chiến II bằng việc kinh doanh nhựa, sau đó đầu tư toàn bộ lờ lãi vào vàng thỏi và kim cương. Sau khi trở lên giàu có - đảm bảo một tài khoản để sản xuất các vỏ bình cho hãng Johnson & Johnson là chủ yếu - bà đã chuyển thành một xưởng máy lớn trong số những xưởng máy uy tín nhất ở vùng lân cận Manila. Bà và bác tôi bắt đầu mua thủy tinh Tiffany, Mary Cassats, Braques, và các căn hộ cao cấp ở Honolulu. Hai người cải sang đạo Tin lành, bắt đầu sử dụng nĩa và thìa thay vì dùng đũa, và dần trở nên có vẻ Mỹ hơn.

Sinh năm 1936 tại Trung Quốc, năm lên 2 tuổi, mẹ tôi chuyển đến Philippines cùng gia đình. Trong thời gian chiếm đóng của Nhật Bản ở Philippines, bà đã mất đi người em trai, và tôi không bao giờ quên những lời kể của bà về việc lính Nhật đã bắt cậu tôi phải há miệng và phun nước thẳng vào họng cậu, rồi phá lên cười khi cậu tôi nổ tung như một quả bóng đầy hơi. Khi tướng Douglas MacArthur giải phóng Philippines năm 1945, mẹ tôi nhớ là đã chạy theo những chiếc xe jeep của người Mỹ, cổ vũ nhiệt liệt, lính Mỹ đã ném cho họ vô số những hộp thịt.

Sau chiến tranh, mẹ tôi phục vụ ở một trường dòng, bà đã đổi sang đạo Thiên chúa tại đây. Sau này, mẹ tôi là người đầu tiên trong lớp tốt nghiệp đại học Santo Tomas, được trao bằng danh dự về chuyên ngành kỹ sư hóa học. Bố tôi là một trong những người thiết tha được nhập cư vào nước Mỹ. Giỏi toán, say mê thiên văn và triết học, bố tôi ghét thế giới nhọc nhằn và đầy bất trắc của gia đình với việc kinh doanh nhựa, và phản đối bất kỳ kế hoạch nào của gia đình dành cho ông. Mặc dù chỉ là một đứa trẻ, nhưng ông khao khát được tới nước Mỹ, và giấc mơ đã thành sự thật khi Viện Công nghệ Massachusetts chấp nhận đơn xin học của ông.

Bố tôi cầu hôn mẹ tôi năm 1960, và cũng trong năm đó bố mẹ tôi chuyển đến Boston mà chẳng quen biết bất kỳ ai ở thành phố này. Chỉ sinh sống bằng món tiền học bổng còm, họ không có đồ để sưởi ấm trong hai mùa đông đầu tiên, và phải quấn chăn quanh người cho đỡ lạnh. Chưa đầy hai năm bố tôi đã lấy được bằng Ph.D và làm trợ giảng tại đại học Purdue ở Tây Lafayette, Indiana.

Lớn lên ở vùng Trung Tây (Midwest), cùng với ba cô em gái, tôi luôn nhận thức được rằng chúng tôi khác biệt với bất kỳ ai. Thật là hổ thẹn, chúng tôi mang cặp lồng đồ ăn Trung Quốc tới trường; sao mà tôi ước mình có được một chiếc bánh sandwich kẹp xúc xích giống với bạn bè đến thế! Chúng tôi phải nói tiếng Trung ở nhà - và sẽ bị phạt một đòn đau điếng bằng roi khi chẳng may lỡ miệng nói ra bất cứ từ tiếng Anh nào.

Chúng tôi luyện toán và đàn mỗi chiều, và chẳng bao giờ được phép ngủ qua đêm ở nhà bè bạn. Mỗi tối khi bố tôi đi làm về, tôi phải cởi giày và tất cho ông, sau đó mang tới cho ông đôi dép lê. Bảng điểm của chúng tôi phải hoàn hảo; trong khi đám bạn bè được thưởng khi đạt điểm B thì chúng tôi không được phép có điểm A trừ. Năm lớp 8, tôi giành được vị trí thứ hai trong cuộc thi lịch sử và mang về nhà phần thưởng danh dự. Còn một bạn khác đã giành được giải thưởng Kiwanis cho sinh viên xuất sắc toàn diện.

Sau chuyện đó, bố bảo tôi: “Đừng bao giờ hạ nhục bố kiểu này lần nữa.” Khi bạn bè nghe được những chuyện đó, họ thường hình dung tôi có một “thời thơ ấu gian khổ”. Nhưng thực tế hoàn toàn không phải vậy; tôi có được sức mạnh và sự tự tin từ gia đình đặc biệt của mình. Chúng tôi khởi đầu như những kẻ ngoài rìa cùng nhau, và cùng nhau khám phá về nước Mỹ, dần trở thành những người Mỹ.

Tôi nhớ là bố tôi thường làm việc tới tận 3 giờ sáng, điều này khiến ông thậm chí còn chẳng nhận ra rằng chúng tôi đã vào trong phòng lúc nào. Nhưng tôi cũng nhớ ông đã hứng khởi thế nào khi giới thiệu cho chúng tôi món bánh thịt chiên giòn, sốt thịt băm Sloppy Joe, hay đồ ăn của Dairy Queen, và tất cả những gì ăn được, mà chẳng nhắc tới trượt băng, trượt tuyết, chơi trò crabbing hay cắm trại. Tôi nhớ một bạn trai ở trường tiểu học đã nhìn tôi bằng nửa con mắt, cười ngặt nghẽo khi nhại cách phát âm từ “restaurant” của tôi (tôi đọc là “rest-OW-rant”) - lúc đó tôi đã thề sẽ rũ bỏ hết chất Trung Quốc cố cữu trong mình. Nhưng tôi cũng nhớ việc tham gia vào đội cổ vũ và những chiếc vòng lắc eo; trượt pa-tanh và các thư viện công cộng; nhớ đến chiến thắng trong cuộc thi viết tiểu luận về Cách mạng Mỹ; và đến một ngày thật long trọng đầy tự hào, bố mẹ tôi được nhập tịch.

Năm 1971, bố tôi chấp nhận đề nghị từ trường đại học California ở Berkeley, và chúng tôi khăn gói di chuyển về miền Tây. Bố tôi nuôi tóc dài và mặc áo vét-tông với những tín hiệu hòa bình. Sau đó ông quan tâm đến việc sưu tập rượu và xây một hầm rượu tới hàng trăm chai. Khi ông trở nên nổi tiếng trên thế giới vì công trình lý thuyết hỗn độn, chúng tôi bắt đầu đi vòng quanh thế giới. Tôi đã trải qua những năm học phổ thông trung học ở London, Munich, và Lausaunne, và bố tôi đã dẫn chúng tôi đi khắp vòng Bắc Cực.

Nhưng, bố tôi là một người đàn ông Trung Quốc gia trưởng điển hình. Khi tôi chuẩn bị vào đại học, bố tuyên bố rằng tôi phải sống ở nhà và nộp đơn học ở Berkeley (nơi tôi chắc chắn sẽ được chấp nhận), và điều đó đồng nghĩa với việc sẽ không có cơ hội đến các khu nội trú, quả là lựa chọn đau khổ cho tôi. Không nghe lời bố, cũng giống như ông đã phản đối gia đình mình, tôi giả mạo chữ ký của bố và bí mật nộp đơn vào một trường đại học nổi tiếng ở phía Đông. Khi tôi nói với bố tôi việc mình làm - và rằng Harvard đã chấp nhận tôi - ông đã khiến tôi rất ngạc nhiên. Ông mau chóng chuyển từ trạng thái giận dữ sang tự hào thực sự. Ông cũng bộc lộ niềm tự hào không dấu giếm khi tôi tốt nghiệp đại học luật Harvard sau đó, cũng như khi Michelle, em gái tôi tốt nghiệp trường Yale và đại học Luật Yale. Ông đã tự hào nhất (có lẽ pha chút buồn đau) khi Katrin, cô em thứ ba rời nhà tới Harvard, và cuối cùng đã lấy được bằng M.D/Ph.D ở đó.

Nước Mỹ làm con người ta thay đổi. Khi tôi mới lên bốn, bố đã từng nói với tôi rằng, “Nếu muốn lấy chồng không phải người Trung Quốc, con phải bước qua xác bố”. Nhưng cuối cùng tôi đã lấy Jed, và giờ thì chồng tôi và bố trở thành những người bạn tốt nhất của nhau.

Khi tôi còn nhỏ, bố mẹ tôi không mấy đồng cảm với những người tàn tật. Ở nhiều nước châu Á, những người tàn tật bị coi là điều đáng hổ thẹn, vì vậy khi em út Cynthia của tôi ra đời bị mắc chứng Down, ban đầu mẹ tôi đã khóc suốt. Nhiều họ hàng tỏ ra thông cảm đã động viên chúng tôi gửi Cindy tới trại trẻ từ thiện ở Philippines. Nhưng mẹ tôi đã gặp gỡ những giáo viên dạy trẻ khuyết tật và tiếp xúc với những gia đình có con cái bị tàn tật khác. Và rồi, rất nhanh chóng bà đã kiên nhẫn bỏ ra hàng giờ cùng chơi với Cindy hay dạy nó vẽ. Khi Cindy chuẩn bị vào tiểu học, mẹ dạy em tập đọc và cùng luyện bảng cửu chương. Giờ thì Cindy đã sở hữu  hai huy chương vàng quốc tế về bơi lội tại Thế vận hội dành cho người khuyết tật.

Tôi có chút hối tiếc là mình đã không lập gia đình với một người Trung Quốc và lo lắng về việc dường như mình đang bỏ phí mất bốn nghìn năm văn hóa. Nhưng về cơ bản tôi thấy hàm ơn sâu sắc với sự tự do và cơ hội sáng tạo mà nước Mỹ đã dành cho tôi. Các con gái của tôi không có xúc cảm giống những người ngoài nước Mỹ như vậy. Còn tôi thì thi thoảng vẫn thấy thế. Nhưng đối với tôi, điều đó giống một trách nhiệm hơn là một quyền lợi.

AMY CHUA

Khúc chiến ca của mẹ hổ - Kỳ 5: Gia tộc suy vong

TTO - Một trong những nỗi sợ hãi nhất của tôi là sự sa sút của gia đình. Người Trung Quốc xưa có câu “không ai giàu ba họ”.

Tôi cá rằng nếu ai đó dày dặn kinh nghiệm để thực hiện một cuộc khảo sát theo chiều dọc về đời sống qua các thế hệ, họ sẽ thấy nổi lên một khuôn mẫu điển hình giữa những người Trung Quốc nhập cư ít nhất hơn năm mươi năm, may mắn tới được nước Mỹ vì là sinh viên tốt nghiệp hoặc thợ lành nghề. Khuôn mẫu sẽ có dạng giống như thế này:

* Một thế hệ nhập cư (như cha mẹ tôi) là những người làm việc cật lực. Nhiều người khởi đầu tại nước Mỹ không một xu dính túi, nhưng đã làm việc không ngừng nghỉ cho tới khi thành đạt, trở thành những kỹ sư, nhà khoa học, bác sỹ, nhà nghiên cứu, hoặc thương nhân. Như cha mẹ tôi, họ sẽ cực kỳ nghiêm khắc và tiết kiệm đến điên rồ (“Không được đổ thức ăn thừa đi! Tại sao lại dùng lắm nước rửa bát thế? Không cần phải đến hiệu cắt tóc làm gì - chúng ta có thể tự cắt đẹp hơn.”) Họ sẽ đầu tư vào bất động sản. Họ chẳng nhậu nhẹt mấy khi. Tất cả những gì họ có được do làm lụng vất vả đều dồn hết cho việc học hành và tương lai của con cái.

* Thế hệ thứ hai (như tôi), thế hệ đầu tiên được sinh ra trên đất Mỹ, về cơ bản sẽ có tính mục đích cao. Họ thường chơi dương cầm và/hoặc vĩ cầm. Họ sẽ theo học các trường đại học nổi tiếng khu vực miền Đông hoặc các trường đại học hàng đầu nước Mỹ. Họ có xu hướng theo đuổi những nghề nghiệp như: luật sư, bác sỹ, chủ ngân hàng, phát thanh viên truyền hình và có thu nhập cao hơn bố mẹ mình, nhưng phần lớn là vì họ khởi đầu với nhiều của nả vốn liếng hơn và vì bố mẹ đã đầu tư vào họ rất nhiều. Họ cũng không tằn tiện như bố mẹ mình nữa. Họ sẽ hưởng thụ nhiều hơn. Nếu là phụ nữ, họ thường kết hôn với người da trắng. Và dù là nam giới hay phụ nữ, họ cũng không quá nghiêm khắc với con cái như bố mẹ đã làm với họ trước đây.

* Thế hệ tiếp theo (Sophia và Lulu) là một thế hệ mà tôi thao thức hằng đêm lo lắng cho chúng. Bởi nhờ lao động cật lực của thế hệ ông bà và cha mẹ chúng, thế hệ này sinh ra đã được hưởng đầy đủ tiện nghi của tầng lớp cao hơn bậc trung lưu. Thậm chí ngay khi còn bé tí, chúng đã sở hữu nhiều sách bìa cứng rồi (theo quan điểm của những bậc cha mẹ nhập cư thì sách bìa cứng là một món xa xỉ kinh người). Chúng có những nhóm bạn bè giàu có - những đứa thường mới đạt điểm B+ đã được thưởng. Chúng không hoặc có thể vào được những trường học tư, nhưng dù thế nào thì chúng vẫn yêu sách để có những bộ quần áo hàng hiệu đắt tiền. Điều cuối cùng và đáng bàn cãi nhất là chúng cảm thấy mình có quyền được bảo về bởi Hiến pháp Mỹ, và vì vậy chúng rất có khả năng không nghe lời bố mẹ và bỏ qua những định hướng về nghề nghiệp. Nói một cách ngắn gọn thì tất cả các yếu tố ấy đều chỉ ra một cách rõ ràng rằng thế hệ này đang hướng thẳng tới sự suy tàn.

Thế đấy, chẳng phải thấp thỏm gì nữa. Từ khoảnh khắc Sophia chào đời và tôi, nhìn ngắm vẻ xinh xắn và khuôn mặt sáng láng của con, đã quyết là không để điều đó xảy ra với Sophia, sẽ không giáo dục con thành một đứa trẻ yếu đuối và tự do - không để gia đình tôi tuột dốc được.

Đó là một trong những lý do tại sao tôi buộc Sophia và Lulu chơi nhạc cổ điển. Tôi biết rằng mình không thể khiến chúng có cảm giác như những đứa trẻ nhập cư khốn khổ. Điều này không thể được khi thực tế là chúng tôi sống trong một căn nhà rộng rãi cũ kỹ, sở hữu đến hai chiếc xe còn tốt, và ở trong những khách sạn tươm tất mỗi khi đi nghỉ. Nhưng tôi có thể chắc chắn rằng Sophia và Lulu sâu sắc và hiểu biết hơn cha mẹ tôi và chính bản thân tôi khi ở tầm tuổi đó. Nhạc cổ điển là đối cực của suy tàn; đối cực của lười biếng, thô lỗ, và hư hỏng. Đó chính là con đường khiến cho con cái tôi giành được những gì tôi đã không có được. Nhưng đó cũng là sự nối tiếp truyền thống văn hóa của tổ tiên dòng tộc nhà tôi.

Chiến dịch chống suy vong của tôi cũng có những yếu tố cấu thành khác. Giống như cha mẹ mình, tôi bắt Sophia và Lulu phải thành thạo tiếng Trung Quốc và chỉ được phép đạt điểm A. Tôi dặn các con, “Khi làm bài, luôn luôn phải kiểm tra lại câu trả lời ba lần. Phải tra từng từ mà con không biết, và học thuộc lòng các định nghĩa chính xác.” Để đảm bảo rằng Sophia và Lulu không được nuông chiều và yếu ớt như người La Mã khi đế chế sụp đổ, tôi cũng bắt chúng phải lao động chân tay.

“Khi 14 tuổi, chính mẹ đã dùng cuốc, xẻng để đào một hồ bơi cho ông ngoại”. Tôi nói đi nói lại với các con. Đó hoàn toàn là sự thật. Cái “hồ” đó chỉ sâu chừng 1 mét với đường kính khoảng 3 mét nông choèn như một cái chậu rửa. Nhưng thực sự tôi đã tự tay đào nó ở sân sau của ngôi nhà nhỏ cạnh hồ Tahoe mà cha tôi mua được sau nhiều năm dành dụm. Tôi ra rả, “Mỗi sáng Chủ nhật, mẹ lau nửa nhà còn các dì thì lau nửa còn lại. Mẹ cọ toa-lét, dọn sạch bãi cỏ, và bổ củi. Một lần mẹ đã dựng một khu vườn đá cho ông ngoại, và mẹ phải vác những tảng đá nặng ngấp nghé 30kg. Đó là lý do tại sao mẹ dẻo dai thế này.”

Vì muốn chúng luyện tập tối đa, tôi không đòi hỏi các con gái tôi phải bổ củi hay đào hồ, nhưng tôi cố gắng bắt chúng mang vác những vật nặng - những giỏ quần áo giặt khô đầy ắp khi lên xuống cầu thang, đổ rác vào các Chủ nhật, tự xách va-li khi đi du lịch - là những việc tôi thường xuyên bắt chúng làm khi có thể. Thú vị là Jed có quan điểm đối lập với tôi. Anh ấy ái ngại khi thấy các cô con gái phải mang vác, và luôn lo lắng cho cái lưng của chúng.

Để phổ biến những bài học này cho các con gái, tôi thường xuyên nhớ lại những điều mà chính cha mẹ tôi đã từng nói với mình: “Hãy khiêm tốn, hãy nhún nhường, hãy đơn giản.” Mẹ tôi thường mắng tôi, ”Hậu quả nhãn tiền ra đấy / Ở hiền gặp lành”. Ý mẹ tôi muốn nói tới cách ứng xử thế này, “Hãy chắc chắn rằng con sẽ là người làm đầu tiên, con sẽ nhận được sự nể trọng của mọi người.” Một trong những nguyên tắc cơ bản của cha tôi là, “Đừng bao giờ phàn nàn hay tìm cách đổ lỗi. Nếu có điều gì đó không công bằng ở trường học, hãy chứng tỏ bản thân mình bằng làm việc chăm chỉ gấp đôi và giỏi giang gấp đôi”. Tôi đã cố gắng truyền trao những nguyên tắc này tới Sophia và Lulu.

Cuối cùng, tôi cố gắng buộc chúng phải tôn trọng tôi như cha mẹ tôi từng làm thế. Đây là điểm mà tôi ít thành công nhất. Lớn lên, tôi rất sợ sự phản đối của cha mẹ. Nhưng Sophia thì không như vậy, và Lulu lại càng không. Nước Mỹ có vẻ như đã tuyên truyền nhiều điều cho trẻ con mà văn hóa Trung Quốc không làm như vậy. Trong văn hóa Trung Quốc, không có chuyện trẻ con đòi hỏi, không vâng lời hay cãi lại bố mẹ. Còn trong văn hóa Mỹ, trẻ con trong truyện, trên các chương trình truyền hình, và phim ảnh thường xuyên ghi điểm bằng việc đối đáp chan chát cùng với tính cách độc lập của mình. Đặc biệt, chính các bậc cha mẹ lại cần phải được rèn giũa các bài học cuộc sống - từ con cái mình.

AMY CHUA

Khúc chiến ca của mẹ hổ - Kỳ 6: Quy trình chuẩn mực

TTO - Ba giáo viên dạy dương cầm đầu tiên cho Sophia đều không hợp lắm. Người đầu tiên Sophia gặp khi nó lên ba là một cô giáo già khắc khổ người Bun-ga-ry, tên là Elina sống ở nhà hàng xóm của chúng tôi.

Cô ấy mặc một chiếc váy kiểu dáng kỳ dị, mang tất dài đến đầu gối, và có vẻ như phải vác tất thảy khổ đau của thế giới này trên vai.

Ý tưởng của cô ấy về việc học dương cầm là đến nhà tôi và chơi đàn trong một tiếng đồng hồ, còn tôi và Sophia ngồi trên chiếc đi-văng, lắng nghe nỗi đau khổ dày vò của cô ấy. Buổi học đầu tiên kết thúc, tôi cảm thấy đầu mình quay cuồng hết cả lên còn Sophia thì quay ra chơi với con búp bê bằng giấy. Tôi rất sợ phải nói với Elina rằng việc học hành không thể thực hiện được, ái ngại rằng cô ấy có thể khóc lóc than van vọng qua cả mấy bức tường. Vì vậy, tôi đã nói với cô ấy rằng chúng tôi vô cùng hứng khởi nếu được nghe một bản nhạc khác, và tôi sẽ sớm liên hệ lại với cô ấy.

Giáo viên tiếp theo chúng tôi thử là một người nhỏ bé khác thường với mái tóc ngắn cắt vòng tròn, và cặp mắt kính viền dây kim loại, tên là MJ, đã từng ở trong quân đội. Chúng tôi không thể nói rõ là MJ là nam hay nữ, nhưng MJ thường mặc com-lê với chiếc nơ con bướm, và tôi thích phong cách đơn giản này. MJ nói với chúng tôi trong lần đầu tiên gặp mặt là Sophia có khiếu âm nhạc rõ rệt. Bất hạnh thay, MJ biến mất sau vỏn vẹn ba tuần. Một hôm chúng tôi tới nhà MJ để học như thường lệ thì thấy chẳng còn dấu tích nào của MJ ở đó nữa. Thay vào đó là những người lạ hoắc, với đống đồ đạc khác hẳn trong nhà.

Giáo viên thứ ba là một anh chàng chơi nhạc jazz có giọng nói nhẹ nhàng tên là Richard, với phần hông nở nang. Anh ta cho biết đã có một cô con gái hai tuổi. Trong buổi gặp đầu tiên, anh ta cho tôi và Sophia một bài diễn thuyết dài ngoằng về tầm quan trọng của đời sống hiện tại và cách cư xử cho mỗi người. Không giống như các giáo viên truyền thống, anh ta nói rằng anh ta không tin vào việc sử dụng sách vở do các tác giả khác viết, mà thay vào đó lại nhấn mạnh cảm hứng và sự tự thể hiện của mỗi người. Richard cũng nói rằng không có quy tắc nào cho âm nhạc cả, chỉ có cảm giác đúng mà thôi, và chẳng ai có quyền phán xét bạn cả, và thế giới dương cầm đã bị hủy hoại bởi tính thương mại và sự cạnh tranh khốc liệt. Anh chàng khốn khổ - tôi đoán chừng anh ta cũng chẳng hơn một kẻ thất bại là mấy.

Là chị cả trong một gia đình Trung Quốc nhập cư, tôi không có thời gian để sáng tạo hay thiết lập ra những quy tắc của riêng mình. Nhưng tôi thuộc một dòng họ cần được tiếp tục làm rạng danh, mà cha mẹ tôi thì đã quá già để có thể tự mình giành lấy niềm tự hào đó. Tôi thích những mục tiêu rõ ràng, và cách thức rõ ràng để đo đếm được thành công.

Đó là lý do tại sao tôi thích cách thức dạy chơi dương cầm của Suzuki (*). Có cả thảy bảy cuốn sách, và mỗi người đều phải bắt đầu từ cuốn số một. Mỗi cuốn sách gồm từ mười tới mười lăm bài hát, và bạn phải chơi lần lượt theo thứ tự. Bọn trẻ luyện tập chăm chỉ sẽ được giao thêm bài mới mỗi tuần, ngược lại, bọn trẻ không luyện tập sẽ mắc lại ở bài đó hàng tuần trời, thậm chí hàng tháng, và đôi khi chỉ thoát khỏi được vì chúng đã chán ngấy rồi. Dù thế nào đi nữa, kết quả là vài đứa trẻ nhờ sách của Suzuki mà tiến bộ chóng hơn những đứa khác. Vì vậy, một đứa trẻ bốn tuổi luyện tập chăm chỉ có thể vượt xa một đứa trẻ sáu tuổi, và một đứa trẻ sáu tuổi cũng có thể vượt xa một đứa mười sáu tuổi, và còn nhiều ví dụ khác, đã lý giải tại sao hệ thống Suzuki lại nổi tiếng với việc sản sinh ra “thần đồng” như vậy.

Đây chính là điều đã xảy ra với Sophia. Cho đến khi Sophia chưa được năm tuổi, chúng tôi đã dàn xếp với một giáo viên huyền thoại của Suzuki tên là Michelle, có một phòng thu âm dương cầm khổng lồ ở New Haven đặt tại Neighborhood Music School (**). Kiên nhẫn và mẫn cảm, Michelle thu nhận Sophia - ông đánh giá cao năng khiếu của con bé nhưng cũng nhìn thấu được những gì còn ẩn dấu phía sau gương mặt đó - và chính vì thế mà Michelle đã truyền được cảm hứng và tình yêu âm nhạc tới Sophia.

Phương pháp Suzuki quả là tuyệt vời đối với Sophia. Nó học vô cùng nhanh và có khả năng tập trung trong thời gian dài. Nó cũng có một lợi thế văn hóa lớn: Hầu hết các học viên ở trường đều là con cái của những bậc cha mẹ phương Tây hào phóng, họ chẳng có mấy quyết tâm và thường nuông chiều con cái khi phải luyện tập. Tôi nhớ tới cô bé Aubrey, chỉ phải luyện một phút mỗi ngày trong năm, tới khi đó cô bé đã lên bảy. Những đứa trẻ khác được trả công cho việc luyện tập, là những cái kem hoa quả to tướng hoặc bộ xếp hình Lego đầy đủ. Và còn rất nhiều lý do được đưa ra để khỏi phải luyện các bài tập hàng ngày.

Điểm mấu chốt trong cách tiếp cận của phương pháp Suzuki là ông bố hay bà mẹ được yêu cầu tham dự vào các buổi học nhạc và sau đó sẽ giám sát các buổi luyện tập ở nhà của con cái. Điều này có nghĩa là mỗi giây phút Sophia ngồi bên cây đàn là tôi đều ở đó với con bé, và tôi cũng luyện tập luôn. Tôi đã từng luyện đàn khi còn nhỏ, nhưng cha mẹ tôi không có tiền để thuê ai đó giỏi giang dạy, vì vậy tôi đã kết thúc việc học với một người hàng xóm thỉnh thoảng vẫn tổ chức những bữa tiệc tùng ồn ào xen giữa buổi học của tôi. Cùng với giáo viên của Sophia, tôi bắt đầu học tất cả mọi điều về nguyên lý và lịch sử âm nhạc mà tôi chưa từng biết trước đó.

Về phía Sophia, theo tôi nó phải luyện tập ít nhất 90 phút mỗi ngày, kể cả ngày cuối tuần. Với các bài học hàng ngày, chúng tôi luyện tập nhiều gấp đôi. Tôi buộc Sophia phải ghi nhớ tất cả, kể cả khi không cần thiết phải thế, và tôi chẳng bao giờ thưởng cho cho nó một xu. Đó là cách chúng tôi đã bứt phá qua những cuốn sách của Suzuki. Các bậc phụ mẫu khác chỉ tập trung vào một cuốn sách mỗi năm. Còn chúng tôi bắt đầu với khúc biến tấu “Twinkle, Twinkle” (Quyển 1); ba tháng sau Sophia đã tập Schumann  (Quyển 2); sáu tháng sau đó con bé đã chơi một bản xô-nát của Clementi  (Quyển 3). Và tôi vẫn cảm thấy là chúng tôi đang học quá chậm.

Đây có vẻ là một thời điểm thuận lợi để nói ra tất cả mọi điều. Sự thật là, không phải lúc nào Sophia cũng thấy dễ chịu khi có một người mẹ như tôi. Theo Sophia thì tôi thường nói khi giám sát con bé luyện đàn thế này:

1. Trời ơi là trời, con chơi càng ngày càng tệ.

2. Mẹ sẽ đếm đến ba, sau đó cái mẹ cần là âm nhạc thật sự!

3. Nếu một lần nữa con chơi chưa THÀNH THẠO, mẹ sẽ THU HẾT THÚ NHỒI BÔNG CỦA CON VÀ ĐỐT SẠCH!

Khi hồi tưởng lại, những ý kiến dạy dỗ kiểu này có vẻ khá cực đoan, nhưng mặt khác chúng cũng có hiệu quả tốt. Tôi và Sophia rất hợp nhau. Tôi có niềm tin mù quáng và định hướng đầy phiến diện, còn Sophia lại có sự chín chắn, tính kiên nhẫn, và lòng cảm thông mà lẽ ra tôi nên có mà lại không có được. Con bé chấp nhận mọi lý lẽ tôi đưa ra với mong muốn đó là những điều tốt đẹp nhất cho nó - và còn bỏ qua những lúc tôi lỡ lời khi nổi nóng hoặc nói những điều làm tổn thương nó.

Khi Sophia lên chín, nó giành được giải thưởng cuộc thi dương cầm ở địa phương với bản nhạc Butterfly của nhà soạn nhạc Edvard Grieg người Na-uy. Butterfly là một trong số sáu mươi sáu bản nhạc trữ tình của Grieg , những tác phẩm âm nhạc được thu nhỏ lại, điều đó có nghĩa là người trình diễn phải gợi ra được một tâm trạng hoặc hình ảnh đặc biệt. Butterfly phải được biểu diễn sinh động và vô cùng thoải mái - và phải tốn nhiều giờ luyện tập vất vả mệt nhoài mới chơi được như thế.

Các bậc cha mẹ Trung Quốc sẽ thấy chẳng vui vẻ gì cho đến khi bạn thực sự giỏi giang một môn nào đó. Để giỏi giang ở bất kỳ môn nào chắc chắn bạn chăm chỉ chuyên cần, và trẻ con thì chẳng bao giờ lại tự động thích thú với việc lao động đó. Đó là lý do tại sao về cơ bản các sở thích của chúng bị gạt sang một bên. Điều này thường đòi hỏi sự chịu đựng ngoan cường ở phía cha mẹ vì bọn trẻ sẽ phản kháng quyết liệt; và mọi việc luôn khó khăn nhất lúc bắt đầu, đó cũng chính là điểm khiến các ông bố bà mẹ phương Tây đành phải buông tay.

Nhưng nếu để thực hiện thích đáng, thì chiến lược của người Trung Quốc được đưa ra thành hẳn một quy trình mẫu mực. Tập luyện kiên trì, tập luyện, và tập luyện chính là điều kiện tiên quyết cho sự hoàn hảo. Nhưng ở Mỹ, việc luyện tập kiểu thuộc vẹt như thế lại bị xem thường. Khi đứa trẻ bắt đầu vượt trội về môn nào đó - dù là toán, dương cầm, bóng chày hay là ba-lê đi nữa – thì nó sẽ được ca ngợi, ngưỡng mộ, và thỏa nguyện ước mơ. Điều này gây dựng được niềm tin và mang lại niềm vui từ hoạt động ban đầu chẳng lấy làm vui vẻ gì. Điều này cũng tác động trở lại các bậc làm cha làm mẹ, khiến họ dễ dàng bắt con cái ôn luyện hơn.

Tại buổi hòa nhạc mang lại chiến thắng của Sophia, khi nhìn thấy những ngón tay khéo léo của con bé lướt êm và bay bay trên các phím đàn giống như đôi cánh bướm, thật sự tôi ngây ngất trong tự hào, vui sướng và hy vọng. Tôi chẳng thể đợi chờ đến tận ngày hôm sau để luyện tập và tìm hiểu nhiều hơn nữa về âm nhạc cùng con bé.

(*) Shinichi Suzuki (1898 - 1998): Sinh tại Nagoya (Nhật Bản) trong một gia đình chuyên sản xuất vĩ cầm, ban đầu ông tự học chơi vĩ cầm, sau đó thì sang Đức để tìm thày dạy đàn. Năm 1945, Suzuki khởi xướng chương trình Giáo dục Tài năng nhằm giáo dục cho trẻ em có tâm hồn cao quý từ một nền âm nhạc lớn và rèn luyện chuyên cần.

(**) Neighborhood Music School: Trường nghệ thuật cộng đồng ở New Haven, Connecticut, Mỹ, chuyên giảng dạy âm nhạc, khiêu vũ và kịch nghệ cho người lớn và trẻ em mọi lứa tuổi với mọi cấp độ. (ND)

AMY CHUA

Khúc chiến ca của mẹ hổ - Kỳ 7: Mẹ Hổ may mắn

TTO - Như bất kỳ phụ nữ Mỹ gốc châu Á nào ở vào lứa tuổi gần ba mươi, tôi có ý tưởng viết một thiên hùng ca về mối quan hệ giữa mẹ và con gái qua nhiều thế hệ, dựa trên dây mơ rễ má trong chính gia đình tôi. Điều này nung nấu trước cả khi Sophia ra đời, khi tôi sống ở New York, cố gắng hiểu xem mình đang làm cái quái gì trong công ty luật tại phố Wall này.

Ơn giời là tôi là người may mắn, bởi vì suốt cuộc đời mình tôi đã đưa ra những quyết định quan trọng dựa trên toàn những lý do vớ vẩn. Đầu tiên là việc tôi ứng tuyển vào chuyên ngành toán học của trường Harvard vì nghĩ rằng nó sẽ làm cha mẹ tôi vui lòng. Tôi đã từ bỏ việc này sau khi cha tôi, thấy tôi vật vã với một loạt vấn đề trong kỳ nghỉ đông đã nói rằng tôi đang quá sức mình, và cứu nguy cho tôi. Rồi tôi lại máy móc chuyển sang kinh tế vì nó có vẻ gì đó giông giống với khoa học. Tôi đã viết luận văn tốt nghiệp về các mô hình chuyển đổi của kiểu gia đình hai trụ cột, một chủ đề tẻ ngắt mà tôi chẳng bao giờ nhớ được là mình đã kết luận ra sao.

Tôi vào trường luật chủ yếu là vì không muốn theo học trường y. Tôi gặt hái thành quả giỏi giang ở trường luật bằng cách học tập điên cuồng. Thậm chí tôi còn biến nó thành cuộc cạnh tranh gay gắt trên Harvard Law Review (Tạp chí Luật học Harvard), nơi tôi đã gặp Jed và trở thành biên tập viên của tạp chí. Nhưng tôi luôn lo lắng về việc ngành luật không thực sự là xu hướng của tôi. Tôi không quan tâm đến quyền lợi của những kẻ phạm tội như cách những người khác vẫn làm, và thường lạnh toát cả người mỗi khi các thầy cô giáo gọi đến tên mình. Tôi cũng không chủ động đặt vấn đề hay ra câu hỏi; tôi chỉ muốn chép lại tất cả những gì giáo viên nói và học vẹt.

Sau khi tốt nghiệp tôi vào làm ở một công ty luật tại phố Wall, bởi đó là con đường êm chân nhất. Tôi chọn ngành tư vấn doanh nghiệp vì tôi không thích mấy chuyện tố tụng. Tôi thật sự hợp với công việc này; chẳng bao giờ ngán ngẩm vì những giờ làm việc dài dặc, tôi còn rất giỏi nắm bắt các mong muốn của khách hàng và chuyển tải nó vào các văn bản pháp lý. Nhưng trọn ba năm ở công ty luật này, tôi luôn cảm thấy như mình đang đóng kịch với một bộ dạng vô cùng ngớ ngẩn. Trong những buổi thảo luận thâu đêm suốt sáng với các ông chủ ngân hàng đầu tư, khi những người khác đang vắt óc suy nghĩ về từng chi tiết điều khoản cụ thể cho các vụ làm ăn hàng tỷ

đô-la, thì đầu óc tôi lại miên man nghĩ về bữa tối, và tôi chẳng thể buộc bản thân phải quan tâm cho dù cái quyết định ngớ ngẩn ấy có hậu quả thế nào đi nữa.

“Bất kỳ quyết định nào đề cập đến trong tài liệu kết hợp hoặc được coi là kết hợp này bằng việc dẫn chiếu trong tài liệu này sẽ được coi là được sửa đổi hoặc thay thế cho các mục đích của kiến nghị này trong một phạm vi mà quyết định này đề cập tới, hoặc trong bất kỳ tài liệu nào sau đó cũng được kết hợp bởi dẫn chiếu đến tài liệu này, sửa đổi hoặc thay thế như một quyết định, được mở đầu bằng "Nhằm đem lại những điều thuận lợi nhất/tốt nhất cho tri thức của Công ty.”

Trong khi đó Jed lại rất hợp nghề luật, trái ngược hoàn toàn với sự không phù hợp của tôi. Hiển nhiên là thế. Công ty luật của Jed chuyên lo các vụ chuyển nhượng công ty cuối những năm 1980. Anh hứng thú với việc chuẩn bị các hồ sơ công ty, giải quyết tranh chấp…, và anh cũng rất thành công. Sau đó, Jed chuyển tới làm việc tại văn phòng Bộ Tư pháp, theo đuổi vụ kiện những tên trùm Mafia, và cũng rất hứng thú với việc đó.

Để tiêu khiển, Jed viết một bài báo dài cả trăm trang về quyền được bảo vệ đời tư - điều này xuất phát hoàn toàn từ cá nhân Jed - bài báo được tờ Harvard Law Review mà chúng tôi cùng làm việc thời sinh viên đăng tải (tạp chí này vốn chưa bao giờ chấp nhận những bài viết của các tác giả không phải là giáo sư).

Điều tiếp theo đến với chúng tôi là Jed nhận được cuộc gọi từ trưởng khoa của trường luật Yale, và mặc dù tôi là người luôn muốn trở thành giảng viên (tôi đoán vậy là vì bố tôi cũng là giảng viên), Jed đã có được công việc giảng dạy ở trường luật Yale năm trước khi Sophia ra đời. Đó là công việc mơ ước của Jed. Anh chỉ là người mới tập tọng vào nghề ở khoa, một anh chàng sáng giá, giữa đầy các đồng nghiệp sáng láng chẳng kém.

Tôi vốn luôn cho mình là người giàu trí tưởng tượng với vô vàn những ý tưởng trong đầu, nhưng giữa các đồng nghiệp của Jed, đầu óc tôi lại bí đặc.

Chúng tôi tới New Haven lần đầu khi tôi vẫn đang nghỉ sinh con (Sophia), Jed nói với bạn bè ở trong khoa rằng tôi cũng đang cân nhắc về việc sẽ trở thành giảng viên. Nhưng khi họ hỏi về các vấn đề pháp lý tôi quan tâm thì tôi cảm thấy như ngã gục. Tôi căng thẳng đến mức chẳng thể suy nghĩ hay nói năng gì. Khi tôi cố gắng ép mình phải nói thì câu cú lộn xộn, từ ngữ thì khó hiểu, chẳng đâu vào đâu cả.

Đó chính là khi tôi quyết định sẽ viết một thiên hùng ca. Bất hạnh thay, tôi lại chẳng có năng khiếu viết lách gì, cái bộ điệu vờ húng hắng ho và cố nén cười của Jed đã khẳng định điều đó. Hơn nữa, những Maxine Hong Kingston (*), Amy Tan (**), và cả Jung Chang (***) nữa khiến tôi nhụt chí bằng những cuốn sách của họ, nào là Nữ chiến binh (The Woman Warrior), Câu lạc bộ hạnh vận (The Joy Luck Club), và Thiên nga hoang dã (Wild Swans)…

Ban đầu, tôi đã cay đắng và phẫn uất, nhưng rồi tôi vượt qua được và tiếp tục đưa ra ý tưởng mới. Kết hợp giữa bằng cấp về luật học với nền tảng của gia đình, tôi viết về pháp luật và vấn đề sắc tộc trong thế giới đang phát triển. Sắc tộc là điều tôi thích thú trao đổi dù ở bất kỳ khía cạnh nào. Ở thời điểm đó, pháp luật và phát triển là vấn đề rất ít người nghiên cứu, và sẽ trở thành lĩnh vực chuyên sâu của tôi sau này.

Số mệnh đã an bài. Sau khi sinh Sophia, tôi viết một bài báo về tư hữu hóa, quốc hữu hóa, và sắc tộc ở châu Mỹ Latinh và Đông Nam Á, được đăng trên Tạp chí Pháp luật Columbia (Columbia Law Review). Với hành trang là bài báo mới, tôi gửi hồ sơ ứng tuyển vào vị trí giảng dạy luật ở khắp nơi trên cả nước. Với sự liều lĩnh không thể tin được, tôi đồng ý khi hội đồng tuyển dụng của đại học Yale mời tôi đến phỏng vấn. Tôi gặp gỡ hội đồng suốt buổi trưa tại một căn phòng đáng sợ ở Yale mang tên Mory, và đã im như thóc vì thế hai giáo sư và trưởng khoa của trường luật sau đó đã nhanh chóng chuyển đề tài, và bỏ ra cả hai giờ đồng hồ còn lại của bữa trưa chỉ để nói về ảnh hưởng của phong cách Ý tới kiến trúc của New Haven thế nào.

Tôi đã không có cơ hội được gọi lại để diện kiến đầy đủ cả khoa luật của Yale, điều đó có nghĩa là tôi đã trượt kể từ bữa trưa đó. Nói cách khác, tôi đã bị các đồng nghiệp của Jed loại thẳng thừng. Điều này thật chẳng hay ho gì – và khiến cho nảy sinh những thủ đoạn nào đó để có thể hòa nhập với cộng đồng.

Nhưng rồi sau đó tôi đã có một cơ hội lớn lao. Khi Sophia lên hai, trường luật Duke đã đề nghị tôi giảng dạy. Sướng mê người, tôi chấp nhận lời đề nghị ngay tức thì, và chúng tôi chuyển tới vùng Durham, Bắc Carolina.

(*) Maxine Hong Kingston: Nữ văn sĩ người Mỹ gốc Trung Quốc, giáo sư danh dự tại Đại học California, Berkeley. Bà nổi tiếng với các tác phẩm: Nữ chiến binh, Đàn ông Trung Quốc… Bà nhận được nhiều giải thưởng danh giá của Mỹ cho sự nghiệp sáng tác của mình.

(**) Amy Tan: Nhà văn Mỹ gốc Trung Quốc,nổi tiếng với tác phẩm The Joy Luck Club  (Tạm dịch: Câu lạc bộ may mắn) đã được dịch ra 35 thứ tiếng.

(***) Jung Chang: Nữ văn sỹ Anh gốc Trung Quốc, nổi tiếng với cuốn tự truyệnThiên nga hoang dã, đã bán được hơn 10 triệu bản trên toàn thế giới, nhưng bị cấm ở Đại Lục. Cô là đồng tác giả cùng với chồng mình, nhà sử học người Anh Jon Halliday, viết cuốn: Mao Trạch Đông, những điều chưa biết.

AMY CHUA

Khúc chiến ca của mẹ hổ - Kỳ 8: Nhạc cụ của Lulu

TTO - Tôi thích trường Duke. Các đồng nghiệp đều phóng khoáng, tốt bụng, và thông minh. Chúng tôi đã có nhiều bạn bè thân thiết. Vướng mắc duy nhất là Jed vẫn giảng dạy ở Yale, cách xa nhà tới 500 dặm. Nhưng chúng tôi chấp nhận điều đó, bằng việc đi lại mấy năm ròng giữa Durham và New Haven, mà người di chuyển chủ yếu là Jed.

Năm 2000, khi Sophia lên bảy và Lulu lên bốn, tôi nhận được một cuộc gọi từ đại học Luật New York mời tôi tới “thăm”. Tôi ghét ý tưởng rời bỏ Duke, nhưng New York gần New Haven, vậy là chúng tôi khăn gói quả mướp lên đường, ở Manhattan trong sáu tháng.

Đó là sáu tháng địa ngục. “Thăm” thế giới giảng dạy luật học là gia nhập vào một chuyên khoa dựa trên một nền tảng thử thách. Về cơ bản, đó là một cuộc phỏng vấn kéo dài cả một học kỳ, trong đó bạn phải gây ấn tượng với tất cả mọi người rằng bạn thông minh đến thế nào, đồng thời còn phải nịnh nọt họ nữa kia. (“Nhưng tôi vẫn còn chưa thanh toán xong vấn đề này với anh, Bernard. Chẳng phải mô hình của anh – việc chuyển đổi hình mẫu vào thực tế có ảnh hưởng rộng rãi hơn anh tưởng hay sao?” Hoặc là: “Tôi không chắc mình đã thuyết phục hoàn toàn theo chú thích 81 trong bài ‘Pháp luật và Lacan’ của anh hay chưa, vấn đề rành rành là hóc búa rồi – nhưng anh không phiền nếu tôi đưa ra thảo luận ở lớp tôi chứ?”)

Còn ở các trường học, Manhattan hành xử đúng với tiếng tăm lẫy lừng của nó. Tôi và Jed được giới thiệu với thế giới của những học sinh lớp 3 tuổi chuẩn bị tới SAT  và các bạn bé mới tập đi với người giám hộ và bản sao hồ sơ. Cuối cùng, chúng tôi quyết định cho Sophia học ở trường công P.S. 3 nằm ngay ở mé bên phải con đường dẫn tới căn hộ chúng tôi thuê. Còn Lulu thì vào mẫu giáo, thế nhưng nó vẫn phải làm một đống bài kiểm tra.

Tôi tha thiết mong sao Lulu được nhận vào lớp mẫu giáo nằm trong nhà thờ đẹp đẽ với những ô cửa sổ lắp kính màu này. Chỉ sau khoảng năm phút, người quản lý phụ trách việc xét tuyển đã quay trở lại ngay cùng với Lulu, muốn xác nhận với tôi rằng Lulu không thể đếm – không phải là sai trái gì ở đây, nhưng bà ta muốn xác nhận điều đó.

“Ôi trời, tất nhiên là Lulu có thể đếm chứ!” Tôi kêu lên, đầy sợ hãi. “Cho tôi gặp cháu một giây thôi”. Tôi lôi Lulu sang một bên, và rít lên “Lulu, con đang làm cái gì thế? Đây không phải trò đùa đâu”. Lulu cau có. “Con chỉ đếm được trong đầu thôi.” “Con không thể chỉ đếm trong đầu – con phải đếm to lên để cho quý bà đây thấy là con biết đếm! Bà ấy đang kiểm tra con đấy. Họ sẽ không cho con vào trường này nếu con không cho họ thấy điều ấy.” “Nhưng con không thích đến trường này.”

Như đã tôi đã nói, tôi không tin vào việc mua chuộc bọn trẻ. Cả nước Mỹ lẫn Tổ chức Phát triển và Hợp tác Kinh tế đều đã thông qua các hiệp định quốc tế về chống hối lộ; thêm vào đấy thì dù gì đi nữa, con cái nên chi trả cho bố mẹ mới phải. Nhưng tôi đành liều mạng, “Lulu này,” tôi thì thầm, “nếu con làm như vậy, mẹ sẽ mua cho con kẹo mút và dẫn con tới hiệu sách.” Tôi kéo Lulu trở lại, vui vẻ bảo: “Giờ thì Llulu đã sẵn sàng rồi.”

Lúc này, cô phụ trách việc xét tuyển cho phép tôi dẫn Lulu vào phòng kiểm tra. Cô đặt bốn hình khối lên bàn và yêu cầu Lulu đếm.

Lulu liếc nhanh mấy hình khối rồi đếm “Mười một, sáu, mười, bốn.”

Lạnh toát cả người, tôi nghĩ đến việc tóm lấy con bé và chuồn nhanh cho rồi, nhưng cô quản lý bình tĩnh đặt thêm bốn hình nữa chồng lên nhau: “Bây giờ thì là bao nhiêu hả Lulu, em có thể đếm tất cả không?”

Lulu nhìn chằm chằm vào đống hình khối một lát rồi bắt đầu đếm, “Sáu, bốn, một, ba, không, mười hai, hai, tám.”

Tôi không thể chịu hơn được nữa, “Lulu! Thôi ngay đi!”

“Không, không, chị cứ để kệ cháu”. Cô quản lý giơ hai tay ra, trên gương mặt cô ấy có một tia nhìn thích thú, rồi quay lại phía Lulu: “Cô thấy rồi, Louisa, cháu thích đếm theo cách của cháu phải không nào?”

Lulu liếc trộm về phía tôi – con bé biết là tôi đang bực mình – rồi khẽ gật đầu.

“Có tám hình khối ở đây,” cô quản lý bất ngờ tiếp tục, “Cháu đã đúng – dù cháu đã đếm bằng cách rất đặc biệt. Thật tuyệt khi được biết cách đếm riêng của cháu. Đây chính là những điều chúng ta đang gắng sức khuyến khích ở trường này.”

Tôi nhẹ cả người, cuối cùng thì tôi cũng được phép thở phào nhẹ nhõm. Có thể nói người phụ nữ này thích Lulu. Thực tế thì có rất nhiều người thích nó – có điều gì đó gần như là sự quyến rũ từ cái vẻ tửng tưng rất được lòng người của con bé. Tôi nhủ thầm, ơn giời là chúng tôi đang ở trên đất Mỹ, chẳng bao giờ có nghi hoặc gì ở đây bởi các cuộc nổi dậy của Cách mạng Mỹ luôn được coi trọng. Nếu ở Trung Quốc thì họ sẽ tống Lulu vào trại cải tạo.

Thật trớ trêu, cuối cùng Lulu lại thích thú việc tới trường ở New York, trong khi Sophia luôn tỏ ra khá rụt rè, lại có khoảng thời gian khó khăn hơn. Trong cuộc họp phụ huynh, giáo viên của Sophia nói với chúng tôi là mặc dù cô chưa bao giờ dạy một học sinh giỏi như thế, nhưng cô thấy lo lắng về quan hệ xã hội của Sophia, vì trong giờ ra chơi và ăn trưa con bé luôn có một mình, lang thang quanh sân trường với quyển sách trên tay. Tôi và Jed hoảng lên, nhưng khi hỏi Sophia về trường học, con bé khăng khăng rằng vẫn thấy vui vẻ.

Chúng tôi đã sống được trọn một học kỳ ở thành phố New York. Thậm chí tôi còn tìm cách có được lời đề nghị của đại học New York mà suýt nữa tôi đã nhận lời. Nhưng rồi một loạt sự việc không mong đợi xảy tới. Tôi cho đăng một bài báo về dân chủ và sắc tộc ở các nước đang phát triển, thu hút được nhiều sự chú ý trong giới hoạch định chính sách. Vì bài báo này, Yale đã, thay vì từ chối tôi, họ đưa ra lời đề nghị mời tôi làm giảng viên chính thức. Đã bảy năm kể từ khi tôi không thể giành được việc làm này chỉ qua một bữa trưa, tôi chấp nhận, cho dù niềm vui có pha lẫn ngậm ngùi. Cuộc sống nay đây mai đó không còn nữa, Jed chẳng phải đi lại thường xuyên, Sophia và Lulu sẽ yên ổn và cùng học chung một trường ở New Haven.

Đến lúc này, Lulu cũng bắt đầu học đàn dương cầm với thầy giáo Michelle của Sophia tại Neighborhood Music School. Tôi cảm thấy như mình sống hai cuộc đời vậy. Tôi dậy từ năm giờ sáng và viết lách nửa ngày rồi giảng dạy ở trường luật Yale, sau đó về nhà với các buổi luyện tập hàng ngày cùng hai cô con gái. Với Lulu thì luôn luôn kéo theo sau đó bao nhiêu răn đe, hăm dọa và cả buộc phải giữ lời nữa.

Thực ra, Lulu là một ca sỹ bẩm sinh với giọng ca gần như hoàn hảo. Bất hạnh thay, con bé lại ghét tập luyện và không hề tập trung. Trong khi đáng ra phải luyện tập thì nó lại trò chuyện với những chú chim bên ngoài cửa sổ hoặc với những nếp nhăn trên gương mặt tôi. Ấy thế mà Lulu vẫn tiến bộ nhanh chóng qua những cuốn sách dạy dương cầm của Suzuki và biểu diễn thật tuyệt vời. Khi độc tấu, con bé không bao giờ có được sự hoàn hảo như Sophia, nhưng những chỗ thiếu hụt về độ chính xác kỹ thuật lại được bù đắp nhiều hơn bằng các đoạn nhạc chơi đầy phong cách và du dương/nhuần nhuyễn ngang ngửa với Sophia.

Trong thời gian này, tôi quyết rằng Lulu nên bắt đầu chơi một nhạc cụ khác. Bạn bè có con cái lớn hơn đã khuyên tôi rằng tốt hơn là để hai cô con gái theo đuổi các sở thích khác nhau, nhằm giảm thiểu cạnh tranh giữa chúng. Lời khuyên này thực sự có ích vì Sophia đã bắt đầu được biết đến nhiều với cây đàn dương cầm, cùng nhiều giải thưởng khu vực; và thường xuyên được các giáo viên, nhà thờ và tổ chức cộng đồng mời biểu diễn. Chúng tôi đi tới đâu Lulu cũng buộc phải nghe những lời tán dương về Sophia.

Cố nhiên, câu hỏi đặt ra là nhạc cụ mới Lulu nên chơi là gì? Nhà chồng tôi, những người trí thức Do Thái tự do có những quan điểm rõ ràng về vấn đề này. Họ biết tính bướng bỉnh của Lulu và đã nghe thấy sự kêu la thét lác trong những buổi luyện tập của chúng tôi. Mọi người thuyết phục tôi nên cho nó theo đuổi một thứ gì đó ít áp lực hơn.

“Sáo thì thế nào?” bố chồng tôi - Sy gợi ý. Là một người đàn ông cao lớn vạm vỡ trông giống hệt thần Zeus, Sy sở hữu một phòng tâm lý liệu pháp rất phát đạt ở Washington. Thực ra ông rất có khiếu về âm nhạc, với chất giọng trầm hùng, và thực tế là chị gái của Jed cũng có chất giọng đẹp, hẳn rằng Sophia và Lulu thừa hưởng được gen âm nhạc từ họ.

“Sáo?” mẹ chồng tôi - Florence - hỏi lại đầy ngờ vực khi nghe gợi ý của Sy, “nghe đã thấy chán ngắt lên rồi”. Mẹ chồng tôi là nhà phê bình nghệ thuật, sống ở New York. Bà vừa xuất bản cuốn tiểu sử của Clement Greenberg, nhà phê bình gây tranh cãi của nghệ thuật đương đại, người đã phát hiện ra Jackson Pollock (*) và chủ nghĩa biểu hiện trừu tượng Mỹ. Florence và Sy đã ly hôn hai mươi năm nay, và nhìn chung bà chẳng bao giờ đồng ý với bất kỳ điều gì ông nói. “Có thể là thứ gì đó sôi động hơn đi, như một nhạc cụ trong gamelan  chẳng hạn? Nó có thể chơi cồng được không nhỉ?”

Florence là người lịch thiệp, ưa mạo hiểm, và theo chủ nghĩa thế giới. Nhiều năm trước, bà đi du lịch sang Indonesia, tại đây bà đã bị âm nhạc gamelan (**) của người Gia-va quyến rũ. Đó là một dàn nhạc nhỏ với khoảng từ mười lăm tới hai mươi nhạc sỹ, ngồi bắt chéo chân trên sàn nhà và chơi bộ gõ giống như kempul (một bộ cồng đeo trên cổ với những cung bậc khác nhau), cùng saron (một loại đàn gỗ dây kim loại lớn), hoặc với bonang (một tổ hợp trống định âm được chơi giống như trống nhưng âm thanh vang hơn).

Thú vị là nhà soạn nhạc người Pháp Claude Debussy lại có phản ứng tương tự như mẹ chồng tôi về dàn nhạc gamelan. Đối với Debussy cũng như với Florence, gamelan là một sự khải thị. Năm 1895, ông viết cho một người bạn rằng âm nhạc của người Java “có thể biểu hiện mọi sắc thái của ý nghĩa, thậm chí là cả những điều không thể nói ra được”. Sau đó, ông đã cho đăng một bài báo mô tả về người Java là “những con người tuyệt vời, chơi nhạc đối với họ cũng tự nhiên như việc hít thở vậy. Trường học âm nhạc của họ là nhịp điệu vĩnh cửu của biển, tiếng lá rơi, và hàng nghìn âm thanh nhỏ bé khác họ đã nghe vô cùng chăm chú, mà không hề phải tham vấn bất kỳ thứ lý luận còn mơ hồ nào”.

Về phần mình, tôi nghĩ Debussy vừa mới trải qua một giai đoạn tôn sùng quá mức văn hóa ngoại lai. Điều tương tự cũng xảy ra với những người bạn Pháp của Debussy là Henri Rousseau và Paul Gauguin, những người khởi đầu cho phong trào vẽ những thổ dân Pô-li-nê-di cho đến suốt sau này. Một thay đổi đặc biệt kinh khủng của hiện tượng này có thể thấy ở California thời kỳ cận đại: những người đàn ông với Cơn Sốt Da Vàng, chỉ hò hẹn với những người phụ nữ châu Á - có khi tới cả tá người liền nhau - mà không cần biết là họ xấu đẹp ra sao hay là người châu Á loại nào. Theo những gì tôi biết thì Jed không từng hò hẹn với bất cứ phụ nữ châu Á nào trước tôi.

Có thể nguyên do tôi không đánh giá cao âm nhạc gamelan là vì tôi đã từng nghe loại âm nhạc ấy khi chúng tôi tới Indonesia năm 1992, và tôi thấy khó mà thành tựu được. Tôi không biết đã mấy trăm lần tôi hét lên với Lulu: “Tất cả những gì giá trị và quan trọng đều phải khó khăn mới đạt được! Con có biết mẹ đã phải vượt qua những gì để được dạy ở Yale không?” Âm nhạc gamelan mê hoặc bởi vì nó quá đơn giản, tự do và lặp đi lặp lại. Ngược lại, những tác phẩm nổi bật của Debussy lại phản ánh những họa âm phức tạp, đầy tham vọng, kỹ thuật cao, có mục đích, và đầy chủ ý - và vâng, chí ít thì trong vài tác phẩm của ông ta cũng có ảnh hưởng của gamelan. Nó giống như sự khác biệt giữa ngôi nhà tranh vách đất có sức mê hoặc riêng, với Cung điện Versailles.

Dù gì, tôi cũng loại trừ những chiếc cồng cùng mấy cái sáo cho Lulu. Bản năng xúi bảo tôi phải đối nghịch với gia đình nhà chồng. Tôi tin rằng cách duy nhất để Lulu thoát khỏi cái bóng của chị gái mình trong biểu diễn âm nhạc xuất sắc là chơi một nhạc cụ khó hơn, và yêu cầu kỹ thuật cao hơn. Đó là lý do tôi chọn vĩ cầm. Ngày tôi đưa ra quyết định này - mà không cần hỏi ý kiến Lulu, và bỏ qua mọi lời khuyên nhủ của những người xung quanh - là cái ngày tôi tự định đoạt số mệnh cho mình.

(*) Paul Jackson Pollock (1912 - 19560 là một họa sỹ có ảnh hưởng lớn người Mỹ và là một đại diện cho phong trào nghệ thuật biểu hiện trừu tượng. Ông say mê sự nổi tiếng và cũng có khá nhiều tai tiếng.

(**) Gamelan là một dàn nhạc của Indonesia, thường xuất hiện ở các đảo Bali hoặc Java. Dàn nhạc gồm một loạt nhạc cụ như: đàn gỗ, trống, cồng chiêng, sáo trúc, và có thể có cả ca sỹ biểu diễn.

AMY CHUA

Khúc chiến ca của mẹ hổ - Kỳ 9: Vĩ cầm

TTO - Có một điều rất khó chịu mà nhiều người Trung Quốc hay làm là công khai so sánh đám con cái của mình với nhau. Tôi chưa bao giờ nghĩ điều này quá tệ cho đến khi tôi trưởng thành, bởi vì tôi luôn thoát khỏi sự so sánh đó một cách tốt đẹp.

Bà nội đầy quyền lực của tôi/Dragon Lady - một người giàu có so với họ hàng đằng cha tôi, thiên vị tôi quá đỗi so với các em gái. Trong các buổi tụ họp gia đình, bà thường chỉ vào một trong số chị em ruột rà của tôi mà càm ràm: “Nhìn cái mũi tẹt dí của nó này, chẳng giống như Amy, sống mũi nó cao thế kia chứ. Amy trông giống hệt đằng nội. Còn nó lại giống bên đằng ngoại, thật như hệt một con khỉ ấy.”

Công nhận là bà nội tôi cực đoan, nhưng nhìn chung người Trung Quốc thường như vậy. Tôi từng đến một hiệu thuốc của người Trung Quốc, và chủ cửa hiệu khoe với tôi là ông ấy có đứa con gái lên sáu và thằng con trai lên năm, nhưng “con gái tôi rất sáng dạ, chỉ có điều là nó không tập trung. Còn thằng bé thì lại chẳng được thông minh như thế. Con bé thông minh lắm.” Lần khác, Kathleen bạn tôi tham dự vòng thi đấu quần vợt và trò chuyện với một phụ nữ Trung Quốc đang quan sát một cô gái nhỏ thi đấu. Người phụ nữ giới thiệu với Kathleen rằng đó là con gái của mình, là sinh viên của đại học Brown, và “chắc chắn là nó sẽ thua thôi”. “Con bé này yếu xìu,” bà ta lắc đầu, “con chị nó giỏi giang hơn nhiều, nhưng nó đã tới Harvard rồi.”

Giờ đây, tôi biết sự thiên vị của các bậc cha mẹ thật khó chịu và tai hại, nhưng để biện hộ cho người Trung Quốc, tôi có hai quan điểm. Thứ nhất, sự thiên vị của các ông bố bà mẹ có tồn tại ở tất cả các nền văn hóa. Trong Kinh Cựu ước, Isaac thiên vị Esau, trong khi Rebekah quý Jacob hơn. Trong truyện cổ Grimm, thường xuyên có ba anh em ruột – và họ không bao giờ được đối xử công bằng. Ngược lại, không phải tất cả người Trung Quốc đều đối xử thiên vị như vậy. Trong The Five Chinese Brothers (Năm anh em Trung Quốc) không có dấu hiệu nào cho thấy bà mẹ yêu quý cậu con trai tát cạn nước biển hơn cậu con trai với chiếc cổ bằng sắt.

Thứ hai, tôi không tin là tất cả sự so sánh của các bậc phụ mẫu đều là xúc phạm. Jed thường xuyên chỉ trích tôi vì so sánh Sophia với Lulu. Và sự thật là tôi chỉ nói với Lulu kiểu như: “Khi mẹ bảo Sophia làm gì đó, chị thường nghe lời ngay lập tức. Đó chính là lý do khiến chị con tiến bộ nhanh như thế.” Nhưng người phương Tây lại hiểu khác đi. Khi tôi nói điều đó nghĩa là không phải tôi yêu quý Sophia hơn; mà ngược lại, tôi đang bày tỏ sự tin cậy ở Lulu. Tôi tin rằng nó có thể làm được tất cả những gì Sophia làm, và nó đủ sức để thực hiện chân lý đó. Tôi cũng biết rằng thể nào Lulu cũng tự so sánh nó với Sophia. Đây chính là lý do thi thoảng tôi khe khắt với Lulu. Tôi sẽ không để cho con bé chìm đắm vào việc hồ nghi chính bản thân mình.

Đó cũng chính là lý do tại sao trong buổi sáng đầu tiên Lulu tập chơi vĩ cầm, trước khi nó gặp giáo viên mới, tôi đã nói rằng: “Lulu, con nên nhớ rằng con mới chỉ sáu tuổi. Sophia giành được giải thưởng đầu tiên khi lên chín. Mẹ nghĩ là con có thể giành được giải thưởng đó sớm hơn nữa kia.”

Lulu phản ứng thật tệ với điều đó, con bé nói là nó ghét mọi đua tranh và cũng chẳng hề thích chơi vĩ cầm. Lulu từ chối việc đến lớp. Tôi dọa nó bằng một cái phát vào mông và không cho ăn tối - nhưng vẫn cứ phải luyện tập - rồi cuối cùng dẫn nó tới Neighborhood Music School, để gặp giáo viên dạy vĩ cầm của Suzuki - thầy Carl Shugart - đã được phân công dạy dỗ Lulu.

Thầy Shugart khoảng tầm 50 tuổi, với bề ngoài khá phổ biến, mái tóc vàng lưa thưa, một kiểu người thông hiểu trẻ em hơn là người lớn. Với các bậc phụ huynh, thầy có vẻ cách biệt và vụng về; thầy chỉ có thể nhìn họ mà thôi. Nhưng thầy là một thiên tài với bọn trẻ: thoải mái, dí dỏm, đầy cảm hứng, và hài hước. Thầy giống như Pied Piper của trường, và bọn trẻ mười ba tuổi hoặc nhỏ hơn theo học thầy - Lulu là một trong số đó - sẽ theo thầy đi khắp nơi.

Bí mật của thầy Shugart là có thể chuyển tất cả kỹ thuật về chơi vĩ cầm sang các câu chuyện hoặc hình ảnh mà bọn trẻ có thể hiểu được. Thay cho những legato, staccato, hay accelerando, thầy nói đến việc vuốt ve bộ lông của chú mèo đang rên gừ gừ, một đàn kiến đang diễu hành, và những con chuột trên chiếc xe một bánh đang lăn tròn xuống từ ngọn đồi. Tôi nhớ đến sự kỳ diệu trong cách thầy dạy Lulu Khúc ngẫu hứng/Humoresque số 7 nổi tiếng của Dvoˇrák (*). Sau khúc dạo đầu hấp dẫn, tất cả mọi người đều ậm ừ không biết nó thế nào, còn có một khúc nhạc thứ hai dường như quá ủy mị đòi hỏi phải được chơi với cảm hứng chủ đạo cường điệu sự vừa bi vừa hài - là bạn thì bạn sẽ giải thích điều này thế nào với một đứa trẻ mới lên sáu đây?

Thầy Shugart nói với Lulu rằng đoạn thứ hai rất buồn bã, nhưng lại không buồn như là có ai đó sắp qua đời. Thay vào đó, thầy bắt con bé tưởng tượng rằng đã được mẹ hứa cho một cây kem ốc quế hai lớp to tướng nếu nó dọn giường cho mẹ một tuần - và Lulu đã làm như vậy đầy tin tưởng. Nhưng khi hết tuần, mẹ lại chẳng cho nó cây kem ốc quế nào hết. Không chỉ thế, mẹ lại mua một cây kem cho chị gái Lulu, người chẳng làm việc gì cả.

 Điều này đánh đúng vào tình cảnh của Lulu, bởi vì sau đó nó đã chơi khúc Humoresque vô cùng da diết như thể khúc nhạc đó viết riêng cho nó vậy. Tới một ngày nọ, khi tôi nghe khúc Humoresque - bạn có thể xem Itzhak Perlman và Yo-Yo Ma chơi trên YouTube - tôi nghe thấy cả lời mà thầy Shugart thêm vào: “Con muốn ăn kem, ôi, đưa trả con cây kem đi; cây kem mà mẹ hứa cho co-on đâu rồi?”

Thật không ngờ, mặc dù tôi đã chọn vĩ cầm cho Lulu, nhưng không thể chối cãi được rằng Lulu có sự lôi cuốn tự nhiên với cây đàn đó. Tuy vậy, mọi người không ngớt kinh ngạc về phong cách tự nhiên khi Lulu chơi vĩ cầm, và thực sự thì con bé có khả năng cảm thụ âm nhạc tốt làm sao. Theo lời kể của thầy Shugart thì Lulu luôn tỏa sáng, và các bậc phụ huynh khác luôn hỏi có phải gen âm nhạc di truyền ở gia đình chúng tôi, và Lulu được chờ đợi trở thành một nghệ sỹ chơi vĩ cầm chuyên nghiệp. Họ không hình dung được về những buổi tập luyện “đẫm máu” ở nhà, nơi tôi và Lulu đấu với nhau như loài thú hoang - Hổ đấu với Lợn rừng - và nó chống lại được bao nhiêu tôi tấn công lại chừng đó.

Chủ nhật là một ngày điển hình trong tuần, chúng tôi mất cả buổi sáng ở trường âm nhạc Neighborhood Music School nơi tràn ngập năng lượng và âm thanh của khoảng hai mươi nhạc cụ khác nhau. Lulu không chỉ luyện tập với thầy Shugart; sau đó con bé còn phải tới thẳng lớp học nhóm Suzuki, để tham gia buổi tập cho cả vĩ cầm và dương cầm cùng Sophia. (Chúng tôi cũng không bỏ buổi tập dương cầm của Lulu vào các ngày thứ Sáu).

Trở về nhà, bất chấp buổi tập ba giờ đồng hồ vừa trải qua, tôi thường cố gắng lẻn vào buổi tập luyện nâng cao bổ sung - không có gì tốt hơn việc cố gắng chiếm lợi thế vào tuần tiếp theo! Ban đêm, khi Lulu đã ngủ, tôi đọc các chuyên khảo về kỹ thuật chơi vĩ cầm và nghe CD của Isaac Stern, Itzhak Perlman, hay Midori, gắng sức tìm hiểu xem họ làm cái gì để chơi hay như vậy.

Tôi thừa nhận rằng lịch học này nghe có vẻ khá khắc nghiệt. Nhưng tôi cảm thấy mình đang chạy đua với thời gian. Trẻ em ở Trung Quốc luyện tập tới mười tiếng mỗi ngày. Sarah Chang (**) đã thử giọng cho Zubin Mehta (***) ở Dàn nhạc giao hưởng New York Philharmonic (****)  khi mới có tám tuổi. Hằng năm vẫn có vài gương mặt ở tuổi lên bảy từ Latvia hay Croatia giành thắng lợi trong cuộc thi quốc tế biểu diễn Concerto cho vĩ cầm của Tchaikovsky vốn vô cùng khó khăn, khắc nghiệt, mà tôi không thể đợi thêm nữa để Lulu giành được nó.

Hơn nữa, tôi lại có một đức ông chồng Mỹ luôn tin chắc rằng tuổi thơ là để vui chơi. Jed luôn muốn chơi trượt ván với các con hay tới sân golf mini với chúng, hoặc là tệ hại nhất là đưa chúng tới công viên nước xa mù với những đường trượt nguy hiểm. Việc tôi thích làm nhất với các con là đọc cho chúng nghe; tôi và Jed làm điều này mỗi tối, và đó thường là thời khắc vui thích nhất trong ngày của cả nhà.

Dưới mắt tôi, chơi vĩ cầm thực sự khó khăn, khó hơn nhiều so với học chơi dương cầm. Đầu tiên là vấn đề cầm cái gì như thế nào, điều bạn sẽ không gặp khi học dương cầm. Trái với những gì một người bình thường có thể nghĩ, vĩ cầm không chơi được bằng tay trái; nó chỉ có thể được tiếp cận theo một cách. Theo giáo viên dạy vĩ cầm nổi tiếng Carl Flesch (*****)  trong cuốn The Art of Violin Playing (Nghệ thuật chơi vĩ cầm), thì cây đàn phải được “đặt tì trên xương đòn” và “giữ tư thế này bằng hàm dưới bên trái,” để tay trái tự do di chuyển xung quanh.

Nếu bạn nghĩ việc giữ được thứ gì đó ở vị trí giữa xương đòn và hàm dưới bên trái thật là khó chịu, thì bạn đúng rồi đấy. Thêm nữa bạn phải giữ cho cằm cứng đơ và những cái kẹp bằng kim loại đâm vào cổ bạn, kết quả là bạn sẽ có một “vết chai vĩ cầm” sưng vù, đỏ tấy ở ngay dưới cằm mà hầu hết những người chơi vĩ cầm đều có, và thậm chí nó còn được xem như là một dấu hiệu danh dự nữa kia.

Rồi đến “âm điệu” - có nghĩa là bạn chơi đúng đến đâu - đây là một lý do khiến tôi nghĩ chơi vĩ cầm khó hơn chơi dương cầm, chí ít là với những người bắt đầu. Với dương cầm, bạn chỉ gõ vào một phím và bạn biết nốt nào bạn đang chơi là xong. Với vĩ cầm, bạn phải đặt ngón tay đúng vào phía bên phải trên cần đàn - nếu bạn xê xích 1/10 centimet thôi, bạn sẽ chẳng chơi được đúng điệu nữa. Mặc dù vĩ cầm chỉ có bốn dây, nhưng nó có thể đưa ra tới 53 nốt khác nhau đo bằng độ lớn của nửa cung - và còn vô vàn sắc thái âm thanh được tạo ra bằng sử dụng các dây khác nhau và kỹ thuật điều khiển cây vĩ. Người ta thường nói rằng vĩ cầm có thể nắm bắt được mọi cảm xúc, và đó chính là nhạc cụ gần gũi nhất với tiếng nói của con người.

Một điểm chung giữa dương cầm và vĩ cầm - giữa chúng với nhau cũng như với nhiều môn thể thao khác - đó là bạn không thể chơi hay đến mức thăng hoa nếu bạn không thật sự thoải mái. Bạn không thể có được một cú giao bóng chết người khi chơi quần vợt hoặc ném bóng chày thật xa nếu bạn không được thả lỏng tay; bạn cũng không thể đưa ra được những âm thanh ngọt ngào khi chơi vĩ cầm nếu bạn cầm cây vĩ quá chặt hoặc xiết chặt vào dây - động tác này chính là nguyên nhân đưa đến những âm thanh rin rít ghê rợn. Thầy Shugart thường nói với Lulu, “Tưởng tượng rằng em là con búp bê nhồi bằng giẻ. Nhẹ nhõm và dễ chịu, và chẳng có lo lắng gì trên đời. Em hãy thả lỏng cánh tay của em đi, như không trọng lượng vậy… Hãy để cho lực hút làm mọi việc… Tốt rồi, Lulu, tốt lắm.”

Còn ở nhà, tôi hét lên: “THƯ GIÃN! Thầy Shugart nói là BÚP BÊ VẢI cơ mà!” Tôi luôn cố gắng hết sức để nhắc lại quan điểm của thầy Shugart, nhưng mọi thứ lại quá khó khăn với Lulu, bởi sự hiện diện thái quá của tôi khiến nó kích động và cáu điên.

Một lần, ở giữa chừng buổi luyện tập, Lulu hét lên, “Thôi đi, mẹ, thôi ngay đi.” “Lulu, mẹ có nói gì đâu,” tôi trả lời, “Mẹ chẳng nói lời nào cả.” “Ý nghĩ của mẹ đang quấy rầy con,” Lulu nói. “Con biết rõ là mẹ đang nghĩ gì.”

“Mẹ chẳng nghĩ ngợi gì hết,” tôi trả lời đầy tức tối. Thực sự thì tôi đang nghĩ là khuỷu tay phải của Lulu để quá cao, và động lực của nó sai toét cả, và nó cần phát triển tiết tấu tốt hơn nữa.

“Mẹ đừng suy nghĩ kiểu ấy nữa đi!” Lulu yêu cầu. “Con sẽ không chơi nữa nếu mẹ không chịu bỏ suy nghĩ trong đầu kiểu thế đi.”

Lulu luôn tìm cách khiêu khích tôi. Gây ra một cuộc tranh cãi là cách đơn giản để khỏi phải tập luyện. Hiểu rõ điều đó, nên tôi chẳng dễ “cắn câu”. Tôi bình tĩnh trả lời. “Được rồi. Con muốn mẹ làm thế nào bây giờ?” Để kiểm soát tốt được Lulu trong tình huống này thỉnh thoảng chỉ đơn giản là việc giúp xoa dịu tâm trạng cáu kỉnh của nó.

Lulu suy nghĩ về điều đó. “Mẹ, đặt tay lên mũi 5 giây đi.” Khoảnh khắc nghỉ ngơi may mắn. Tôi chấp thuận, và việc luyện tập lại bắt đầu. Đó là một trong những giây phút hòa hoãn êm đẹp của chúng tôi.

Tôi và Lulu có mối quan hệ vừa gắn bó khăng khít lại vừa đối nghịch nhau. Khi các cô con gái còn nhỏ, tôi giữ một file trên máy tính trong đó tôi ghi những cuộc đấu khẩu đáng chú ý. Đây là một cuộc trò chuyện giữa tôi và Lulu khi nó lên bảy:

Mẹ: Lulu, chúng ta là đôi bạn thân thiết một cách kỳ lạ.

Lulu: Đúng rồi - một cách kỳ lạ và khủng khiếp.

Mẹ: !!

Lulu: Chơi đi, vui đi (ôm chầm lấy Mẹ).

Mẹ: Mẹ sẽ ghi lại những điều con nói.

Lulu: Không, đừng làm thế! Nghe lại sẽ xấu hổ lắm!

Mẹ: Mẹ sẽ chép cả phần ôm ấp vào đây đấy.

Một kết quả tốt đẹp của việc dạy dỗ khắc nghiệt của tôi là Sophia và Lulu vô cùng thân thiết với nhau: hai đứa đồng tâm hiệp lực chống lại người mẹ độc đoán và điên cuồng của chúng. “Mẹ điên rồi,” tôi nghe chúng thì thầm với nhau, cười rúc rích. Nhưng tôi chẳng thèm quan tâm. Tôi không yếu đuối, giống như vài bậc cha mẹ phương Tây. Như tôi vẫn thường nói với các con: “Mục tiêu của mẹ khi làm mẹ là chuẩn bị cho các con trước tương lai chứ không phải là khiến cuộc đời các con giống như của mẹ.”

Một mùa xuân, giám đốc của Neighborhood Music School đề nghị Sophia và Lulu biểu diễn song tấu trong sự kiện gala đặc biệt chào mừng ca sỹ opera giọng nữ cao Jessye Norman, người thủ vai Aida trong vở nhạc kịch nổi tiếng của Verdi (******). Thật tình cờ, vở nhạc kịch yêu thích của cha tôi chính là Aida - tôi và Jed đã làm đám cưới trong âm thanh của Aida do Triumphal March biểu diễn - và tôi đã mời cha mẹ tôi từ California tới. Mặc những chiếc váy hợp nhau, các cô con gái của tôi biểu diễn bản xô-nát của Mozart cho vĩ cầm và dương cầm cung mi thứ.

Cá nhân tôi thì cho rằng bản nhạc này quá già dặn với chúng – việc thay đổi liên tiếp giữa hai loại đàn không quá nhiều, nghe không giống như một cuộc chuyện trò chút nào – nhưng chẳng ai để ý, và các cô gái đã chơi hết sức rộn rã. Sau đó, Jessye Norman nói với tôi, “Các con gái chị thật tài năng - chị quả là người may mắn”. Xét đến cùng, đó là vài khoảnh khắc - trong số những ngày đẹp nhất cuộc đời tôi.

(*) Antonín Leopold Dvořák (08/09/1841, Nelahozeves – 01/05/1904, Praha): Nhà soạn nhạc người Séc nổi tiếng thế giới. Đại diện cho dòng nhạc cổ điển lãng mạn của thế giới với các tác phẩm kinh điển về opera, giao hưởng thính phòng, đặc biệt là bản giao hưởng số 9 “Bản giao hưởng Thế giới mới - Novosvětská”.

(**) Sarah Chang (10/12/1980): Nghệ sỹ vĩ cầm người Mỹ gốc Hàn Quốc, trình diễn lần đầu tiên trước công chúng năm 1989 với Dàn nhạc giao hưởng Philadelphia và Hiệp hội Yêu nhạc New York.

(***) Zubin Mehta (29/4/1936): Người chỉ huy dàn nhạc người Ấn Độ, chuyên về nhạc cổ điển phương Tây.

(****) New York Philharmonic: Còn được gọi là Hiệp hội Yêu nhạc New York, là một dàn nhạc giao hưởng trực thuộc thành phố New York - Hoa Kỳ.

(*****) Carl Flesch (1873 - 1944) là nghệ sỹ đồng thời là giáo viên dạy vĩ cầm. Ông sinh ra ở Hungary, sau đó đã sinh sống ở nhiều nơi trên thế giới như: Áo, Pháp, Đức, Anh,....

(******) Giuseppe Verdi (1813 - 1910): Nhà soạn nhạc người Ý, xuất hiện vào cuối giai đoạn lãng mạn với các vở nhạc kịch nổi tiếng như: Rigoletto, Otello hay Aida.

AMY CHUA

Khúc chiến ca của mẹ hổ - Kỳ 10: Những dấu răng và bọt nước

TTO - Các ông bố bà mẹ Trung Quốc thường có thể xoay xở được với mọi điều mà các bậc phụ mẫu phương Tây không thể làm được.

Một lần, khi tôi còn nhỏ - mà có thể không chỉ một lần - khi tôi sấc sược tỏ ra vô lễ với mẹ, bố tôi đã giận dữ gọi tôi là “đồ rác rưởi” bằng phương ngữ Phúc Kiến của chúng tôi. Điều này có tác động thật kỳ diệu. Tôi cảm thấy vô cùng xấu hổ về những điều mình đã làm. Nhưng điều này không hề động chạm gì đến lòng tự trọng của tôi hay bất cứ thứ gì tương tự như thế. Tôi biết chính xác bố tôi đã đánh giá cao tôi như thế nào. Thực sự tôi không hề nghĩ mình là thứ vô tích sự hay cảm thấy mình giống như một thứ rác rưởi.

Khi đã làm mẹ, có một lần tôi cũng làm điều ấy với Sophia, tôi gọi con là rác rưởi bằng tiếng Anh khi nó cư xử hỗn láo với tôi. Việc này xảy ra trong một bữa tiệc, và ngay lập tức tôi bị tẩy chay. Một vị khách tên là Marchy vô cùng khó chịu, cô ấy phát khóc lên và bỏ về sớm. Chủ nhà - cô bạn Susan của tôi - đã cố gắng thanh minh thay cho tôi với những vị khách còn lại.

“Trời ơi, có chút hiểu lầm ở đây. Amy chỉ nói bóng gió thế thôi - phải không nào Amy? Chị không thực lòng coi Sophia là ‘rác rưởi’.”

“À, vâng, đúng thế. Nhưng nó đúng ở trong ngữ cảnh đó,” tôi cố gắng giải thích. “Người Trung Quốc nhập cư chúng tôi thường nói vậy.”

“Nhưng chị đâu phải là người Trung Quốc nhập cư,” ai đó nhắc nhở tôi.“Đúng thế,” tôi thừa nhận. “Dĩ nhiên là không phải lúc nào cũng vậy.”

Thực ra tôi chỉ cố gắng giữ hòa khí. Nhưng, việc này có hiệu quả tốt với Sophia.

Thực tế là các bậc phụ mẫu Trung Quốc có thể làm những điều dường như là không tưởng đối với người phương Tây - thậm chí cả những hành động có thể đem ra kiện tụng theo pháp luật được. Những người mẹ Trung Quốc có thể nói với các con gái của mình rằng, “Này đồ béo ị kia - giảm cân ngay đi.” Ngược lại, các bậc cha mẹ phương Tây lại phải lòng vòng khi nói về vấn đề đó, bằng cách nói về “sức khỏe” và chẳng bao giờ dám đụng chạm đến các từ bắt đầu bằng chữ “b” ấy.

Và kết quả là con cái họ vẫn phải dùng đến liệu pháp tâm lý để điều trị việc ăn uống bừa bãi và chán ghét bản thân mình. (Có lần tôi cũng nghe thấy một ông bố phương Tây chúc mừng cô con gái đã trưởng thành của mình bằng việc bảo rằng cô ấy “xinh đẹp và giỏi giang không ngờ”. Sau đó, cô gái nói với tôi rằng điều ấy khiến cô ấy cảm thấy như mình là một thứ bỏ đi vậy). Người Trung Quốc có thể thẳng thừng ra lệnh cho con cái trong khi các ông bố bà mẹ phương Tây chỉ có thể yêu cầu con cái cố gắng hết sức mình.

Là người Trung Quốc, cha mẹ có thể nói, “Đồ lười biếng. Tất cả bạn bè trong lớp đều đã tiến bộ vượt con rồi.” Ngược lại, các bậc cha mẹ phương Tây phải đấu tranh với những cảm xúc trái ngược của chính mình về thành tích, và cố gắng thuyết phục bản thân rằng họ chẳng hề thất vọng về việc con cái mình đã bị loại ra sao.

Tôi đã suy nghĩ rất lung trong thời gian dài về việc các ông bố bà mẹ Trung Quốc có thể thoát khỏi những điều họ làm thế nào. Tôi nghĩ có ba khác biệt lớn về hệ tư tưởng giữa các bậc cha mẹ Trung Quốc và phương Tây.

Thứ nhất, tôi thấy rằng các bậc phụ mẫu phương Tây lo lắng thái quá về lòng tự trọng của con cái họ. Họ lo về việc con cái họ sẽ cảm thấy thế nào nếu chúng thất bại trong việc gì đó, và họ luôn luôn cố gắng cam đoan với con cái rằng chúng giỏi giang ra sao, cho dù kết quả của một bài kiểm tra hay một buổi biểu diễn có xoàng xĩnh đi nữa. Nói cách khác, các ông bố bà mẹ phương Tây luôn lo lắng về mặt tinh thần của con cái mình. Còn các bậc phụ mẫu Trung Quốc thì không. Họ coi trọng sức mạnh, chứ không phải sự yếu đuối, và kết quả là họ cư xử khác hẳn.

Ví dụ, nếu một đứa trẻ về nhà với một bài kiểm tra được điểm A trừ (-), một đấng phụ mẫu phương Tây rất có thể sẽ hết lời khen ngợi nó. Còn bà mẹ Trung Quốc sẽ há hốc miệng ra đầy kinh hãi và hỏi xem sai ở chỗ nào. Nếu đứa trẻ được điểm B, vài bậc cha mẹ phương Tây vẫn có thể khen ngợi. Một vài bậc phụ mẫu phương Tây sẽ bắt nó ngồi xuống và trách cứ con, nhưng họ sẽ cẩn trọng để không khiến đứa trẻ cảm thấy bất bình hay sợ hãi, và họ sẽ không mắng con cái là “ngu xuẩn”, “vô tích sự”, hay gọi nó là “mối nhục”.

Nói một cách kín đáo, các bậc cha mẹ phương Tây có thể lo lắng rằng con cái họ không thực hiện tốt bài kiểm tra hoặc không có năng khiếu về môn đó hay là có gì đó không ổn trong việc giảng dạy và ở môi trường giáo dục của trường. Nếu điểm số của con cái không tăng, việc cuối cùng họ có thể làm là thu xếp một cuộc gặp gỡ với hiệu trưởng để bày tỏ mối nghi ngại về cách dạy môn học đó, hoặc nghi ngờ năng lực của giáo viên.

Nếu một đứa trẻ Trung Quốc bị điểm B - điều này chẳng bao giờ xảy ra - thì việc đầu tiên sẽ là nổ bùng một cơn giận dữ với gào la thét lác, vò tóc bứt tai. Sau đó, người mẹ Trung Quốc điên cuồng sẽ đưa ra cả tá mà có thể tới cả trăm bài kiểm tra luyện tập, và làm chúng cùng với con cái mình đến chừng nào nó đạt được điểm A mới thôi. Các ông bố bà mẹ Trung Quốc thường đòi hỏi điểm số hoàn hảo vì họ tin rằng con mình có thể đạt được chúng. Nếu con cái họ không đạt được điều kỳ vọng ấy, các bậc cha mẹ người Trung Quốc cho rằng chỉ có một lý do vì đứa trẻ đã không chăm chỉ đúng mức.

Đó là lý do tại sao giải pháp cho những điểm số không đạt yêu cầu luôn là mắng mỏ tới nơi, trừng phạt, và hạ nhục con cái. Các bậc cha mẹ người Trung Quốc tin rằng con cái mình sẽ đủ sức chịu đựng nỗi hổ thẹn và từ đó mà tiến bộ hơn. (Và khi một đứa trẻ Trung Quốc làm được điều gì đó giỏi giang, chúng sẽ nhận được đầy ắp những khen ngợi không tiếc lời của cha mẹ khi ở nhà).

Thứ hai, các ông bố bà mẹ Trung Quốc tin rằng con cái mang ơn họ về tất thảy. Lý do của điều này chẳng mấy rõ ràng, nhưng chắc chắn là một sự kết hợp giữa lòng hiếu thảo của Đạo Khổng với thực tế là các bậc cha mẹ đã hy sinh và làm rất nhiều điều cho con cái mình. (Và thực tế là các bà mẹ Trung Quốc nằm gai nếm mật, bỏ ra hàng giờ đồng hồ dài dặc mệt nhoài đích thân kèm cặp, dạy dỗ, khảo bài, và kiểm tra con cái). Dù gì đi nữa, cần hiểu rằng trẻ em Trung Quốc phải khôn lớn để trả ơn bố mẹ bằng việc vâng lời và khiến họ tự hào.

Ngược lại, tôi không nghĩ người phương Tây có cùng quan điểm về món nợ trường kỳ của con cái với bố mẹ như vậy. Jed có quan điểm hoàn toàn trái ngược với tôi, “Trẻ con đâu có chọn bố mẹ cho mình,” có lần Jed nói với tôi. “Chúng thậm chí còn chẳng được lựa chọn là có ra đời hay không nữa kia. Chính các bậc cha mẹ đã khiến chúng ra đời, vì vậy họ phải có trách nhiệm nuôi nấng chúng chứ. Trẻ con chẳng nợ nần gì bố mẹ cả. Các ông bố bà mẹ có bổn phận phải lo cho con cái của mình.” Quan niệm kiểu này biến tôi thành một thứ rất tệ hại trong mắt các bậc phụ mẫu phương Tây.

Thứ ba, các bậc cha mẹ Trung Quốc tin rằng họ biết rõ cái gì là tốt nhất cho con cái mình, vì vậy họ chẳng thèm đếm xỉa đến mong muốn và sở thích của chính bọn trẻ. Đó là lý do tại sao các cô con gái người Trung Quốc không thể có bạn trai ở trường trung học, và tại sao trẻ em Trung Quốc không được phép ngủ qua đêm ở trại hè. Đó cũng là lý do tại sao không một đứa trẻ Trung Quốc nào dám nói với mẹ chúng rằng, “Con đóng một vai trong vở kịch ở trường! Con là Villager Thứ Sáu. Con phải ở lại trường để diễn tập hàng ngày từ 3 giờ đến 7 giờ, và con cũng phải đi vào các cuối tuần nữa.” Cầu Chúa cứu giúp cho bất kỳ đứa trẻ Trung Quốc nào cố gắng làm điều này.

Xin đừng hiểu lầm tôi: Điều đó không có nghĩa là các bậc phụ mẫu Trung Quốc không quan tâm đến con cái họ. Mà ngược lại hoàn toàn. Họ sẵn sàng từ bỏ tất cả mọi thứ vì con cái mình. Đây chỉ là một kiểu dạy dỗ con cái hoàn toàn khác biệt mà thôi. Tôi suy nghĩ về vấn đề này như người Trung Quốc, nhưng tôi biết rất nhiều bậc cha mẹ không phải là người Trung Quốc – thường là người Hàn Quốc, Ấn Độ, hoặc Pakistan – cũng có tư tưởng giống như vậy, vì vậy có thể đó là một vấn đề của người nhập cư. Hoặc có thể là sự kết hợp giữa người nhập cư với vài nền văn hóa khác.

Jed lại được nuôi dạy theo một kiểu rất khác. Cả bố lẫn mẹ Jed đều không phải người nhập cư. Sy và Florence cùng sinh ra và lớn lên ở gần Scranton, Pennsylvania, trong một gia đình Do Thái chính thống nghiêm khắc. Cả hai đều mất mẹ từ khi còn nhỏ, đều có tuổi thơ đau buồn và không mấy dễ chịu. Sau khi lấy nhau, họ lập tức rời khỏi Pennsylvania ngay khi có thể, cuối cùng đã ổn định cuộc sống ở Washington - Jed và các anh trai chị gái đều lớn lên ở đây. Khi làm cha mẹ, Sy và Florence quyết định sẽ cho con cái không gian riêng và được tự do, thứ mà họ không có được khi còn nhỏ. Họ tin tưởng vào lựa chọn cá nhân và giá trị của độc lập, sáng tạo cũng như những đòi hỏi về quyền hạn trong một chừng mực nào đó.

Đó là một thế giới khác hẳn với thế giới của cha mẹ tôi. Bố mẹ Jed cho phép anh lựa chọn việc anh muốn hay không muốn chơi vĩ cầm (anh ấy đã từ chối và giờ thì hối hận) và coi anh ấy như một người trưởng thành có quan điểm riêng. Cha mẹ tôi không bao giờ cho tôi bất kỳ lựa chọn nào, và không bao giờ hỏi ý kiến tôi về bất cứ điều gì. Hàng năm, bố mẹ Jed để cho anh được vui chơi suốt cả mùa hè với anh trai và chị gái ở một ngôi nhà thuộc vùng thôn quê được gọi là Crystal Lake (Hồ Pha lê); Jed nói rằng đó là quãng thời gian tuyệt vời nhất trong cuộc đời mình, và chúng tôi cố gắng đưa Sophia và Lulu tới Hồ Pha lê khi nào có thể.

Trái lại, tôi lại phải mang theo máy tính đã được lập trình - tôi ghét mùa hè. (Katrin cũng vậy. Đó là cô em gái kém tôi bảy tuổi và là bạn tâm giao của tôi, rất giỏi lập trình máy tính, đã phải ngấu nghiến hết các loại sách về ngữ pháp và tự học các mẫu câu để giết thời gian). Bố mẹ Jed có khiếu thẩm mỹ tốt và tài nghệ riêng. Còn cha mẹ tôi thì không. Bố mẹ Jed chi trả một phần chứ không phải là tất cả chi phí học tập của anh ấy. Còn cha mẹ tôi thì luôn chi trả tất cả, nhưng họ luôn trông đợi được chăm sóc, đối xử kính trọng và tận tâm từ con cái khi họ già cả. Bố mẹ Jed thì, dĩ nhiên, chẳng bao giờ có niềm hy vọng đó cả.

Bố mẹ Jed thường đi nghỉ mà không đem con cái cùng đi. Họ đi du lịch cùng với bạn bè tới những nơi đầy nguy hiểm kiểu như Guatemala (nơi đầy rẫy những kẻ bắt cóc tống tiền), Zimbabwe (nơi người ta vẫn còn săn bắt hái lượm), hay Borobudur, hoặc Indonesia (nơi họ đã nghe được gamelan). Cha mẹ tôi không bao giờ đi nghỉ mà không có con cái cùng đi, điều đó có nghĩa là chúng tôi nghỉ ở trong những nhà nghỉ rẻ tiền. Thêm nữa, từng lớn lên ở các nước đang phát triển, bố mẹ tôi không bao giờ đến Guatemala, Zimbabwe, hay Borobudur dù thậm chí nếu có ai đó đề nghị chi trả cho họ; thay vì đó họ tới các nước châu Âu, nơi được các Chính phủ bảo hộ.

Mặc dù tôi và Jed không bàn bạc dứt khoát về việc này, nhưng về cơ bản chúng tôi duy trì cách nuôi dạy con cái của người Trung Quốc trong gia đình. Có một vài lý do về chuyện này. Thứ nhất, giống như nhiều bà mẹ khác, chủ yếu là tôi thực hiện công việc dạy dỗ con cái, điều này khiến cho cách dạy dỗ của tôi chiếm ưu thế hơn. Dù tôi và Jed có chung nghề nghiệp và tôi cũng bận chẳng kém gì anh ấy ở Yale, nhưng tôi mới là người phải đôn đốc các con làm bài tập về nhà, luyện tiếng mẹ đẻ và tập tất thảy các bản nhạc cho cả dương cầm lẫn vĩ cầm.

Thứ hai, ngoại trừ quan điểm của tôi, Jed ủng hộ việc nuôi dạy con cái nghiêm khắc. Anh ấy thường phàn nàn về những gia đình mà các ông bố bà mẹ không bao giờ nói “không” với con cái - hoặc là tệ hơn, nói “không” nhưng lại buộc chúng phải tuân theo. Nhưng khi Jed rất giỏi việc nói “không” với hai cô con gái, anh ấy lại chẳng hề kiên quyết với chúng. Anh ấy chẳng bao giờ ép buộc những việc như chơi đàn với các con nếu chúng đã từ chối. Anh ấy chẳng hề biết lựa chọn nào là đúng đắn cho các con. Và khi đó, tôi xuất hiện.

Nhưng chắc chắn điều quan trọng nhất, chúng tôi bị gắn với “phương thức” Trung Quốc này bởi vì những kết quả đến sớm tới mức khó có thể chối cãi. Các bậc phụ mẫu khác hỏi han liên tục về bí mật của chúng tôi. Sophia và Lulu là những đứa trẻ gương mẫu. Ở chốn đông người, chúng rất lễ phép, biết quan tâm, biết việc, và nói năng đâu ra đấy. Chúng là những học sinh hạng A, và Sophia vượt xa các bạn cùng lớp đến hai năm về môn toán. Chúng cũng nói trôi chảy tiếng Quan thoại. Và tất cả mọi người đều kinh ngạc trước khả năng chơi nhạc cổ điển của chúng. Nói một cách ngắn gọn, chúng giống hệt một hình mẫu trẻ em Trung Quốc.

Nhưng cũng không hoàn toàn vậy. Lần đầu tiên chúng tôi cùng các con về Trung Quốc năm 1999. Sophia và Lulu đều tóc nâu, mắt nâu, và chẳng mang một nét đặc trưng châu Á nào; nhưng chúng đều nói tiếng Trung. Sophia ăn được tất cả các món lục phủ ngũ tạng của tất cả các loại sinh vật - chân vịt, tai lợn, ốc biển - một trong những đặc điểm nhận dạng người Trung Quốc bị chỉ trích ở khắp nơi trên thế giới.

Ở tất cả mọi nơi chúng tôi đến trên đất Trung Quốc, thậm chí cả thành phố quốc tế Thượng Hải, các con gái tôi đều thu hút được sự hiếu kỳ của đám đông người địa phương, họ nhìn chúng chằm chằm, cười rúc rích, và chỉ trỏ vào “hai con bé người nước ngoài nói tiếng Trung Quốc”. Ở Trung tâm Chăn nuôi Gấu trúc Chengdu (Chengdu Panda Breeding Center) tại tỉnh Tứ Xuyên, trong khi chúng tôi chụp ảnh bọn gấu trúc mũm mĩm mới sinh – hồng hào, co rúm, những sinh vật như ấu trùng thật hiếm khi sống sót – thì những khách du lịch người Trung Quốc chụp ảnh Sophia và Lulu.

Vài tháng sau, khi đã trở lại New Haven, nhân một lần tôi đang chỉ dẫn cho Sophia như cách một người Trung Quốc thường làm, nó ngắt lời tôi: “Mẹ ơi – con đâu phải người Trung Quốc.”

“Có chứ, con là người Trung Quốc mà.”

“Không đâu mẹ ơi – mẹ là người duy nhất nghĩ như thế đấy. Chẳng ai ở Trung Quốc nghĩ con là người Trung Quốc. Mà cũng chẳng ai ở Mỹ coi con là người Trung Quốc luôn.”

Điều này khiến tôi lo lắng vô cùng, nhưng cuối cùng tôi nói với con: “À, tất cả đều nhầm đấy con ạ. Con là người Trung Quốc.”

Sophia có cơ hội tham gia biểu diễn trong một sự kiện âm nhạc lớn đầu tiên năm 2003 khi chiến thắng trong Cuộc thi Concerto ở New Haven dành cho tuổi lên 10, và giành được quyền biểu diễn độc tấu dương cầm cùng dàn nhạc trẻ New Haven tại Battell Chapel của đại học Yale. Tôi sung sướng phát điên. Tôi viết một bài về Sophia đăng trên tờ báo địa phương, và sau đó cắt bài báo đóng khung treo lên. Tôi mời hơn một trăm người tới dự buổi hòa nhạc và tổ chức một bữa tiệc hoành tráng. Tôi mua cho Sophia chiếc váy dài đầu tiên trong đời và đôi giày mới. Ông bà nội ngoại đều đến cả; trước ngày biểu diễn, mẹ tôi vào bếp làm cả trăm chiếc há cảo, còn Florence thì làm tới 10 pounds cá hồi muối.

Trong khi đó, ở “mặt trận” luyện tập, chúng tôi bắt đầu tăng tốc. Sophia sẽ biểu diễn bản Rondo cho đàn dương cầm và dàn nhạc ở cung Rê trưởng, một trong những bản nhạc nâng cao nhất với người soạn nhạc. Mozart lúc nào cũng khó nhằn. Âm nhạc của ông nổi tiếng là sinh động, khác thường, sôi nổi, và không phải ráng sức - toàn những từ gieo nỗi kinh hoàng cho hầu hết nhạc sỹ.

Điều này chứng tỏ một điều là chỉ có những người rất trẻ hoặc đã già mới có thể chơi nhạc Mozart tốt được: những người rất trẻ bởi vì họ chẳng cần biết gì cả, còn là người già bởi vì họ chẳng cần cố gắng để gây ấn tượng với ai làm gì nữa. Bản Rondo mà Sophia sẽ chơi là thứ âm nhạc Mozart kinh điển. Thầy giáo của Sophia, Michelle, nói với nó rằng, “Khi em chơi những đoạn Rulat và các chỗ láy, hãy nghĩ đến rượu champagne hoặc nước xô-đa của Ý, tất cả bọt nước đều sủi tăm hết trên bề mặt.”

Sophia đủ sức đối mặt với bất kỳ thử thách nào. Con bé sáng dạ lạ lùng, với những ngón tay mềm dẻo nhưng linh hoạt. Nhưng, hơn hết thảy, nó luôn nghe mọi điều tôi nói.

Khi đó, tôi trở thành một sỹ quan huấn luyện. Tôi phân nhỏ bản Rando, khi thì theo các đoạn, khi thì theo mục đích. Chúng tôi mất một giờ chỉ tập trung vào phát âm rõ ràng (làm rõ các nốt), rồi đến nhịp độ (với máy nhịp), tiếp đó là cường độ (ồn ào, êm dịu, crescendo/mạnh dần, decrescendo/nhẹ dần), rồi đến phân nhịp (định hướng các dòng nhạc), vân vân và vân vân. Hàng tuần trời, chúng tôi tập luyện tới tối khuya mỗi ngày. Tôi không tiếc những lời gắt gỏng, và thậm chí còn trở nên thô bạo khi đôi mắt Sophia mọng nước.

Cuối cùng ngày vĩ đại cũng đến, tôi đột nhiên đờ đẫn hết cả người; tôi không thể nào điều khiển được bản thân mình nữa. Nhưng Sophia lại có vẻ hứng khởi. Ở Battell Chapel, khi Sophia bước ra sân khấu cúi chào để biểu diễn bản độc tấu, con bé nở một nụ cười rạng rỡ, và tôi chỉ có thể nói là nó đang hạnh phúc. Khi Sophia biểu diễn bản nhạc - dưới vòm lá sẫm của cây sồi cổ thụ, trông nó thật nhỏ bé và can đảm bên cây đàn - trái tim tôi thắt lại bởi một cơn đau không cơn cớ.

AMY CHUA

Khúc chiến ca của mẹ hổ - Kỳ 11: Chú lừa trắng bé bỏng

TTO - Đây là một câu chuyện ủng hộ sự ép buộc theo kiểu của người Trung Quốc. Lulu khi ấy khoảng lên bảy, vẫn đang chơi cả hai loại nhạc cụ và đang tập chơi dương cầm bản nhạc “Chú lừa trắng bé bỏng” của nhà soạn nhạc người Pháp Jacques Ibert (*).

Bản nhạc này rất nhẹ nhàng dễ nghe - bạn có thể tưởng tượng ra một con lừa trắng bé bỏng đi nước kiệu vòng quanh xứ xở cùng với ông chủ của mình – nhưng nó thật khó vô cùng đối với những người chơi nhỏ tuổi bởi vì hai tay phải chơi theo các nhịp điệu hoàn toàn khác nhau.

Lulu không tài nào làm nổi. Chúng tôi tập không ngừng nghỉ trong suốt một tuần trời, tách ra luyện từng tay một, hết lần này đến lần khác. Nhưng cứ đến khi nào chúng tôi cố gắng luyện chơi cả hai tay một lúc, thì tay này lại không thể hòa nhập với tay kia, và mọi thứ lại rời rạc hết cả. Cuối cùng, trước ngày trả bài, Lulu giận dữ bảo rằng nó chịu thua và dậm chân bình bịch.

“Quay trở lại tập đàn ngay”. Tôi ra lệnh.

“Mẹ không bắt con tập được đâu”.

“Ôi trời, mẹ sẽ bắt con tập ngay đấy.”

Quay lại cây đàn, Lulu trả đũa tôi. Nó đấm vào phím đàn, đập lung tung, rồi đá. Nó giật bản nhạc và xé tan ra thành nhiều mảnh. Tôi kiên nhẫn dán lại bản nhạc và để vào túi nhựa bảo vệ để không bao giờ bị xé vụn lần nữa. Rồi tôi lôi ngôi nhà búp bê của Lulu ra ô tô và nói với nó là tôi sẽ tặng cho Đội Cứu tế, từng chiếc từng chiếc một nếu nó không chơi được bản “Chú lừa trắng bé bỏng” hoàn hảo vào ngày hôm sau. Lúc Lulu bảo, “Con tưởng là mẹ sẽ đi đến Đội quân cứu tế cơ mà, tại sao mẹ vẫn ở đây?” Tôi dọa Lulu là sẽ không cho nó ăn trưa cũng như ăn tối, cũng chẳng có quà Giáng sinh hay nhân dịp Hanukkah nào hết, không có cả tiệc mừng sinh nhật trong vòng hai, ba và cả đến bốn năm nữa kia. Khi Lulu vẫn chơi sai, tôi nói với con bé rằng nó đang cố tình khiến bản thân trở thành kẻ điên loạn, vì trong sâu thẳm con bé rất sợ hãi là mình không thể làm được điều đó. Tôi bảo nó đừng có lười biếng nữa, bỏ qua thói hèn nhát đi, không được chỉ biết có rong chơi, và tỏ ra đáng thương nữa.

Jed kéo tôi qua một bên. Anh ấy bảo tôi đừng có sỉ nhục Lulu nữa - tôi có làm như thế bao giờ đâu, tôi chỉ thúc giục con bé thôi đấy chứ - và rằng anh ấy nghĩ là đe dọa Lulu như vậy chẳng đem lại ích lợi gì. Anh ấy cũng nói, có thể Lulu thật sự không thể thực hiện được kỹ thuật đó - có lẽ con bé không có được sự phối hợp này - tôi có cân nhắc đến khả năng này không?

Tôi kết tội Jed: “Anh đã không tin tưởng vào con chút nào.”

“Vớ vẩn thật. Đương nhiên là anh tin tưởng ở con chứ.” Jed nói đầy khinh thị.

“Ở cùng tuổi đấy, Sophia đã có thể chơi bản nhạc này rồi.”

“Nhưng Lulu và Sophia hoàn toàn khác nhau.” Jed nhắc tôi.

“Ồ không, không phải thế,” tôi nói, đưa mắt nhìn quanh. “Mỗi người đều có phẩm chất nào đó của riêng mình.” Tôi nhại lại đầy châm biếm. “Thậm chí cả những kẻ thất bại cũng có phẩm riêng của họ. Không phải lo lắng đâu, anh không phải động tay vào việc này. Em sẽ làm được miễn là nó chịu tập, và em rất vui lòng trở thành người bị ghét bỏ. Còn anh có thể được yêu quý vì luôn cho chúng ăn bánh ngọt và dẫn chúng đi chơi trò Yankees.”

Tôi xắn tay áo lên và quay trở lại chỗ Lulu. Tôi sử dụng mọi vũ khí và chiến thuật nghĩ ra được. Chúng tôi tập một mạch qua bữa tối tới tận đêm, và tôi không cho Lulu rời khỏi chỗ, không uống nước, và thậm chí không cả vào nhà vệ sinh. Ngôi nhà trở thành bãi chiến trường, và tôi lạc giọng gào thét, nhưng dường như vẫn chẳng có chút tiến bộ nào, và thậm chí tôi bắt đầu hoài nghi.

Rồi, hoàn toàn bất ngờ, Lulu chơi được. Hai tay của nó đột nhiên lại phối hợp được cùng nhau – tay trái và tay phải chơi đúng được nhịp điệu của mình không hề vấp váp – đúng như nó phải là như thế.

Lulu cũng thấy điều đó ngay lúc tôi cảm nhận được. Tôi nín thở. Con bé rụt rè thử lại lần nữa. Rồi nó chơi tự tin hơn và nhanh hơn, và chơi được đúng giai điệu đó. Một lát sau, Lulu rạng rỡ mỉm cười: “Mẹ ơi, mẹ thấy không – thật là dễ dàng!” Sau đó, Lulu muốn chơi đi chơi lại bản nhạc đó và chẳng rời cây đàn. Đêm đó, Lulu ngủ với tôi, chúng tôi nằm sát và ôm chặt lấy nhau, và còn tán dương nhau nữa. Khi Lulu biểu diễn bản nhạc “Chú lừa trắng bé bỏng” trong buổi biểu diễn sau đó vài tuần, cha mẹ tôi đến gần tôi và nói rằng, “Thật là một bản nhạc tuyệt vời cho Lulu – rất can trường, giống như Lulu vậy.”

Thậm chí, Jed còn khen ngợi tôi vì vụ này nữa. Các bậc cha mẹ phương Tây lo nghĩ rất nhiều về lòng tự trọng của con cái. Nhưng khi làm cha mẹ, một trong những điều tệ hại nhất bạn có thể làm với lòng tự trọng của con cái mình là để mặc cho chúng đầu hàng. Nói một cách hài hước thì không gì tốt hơn để xây dựng lòng tin là luyện tập những gì trong khả năng của bạn trong khi bạn nghĩ là mình không thể.

Tất cả những cuốn sách mới mẻ đang có hiện nay đều miêu tả các bà mẹ châu Á như những người đầy mưu mô, tàn nhẫn, vắt kiệt sức người, hoàn toàn dửng dưng trước sở thích thật sự của con cái mình. Về phía họ, nhiều người Trung Quốc âm thầm tin tưởng rằng họ quan tâm đến con cái nhiều hơn và sẵn sàng hy sinh cho chúng nhiều hơn so với người phương Tây – những người dường như chấp nhận hoàn toàn việc để mặc cho con cái trở thành hư hỏng. Tôi nghĩ có một sự hiểu nhầm giữa hai bên. Tất cả các bậc cha mẹ bình thường đều muốn làm những điều tốt đẹp nhất cho con cái của mình. Người Trung Quốc chỉ có quan điểm khác biệt về cách thực hiện mà thôi.

Các bậc cha mẹ phương Tây cố gắng tôn trọng sở thích cá nhân của con cái, khuyến khích chúng theo đuổi niềm đam mê đích thực của mình, ủng hộ lựa chọn của chúng, và đem sự ủng hộ nhiệt tình vào môi trường thuận lợi nhất cho chúng. Ngược lại, người Trung Quốc tin rằng cách tốt nhất để bảo vệ con cái mình là chuẩn bị trước cho tương lai của chúng, để cho chúng thấy mình có khả năng gì, và trang bị cho chúng các kỹ năng, thói quen lao động, và sự tự tin mà không ai có thể tước đoạt được.

AMY CHUA

Khúc chiến ca của mẹ hổ - Kỳ cuối: Cadenza

TTO - Hôm nay TTO đăng kỳ cuối cùng trong phần trích cuốn sách "Khúc chiến ca của mẹ hổ" của Amy Chua. Phần trích đăng cuốn sách khép lại, song lại gợi mở ra nhiều suy ngẫm trong giáo dục con cái của mỗi gia đình. Cám ơn bạn đọc đã theo dõi và hẹn gạp lại bạn đọc trong các cuốn sách khác.

Lulu thở dài. Tôi đang lái xe đưa các con tới trường trong tâm trạng thật tồi tệ. Sophia vừa mới nhắc tôi là Lễ hội Trung cổ lớp sáu của nó đang tới gần, và chẳng có gì làm tôi ghét hơn tất cả những lễ hội với lại các đề tài mà các trường tư luôn bày ra.

Thay vì bắt bọn trẻ học hành từ sách vở, các trường tư lại suốt ngày gắng sức biến việc học hành thành trò vui, khiến các ông bố bà mẹ phải làm hết mọi việc.

Với đề tài Hộ chiếu Vòng quanh Thế giới của Lulu, tôi đã chuẩn bị một món ăn của người Ecuado (thịt gà hầm bốn tiếng đồng hồ trong nồi đất, dùng với chuối chiên), đựng trong một món đồ tạo tác của Ecuado (một con lạc đà không bướu của Bolivia; nhưng chẳng ai biết sự khác biệt này cả), và kiếm được một người gốc Ecuado cho Lulu phỏng vấn (một sinh viên đã tốt nghiệp mà tôi chiêu mộ được). Công việc của Lulu là làm “hộ chiếu” - một tờ giấy gập lại làm tư và được ghi là “Hộ chiếu” - trình bày về lễ hội ẩm thực quốc tế, mô tả các món ăn của một trăm quốc gia, mỗi món đã được các ông bố, bà mẹ chuẩn bị sẵn.

Nhưng thế vẫn chưa sánh được với Lễ hội Trung cổ, đánh dấu năm học thứ sáu. Theo đó, mỗi học sinh phải có một trang phục tự may thời trung cổ, bộ đồ không thể đi thuê lén lút ở đâu đó hoặc trông quá đắt tiền. Mỗi học sinh phải mang đến một món ăn thời trung cổ được nấu nướng đúng kiểu thời trung cổ. Cuối cùng, mỗi học sinh phải xây dựng một ngôi nhà thời trung cổ.

Vì vậy mà tôi mới quạu cọ như vậy vào sáng ngày hôm đó, cố gắng tính toán xem thuê kiến trúc sư nào – và làm thế nào để chắc rằng đó không phải là bố mẹ một học sinh nào đó – Lulu lại thở dài lần nữa, dài dằng dặc luôn.

“Bạn Maya của con thật là may mắn,” nó nói đầy thèm muốn, “Bạn ấy có rất nhiều vật nuôi. Hai con vẹt, một con chó, và cả một con cá vàng.”

Tôi chẳng trả lời. Tôi vẫn đang suy nghĩ về vấn đề của Sophia.

“Và hai con chuột lang.”

“Có thể vì thế nên bạn ấy vẫn chỉ đang tập vĩ cầm ở Quyển Một.” Tôi trả lời. “Vì bạn ấy bận rộn với việc chăm sóc thú cưng mà.”

“Ước gì con có một con.”

“Con có một con rồi đấy thôi.” Tôi ngắt lời. “Chiếc vĩ cầm chính là vật cưng của con đấy.”

Tôi chưa bao giờ là người thích động vật, và không có con vật nuôi nào khi còn nhỏ. Tôi chưa từng làm một cuộc khảo sát tỉ mỉ nghiêm túc, nhưng tôi đoán rằng đa phần những gia đình Trung Quốc nhập ở Mỹ đều không có thú nuôi. Các bậc cha mẹ Trung Quốc quá bận rộn với giám sát con cái chặt chẽ thay vì đầu tư vào việc nuôi thú cưng. Lại nữa, họ cũng thường chặt chẽ trong việc tiền bạc - cha tôi từng đi một đôi giày suốt tám năm trời - và như vậy thì việc nuôi một con vật nào đó quả là một điều xa xỉ. Cuối cùng, người Trung Quốc có quan điểm khác hẳn về động vật, đặc biệt là loài chó.

Trong khi ở phương Tây, chó từ lâu được coi là người bạn trung thành, thì ở Trung Quốc chúng là một món ăn thông dụng. Nói ra điều này có thể gây khó chịu cho mọi người vì có cảm giác như bôi nhọ dân tộc, nhưng tiếc thay đó lại là sự thật. Thịt chó, đặc biệt là chó con, được coi là một món cao lương mỹ vị ở Trung Quốc, và thậm chí còn ở cả Hàn Quốc nữa kia. Tôi không bao giờ ăn thịt chó cả. Tôi thích Lassie. Chú chó Nero thông minh và trung thành của Caddie Woodlawn đã tìm được đường từ Boston về tới Wisconsin, là một trong những nhân vật yêu thích của tôi. Nhưng có sự khác biệt lớn giữa việc không ăn thịt chó với nuôi một chú chó, và chẳng bao giờ tôi có một ý nghĩ mảy may nào là sẽ nuôi một chú chó trong nhà chúng tôi cả. Tôi chỉ đã không nhận ra một điều.

Trong thời đoạn ấy, những buổi luyện tập vĩ cầm của tôi với Lulu ngày càng khó khăn hơn. “Đừng có đe dọa con nữa đi.” Nó nói. “Mẹ khiến con nhớ tới Chúa tể Voldermort (*). Con không thể chơi được nếu mẹ đứng sát con thế này.”

Không như các bậc cha mẹ phương Tây, việc khiến bọn trẻ liên tưởng tới Chúa tể Volde¬mort chẳng ảnh hưởng gì đến tôi. Tôi chỉ cố gắng giữ được tập trung. “Tập thêm chút ít nữa thôi giúp mẹ, Lulu.” Tôi thuyết phục nó. “Một chút này nhé:  con chơi lại đoạn này, nhưng lần này giữ cho tiếng réo rắt thật hoàn hảo vào. Và chắc rằng con chuyển thật ngọt từ đoạn một sang đoạn ba nhé. Và nhớ là sử dụng cả cây vĩ, vì đoạn này chơi cực mạnh, và chỉ sử dụng một phần cây vĩ khi chơi nhanh ở đoạn cuối. Thêm nữa, đừng quên giữ ngón tay cái bên phải gập xuống, và ngón tay út bên trái cong lại. Tiếp tục nào - chơi đi.”

Lulu nhấm nhẳn nói không làm. Đến khi tôi cáu điên lên, thì nó lại thản nhiên bảo, “Con xin lỗi? Mẹ muốn con chơi lại chỗ nào ạ?”

Tôi nhắc lại các chỉ dẫn thêm lần nữa, Lulu gảy rất mạnh vào các sợi dây như thể là nó đang chơi đàn banjo (**) vậy. Hoặc tệ hơn, con bé bắt đầu lắc lư cây đàn xung quanh như một cái thòng lọng cho đến khi tôi quát tháo ầm ĩ lên. Khi tôi bảo nó đứng thẳng người và cầm cây đàn lên, thì có lần nó lăn đùng ra sàn và giả như đã chết với cái lưỡi thè dài ra ngoài. Và luôn luôn lặp lại điệp khúc vĩnh cửu: “Chúng ta ngừng tập được chưa?”

Tuy nhiên cũng có những lần, Lulu tỏ vẻ thích thú với việc luyện đàn. Sau khi luyện tập với tôi xong, con bé còn muốn tự chơi một mình thêm nữa, quên cả thời gian, và khiến ngôi nhà tràn ngập những giai điệu đẹp đẽ. Con bé còn đòi được mang cây đàn tới trường, rồi trở về nhà đầy xúc động và vui sướng sau buổi đàn cho cả lớp nghe. Hay là chạy bay ra chỗ tôi đang ngồi bên chiếc máy tính kể lể: “Mẹ ơi, mẹ đoán xem bè yêu thích nhất của con trong âm nhạc của Back là gì đi!” Tôi cố gắng đoán - thực tế thì tôi thường đoán đúng khoảng 70% - và Lulu thường hỏi “Sao mẹ lại biết?” hoặc là “Không, đó là bè này cơ - nó không hay sao mẹ?”

Nếu những sự kiện này không diễn ra vào khoảng thời gian đó, chắc chắn là tôi đã từ bỏ rồi. Hoặc là không thể đảm đương nổi. Nhưng dù thế nào, như khi Sophia chơi dương cầm, tôi tràn trề hy vọng vào Lulu với cây vĩ cầm. Tôi muốn con bé chiến thắng trong cuộc thi biểu diễn concerto vĩ đại ở New Haven, như vậy nó cũng có thể chơi như một nghệ sỹ độc tấu tại Battell Chapel. Tôi muốn con bé trở thành người chỉ huy dàn nhạc của dàn nhạc trẻ tuyệt vời nhất. Tôi muốn con bé trở thành nghệ sỹ vĩ cầm xuất sắc nhất quốc gia - và đó mới chỉ là bắt đầu. Tôi biết đó là cách duy nhất để Lulu có thể hạnh phúc. Vì vậy Lulu càng làm mất thời gian bao nhiêu - cãi cùn với tôi, miễn cưỡng tập luyện hay là bày trò linh tinh - tôi càng bắt nó tập nhiều hơn. “Chúng ta sẽ phải tập bản nhạc này ngay,” tôi nói với con bé, “thời gian luyện tập như thế nào tùy thuộc vào con. Chúng ta sẽ tập đến tận nửa đêm nếu cần thiết phải làm như thế.” Và thi thoảng chúng tôi phải làm thế thật.

Một chiều, Lulu bảo; “Bạn Daniel rất kinh ngạc khi thấy con tập luyện nhiều như vậy. Bạn ấy không tin. Con nói là sáu tiếng một ngày và bạn đã - “ và đến đây, Lulu bắt chước như Daniela với cái miệng há hốc vì kinh ngạc.

“Con chẳng cần phải nói là sáu tiếng đâu, Lulu - bạn ấy sẽ thấy ngay là con số đó sai lệch thế nào. Chỉ là sáu tiếng khi con bỏ phí mất năm tiếng trong số đó thôi.”

Lulu tảng lờ đi. “Daniela thấy rất tiếc cho con. Bạn ấy hỏi con khi nào thì con có thời gian cho những việc khác. Nhưng con bảo bạn là chẳng bao giờ con có thời gian cho những chuyện vui vẻ cả, bởi vì con là người Trung Quốc mà.”

Tôi ngậm chặt miệng và chẳng nói gì nữa. Lulu luôn luôn tìm kiếm các đồng minh, gây bè kéo cánh cho mình. Nhưng tôi chẳng thèm quan tâm. Ở Mỹ, mọi người thường sẽ ngả về phía Lulu. Nhưng tôi sẽ không để cho những thứ như vậy thành áp lực với mình. Có vài lần tôi thỏa hiệp, và thấy hối tiếc vì điều đó.

Ví dụ như có lần, tôi cho phép Sophia tham dự vào một bữa tiệc qua đêm. Đó là một ngoại lệ. Khi tôi còn nhỏ, mẹ tôi thường bảo, “Tại sao con lại muốn ngủ ở nhà một người khác? Có vấn đề gì với nhà mình à?” Khi làm mẹ, tôi cũng đặt mình vào địa vị đó, nhưng lần này, Sophia năn nỉ ỉ ôi suốt, và trong một giây phút yếu đuối hiếm hoi, cuối cùng tôi mềm lòng. Sáng hôm sau, Sophia trở về không chỉ mệt nhoài (và không thể nào tập đàn cho ra hồn được) mà còn cáu gắt, khổ sở nữa. Hóa ra là ngủ ở ngoài chẳng hay ho gì với hầu hết bọn trẻ - đó chính là một kiểu trừng phạt mà các ông bố bà mẹ vô tình gây ra cho con cái mình qua tính buông thả, dễ dãi của họ. Sau khi moi được thông tin từ Sophia, tôi biết được rằng A, B, và C không chơi với D; B nói xấu về E khi E không có ở trong phòng; và F cũng ở tuổi 12 thì kể lể suốt đêm về những thành tích ái tình của mình. Sophia không cần thiết phải biết được sự xấu xa nhất của xã hội phương Tây, và tôi sẽ không để những điều vô vị kiểu như “Trẻ em cần phải khám phá” hay là “Chúng cần được mắc lỗi lầm” khiến tôi lầm đường lạc lối.

Có rất nhiều điều người Trung Quốc hành xử khác hẳn với người phương Tây, ví dụ như câu hỏi để được thêm điểm chẳng hạn. Một lần, Lulu về nhà và khoe với tôi về bài kiểm tra toán mà nó vừa làm. Con bé nói là nó nghĩ là đã làm bài kiểm tra vô cùng hoàn hảo, đây chính là lý do con bé cảm thấy không cần thiết phải làm nốt phần câu hỏi thêm điểm nữa.

Tôi lặng đi trong giây lát, không hiểu chuyện gì xảy ra, tôi hỏi: “Tại sao lại không? Tại sao con không làm chúng?”

“Con không muốn bị lỡ mất giờ ra chơi.”

Một nguyên tắc cơ bản của người Trung Quốc là bạn luôn phải làm tất cả các phần thêm điểm bằng bất cứ giá nào.

“Tại sao?” Lulu hỏi tôi khi tôi giải thích điều này với nó.

Với tôi, hỏi điều này giống như hỏi tại sao tôi phải thở vậy.

Lulu thêm vào: “Chẳng bạn nào làm nó hết.”

“Không đúng,” tôi nói. “Mẹ đảm bảo 100% là Amy và Junno đã làm phần đó.“ Amy và Junno là những đứa trẻ người châu Á ở trong lớp của Lulu. Và tôi đã đúng; Lulu thừa nhận điều đó.

“Nhưng Rashad và Ian cũng làm phần thêm điểm đó, và các bạn ấy đâu phải người châu Á”. Con bé nói thêm.

“Ái chà! Rất nhiều bạn bè đã làm phần thêm điểm! Mà mẹ không hề nói chỉ có người châu Á mới làm phần này. Bất kỳ bạn nào có bố mẹ tử tế đều biết là họ phải làm phần thêm điểm. Mẹ vô cùng sửng sốt, Lulu. Thầy cô sẽ nghĩ gì về con? Con đã mải chơi đến mức bỏ qua phần thêm điểm?” Tôi suýt phát khóc lên. “Phần thêm điểm không phải chỉ là phần làm thêm. Đó chính là điểm số. Đó cũng chính là thứ phân biệt giữa học sinh giỏi và học sinh kém đấy.”

“Ôi – ra chơi mới thích làm sao.” Lulu khiêu chiến như một sự bùng nổ sau cùng. Nhưng sau rốt, Lulu cũng như Sophia đã luôn làm phần thêm điểm ở các bài kiểm tra. Thỉnh thoảng, các con gái của tôi được cao hơn cả điểm của bài kiểm tra từ phần thêm điểm này -  một điều ngớ ngẩn không bao giờ có ở Trung Quốc. Phần thêm điểm là một lý do khiến các học sinh người châu Á giành được thứ hạng giỏi giang khét tiếng ở nước Mỹ.

Rèn luyện kiểu học vẹt cũng là một vấn đề. Một lần, Sophia xếp thứ nhì trong bài kiểm tra tính nhẩm nhanh mà giáo viên lớp năm của nó đặt ra thứ Sáu hàng tuần. Con bé thua một bạn trai người Hàn Quốc - Yoonseok. Suốt tuần sau đó, tối tối, tôi bắt Sophia làm tới 20 bài kiểm tra luyện tập phần đó (với khoảng 100 phép toán mỗi bài), tôi tính giờ cho con bé bằng một chiếc đồng hồ bấm giờ. Cuối cùng, con bé luôn luôn đứng đầu lớp. Khổ thân Yoonseok. Thằng bé đã quay trở lại Hàn Quốc cùng với gia đình, nhưng chắc chắn không phải vì những bài kiểm tra tính nhanh đâu.

Luyện tập nhiều hơn những người khác cũng là lý do khiến trẻ em châu Á vượt trội ở những nhạc viện hàng đầu. Đó là cách thức Lulu gây ấn tượng với thầy Shugart thứ Bảy hàng tuần với sự tiến bộ nhanh chóng của nó. “Em nắm bắt vấn đề rất nhanh. Em sẽ trở thành một nghệ sỹ vĩ cầm vĩ đại.” Thầy thường nói như vậy.

Mùa thu năm 2005, Lulu lên chín, thầy Shugart bảo, “Lulu này, thầy nghĩ là em chơi được bản concerto rồi đấy. Em nghĩ sao nếu chúng ta ngừng tập theo sách của Suzuki?” Thầy muốn con bé học bản concerto số 23 của Viotti cung Son trưởng. “Nếu em tập luyện chăm chỉ, tôi cược rằng em có thể chơi được phần đầu trong buổi biểu diễn độc tấu vào mùa đông, Lulu ạ.” Thầy thận trọng nói thêm, “Vấn đề duy nhất là, đây lại là phần khó nhằn nhất của bản nhạc này.” Thầy Shugart đầy mưu mẹo và rất hiểu Lulu. Cadenza (***) là một phần đặc biệt, thường gần ở đoạn cuối của một bản concerto mà các nghệ sỹ độc tấu thường chơi không có nhạc đệm. “Đây cũng là một cơ hội để chứng tỏ tài năng,” thầy Shugart nói thêm, “nhưng nó thực sự rất dài và khó chơi. Hầu hết bọn trẻ ở tuổi em đều không thể nào chơi được.”

Lulu hết sức chăm chú: “Nó dài chừng nào ạ?” “Phần cadenza ấy à?” Thầy Shugart hỏi, “Ôi, dài lắm. Khoảng một trang đấy.”

“Em nghĩ là em có thể chơi được,” Lulu trả lời. Con bé vô cùng quả quyết, và, miễn là tôi đừng ép buộc nó, con bé thích thú với thử thách.

Chúng tôi lao vào tập luyện Viotti và cuộc chiến bắt đầu leo thang. “Từ từ thôi mẹ ơi,” con bé bực tức nói. “Mẹ lại cáu kỉnh và nói ra toàn những điều buồn cười rồi đấy. Chúng ta vẫn còn một tháng để luyện tập cơ mà.” Tất cả những gì tôi có thể nghĩ là việc tập luyện trước mắt. Mặc dù khá đơn giản, bản concerto của Viotti là một bước tiếp nối lớn từ những gì Lulu vẫn thường luyện tập. Phần cadenza đầy những đoạn lướt nhanh trên dây cũng như những chỗ “ngắt hai” và “ngắt ba” – các nốt được chơi cùng lúc với hai hoặc ba dây khác nhau, giống như các hợp âm khi chơi dương cầm – rất khó chơi cho chuẩn được.

Tôi muốn phần cadenza này phải được chơi thật hay. Nó trở thành một nỗi ám ảnh với tôi. Các phần còn lại của Viotti đều ổn thỏa - những phần đó đều khá là cơ bản - nhưng thầy Shugart nói đúng: phần cadenza làm nên toàn bộ giá trị của bản nhạc. Và khoảng một tuần trước khi biểu diễn, tôi nhận ra rằng phần trình diễn của Lulu có khả năng hấp dẫn tuyệt vời. Con bé chơi những đoạn du dương vô cùng sắc sảo; không hiểu sao bản nhạc lại hợp với con bé như vậy. Nhưng còn lâu mới đạt tuyệt đỉnh với những đoạn yêu cầu kỹ thuật tinh vi – đặc biệt là một loạt những đoạn ngắt quãng hai - lướt dây gần cuối. Trong suốt quá trình luyện tập, Lulu thường xuyên bị vấp hoặc chơi lỗi những đoạn này. Nếu tâm trạng của con bé thoải mái và tập trung, thì nó có thể chơi được. Còn nếu Lulu thấy khó chịu hoặc tức tối, thì lập tức phần cadenza trở nên nhạt thếch. Điều tồi tệ nhất là tôi không kiểm soát được tâm trạng đó.

Cuối cùng, tôi đã được mặc khải. “Lulu, mẹ có một đề nghị.” Con bé rên lên: “Ôi, không, không chơi lại nữa đâu.” “Cái này hay lắm, Lulu. Con sẽ thích đấy.” “Cái gì cơ – tập hai tiếng nữa và con không phải dọn bàn ăn chứ gì? Không đâu, cảm ơn mẹ.”

“Lulu, nghe này. Nếu con chơi phần cadenza hoàn hảo vào thứ Bảy tới - chơi hay hơn bất cứ lần nào con từng chơi ấy - mẹ sẽ cho con một thứ mà con không tin nổi đâu, một thứ mà mẹ chắc rằng con sẽ rất thích đấy.”

Lulu tỏ ra đầy khinh miệt. “Ý mẹ là bánh quy á? Hay là năm phút chơi điện tử?” Tôi lắc đầu. “Một thứ cực kỳ đáng kinh ngạc, đến mức con không thể chối từ.” “Một ngày được nghỉ tập á?” Tôi vẫn lắc đầu. “Hay là sô cô la?” Tôi lắc đầu lần nữa, và đến lượt tôi tỏ ra khinh thị. “Con cho là mẹ nghĩ con không thể từ chối sô cô la? Mẹ chắc là con bản lĩnh hơn thế chứ, Lulu. Mẹ đang nghĩ đến một thứ mà con chẳng bao giờ đoán nổi đâu.”

Và tôi đã đúng. Con bé chẳng bao giờ đoán được, bởi lẽ nó vượt quá xa khỏi khả năng thực tế cho phép. Cuối cùng, tôi nói với Lulu. “Đó là một con thú cưng. Một chú chó. Nếu con chơi được phần cadenza tuyệt đỉnh vào thứ Bảy này thì mẹ sẽ mua một chú chó.”

Lần đầu tiên trong đời Lulu đứng chết lặng. “Một… con chó?” Con bé lặp lại. “Một con chó thật?” Nó thêm vào đầy hoài nghi.

“Đúng thế. Một chú chó con. Con và chị Sophia có thể chọn xem giống gì.”

Đó chính là cách tôi đã qua mặt con bé, và điều đó đã thay đổi cuộc đời chúng tôi mãi mãi.

(*) Chúa tể Voldemort là nhân vật phản diện chính trong bộ truyện Harry Potter của nhà văn J. K. Rowling. Voldemort là trùm phù thủy hắc ám nhất, nỗi sợ hãi khủng khiếp nhất của thế giới phù thủy.

(**) Đàn banjo: đàn gảy có bốn hoặc năm dây kim loại, hộp cộng hưởng hình tròn, cần dài, mặt bưng da thuộc. Đàn banjo đầu tiên do những nô lệ da đen tại châu Mỹ làm ra, mô phỏng loại nhạc cụ của quê hương họ trước đây. Ngày nay đàn banjo là một nhạc cụ rất được ưa dùng cho thể loại nhạc đồng quê và nhạc blue..

(***) Đoạn nhạc được độc tấu ở cuối một phần trong một bản concerto.

AMY CHUA

Dạy con theo kiểu nào: Đông hay Tây?

14/05/2011 13:20 (GMT + 7)

TTCT - Một cuộc tranh luận sôi nổi đang diễn ra trên các diễn đàn giáo dục Mỹ kể từ khi một trích đoạn của hồi ký Khúc chiến ca của mẹ Hổ (Battle Hymn of the Tiger Mother) của bà Amy Chua được tờ Wall Street Journal trích đăng. Nhiều trường học Mỹ đã đưa đề tài này vào lớp học.

Mục Câu chuyện giáo dục của TTCT giới thiệu một số quan điểm của cuộc tranh luận này, bắt đầu từ bài viết trên tờ Wall Street Journal.

Nhiều người tự hỏi tại sao các bậc cha mẹ Trung Quốc lại nuôi dạy được những đứa trẻ thành công như khuôn đúc, họ làm cách nào để sản sinh những thần đồng toán học và thiên tài âm nhạc, và liệu người khác có thể làm như thế không. Được thôi, tôi sẽ cho họ biết vì sao bởi tôi đã làm được như thế.

Tôi dùng cụm từ “bà mẹ Trung Quốc” một cách tương đối thôi. Vì tôi biết một số bậc cha mẹ Hàn Quốc, Ấn Độ, Jamaica, Ireland, Ghana cũng thành công... Tôi cũng dùng cụm từ “bậc cha mẹ phương Tây” một cách tương đối thôi. Vì các bậc cha mẹ phương Tây cũng có nhiều dạng.

Nhưng cùng lúc, ngay cả khi các bậc cha mẹ phương Tây nghĩ họ nghiêm khắc thì họ cũng không nghiêm bằng những bà mẹ người Hoa. Ví dụ, mấy người bạn phương Tây của tôi cho rằng họ đã khá nghiêm khắc khi bắt con tập đàn 30 phút mỗi ngày, nhiều nhất là một giờ. Với các bà mẹ Hoa, hai hay ba giờ/ngày mới gọi là nghiêm.

10 luật lệ của “mẹ Hổ”

Đây là một số điều mà hai con gái tôi không bao giờ được phép làm:

- qua đêm ở nơi khác

- tụ họp chơi đùa (*)

- tham gia đóng kịch trong trường

- than phiền về việc không được tham gia đóng kịch

- xem tivi hay chơi trò chơi điện tử

- tự chọn các hoạt động ngoại khóa riêng của mình

- có điểm dưới A

- không đứng đầu ở các môn, ngoại trừ thể dục và đóng kịch

- chơi một nhạc cụ nào khác ngoài piano và violin

- không chơi piano và violin

Có hàng tấn các nghiên cứu chỉ ra những khác biệt rõ ràng, có thể đong đếm được, về quan niệm làm cha mẹ giữa người Trung Quốc và phương Tây. Trong một nghiên cứu 50 bà mẹ Mỹ gốc phương Tây và 48 bà mẹ gốc Hoa nhập cư, 70% bà mẹ Tây nói “việc quá tập trung vào thành tích học tập không tốt cho trẻ” hoặc “cha mẹ cần cổ vũ trẻ rằng học hành là vui thú”.

Ngược lại, hầu như không một bà mẹ Hoa nào nghĩ thế. Thay vào đó, hầu hết các bà mẹ Hoa tin rằng con họ có thể trở thành những sinh viên “giỏi nhất”, rằng “thành tích học tập phản ánh việc nuôi dạy thành công”, và khi trẻ không xuất sắc ở trường nghĩa là cha mẹ chúng đã “không làm được việc”.

Các nghiên cứu khác chỉ ra rằng so với các bậc cha mẹ Tây, những cha mẹ người Hoa bỏ ra gấp mười lần thời gian trong ngày để cùng con đào sâu bài vở. Ngược lại, trẻ em phương Tây lại thích tham gia các đội thể thao hơn.

Các bậc cha mẹ Hoa hiểu rằng sẽ chẳng vui sướng gì nếu con họ không tài giỏi. Để có thể giỏi mọi mặt, người ta cần phải luyện tập, nhưng trẻ em chẳng bao giờ tự giác luyện tập cả, đó là lý do vì sao cần phải gạt qua một bên những điều chúng thích...

Trong khi việc học thuộc lòng bị coi nhẹ ở Mỹ thì các bậc cha mẹ Trung Quốc luôn coi việc kiên trì rèn luyện, rèn luyện và rèn luyện là cần thiết để trở thành xuất sắc. Một khi trẻ bắt đầu vượt trội về môn nào đó dù là toán, piano, ném bóng hay múa balê, chúng sẽ được ngợi khen, ngưỡng mộ và thấy toại nguyện.

Cảm xúc ấy sẽ xây dựng sự tự tin và biến một hoạt động chẳng vui thú gì trở thành vui thú. Đến lượt nó sẽ giúp cha mẹ chúng dễ dàng hơn trong việc thúc đẩy trẻ học tốt hơn.

Tôi từng mắng con mình là rác rưởi!

Các bậc cha mẹ Trung Quốc có thể làm được những điều mà các bậc cha mẹ phương Tây không thể. Ví dụ khi tôi còn nhỏ, có thể không dưới một lần, khi tôi thiếu tôn trọng mẹ, cha đã giận dữ gọi tôi là “đồ rác rưởi” bằng tiếng Phúc Kiến. Nó có tác dụng rất tốt. Tôi thấy kinh tởm mình và cực kỳ xấu hổ. Nhưng điều đó chẳng hề làm tổn thương lòng tự trọng của tôi. Tôi biết chính xác ông đánh giá cao tôi và tôi đâu thật sự vô dụng hay chỉ là một mẩu rác.

Sau này tôi đã làm như thế với Sophia, gọi con là rác rưởi bằng tiếng Anh khi nó có hành động hỗn xược với tôi. Khi tôi kể lại chuyện này tại một bữa tiệc, ngay lập tức tôi bị tẩy chay. Một vị khách tên Marcy sốc đến nỗi bật khóc và phải bỏ về sớm. Bạn tôi, Susan, ra sức dàn hòa tôi với các vị khách khác.

Vấn đề là các bà mẹ Hoa có thể nói thế với con gái mình, đại loại như “Này con béo, giảm cân đi”, trong khi các bậc cha mẹ phương Tây phải nói vòng vo, nhân danh vấn đề sức khỏe và thậm chí chẳng bao giờ dám dùng từ “béo”, để cuối cùng con họ bị rối loạn ăn uống và nhận thức tiêu cực về bản thân. (Có lần tôi còn nghe một ông cha Tây khoác lác về con gái bằng cách gọi con là “đẹp và giỏi không ngờ”, trong khi sau đó cô nói với tôi chính điều đó mới làm cô cảm thấy mình như rác rưởi).

Cha mẹ người Hoa có thể ra lệnh con phải học toàn điểm A. Cha mẹ Tây chỉ có thể đề nghị con “cố hết sức”. Cha mẹ Trung Quốc có thể nói “Con làm biếng quá. Các bạn cùng lớp đang qua mặt con”, còn cha mẹ phương Tây phải đấu tranh với những cảm xúc mâu thuẫn nhau về thành tích của con và cố tự thuyết phục rằng họ không thất vọng về kết quả đó. Tôi nghĩ có sự khác nhau rất lớn về tâm thế giữa các bậc cha mẹ Trung Quốc và phương Tây.

Tâm thế khác biệt

Amy Chua, giáo sư luật Đại học Yale, đã được tặng biệt danh “mẹ Hổ” do quyển hồi ký Khúc chiến ca của mẹ Hổ viết về cách bà nuôi dạy thành công hai con gái: Sophia 18 tuổi, từng biểu diễn piano năm 14 tuổi ở Carnegie Hall và vừa được cả hai đại học Harvard và Yale đồng ý tiếp nhận; trong khi Lulu, 14 tuổi, luôn là học sinh xuất sắc và mới đây đã được giáo sư violin của Trường Julliard nổi tiếng nhận làm học sinh riêng sau khi nghe ngón đàn của cô.

Đầu tiên, tôi nhận thấy các bậc cha mẹ phương Tây cực kỳ quan tâm tới lòng tự trọng và tâm lý của con cái họ. Các bậc cha mẹ Trung Quốc thì không. Họ chỉ thừa nhận những mặt mạnh chứ không phải sự yếu ớt, và kết quả là họ hành xử rất khác nhau.

Ví dụ nếu một đứa trẻ về nhà với một điểm A trừ, các bậc cha mẹ phương Tây sẽ khen ngợi con. Còn bà mẹ Trung Quốc sẽ há hốc vì kinh hoàng và hỏi có gì sai trái vậy.

Nếu một đứa trẻ về nhà với điểm B, một số bậc cha mẹ phương Tây cũng sẽ khen ngợi chúng. Những bậc cha mẹ phương Tây khác có thể bày tỏ sự không hài lòng, nhưng họ sẽ cẩn thận không để đứa trẻ cảm thấy bất an, cũng như sẽ không gọi chúng là “ngu ngốc”, “vô dụng”... Khi con em họ không làm bài tốt, các bậc cha mẹ phương Tây cho rằng chúng không có năng khiếu hay có chuyện gì đó đối với chương trình hoặc trường chúng học. Nếu điểm số không cải thiện, họ sẽ gặp hiệu trưởng để phản đối cách dạy môn học đó hay đặt câu hỏi về mức độ tin cậy của giáo viên.

Còn nếu một đứa trẻ Trung Quốc đạt điểm B - điều không bao giờ xảy ra - đầu tiên sẽ có một vụ bùng nổ la ó, vò đầu bứt tai. Bà mẹ Trung Quốc bị đánh gục đó sẽ cùng con làm lại bài tập hàng chục, hàng trăm lần đến khi đứa trẻ lên được điểm A.

Các bậc cha mẹ Trung Quốc yêu cầu điểm số hoàn hảo vì họ tin con họ có thể đạt được. Nếu không, họ sẽ kết luận đó là vì đứa trẻ chưa đủ khổ luyện. Đó là lý do vì sao các kết quả không đạt yêu cầu thường dẫn tới việc chỉ trích, trừng phạt và sỉ nhục đứa trẻ. Cha mẹ Trung Quốc tin rằng con họ đủ mạnh mẽ để chịu đựng sự tủi thẹn và sẽ cố gắng hơn.

Thứ hai, các bậc cha mẹ Trung Quốc tin rằng con họ nợ họ mọi thứ... Có thể đó là cái gì đó pha trộn giữa sự hiếu thảo, đạo làm con của Khổng giáo và rằng các bậc cha mẹ đã hi sinh quá nhiều cho con cái... Ngược lại, tôi không cho rằng phương Tây chia sẻ quan điểm đó. Chồng tôi, Jeb, có cái nhìn đối lập này. “Trẻ con đâu có chọn cha mẹ chúng - có lần anh nói với tôi như thế - Thậm chí chúng cũng đâu có chọn được sinh ra. Nếu những bậc cha mẹ sinh con mình ra thì chính họ phải có trách nhiệm cung ứng cho chúng. Con cái chẳng nợ gì họ cả. Trách nhiệm của chúng sẽ là đối với con cái của chính chúng”.

Thứ ba, các bậc cha mẹ Trung Quốc tin rằng họ biết điều gì là tốt nhất cho con cái mình, vì vậy họ không buồn đếm xỉa gì đến những khát khao lẫn ý kiến của chúng. Đó là lý do tại sao các cô gái Trung Quốc không thể có bạn trai khi còn học trung học và tại sao trẻ em Trung Quốc không thể tham dự các buổi cắm trại qua đêm...

Đừng hiểu sai ý tôi. Không phải các bậc cha mẹ Trung Quốc không quan tâm tới con cái họ. Ngược lại, họ sẵn sàng hi sinh tất cả cho chúng. Chỉ có điều đó là một kiểu nuôi dạy con hoàn toàn khác!

LINH AN trích lược

(*): tạm dịch từ chữ playdate: có nghĩa một buổi vui chơi do phụ huynh tổ chức cho các học sinh nhỏ tuổi.

Phương pháp giáo dục có tên “Hạnh phúc”

11/06/2011 06:20 (GMT + 7)

TTCT - Đọc những nguyên tắc của “mẹ hổ”, tôi nhớ lại cuộc trò chuyện giữa tôi và một người bạn đồng môn cách đây gần 20 năm.

Thành tích của mẹ!

Anh từng rất nổi tiếng ở trường chuyên cấp III với nhiều thành tích cực kỳ đáng nể - giải thưởng học sinh giỏi và được xuất ngoại. Sau anh theo học một trường ĐH danh tiếng - học viện kinh tế mang tên G.V. Plekhanov (Nga). Tôi không thể quên được câu anh nói: “Tất cả những thành tích anh có là của mẹ anh!”. Đúng vậy. Anh có người mẹ tuyệt vời, chăm con từng li từng tí, hi sinh những thú vui riêng để kèm cặp con ngày nhỏ, mời thầy phụ đạo, xoay xở đủ đường để kiếm tiền cho con được học những thầy giáo giỏi nhất, đấu tranh với tất cả - từ con người đến môi trường, đến những cơn lười nhác quen thuộc của một đứa trẻ - để con lên tới đỉnh cao. Khi anh sang Nga du học, mẹ anh cũng sắp xếp công việc cơ quan để có cơ hội sang với anh, “vừa là chăm sóc, vừa để kiểm soát” - anh kể.

Thế nhưng anh bảo rằng chưa bao giờ anh cảm thấy thật sự vui - anh không được chơi những trò chơi trẻ nhỏ; khi các bạn đi lao động công ích hai ngày ở Ba Vì, anh là người ở lại Hà Nội; và nói chung “anh không có tuổi thơ”. Có những lúc anh cố gắng chỉ vì mẹ anh! Anh học nhảy cóc và tốt nghiệp sớm. Trước khi về nước, tôi hỏi anh sẽ làm việc ở đâu, anh bảo nhiều nơi mời về lắm (vì anh rất siêu mà!), nhưng mà “tùy... mẹ anh!”.

Khi ấy tôi cảm thấy khâm phục, kính trọng người mẹ của anh, đồng thời có chút ái ngại.

Phương pháp của người mẹ ấy, người Việt Nam, cũng không khác “mẹ hổ” là bao!

Vẽ gì trên tờ giấy trắng?

Học – rèn luyện vì cái gì?Trong một talk show trên VTV2, nhà tâm lý giáo dục, giáo sư Hồ Ngọc Đại đã từng đặt câu hỏi này cho các bậc phụ huynh khi nói chuyện về việc học của trẻ. Và các bậc phụ huynh nhiều người đã lúng túng.

Rõ ràng, trước khi bàn về phương pháp, ta cần biết chắc mục đích. Mục đích mới là quan trọng, sẽ chi phối tất cả hành vi giáo dục.

Đọc những nguyên tắc của mẹ Hổ, tôi nhớ đến một thời, mỗi chúng tôi thường chọn học vì một điều gì đó: vì truyền thống gia đình, vì muốn bố mẹ được mát mặt, vì một chỗ làm ổn định, có đồng lương đủ sống, vì một tương lai đỡ vất vả hơn. Các ông bố bà mẹ đã khiến chúng tôi lo sợ vì nếu không vào đại học, con đường đời của chúng tôi tất khổ.

Bây giờ, không biết đã qua cái thời như thế chưa, nhưng tư duy của cá nhân tôi và nhiều phụ huynh trẻ đã khác, không giống các bậc tiền bối. Con trẻ phải học vì chính bản thân chúng – nhu cầu, khả năng, khao khát tìm hiểu, ước mơ… Và học để trở nên có ích, để sống vui và ý nghĩa trong đời, để thể hiện được cái tôi của mình mà lại biết hành xử hài hòa trong quan hệ với cộng đồng.

Nhiều người cứ cho rằng trẻ em là tờ giấy trắng, muốn viết vẽ gì lên cũng được. Tôi thì nghĩ mỗi đứa trẻ khi ra đời đã có một điều gì đó rất bí ẩn trong con người rồi. Đó là tư chất, tố chất, tinh thần và tất cả những gì kết tinh từ tình yêu của bố mẹ, từ sự giao hòa của trời đất được định lượng bằng vị trí của những ngôi sao vào giờ phút chào đời. Vì thế không phải cha mẹ cứ muốn gì rồi kiên quyết thực hiện điều đó là có kết quả tốt.

Vậy dạy trẻ gì đây, “vẽ” gì đây lên trang giấy cuộc đời trẻ - hẳn các bậc cha mẹ không thể không cân nhắc việc trẻ có hợp, có cần, có thích những điều đó không? Việc phát triển năng khiếu của con và con khổ luyện thành tài có thật sự là điều duy nhất cha mẹ cần đạt được hay không? Những trò giải trí, những thú vui, những trải nghiệm bạn bè, xã hội có thật là điều vô bổ không? Tại sao bây giờ xã hội lại lo lắng về những đứa trẻ thiếu “kỹ năng sống”, những đứa trẻ trầm cảm hay vô cảm, thụ động bàng quan với mọi điều đang xảy ra xung quanh?

Tôi rất nhớ cảm xúc thời nhỏ của tôi mỗi khi được học một thầy giáo có ảnh hưởng lớn đến sự học của tôi sau này. Thầy rất nghiêm túc, không xuề xòa nương nhẹ nhưng cũng không bao giờ áp đặt - tôi có lần phải nhận điểm 2 của thầy khi làm bài lạc đề.

Nhưng tôi, một đứa trẻ 14-15 tuổi ngày ấy, đã cảm nhận được sâu sắc sự công bằng của điểm 2 này, đồng thời cách dạy thoải mái, sôi nổi của thầy luôn khiến tôi tràn ngập cảm xúc tích cực để ngày càng trở nên say sưa với môn học hơn. Cuối cấp III, thành tích của tôi ở môn học này rất cao - nhưng với tôi, điều quan trọng hơn cả là niềm say mê, thích thú nhận được từ quá trình học. Thậm chí đến tận bây giờ, tôi vẫn nhớ cảm giác hạnh phúc ấy.

Như vậy, nếu kết quả là như nhau mà phương pháp khác nhau thì tôi sẽ chọn phương pháp có tên hạnh phúc.

THỤY ANH (TS giáo dục)

Cuộc-chiến-các-bà-mẹ kỳ quặc

04/06/2011 10:36 (GMT + 7)

TTCT - Trước sự chỉ trích lối dạy con của “mẹ hổ” của nhiều trí thức và công dân Mỹ (xem TTCT từ số ra ngày 15-5), bà Amy Chua đã “phản pháo” trên tờ USA Today với bài viết ”Đây là cách cải tổ giáo dục Mỹ”.

Cô con gái 18 tuổi của bà cũng bảo vệ mẹ với lá thư: “Tại sao tôi yêu bà mẹ Trung Hoa của tôi?” trên New York Post. TTCT trích giới thiệu hai bài viết này.

Bí quyết thành công toàn cầu của Hoa Kỳ luôn là khả năng thu hút được nguồn vốn nhân lực tốt nhất trên toàn thế giới. Chúng ta đã thắng trong cuộc chạy đua bom nguyên tử bằng cách khai thác tài năng các nhà khoa học bỏ chạy khỏi châu Âu, như Edward Teller của Hungary, Enrico Fermi của Ý và dĩ nhiên Albert Einstein của Đức. Chúng ta đạt được ưu thế kỹ thuật cao thập niên 1990 bằng cách lôi kéo vào thung lũng Silicon những người nhập cư sáng tạo từ Nga, Ấn Độ, Đài Loan và đâu đó...

Chỉ không là thế với việc nuôi dạy con cái. Khi nói về việc nuôi dạy trẻ, người Mỹ bảo thủ đáng sợ. Chúng ta không muốn nghe nói những điều mình đang làm là sai.

Vì bấp bênh, không chắc chắn

Khi nói về việc nuôi dạy trẻ, người Mỹ bảo thủ đáng sợ. Chúng ta không muốn nghe nói những điều mình đang làm là sai.

Tại sao chúng ta lại không khoan nhượng khi nói về việc nuôi dạy con? Có lẽ đó là sự bấp bênh. Tất cả chúng ta đều mong nuôi dạy con cho đúng nhưng không bao giờ biết chắc liệu có đúng không. Bởi vì việc đặt cược quá cao nên thật đáng sợ khi thú nhận lỗi lầm. Nhu cầu xã hội chúng ta cần nhóm lên “cuộc chiến các mẹ” thật đặc biệt kỳ quặc, bởi bất cứ ai cũng có thể thấy có nhiều cách tạo ra những đứa trẻ khỏe mạnh, hạnh phúc - và rõ ràng không (chỉ) có một công thức đúng...

...Trẻ em của chúng ta thừa hưởng một thế giới cạnh tranh toàn cầu khắc nghiệt và chúng ta cần nỗ lực hết sức để chuẩn bị cho chúng. Chúng ta phải theo đuổi công thức truyền thống Mỹ cho sự thành công: xây dựng cái chúng ta đang làm tốt trong khi vẫn cởi mở với những gì hiệu quả ở đâu đó và mang chúng tới nước Mỹ.

Thật thú vị khi châu Á đang nhìn về phương Tây. Giáo dục ở châu Á vẫn ngột ngạt, từ chương và áp lực cao. Chẳng hạn ở Trung Quốc (TQ), trẻ em phải học từ 7 giờ sáng tới 10 giờ đêm, điểm được công khai nêu và tương lai của trẻ em có thể phụ thuộc chỉ vào một kỳ thi (ngủ qua đêm vẫn là chuyện hiếm ở TQ).

Hiện nay, đa số các nước châu Á đang tìm cách thúc đẩy sự sáng tạo hơn, có cá tính hơn và có tinh thần thủ lĩnh trong trẻ em. Hồi ký của tôi được xem như một câu chuyện về cách nuôi dạy con cực đoan ở phương Tây nhưng lại được tiếp thị bằng cách ngược lại ở TQ, như câu chuyện về tầm quan trọng của việc cho trẻ em thêm tự do. Buồn cười là tựa sách ở TQ là “Nuôi dạy con bởi một giáo sư Yale: nuôi trẻ ở Mỹ”, và tôi được một tạp chí phụ nữ ở TQ yêu cầu hướng dẫn độc giả của họ về việc “làm thế nào làm bạn với con”.

...Trung bình mỗi trẻ em Mỹ bỏ ra 66% thời gian nhiều hơn cho việc xem tivi thay vì đến trường. Chúng ta có mức báo động về việc ngược đãi thiếu niên và mức có thai tuổi thiếu niên cao nhất trong các nước phát triển. Trong những kỳ thi Chương trình đánh giá sinh viên quốc tế (PISA), học sinh trung học Mỹ xếp thứ 17 trong môn đọc, 23 trong môn khoa học và 31 trong môn toán - trong khi học sinh châu Á nắm những hạng đầu.

Nhưng ở mặt khác, các đại học Mỹ lại là sự thèm muốn của thế giới, một nam châm thu hút những sinh viên giỏi nhất, thông minh nhất từ các đại lục. Chúng ta cần phải nghĩ một cách thẳng thắn rằng cái gì Mỹ đang làm tốt và cái gì không. Tôi và một số bạn bè gần đây có thảo luận việc này. Chúng tôi than van về cuộc oanh tạc của truyền thông - iPods, Facebook, nhắn tin - đang gây khó khăn hơn cho trẻ em chúng ta tập trung.

Tự rèn luyện và tập trung là những kỹ năng được hấp thụ từ khi trẻ em còn nhỏ - đó là điều mà các dân tộc châu Á làm tốt nhất. Hệ thống Mỹ muốn trẻ em học để trở thành người dẫn đầu, biết chất vấn uy quyền, suy nghĩ sáng tạo. Nhưng một kỹ năng cấp thiết mà trẻ em ta tụt hậu: học như thế nào.

Đông gặp Tây

Trong những năm đầu của trẻ em, chúng ta dạy trẻ đạo đức, tính kiên trì và giá trị của việc tưởng thưởng chậm, chúng phải được chuẩn bị tốt hơn để tự động viên, tự kiềm chế khi trưởng thành. Đây là cách để hòa hợp đông - tây: phải cứng rắn hơn khi trẻ còn nhỏ (và vẫn còn biết lắng nghe người lớn), tiếp theo là ngày càng tăng việc tự định hướng trong những năm niên thiếu.

Lợi thế cạnh tranh của Mỹ luôn là sự cởi mở và hấp thu. Trong việc nuôi dạy con lẫn những phạm trù khác, chúng ta phải luôn tránh khỏi việc phân chia ra những giá trị cực đoan: hoặc sáng tạo hoặc kỷ luật, thoải mái hay cần cù, mà phải nhắm vào việc kết hợp những gì tốt nhất của thế giới.

AMY CHUA

LINH AN trích dịch

.

Gửi hổ mẹ,

1. Mẹ đã bị chỉ trích rất nhiều từ khi mẹ cho xuất bản hồi ký Khúc chiến ca của hổ mẹ... Con phải công nhận một điều: là con của mẹ có nghĩa là không có những buổi tiệc trà. Đã có những buổi tụ tập mà con muốn tới và có những trại hè về đàn piano mà con ước ao có thể bỏ qua. Nhưng bởi vì con đã 18 tuổi và chuẩn bị rời hang hổ, con rất hãnh diện về cách mà mẹ và ba đã nuôi nấng con. Và đây là lý do.

2. Có rất nhiều người đổ lỗi cho mẹ đã nuôi dạy những đứa trẻ robot không thể nào tự lo lắng cho bản thân... Dù sao đi nữa, con đã suy nghĩ về việc này và đi tới kết luận ngược lại là: chính sự giáo dục nghiêm khắc của cha mẹ khiến con trở nên tự lập hơn. Lúc đầu con quyết định trở thành một đứa con dễ bảo. Nhưng có thể con đã học được từ ba, ba dạy con cách không quan tâm tới người khác nghĩ gì và đưa ra quyết định của riêng con; rồi con cũng đã tự quyết định sẽ trở thành người như thế nào. Con đã không nổi loạn nhưng con cũng đâu chịu đựng tất cả những vấn đề và sự chỉ trích của mẹ.

Đối với con, thành quả hay sự tự hài lòng không phải là vấn đề quan trọng. Quan trọng ở chỗ ta biết rằng đã đẩy bản thân, thể xác và tinh thần tới giới hạn cao nhất của khả năng.

Tất cả mọi người đều nói về những tấm thiệp sinh nhật mà bọn con từng làm cho mẹ và mẹ đã từ chối vì chúng không đủ đẹp. Thật là buồn cười khi mọi người cho rằng con và Lulu sẽ bị tổn thương suốt cả cuộc đời. Thực tế nếu con đã dành cả trái tim mình vào đó, có thể con đã rất buồn. Hãy nhìn trực diện vào sự thật: tấm thiệp thật mỏng manh và con đã sai. Con chỉ mất có 30 giây để làm nó; con thậm chí đã không gọt sắc bút chì. Đó là lý do mà khi mẹ từ chối tấm thiệp, con không có cảm giác mẹ từ chối tấm lòng của con. Nếu con thật sự cố gắng hết sức mình để làm nó, có lẽ mẹ đã không từ chối.

Con vẫn nhớ khi bước lên sân khấu trong một cuộc thi piano, con rất lo lắng và mẹ đã thì thầm vào tai con: “Soso, con đã luyện tập chăm chỉ hết mức có thể. Con trình diễn thế nào không phải là vấn đề quan trọng nữa”.

Mọi người đều nghĩ rằng nghệ thuật chỉ là xuất thần. Nhưng mẹ hổ đã cho con thấy ngay cả sự sáng tạo cũng cần đến nỗ lực.

Khi con lên cấp III, mẹ nhận ra rằng đã tới lúc để con trưởng thành thêm chút nữa. Ở đây tất cả nữ sinh đều trang điểm vào năm lớp 9. Con đã tới CVS để mua một số đồ và tự học cách trang điểm. Mẹ đã rất ngạc nhiên khi con đi xuống nhà ăn tối và kẻ mắt, nhưng mẹ không phiền lòng. Mẹ đã để con có được nghi lễ trưởng thành ấy.

3. Con còn nghe mãi lời chỉ trích rằng mẹ đã cổ súy cho cách học phiến diện, nhưng mẹ và ba đã dạy con cách theo đuổi tri thức vì lợi ích thực của nó. Trong năm hai ở trường trung học, con đã tự đăng ký vào môn quân sự - lịch sử (vâng, mẹ đã để con chọn rất nhiều môn học ngoài toán và lý). Một trong những nhiệm vụ của bọn con là phỏng vấn một người từng đi qua chiến tranh.

Con biết rằng con có thể đạt điểm cao nếu phỏng vấn ông bà, khai thác những câu chuyện thời thơ ấu về Chiến tranh thế giới lần 2 mà con đã nghe đi nghe lại hàng ngàn lần. Con đề cập chuyện ấy với mẹ và mẹ khuyên rằng: “Sophia, đây là cơ hội tốt để tìm hiểu những điều mới. Con đang chọn một con đường dễ dàng đấy”. Mẹ đã đúng, mẹ hổ của con. Cuối cùng con đã phỏng vấn một người lính nhảy dù Israel rất đáng sợ và câu chuyện của chú ấy đã làm thay đổi cái nhìn của con với cuộc đời. Nhờ có mẹ mà con có được trải nghiệm ấy.

Còn điều này nữa: con nghĩ rằng ham muốn có một cuộc sống có ý nghĩa là ham muốn chung của tất cả mọi người. Đối với một số người đó là làm việc để đi tới đích. Với một số người khác đó là tận hưởng cuộc sống từng phút mỗi ngày. Vậy làm thế nào để sống trọn vẹn nhất? Có thể làm việc cật lực để đoạt giải Nobel hay đi nhảy dù. Đối với con, thành quả hay sự tự hài lòng không phải là vấn đề quan trọng. Quan trọng ở chỗ ta biết rằng đã đẩy bản thân, thể xác và tinh thần tới giới hạn cao nhất của khả năng.

Ta cảm thấy điều đó khi ta chạy nước rút, khi bản nhạc piano mà ta tập hàng giờ cuối cùng cũng vang lên đầy sống động. Ta cảm thấy điều đó khi ta vấp phải một ý tưởng thay đổi cuộc đời và khi ta làm điều gì đó cho riêng mình mà ta nghĩ rằng không bao giờ có thể. Nếu con mất đi vào ngày mai, con sẽ ra đi với ý nghĩ rằng con hài lòng vì đã sống hết 110% khả năng của mình.

Và con phải cảm ơn mẹ về điều này, mẹ hổ của con.

SOPHIA CHUA - RUBENFELD

THẠCH THẢO dịch

Một tháng trước ngày cuốn sách của giáo sư luật Amy Chua được phát hành, tôi đi họp phụ huynh lần đầu tiên trong đời. Con gái tôi hơn 4 tuổi, đang theo học lớp Pre-K (tương đương mẫu giáo lớp mầm) tại một trường công ở Mỹ. Cô giáo trẻ tên G. điểm lại những bước tiến của con tôi, nói rằng cháu ngoan, lịch sự, sáng dạ và đã bớt rụt rè sau một học kỳ đến lớp.

Tôi ngạc nhiên hỏi cô rụt rè là thế nào? Cô bảo con tôi có vẻ ngần ngại phát biểu nếu cháu không chắc là mình đúng. Tôi hỏi nếu muốn bé bỏ tính rụt rè thì nên hướng dẫn bé như thế nào? Cô G. “tặng” tôi bài học phụ huynh đầu tiên: “Có lẽ gia đình nên động viên cháu nhiều hơn. Ví dụ khi cháu làm sai, thay vì chỉ trích cháu, gia đình có thể nói lần đầu làm sai cũng không sao con ạ, chúng ta sẽ cố gắng làm tốt hơn lần sau nhé”.

Trong một xã hội mà phương châm giáo dục luôn mang tính “nâng lên” thay vì “dập xuống” như thế, dễ hiểu vì sao các phương tiện truyền thông Mỹ rúng động vì những câu chuyện trong gia đình “mẹ hổ” Amy Chua.

“Trần nhà tre” cho thiểu số mẫu mực

Người Mỹ gốc Á là một trong hai nhóm dân nhập cư được gọi là “thiểu số mẫu mực” (model minority) tại Mỹ, do mức độ thành công cao hơn so với mức trung bình của dân số Mỹ (nhóm còn lại là người Mỹ gốc Do Thái). Học sinh gốc Á chiếm trên 50% tại các trường trung học hàng đầu như Lowell, Stuvyesant, Hunter College; 44% người Mỹ gốc Á có bằng đại học trong khi tỉ lệ này trong nhóm dân da trắng là 26%. Những số liệu mới nhất của Bộ Đại học Mỹ cũng cho thấy học sinh gốc Á đã qua mặt học sinh da trắng trong các kỳ thi chuẩn tại các bậc học phổ thông trên toàn nước Mỹ.

Một nghiên cứu khác cũng cho thấy thành công của người Mỹ gốc Á không vượt ra ngoài khuôn khổ học đường: người gốc Á chiếm 5% dân số Mỹ nhưng lại chiếm ít hơn 1% trong giới quản lý công ty tại Mỹ. Trong danh sách CEO của Fortune 500 chỉ có chín người Mỹ gốc Á; ngay ở thung lũng Sillicon, nơi mà 30% lực lượng lao động là người gốc Á, chỉ có 6% được đứng vào hàng ngũ quản lý. Thành công của người gốc Á trong các cơ quan khoa học cũng không lạc quan hơn: tại Viện Y tế quốc gia Mỹ, nơi có 21,5% nhà khoa học gốc Á, chỉ có 4,7% làm việc ở cương vị giám đốc phòng thí nghiệm hay chi nhánh. “Trần nhà tre” (bamboo ceiling) vẫn là thách thức mà người Mỹ gốc Việt chưa vượt qua được cho đến nay. Khi đối diện với thực tế này, liệu còn có thể nói rằng phương pháp giáo dục phương Đông (thường bị đánh đồng với những biện pháp hà khắc) có thật sự siêu việt hơn phương pháp giáo dục phương Tây hay không?

Một nghiên cứu đăng trên tạp chí khoa học giáo dục Phát triển trẻ em cho thấy giáo dục gia đình đóng vai trò trọng yếu trong thành công của giới trẻ gốc Á, chủ yếu vì thanh thiếu niên gốc Á dành nhiều thời gian học hành và làm bài tập ở nhà hơn so với mặt bằng chung của thanh thiếu niên Mỹ. Hai tác giả Stevenson và Stigler, trong cuốn sách Khoảng cách học hỏi, cũng nhận định rằng với các gia đình châu Á, nỗ lực được coi là quan trọng hơn tiềm năng, do đó tăng nỗ lực là cách tốt nhất để bảo đảm thành công.

Tuy nhiên, nhiều thực tế khác cũng khiến bức tranh thành công của giới trẻ Mỹ gốc Á không còn mang tính hấp dẫn như thoạt nhìn. Theo điều tra năm 2010 của Bộ Y tế và dịch vụ con người tại Mỹ, tỉ lệ trầm uất và tự vẫn trong số sinh viên Mỹ gốc Á từ 15-24 tuổi, đặc biệt là nữ sinh, ngày càng tăng cao, chiếm tỉ lệ cao nhất trong số các nhóm sắc tộc trong nước. Một trong những nguyên nhân được điều tra này đưa ra là áp lực vươn tới mục tiêu “thiểu số mẫu mực” trong cộng đồng người Mỹ gốc Á.

Ngay cả khi không dùng đến hệ quy chiếu Đông - Tây nói trên, “mẹ hổ” cũng chạm đến một câu hỏi quan trọng mà ngành khoa học tâm lý vị thành niên Mỹ dày công nghiên cứu: Liệu các bậc cha mẹ có thể dùng đích đến (sự thành đạt của con cái) để biện minh cho phương tiện (phương pháp giáo dục hà khắc) hay không?

Nhiều kết quả thí nghiệm của khoa tâm lý học thuộc Đại học Stanford đã dẫn đến cùng một kết luận: khi đặt ra mục tiêu là thành tích (performance goals), con người dễ rơi vào tâm lý tiêu cực nếu không đạt được kết quả mong đợi; trong khi đó, nếu mục tiêu đặt ra là học hỏi (learning goals), tâm lý tiêu cực này sẽ bị triệt tiêu và khả năng cải thiện năng lực sẽ tăng lên. Khi bắt buộc con mình phải chơi hoàn hảo một bản nhạc trên piano, “mẹ hổ” đã đặt nặng mục tiêu thành tích mà quên nhắc nhở con mình mục tiêu học hỏi.

Từ sự nhầm lẫn về mục tiêu, hành trình dẫn dắt con đến sự thành công của “mẹ hổ” trở nên lạc lối. Khó hình dung được “mẹ hổ”, khi dẫn con mình qua ngả đường hà khắc, không nhận thức được tiềm năng nguy hại của áp lực vươn đến tầm “thiểu số mẫu mực” mà bà đã trải qua. Chính Amy Chua viết trong cuốn sách của mình rằng “tôi không giỏi trong việc hưởng thụ cuộc sống”, và thừa nhận phương pháp giáo dục hà khắc của bố mẹ bà khiến bà cảm thấy lạc lõng và căng thẳng khi bước vào đời.

Huyền thoại khoa học chơi trống

Có hai câu chuyện, từ gần đến xa, được trao đổi trong gia đình tôi như một nhắc nhở cho chính mình về những ngả đường khác dẫn đến thành công và định nghĩa thế nào là thành công.

Chuyện thứ nhất là về một đồng nghiệp (người Trung Quốc) của chồng tôi - người kịch liệt phản đối “mẹ hổ”, thậm chí ông còn bảo ví dụ “mẹ hổ” đã làm mang tiếng cộng đồng Hoa kiều. Con trai ông đồng nghiệp này được thỏa chí khám phá những môn học cậu thích, từ món đàn cello đến đàn guitar, từ môn toán sang môn khoa học máy tính. Năm ngoái, cậu vào chung kết cuộc thi tài năng khoa học trẻ của Intel, được vào Nhà Trắng bắt tay Tổng thống Obama và mới được nhận vào hai trường số 1 thế giới về khoa học - công nghệ  là CalTech và MIT.

Câu chuyện thứ hai là hành trình học hỏi của nhà khoa học nổi tiếng ngành vật lý  Richard Feynman, người đoạt giải Nobel vật lý năm 1965 cho các khám phá về điện động lực học lượng tử. Hồi nhỏ ông rất nghịch ngợm, không theo một khuôn mẫu chuẩn mực nào, ông tự mày mò thiết lập một phòng thí nghiệm vật lý và điện ở nhà, có lần suýt làm cháy phòng ngủ.

Khi trưởng thành, Feynman là một huyền thoại không chỉ về chuyên môn. Ông nổi tiếng với các bài giảng tuyệt vời, các trò đùa nghịch thông minh và tinh thần luôn đam mê tìm tòi học hỏi ở nhiều lĩnh vực ngoài vật lý: ông có tài mở khóa, từng học vẽ và thành công trong vai trò họa sĩ với bút ký Ofey, từng dành nhiều năm học chơi loại trống bongo sau một lần đến Rio de Janeiro và bị mê hoặc bởi những vũ điệu samba đầy sức sống.

Feynman hay gõ trống trong những dịp hội hè, họp mặt và thích thú khi không ai nhận ra người đang chơi nhạc là một huyền thoại khoa học.

CAM LY

(nghiên cứu sinh tiến sĩ ngành truyền thông, ĐH Syracuse, Mỹ)

Xem lại ý nghĩa của giáo dục

Là một du học sinh, tôi được tiếp cận cả hai cách dạy con của người phương Đông và phương Tây. Nhìn chung so với người châu Á, người Mỹ có thái độ thoáng và ít hà khắc hơn đối với con cái. Điều này phần nào bắt nguồn từ những giá trị và chuẩn mực của xã hội Mỹ. Trẻ con Mỹ ít phải chịu sự kiểm soát từ gia đình. Ngay trong việc chọn ngành học, đứa trẻ được quyền và có nhiều lựa chọn.

Bên cạnh việc học, người Mỹ xem nhiều hoạt động khác không kém phần quan trọng như chơi thể thao, đàn hát, thi hùng biện hay tham gia công tác tình nguyện. Vì vậy, trẻ em Mỹ không mang nặng tư tưởng việc học là tối thượng. Chúng dành thời gian để phát triển những kỹ năng khác và đối với chúng, hình tượng “mọt sách” không phải là một mẫu hình lý tưởng.

So với trẻ châu Á, trẻ Mỹ dạn dĩ hơn. Chúng không ngại phát biểu trong lớp, năng nổ hơn khi hoạt động tập thể và dám phản biện những điều mình không thích. Chính vì điều này trẻ Mỹ khó “quản” hơn, dễ cãi lời và không “sợ” người lớn. Nghiên cứu cho thấy trẻ châu Á thường “qua mặt” trẻ Mỹ trong lĩnh vực học vấn. Ngược lại, tuy học tốt hơn trẻ Mỹ nhưng trẻ châu Á khá thụ động trong lớp. Bản chất vâng lời người lớn cũng khiến trẻ châu Á phần nào mất đi khả năng chủ động quyết định nghề nghiệp tương lai.

Có thể kết luận trẻ Mỹ thì thiếu kỷ luật còn trẻ châu Á thì thiếu tự tin, trong khi cả hai tính cách này đều cần thiết cho sự phát triển.

Cách dạy con của “mẹ hổ” tuy có thể cho ra đời những đứa trẻ thiên tài, nhưng chúng có thể đánh mất sự tự tin và khả năng tự quyết định. Ngược lại, một đứa trẻ quá tự do đôi khi có thể trở nên vô kỷ luật. Khi đứa trẻ không biết tự thúc đẩy và rèn giũa bản thân, chúng cũng mất đi những kiến thức và kỹ năng cần thiết để tự xoay xở trong cuộc sống.

Một điều nữa cần lưu ý: người châu Á có thiên hướng xem học vấn là con đường đi tới một công việc ổn định cho tương lai. Nhưng liệu đây có phải là ý nghĩa và vai trò thật sự của giáo dục? Việc học, theo tôi, là trang bị những kiến thức cần thiết để hiểu biết đời sống, giúp ta thoát khỏi những giới hạn, chủ động hơn trong cuộc sống.

Khi đứa trẻ được giáo dục để ý thức được những giá trị còn bị giấu kín, hiểu được những giới hạn mà chúng có thể đạt tới, chúng sẽ tìm được hướng đi thật sự cho mình. Chúng cũng sẽ có được niềm vui trong việc tìm hiểu bản thân, chứ không đơn thuần là niềm vui thỏa mãn kỳ vọng của gia đình.

nguyenanh...@...

Không có phương pháp tuyệt đối

28/05/2011 13:17 (GMT + 7)

TTCT - Loạt Câu chuyện giáo dục “Dạy con theo kiểu nào: Đông hay Tây?” (trên các số báo ra ngày 15 và 22-5-2011) đã nhận được nhiều phản hồi của độc giả. Xin giới thiệu một số trong các ý kiến này.

Đừng cô lập con trong vỏ ốc

Tôi đang là sinh viên năm 1, sinh ra trong một gia đình mà ba mẹ có tư tưởng rất thoáng nên tôi cảm thấy rất thoải mái và tự do. Năm lớp 11 tôi lén đi làm thêm được một thời gian thì bị mẹ phát hiện. Mẹ đến chỗ tôi làm, không ồn ào quát tháo mà yên lặng ngồi làm khách quan sát tôi (vì tôi làm phục vụ tại một quán ăn). Khi về mẹ mới hỏi lý do tôi đi làm, tôi thấy mẹ lúc đó thật tâm lý.

Thật ra nhà tôi không khó khăn gì nhưng tôi muốn bản thân mình hiểu được giá trị của đồng tiền nên đã lén đi làm thêm, tiền lương không nhiều nhưng tôi học được rất nhiều điều và biết cảm thông với mọi người hơn.

Vào đại học, tôi đến ở nhà trọ của bạn. Phòng có năm đứa con gái, mỗi người một hoàn cảnh nhưng sống cùng nhau chúng tôi chia sẻ với nhau và hiểu nhau hơn, cùng đến trường, cùng học bài, cùng nấu ăn, cùng ăn cơm, rửa chén, vui đùa... Những điều đó giúp tôi hiểu nhiều về cuộc sống này hơn, chúng không giúp tôi thành thiên tài nhưng giúp tôi có một cuộc sống hạnh phúc, yêu gia đình hơn sau những ngày xa cách, yêu mọi người hơn khi xung quanh ai cũng là bạn bè và thấu hiểu giá trị của mình.

Những niềm vui từ các buổi “tụ tập” này hai người con của mẹ Hổ chắc cũng chưa có được. Tôi biết có nhiều bậc phụ huynh Việt Nam cũng có suy nghĩ và hành động như bà mẹ Hổ. Muốn con mình tốt, vượt trội hơn người không có gì xấu cả, nhưng vì điều đó mà tước đoạt tuổi thơ vui vẻ của con, cô lập con trong vỏ ốc gia đình, tách biệt chúng với thế giới bên ngoài đang biến đổi từng ngày thì các bậc phụ huynh đã vô tình cướp đi tự do và hạnh phúc của con mình.

aopoto92@...

Dạy trẻ, trước tiên là xác định mục tiêu

Đọc bài trích lược về cách dạy con kiểu “mẹ Hổ” Amy Chua, tôi nhận thấy có những điều khác nhau giữa cách tiếp cận phương pháp giáo dục của xã hội Việt Nam và xã hội Mỹ. Khi bà mẹ Hổ đưa ra cách dạy con của mình, xã hội Mỹ tuy có nhiều ý kiến phản bác nhưng ngay lập tức đưa vào trường học để mổ xẻ, tranh luận (không bác bỏ).

Chúng ta nhận thấy người ngoài nhìn vào phương pháp giảng dạy của Mỹ cho là hay, nhưng họ không bao giờ tự mãn mà liên tục học hỏi, tìm kiếm những điều mới và cùng nhau đưa ra phương pháp, chuẩn mực giáo dục mới cho toàn xã hội.

Còn cách dạy cho trẻ Việt Nam tôi xin có nhận xét như sau. Trước tiên là xác định mục tiêu: đào tạo vĩ nhân, nhân tài hay chỉ là đào tạo thành người có ích? (cách xác định mục tiêu tùy thuộc các điều kiện thực tế có thể của mỗi gia đình); xác định khả năng của đối tượng đào tạo: thông minh, nhanh nhẹn, bình thường, ù lì...; xác định yếu tố đào tạo: ngoài điều kiện vật chất, môi trường giáo dục thì công cụ có tính quyết định thành công chính là thầy giáo (người thầy, người cha, người mẹ, ông bà...).

Chúng ta hãy tưởng tượng những điều kiện này như là một cái khuôn ép, nếu cái khuôn có khuyết tật thì sẽ ép ra hàng loạt sản phẩm có khuyết tật. Nếu cái khuôn có vấn đề mà luôn có ý chí điều chỉnh, phân tích, sửa sai nhanh chóng như xã hội Mỹ thì cái khuôn sẽ ngày càng hoàn thiện và sẽ cho ra sản phẩm hoàn thiện.

Cuối cùng là phương pháp. Không có phương pháp nào tuyệt đối đúng hay tuyệt đối sai. Mỗi phương pháp chỉ áp dụng đúng cho một đối tượng. Do đó khi thay đổi đối tượng (trình độ, tính tình, khả năng của đa số các đứa trẻ trong xã hội), thay đổi mục tiêu (đào tạo nhân tài, chuyên gia, vĩ nhân hay người có ích, giáo dục không quan trọng bằng cơm áo gạo tiền...), thay đổi điều kiện (cơ sở vật chất nghèo nàn, lương không đủ sống...) thì rõ ràng chúng ta phải thay đổi phương pháp.

NGUYỄN NAM

Tôi may mắn nhận được liều thuốc đắng

Trừng phạt và sỉ nhục là những điều tôi được biết và từng phải chịu đựng cách đây hơn 50 năm. Thời đó, cách giáo dục con cái vẫn cơ bản dựa trên hai khái niệm ấy khi con cái phạm phải lầm lỗi. Điều tôi từng nếm trải là sự tủi nhục, tự ti, oán trách chính cha mẹ của mình. Mãi về sau, tôi dần dần nhận ra đó là liều thuốc đắng mà tôi may mắn nhận được trong quá trình từng bước hình thành và hoàn thiện nhân cách.

Một điều nghe có vẻ nghịch lý là con người cần phải học nhiều điều từ thiên nhiên trong cách tồn tại và phát triển. Từ những cái tát vào mặt hoặc hất tung lũ cọp con khiến chúng lăn nhiều vòng đau đớn... đến việc bỏ đói con để luyện kỹ năng săn mồi. Tất cả những điều hổ mẹ làm chỉ hướng đến mục đích chuẩn bị những kỹ năng cần thiết cho cọp con để chúng có thể tồn tại trong môi trường thiên nhiên khắc nghiệt.

Người xưa quan niệm cây cảnh muốn có thế dáng đẹp phải kiên trì uốn nắn và bỏ ra nhiều công sức lẫn thời gian chăm sóc. Trẻ em - hay con người nói chung - vốn dễ để cho mình sa đà vào sự dễ dãi, lười nhác, ngược hoàn toàn với sự khổ luyện, kiên trì. Thế nên dạy con theo kiểu mẹ Hổ dù có nhiều quan điểm trái chiều, nhưng vẫn là cách dạy dỗ mang trong nó nhiều giá trị tham khảo có thể vận dụng vào cuộc sống hôm nay.

NGUYỄN QUANG BA

“Kẻ mọt sách không phải anh hùng”

24/05/2011 15:00 (GMT + 7)

TTCT - Trích đoạn “Khúc chiến ca của mẹ Hổ” được đăng trên Wall Street Journal (xem TTCT số ra ngày 15-5-2011) nhanh chóng trở thành đề tài bàn luận trên các diễn đàn giáo dục Mỹ, được một số nhà trường Mỹ đưa vào lớp học. Dưới đây là trích lược hai bài viết được đưa ra cho sinh viên thảo luận.

Cách dạy con của bà Amy Chua xem ra rất kỳ quặc đối với người Mỹ đương đại. Vì không muốn nuôi dạy “những đứa trẻ yếu đuối”, bà khiến tuổi thơ của hai cô con gái không khác gì trong trại huấn luyện tân binh nhưng không có cả giờ giải lao. Theo bà, đây là cách dạy con của người Trung Quốc. “Các bậc cha mẹ phương Tây rất hay lo âu về tâm lý của trẻ và sợ chúng bị tổn thương, còn người Trung Quốc thì không. Họ đòi hỏi sự mạnh mẽ ở con trẻ, vì vậy họ cư xử cũng khác”.

Người Mỹ ủy mị

Bà Amy Chua đã tấn công, dọa nạt, lăng mạ không thương tiếc con mình cốt chỉ để các cô gái tập trung học hành và tập đàn... Năm Louisa 7 tuổi, bà Chua đã dọa sẽ gửi búp bê của cô bé đến trại cứu tế nếu cô bé không tập nhuyễn một đoạn nhạc piano rất khó. Bà thậm chí không cho cô bé ăn tối và đi vệ sinh đến khi cô đàn được thuần thục.

Cách dạy con của bà Chua là một sự bác bỏ nặng nề đối với kiểu ủy mị ngọt  ngào - dỗ dành “tất cả chúng ta đều đặc biệt” thường thấy trong cách dạy con của người Mỹ. Phương pháp của bà chứng tỏ hiệu quả, ít ra là đáp ứng được mục tiêu bà đặt ra: các con bà luôn đạt điểm xuất sắc, một cô thậm chí từng biểu diễn piano ở Carnegie Hall. Có lẽ các bậc cha mẹ Mỹ chúng ta nên cứng rắn hơn với con cái và thôi lo nghĩ về lòng tự trọng của chúng.

Ít ai trong chúng ta có thể phủ nhận lời bà Chua, rằng: “Khi ta trở nên giỏi trong một việc gì thì ta sẽ thích thú với nó. Để giỏi được thì cần phải luyện tập, mà trẻ con thì không bao giờ tự giác luyện tập cả”... Bọn trẻ thật sự đã là những tạo vật nhỏ bé có khả năng chịu đựng thử thách.

Nếu tất cả đều là số 1...

“Con ghét đời mình. Con ghét mẹ”

LOUISA CHUA

Tuy vậy, có những điểm phải lưu ý. Thứ nhất là hai con của bà Chua bẩm sinh đã rất thông minh (vợ chồng bà Chua đều là giáo sư dạy luật tại Đại học Yale, cha của bà là giáo sư khoa vi tính tại Berkeley). Con bà được thừa hưởng từ trí thông minh đến tính tỉ mỉ chu đáo. Những đặc tính này còn liên quan đến sắc tộc.

Nhà tâm lý học Daniel Freedman cùng vợ là Nina Chinn, cũng là người Trung Quốc, đã thực hiện một cuộc nghiên cứu vào những năm 1970 với trẻ sơ sinh ở San Francisco. Họ thấy rằng: “Trẻ con phương Tây dễ khóc hơn và khi đã khóc thì khó dỗ hơn, trong khi trẻ Trung Quốc dễ thích nghi, đặt đâu ngồi đấy...” (Những đứa trẻ này đều nhỏ hơn hai ngày tuổi).

Cũng cần để ý rằng sẽ có nhiều vấn đề nảy sinh trong một ngôi trường toàn những trẻ em mà những “mẹ hổ” của chúng đều yêu cầu chúng là số 1 ở tất cả các môn, cũng như sự đầu tư nuôi dạy cao độ kiểu giáo sư Chua lại là một vấn đề cho những gia đình đông con hơn của bà. Ngay cả bà “mẹ hổ” kiên cường nhất cũng có thể kiệt sức với đứa con thứ ba, thứ tư.

Bên cạnh đó, không phải ai sinh ra cũng có thiên hướng ham học. Nếu đứa trẻ có năng khiếu về những lĩnh vực khác như xã hội, sửa chữa máy móc, chơi thể thao hay nghệ thuật sáng tạo thì cách dạy con của bà Chua chỉ làm lệch hướng đi của trẻ. Trẻ con cần được thúc giục và giám sát nhưng cũng cần tự do để tìm hiểu bản thân và năng khiếu của mình. Trẻ con cần có một tuổi thơ và được tự do chơi đùa.

Đây là những khái niệm đã ăn sâu vào văn học Mỹ, nơi đã tạo ra những Tom Sawyer, Huckleberry Finn, hay Penrod của Booth Tarkington (**). Những câu chuyện này đều nhấn mạnh sự tự do, những cuộc phiêu lưu của trẻ và cả sự coi thường quyền lực của người lớn... Đọc đoạn trích của giáo sư Chua, tôi thầm nghĩ: “Không đứa trẻ trai nào có thể chịu đựng được như thế”. Có phải nhiệm vụ của bà Chua đã dễ dàng hơn nhờ các con bà là gái?

Dường như không. Trong một trả lời phỏng vấn tờ The New York Times sau đó, bà Chua kể cho chúng ta về màn nổi loạn đắng cay của cô con út: “Louisa, khi đó 13 tuổi, bắt đầu đập bể ly trong một nhà hàng Matxcơva và hét vào mặt mẹ: Con ghét đời mình. Con ghét mẹ”.

...Nước Mỹ không phải là một đất nước mọt sách. Bài viết nổi tiếng của Milton Friedman “Vai trò của chính phủ đối với giáo dục” chẳng đếm xỉa gì tới chuyện học hành giỏi giang, mà xoáy sâu vào quyền tự do. Friedman viết trẻ em phải được phép làm điều chúng thích, đó là quyền của trẻ.

Đối với người Mỹ, một kẻ mọt sách không phải là anh hùng, trừ phi anh ta trở thành một doanh nhân thành đạt. Bill Gates bỏ học ở Harvard. Trong quyển sách ra gần đây Bad students, not bad schools, giáo sư Robert Weissberg bàn về một vị hiệu trưởng tuyên bố khát vọng của ông là tập trung vào việc xây dựng chương trình học cho đội bóng chày trong trường đại học. Đây mới đúng là phương pháp của người Mỹ.

...Trật tự xã hội của đế chế Trung Hoa gồm bốn giai tầng: sĩ, nông, công, thương. Đứng đầu là giới học giả đã qua được các kỳ thi của triều đình để kiếm một cửa quan..., đứng chót mới là giới thương nhân bị coi khinh.

Xã hội Mỹ không như thế... Nước Mỹ là đất nước của những nhà thử nghiệm và phát minh, của những doanh nhân và thợ mỏ, của những kẻ đi tiên phong và thích phiêu lưu, của những nhà thuyết giáo và chính khách... Trẻ em của chúng tôi được tự do tìm kiếm và phát triển với nhiệt huyết của mình, và điều này không đi kèm với toán cao cấp hay piano cổ điển.

JOHN DERBYSHIRE (nhà văn, nhà báo Mỹ)

LINH AN trích lược

(*): Tựa bài do TTCT đặt, trích lược từ bài viết tựa đề “Thiên chức người mẹ và sự chuyên chế: các bà mẹ Mỹ có nên tranh đua với những mẹ hổ Trung Hoa”.

(**): Nhân vật chính trong các tiểu thuyết của Mark Twain và Booth Tarkington, biểu tượng của một thế giới tuổi thơ vô lo và kỳ diệu trong văn học Mỹ.

Ngược lại với bà Chua, tôi cảm thấy bà quá nâng niu con mình. Bà bảo vệ con mình khỏi những hoạt động trí tuệ phức tạp vì bà không hiểu thế nào là sự thử thách về trí tuệ... Tập đàn suốt bốn giờ đòi hỏi sự tập trung cao độ, nhưng đối với một đứa trẻ 14 tuổi, tập đàn không thử thách trí tuệ nhiều như việc ngủ qua đêm ở nhà bạn.

Buổi tụ tập ngủ qua đêm đó đòi hỏi đứa trẻ phải học cách tranh đua cho vị trí của mình, thương lượng với bạn bè, hiểu thêm về những quy phạm xã hội và sự khác biệt giữa bản thân và nhóm bạn. Đây là những bài kiểm tra về mặt xã hội đòi hỏi rất nhiều hoạt động trí óc mà những buổi học thêm hay những lớp học ở Yale không thể sánh bằng.

2. Nắm bắt được những kỹ năng phức tạp ấy là cốt lõi của thành công. Hầu hết chúng ta hoạt động theo nhóm, vì một nhóm thường hoạt động hiệu quả hơn một cá thể (vận động viên bơi lội thường gặt hái kết quả tốt nhất khi bơi tiếp sức hơn là bơi một mình). Ngoài ra, hiệu suất làm việc của một nhóm không tương quan với chỉ số IQ trung bình của nhóm hay thậm chí chỉ số IQ của những thành viên thông minh nhất.

Các nhà nghiên cứu tại Trường đại học Massachusetts và Carnegie Mellon tìm thấy các nhóm sẽ có chỉ số thông minh tập thể cao hơn khi các thành viên trong nhóm hiểu được cảm xúc của nhau, khi họ thay phiên nhau phát biểu, khi dữ liệu của mỗi thành viên được xử lý trôi chảy và khi họ nắm bắt được khuynh hướng và điểm mạnh của nhau.

Hòa nhập được vào một nhóm hoạt động tốt là vô cùng khó. Nó đòi hỏi khả năng tin vào những người nằm ngoài quan hệ họ hàng với mình, khả năng đọc được ngữ điệu và tâm trạng, hiểu vì sao những mảnh tâm tình mà mỗi con người mang tới căn phòng đó có thể hay không thể hòa hợp với nhau.

3. Những kỹ năng này không thể được dạy, mà chỉ có thể được lĩnh hội thông qua trải nghiệm. Và đây cũng chính là những trải nghiệm khó khăn mà bà Chua đã che chắn cho con mình khi bắt chúng mau về nhà làm bài tập mỗi ngày.

Trẻ em học cách đối xử với người khác ở đâu? Trẻ em học cách sáng tạo và sử dụng ẩn ý ở đâu? Ở đâu để trẻ học cách nhận biết những tiểu tiết từ một vở kịch giống như người đi săn phải đoán biết từ cảnh quan? Ở đâu để chúng học cách đặt mình vào vị trí của người khác và lường trước phản ứng của họ?

Có tới hàng triệu kỹ năng chỉ có thể được lĩnh hội thông qua quá trình trưởng thành và sẽ không thể phát triển nếu việc học chính quy chiếm hết toàn bộ thời gian của trẻ.

Tóm lại, tôi không phản đối việc bà Chua tạo áp lực lên con gái bà. Cá nhân tôi xem quyển sách dạy con của bà là một tác phẩm can đảm và gây nhiều suy nghĩ. Nó mềm mỏng hơn so với những gì mà những nhà phê bình đã đẩy lên.

Tôi chỉ muốn bà nhận ra bằng một cách nào đó, căngtin trường học có thể đem lại nhiều tri thức hơn là thư viện. Và tôi hi vọng các con gái bà sẽ trưởng thành để viết những quyển sách của chính mình, học được các kỹ năng để có thể dè trước việc những quyển sách đó sẽ được đón nhận thế nào.

DAVID BROOKS

(nhà bình luận của New York Times)

NGUYÊN ANH trích lược

Những đứa con Mỹ gốc Á lên tiếng

28/05/2011 19:12 (GMT + 7)

TTCT - Ngoài các trí thức Mỹ, đoạn trích của giáo sư Amy Chua (xem TTCT từ số ra ngày 15-5-2011) còn nhận được nhiều phản hồi từ chính những người Mỹ gốc Á. TTCT giới thiệu một số ý kiến này và blog của Sophia Chua Rubenfeld - con gái bà Amy Chua - nhằm bảo vệ “mẹ hổ” của mình.

“Đó là lý do tôi phải đi trị liệu”

Dưới tựa đề khá dài “Những bậc cha mẹ như Amy Chua là nguyên nhân khiến những người Mỹ gốc Á như tôi phải đi trị liệu”, blogger bettymingliu - giáo sư báo chí Đại học New York - đã có bài viết về cách nuôi dạy của cha mẹ bà: “những tiến sĩ gốc Hoa và Việt nhập cư Mỹ”. Bài viết của blogger này sau đó đã được trích dẫn nhiều trên các bài báo Mỹ. TTCT trích lược (http://bettymingliu.com/2011/01/forget-amy-chua-bigger-fish-to-stir-fry-4-ways-ive-been-conned-by-confucius/).

Blogger Betty đã gọi bà Amy Chua là “người thiển cận”, “kẻ bảo thủ buồn bã” và kể câu chuyện buồn của đời mình - một đứa trẻ được nuôi dạy theo cách gần giống bà Chua dạy hai con gái. Blogger Betty cho biết cha mẹ bà được sinh ra trong thời nghèo khó, đói kém và chiến tranh, nhập cư vào Mỹ vô cùng chật vật do không nói được ngoại ngữ.

“Việc cha mẹ sống sót (được ở Mỹ) cũng đã đáng để tôi nể trọng rồi. Nhưng điều đó không có nghĩa họ là những bậc cha mẹ tốt” - bà viết. Tự gọi mình là “cựu tù” theo ý nghĩa bị giam hãm trong vòng giáo huấn nghiêm ngặt của gia đình, blogger Betty liệt kê bốn cách bà bị “cầm tù” thuở nhỏ, bị đẩy đến tình trạng suy nhược tâm thần khi phải cố hòa nhập vào xã hội cởi mở đang sống:

“Phản ứng đầu tiên của tôi là “Chắc chuyện đùa”, và tôi cứ chờ điểm nút của câu chuyện... Phương pháp của bà Chua quá độc ác. Xúc phạm và bêu xấu. Bọn trẻ sẽ nghe mãi giọng nói ấy trong đầu chúng suốt cuộc đời mình”

FRANCES KAI-HWA WANG - 44 tuổi, một bà mẹ Mỹ gốc Hoa thế hệ thứ hai ở Ann Arbor, Michigan - nhận xét về phương pháp nuôi dạy con của “mẹ hổ” (Theo Washington Times)

1) Không được khuyến khích để suy nghĩ độc lập. Không chỉ phải luôn vâng lời, mẹ Betty còn giới hạn bà chỉ được kết bạn trong nhóm trẻ con Trung Quốc ở vùng Chinatown. Cha bà thì quyết định những tín chỉ nào bà sẽ học ở cao đẳng.

2) Gia đình và danh dự gia đình là trên hết, nên chị em bà không bao giờ được nói gì khiến người ta “nghĩ xấu” về gia đình.

3) Lối sống khép kín khiến bà Betty không tự tin ở chỗ đông người, không biết cách hò hẹn hay trò chuyện với bạn trai, chỉ thấy thoải mái khi giữa những người đồng hương.

4) Vì gia đình là một thể thống nhất nên không bao giờ việc cá nhân được thảo luận. Hai chị em bà luôn được so sánh với nhau, phải cạnh tranh đến nỗi ít khi trò chuyện. “Chưa nói là cha mẹ luôn than phiền vì sao con bạn mình thông minh và giỏi giang hơn chúng tôi”!

Cách nuôi dạy này đã khiến bà Betty trong tâm trạng “vừa thương nhưng vừa căm giận” cha mẹ mình. Năm 30 tuổi, “nhận thấy mình có thể điên”, bà phải đi trị liệu tâm lý. 20 năm tiếp đó là một cuộc vận động cá nhân của bà Betty để tự giải phóng mình. Tiến trình hồi phục bắt đầu khi bà hiểu ra rằng “gia đình Trung Hoa của tôi không còn cai trị tôi nữa. Đơn giản nó chỉ là một tấm hộ chiếu để tôi bước ra vũ trụ...”.

Blogger này còn khuyên mọi người thay vì bận tâm với quyển hồi ký “mẹ hổ”, họ nên đọc một hồi ký khác, cũng của một người gốc Hoa là Delivering happiness: A path to profits, passion and purpose (tạm dịch: Chuyển giao hạnh phúc: Con đường đi tới lợi nhuận, đam mê và mục đích). Đây là sách best-seller 2010 do The NewYork Times và Wall Street Journal bình chọn.

Tác giả hồi ký Tony Hsieh là người đồng sáng lập Công ty Internet LinkExchange, bán công ty này năm 1999 với giá 265 triệu USD khi mới 24 tuổi. Sau đó Tony Hsieh đã giúp phát triển website bán giày Zappos.com thành một công ty trị giá 1 tỉ USD khi mới giữa tuổi 30.

Blogger Betty nhận định: “Tony Hsieh cũng từng bị bắt học bốn nhạc cụ, từng bị sức ép học tập căng thẳng và được nhận vào Harvard. Nhưng khác bà Chua, quyển sách của Tony đầy những điều vui thú và khích lệ, bởi Tony thuộc típ người “có thể thoát ra ngoài cái hộp để làm điều gì đó khác biệt, sáng tạo và độc đáo”.

Blogger này kết luận: “Trong bài viết của mình, bà Chua bảo: “Tôi hạnh phúc khi bị ghét bỏ”. Thật tội nghiệp. Đó là lần duy nhất từ hạnh phúc xuất hiện trong trích đoạn này từ hồi ký của bà”. linh An trích lược

LINH AN trích lược

Tôi từng nổi loạn

Tôi lớn lên với một người mẹ gốc Á nghiêm khắc. Tôi rất hiểu cảnh bị la vì điểm B thay vì điểm A là thế nào. Có lần tôi nhận điểm D cho bài tập viết lớp 3, điểm duy nhất thấp hơn điểm B tôi từng bị. Tôi liền gian lận chữ ký của cha trên phiếu điểm và khi âm mưu bị bại lộ, tôi bị phạt tới độ ngày nay hình phạt đó là bất hợp pháp, quá nặng nề cho tội gian lận.

Là một đứa trẻ Mỹ gốc Nhật và được nuôi dạy rất giống những giá trị mà bà Chua ca tụng, tôi phải vui mừng nói rằng mẹ tôi không quá hà khắc như bà Chua. Tôi được phép theo đuổi những điều mình thích, kể cả âm nhạc và nghệ thuật, và dù cha mẹ tôi có thất vọng khi tôi bỏ học báo chí ở Đại học Columbia, họ cũng cho phép tôi được vào học trường mỹ thuật (sau này họ có nhắc lại chuyện này khi cuối cùng tôi cũng trở thành nhà báo).

Tôi không nghi ngờ gì rằng các con gái bà Chua xứng đáng học ở Yale hay Harvard và sẽ theo ngành luật như mẹ họ, hay ngành kỹ thuật, y dược hoặc kế toán, con đường sự nghiệp mà những bậc cha mẹ nhập cư gốc Á ủng hộ.

Tôi chỉ tự hỏi có bao nhiêu tổn thương các con bà phải cố nén trong suốt thời tuổi trẻ của họ, và liệu khi trưởng thành họ có thật sự - thật sự cảm kích tình yêu cứng rắn của mẹ khi nuôi dạy các con của chính mình không.

Tôi hi vọng là không. Bởi tôi từng nổi loạn chống lại kiểu dạy dỗ mình và tôi cho rằng mình đã đúng.

Bài viết của bà GIL SAKAWA trên Nikkeiview

Sophia Chua Rubenfeld:

“Tôi sẽ sao chép cách giáo dục của mẹ”

(Trích đoạn những câu trả lời của Sophia cho các câu hỏi gửi tới blog của cô)

* Tại sao cô khởi sự blog này?

- Khi cả thế giới gọi bạn là người máy vô tri, bạn sẽ phải lên tiếng. Ngay cả khi “Sophia” trong quyển sách ấn tượng hơn Sophia ngoài đời thật. Tôi nghĩ cứ một bài post lên thì tôi đã làm hoen ố đôi chút hình ảnh của mình, nhưng cứ phải thế.

* Nếu mẹ cô ngăn cô họp nhóm, ngủ qua đêm và diễn kịch trong trường, liệu cô có trở nên ít hòa nhập với xã hội không?

- Cảm ơn đã hỏi câu này, tôi đã muốn nói về điểm này khi bài báo của nhà bình luận David Brooks in trên NYT (*). Khi bạn mất bảy giờ ở trường mỗi ngày, 180 ngày một năm trong suốt 13 năm, bạn đã tích lũy 16.380 giờ tương tác xã hội. Nó tương đương 3.200 cuộc tụ họp, mỗi cuộc dài năm giờ. Nên nhìn chung tôi không thấy quá là thiếu thốn.

* Cô sẽ nuôi dạy con mình bằng cách thức tương tự (mẹ hổ) chứ? Cô sẽ có thay đổi gì không?

- Tôi phát khiếp khi phải có con. Tôi có thể nghe những đứa con tuổi teen của mình hỏi: “Này mẹ lại thế sao, giống hết bà ngoại à? Nghiêm túc mà nói, mẹ đi tìm bác sĩ trị liệu đi” (**).

Có những khía cạnh chắc chắn trong việc giáo dục con mình mà tôi sẽ sao chép. Tôi sẽ không bao giờ trở thành một tay đàn piano chuyên nghiệp, nhưng piano đã cho tôi tự tin và điều đó đã hoàn toàn định hình cuộc đời tôi. Tôi nghĩ nếu cố hết sức, mình sẽ làm được nhiều thứ. Tôi biết tôi có thể tập trung vào một nhiệm vụ được giao trong nhiều giờ.

Và trong những ngày kinh khủng khi tôi cảm thấy bối rối và hỗn loạn, tôi có thể nói với chính mình: “Mình có thể làm giỏi những việc mình thật sự yêu thích”. Tôi muốn con tôi có sự tự tin đó - sự tự tin bắt rễ từ điều gì đó cụ thể, chứ không phải kiểu tự tin “à mọi người đều là người chiến thắng”, bởi vì tận đáy lòng bạn chẳng bao giờ tin điều đó.

Còn tôi sẽ làm gì khác? Ừ, tôi đồng ý là chẳng có gì vui thú nếu bạn không thật sự giỏi giang. Chỉ vì con trai 10 tuổi của bạn không thích chạy nước rút không phải là cái cớ để nó rút khỏi đội. (Bạn nghĩ bọn trẻ khác thích à, không ai thích chạy nước rút cả). Nhưng nếu nó nỗ lực 110%, nó sẽ là vô địch quốc gia, và nếu điều đó cũng không mang tới cho nó hạnh phúc thì đã tới lúc phải dừng. Cuối cùng thì bạn cần phải thích việc mình làm.

NGUYÊN ANH lược dịch từ http://tigersophia.blogspot.com/

(*): Xem TTCT số ra ngày 22-5-2011.

(**): Ám chỉ bài viết của blogger bettymingliu.

Xin đừng dạy trẻ sự dối trá

04/07/2011 11:29 (GMT + 7)

TTCT - Trong 32 học sinh lớp 1A của đứa cháu gái gọi tôi bằng cậu, có đến 24 học sinh đạt danh hiệu giỏi và xuất sắc, còn lại là học sinh khá, không có cháu nào trung bình và yếu. Nhưng đằng sau kết quả ấy còn khá nhiều điều để chúng ta phải bàn.

Trở lại cách đây khoảng một tháng, khi các cháu bắt đầu kỳ thi học kỳ 2, ngay khi thi xong buổi đầu tiên cháu gái tôi về nhà lăn ra giường khóc tấm tức. Ba mẹ tìm mọi cách dỗ dành cháu mới chịu kể là sau buổi thi, cháu bị cô giáo mắng và dọa sẽ phạt nếu tái phạm. Cả nhà lo lắng tưởng cháu vi phạm kỷ luật phòng thi, nhưng khi nghe cháu nói nguyên nhân, cả nhà tôi ngã ngửa.

Theo lời kể của cháu tôi, số là để duy trì và nâng cao danh hiệu thi đua, cô giáo chủ nhiệm lớp cháu đã xếp một em giỏi và một em yếu ngồi cùng nhau trong các giờ kiểm tra và cả trong các đợt thi học kỳ. Điều lạ là lúc học cô giáo không dùng cách sắp xếp ấy để các em giúp nhau cùng tiến bộ. Chỉ đến những lúc “nước sôi lửa bỏng” cô mới huy động sự “tương trợ” lẫn nhau. Bố trí như vậy nhằm mục đích là em yếu có thể chép bài của em giỏi để đạt điểm cao.

Các em chỉ mới học lớp 1, cô bảo sao nghe vậy... Vậy là em giỏi cứ căng sức ra làm, em yếu ngồi bên cạnh cứ miệt mài chép. Rủi cho cháu tôi, cho cô giáo chủ nhiệm và cả cho lớp 1A là đâu phải chỉ một mình cô, một mình lớp 1A muốn có danh hiệu thi đua tốt nhất trường. Các lớp khác, các cô giáo chủ nhiệm khác cũng gấp rút thi đua.

Để danh chính ngôn thuận vượt qua “đối thủ”, đôi khi các cô giáo khác không cần làm gì cả, cứ việc đúng là làm thôi. Nên ngày cháu tôi thi, cô giáo coi thi nhắc lại quy định phòng thi: không cho bạn chép bài, nếu không sẽ bị kỷ luật, bài thi bị điểm 0.

Thật ra, cô giáo coi thi chỉ đánh đòn tâm lý để dọa thôi, chứ cho điểm 0 hết thì còn mấy em trong phòng thi có điểm! Nhưng với các cháu lớp 1A thì quả là một lựa chọn khó khăn. Một số em dùng... thần kinh thép để tiếp tục cho bạn chép. Riêng cháu gái tôi chọn phương án an toàn “tự cứu mình”. Vậy là vừa ra khỏi phòng thi, cô giáo chủ nhiệm đã gọi lại hỏi tại sao không cho bạn chép bài và dọa sẽ kỷ luật.

Câu chuyện của cháu càng giúp tôi hiểu: “thành tích cao” của một số trường đôi khi là do ”thủ thuật” của giáo viên nếu không muốn nói là sự dối trá. Ngay từ lớp 1, những học sinh ngây thơ đã bị đầu độc bởi sự dối trá chỉ vì thành tích ảo.

NGUYỄN THÀNH GIANG (Quảng Nam)

Mẹ em làm nghề chích sú

Ngồi uống cà phê với thầy hiệu trưởng một trường cấp II vừa về hưu, thầy kể nhiều chuyện trong học đường làm thầy trăn trở, và đây là một chuyện cười ra nước mắt.

Đầu năm học, giáo viên chủ nhiệm làm thủ tục cho học sinh, trong đó có phần nêu nghề nghiệp của cha mẹ. Có em đã ghi: mẹ - họ tên X, nghề nghiệp: chích sú.

Cô giáo đem nghề nghiệp lạ lẫm ấy hỏi thầy hiệu trưởng.

Để tăng trọng lượng tôm sú, người ta đã ma mãnh làm nhiều cách, trong đó có dùng ống tiêm bơm một hỗn hợp có rau câu vào thân con tôm hàng hóa, và việc này đương nhiên bị cấm. Đứa con đã ngây thơ cho đó là một nghề và “kê khai”! “Nghề” này cũng có họ hàng với “nghề” mua cua về rồi buộc thêm dây để tăng cân nặng. Các “nghề” này làm mất mặt địa phương, ảnh hưởng nặng nề đến uy tín sản phẩm tôm, cua...

Nghe thầy hiệu trưởng giải thích, cô giáo trẻ (không phải người địa phương) đã ngẩn ngơ...

Như vậy đấy, các thầy cô giáo đã làm công việc trồng người từ xuất phát điểm như thế. Các em học sinh thậm chí đã coi việc làm sai là một cái nghề!

Ở khắp nơi, đã và đang xuất hiện bao nhiêu “nghề” na ná như thế. Chẳng hạn tại Sài Gòn, biết đâu các em nhỏ bậc tiểu học lại coi việc phụ huynh rải đinh trên đường (đinh tặc) là một cái nghề hẳn hoi!

Thầy hiệu trưởng buồn cũng đúng.

NGUYỄN THÀNH CÔNG (Cà Mau)

Em không được tin yêu, tôn trọng

02/07/2011 11:59 (GMT + 7)

TTCT - LTS: Góp vào loạt bài “Con tôi đi bụi”, TTCT giới thiệu hai câu chuyện do một tư vấn viên tâm lý học đường kể lại.

1. Cô ơi, em đã ổn

Một ngày nắng đậm tháng 4-2010, hộp thư của tôi xuất hiện email của một em học sinh, chỉ vài dòng hết sức lộn xộn, chứng tỏ chúng được viết ra trong tình trạng bất ổn về tinh thần:

“Em là một học sinh học lực trung bình dù đang cuối cấp. Cô ơi, em muốn chết hoặc đi đâu đó. Cuộc sống này không có ý nghĩa với em nữa. Người lớn quá giả dối, quá ích kỷ. Ba mẹ em là người có trình độ cao, khá giàu có, nhiều đất đai nhà cửa. Nhưng cả hai đều có bồ. Họ thường đánh nhau và dùng nhiều lời chợ búa để mắng chửi nhau.

Chuyện này kéo dài nhiều năm rồi mà chẳng có một kết cuộc nào. Ba em thường xuyên vắng nhà. Chỉ thỉnh thoảng ông đảo qua để xem em sống thế nào, có cần tiền không thì ông cho. Cha con không có chuyện gì để nói. Rồi chẳng lâu sau, mẹ em cũng không quan tâm tới em mà chỉ chạy theo những mối tình mới. Thậm chí có hôm em bệnh, nằm nhà một mình tới ba ngày, sốt cao quá gọi điện mà mẹ không bắt máy. Em phải gọi bạn đến đưa em đi bệnh viện.

Hôm nay là sinh nhật của em, ba không gọi điện chúc mừng cũng không gửi quà, mẹ không về nhà mà đi đâu đó. Em gọi điện thoại cho mẹ. Tiếng hát, tiếng cười trong điện thoại chứng tỏ mẹ đang vui chơi đâu đó cùng nhiều người. Thật cay đắng và thật tàn nhẫn...

Cô ơi, em muốn chết nhưng em không đủ can đảm...”.

Cuối thư, em học sinh ký tên maytrangcodon@...

Tôi gửi một email an ủi và hẹn gặp trực tiếp. Tên em là B.V.. Rất khó khăn và kiên nhẫn tôi mới khơi mạch câu chuyện gia đình từ V. vì em cứ ngồi lặng im suốt hai giờ, hai tay ôm kín mặt. Mãi sau em mới kể chuyện mình bằng giọng đều đều, chán chường, đôi chỗ lại ngừng khá lâu như cố nuốt nước mắt tủi hờn vào lòng. Qua cách em nói, không khó khăn lắm tôi hiểu em bước vào giai đoạn trầm cảm.

Tôi tìm gặp mẹ của B.V., một phụ nữ trẻ đẹp, ăn mặc sành điệu. Tôi khéo léo đề cập về chứng trầm cảm của con chị và mong sự quan tâm của chị. Người mẹ bắt đầu kể tội chồng và con, tự biện hộ cho mình, một thái độ bất hợp tác mà người tư vấn thường gặp phải.

Năm ngày sau, chính mẹ V. gọi cho tôi, V. đã bỏ nhà đi. Lúc này người mẹ mới thật sự sợ hãi, lo lắng và khóc lóc. Cha của V. cũng đứng ngồi không yên và hối hận vì thái độ vô tâm của mình. Ông sợ V. là nạn nhân của đường dây buôn người và nhờ công an vào cuộc. Tôi nhờ bạn bè V. tìm kiếm khuyên em trở về nhưng không người bạn nào biết em ở đâu.

Ngày thứ tám, em gọi cho tôi và bảo đang ở nhà một người dì họ tận Buôn Ma Thuột. Tôi khuyên em nên báo cho cha mẹ biết cũng như tìm cách hòa hợp với cha mẹ mình, tìm kiếm kết nối những mối dây thân ái đã mất. Em nghe lời tôi.

Sau đó em trở về và dần dần tìm cách nói chuyện với cha mẹ, bày tỏ tâm tư và mong ước của mình. Em gặp lại tôi vào năm em học lớp 10 và nói rằng em đã ổn, sóng gió đã qua. Cha mẹ em đã quan tâm đến em và quan tâm lẫn nhau.

2. Chiếc nhẫn ốc màu hồng

Trong hồ sơ lưu khi làm công tác tư vấn, tôi có giữ một chiếc nhẫn ốc màu hồng của một cô bé tên Ph. - học sinh lớp 8 Trường TQT, quận 9, TP.HCM.

Cha mẹ Ph. có ba con đang tuổi đi học, họ là một gia đình lao động nghèo, ở trọ trong một khu nhập cư có đủ thành phần phức tạp. Cha Ph. làm phụ hồ, công việc khi có khi không vì ông nghiện rượu. Mẹ Ph. bán xe đẩy trái cây ướp lạnh. Ph. là chị cả, ngoài thời gian học, Ph. còn đan giỏ lục bình, giỏ lác, thêu khăn trải bàn để kiếm thêm tiền giúp mẹ.

Tuy mới lớp 8 nhưng cô bé đã cao lớn, tóc dài, da trắng, trông như một thiếu nữ đôi mươi. Thành tích học của Ph. cũng đáng nể: suốt bảy năm liền em là học sinh giỏi. Đặc biệt cô bé còn có năng khiếu môn văn.

Cuối năm lớp 8, sau khi thi xong, Ph. bỏ nhà đi. Cha mẹ, thầy cô và bạn bè nháo nhác đi tìm. Ngày thứ năm Ph. về, bảo rằng “đang ở nhà một người bạn tốt”. Cô giáo Ph. đề nghị tôi nói chuyện với Ph..

Ngay từ phút đầu tiên, Ph. đã bật khóc và kể cho tôi nghe rằng ba mẹ thường đánh em. Nhiều lần bị đánh trong nhà, Ph. còn cố gắng chịu đựng, nhưng hôm đó chỉ vì Ph. lấy tiền bỏ ống heo mua một cái kẹp tóc giá 80.000 đồng, mẹ em vừa đánh vừa nhục mạ, kéo tóc em đi dài dài trong xóm. Ph. bỏ nhà đi.

Khi tôi tìm gặp và đối thoại với gia đình Ph., cha mẹ Ph. tỏ thái độ giận dữ và bất cần. Họ cho rằng phải đánh để Ph. chừa thói ăn chơi, học đòi. Rằng dạy dỗ là phải đánh, đánh mới làm cho con cái nghe lời... Tôi thật sự thất bại khi muốn thuyết phục họ nghĩ khác đi.

Sau đó Ph. trở về nhưng lại bỏ nhà đi thêm hai lần. Một lần vào khoảng học kỳ 1 năm lớp 9 và lần nữa vào cuối năm lớp 9 chỉ vì em vẫn thường xuyên bị cha đánh. Bạn bè Ph. tìm gặp tôi và khóc: “Cô ơi, Ph. đi làm tiếp viên tại một quán cà phê ở Bình Dương. Cô thuyết phục bạn ấy về đi...”.

Tôi tìm gặp Ph. nhưng em đã trốn mất. Em gửi lại cho tôi chiếc nhẫn vỏ ốc với một lá thư: “Đây là món trang sức mà em rất quý, em tặng cô. Mong cô đừng tìm em nữa. Em thương cô. Nhưng cô cũng không cứu được em đâu. Em sẽ không trở về lần nữa, cô cứ nói với cha mẹ em là em đã chết rồi”...

Tôi ray rứt rất nhiều. Cuộc đời em sau này sẽ ra sao đây?

HẠ VŨ

Trẻ cần được đối xử công bằng

Trẻ ở tuổi dậy thì thường xuyên bị ảnh hưởng tâm lý và chịu áp lực khi mọi người so sánh bản thân mình với những đứa trẻ khác. Hơn nữa ở lứa tuổi này, trẻ chưa đủ kinh nghiệm cuộc sống cũng như sức mạnh lý trí nên những cảm xúc tiêu cực dễ là nguồn gốc làm nảy sinh hành vi tiêu cực.

Đến một giai đoạn nhất định trẻ bị ảnh hưởng tâm lý tự ti, khi không giải tỏa được thì những tích tụ lâu ngày sẽ bộc lộ thành “xung năng” để thỏa mãn và tìm cách giải phóng cho bản thân. Đó là hành động trẻ bỏ nhà ra đi.

Theo nghiên cứu của các nhà tâm lý, sự nhu nhược ở những đứa trẻ nếu được chăm bẵm quá mức, không bao giờ gặp khó khăn sẽ dễ hình thành thói quen dựa dẫm, ủy mị, lo sợ, mất niềm tin, mất dũng khí, không có khả năng tự đề kháng cũng như độc lập giải quyết vấn đề trước những khó khăn thử thách của môi trường xung quanh. Tâm lý trẻ ở tuổi mà mọi người nói là “dở dở ương ương” này đầy những xáo động, muốn tập làm người lớn hay thể hiện cái tôi…

Sau mỗi lần thành công dù nhỏ hay lớn của trẻ, các bậc cha mẹ hãy động viên để phát huy ưu điểm. Khi con trẻ thất bại nên cho con một điểm tựa bằng lời khuyên, sự chia sẻ để con tiếp tục phấn đấu. Có như vậy mới tạo được niềm tin cho trẻ. Hãy tôn trọng sở thích của con, cùng con khám phá những điều mới mẻ và thật sự công bằng trong đối xử.

Đối với những hành vi sai trái của trẻ, cha mẹ nên nhẹ nhàng nhắc nhở, khéo léo tâm sự riêng để trẻ vừa thấy được tôn trọng, vừa nhận ra được lỗi của bản thân.

NGUYỄN VĂN CÔNG (giảng viên tâm lý học)

Mỹ: Thiếu niên bỏ nhà dễ lâm vào con đường tội phạm

Mỗi năm tại Mỹ có trung bình 1,6-2,8 triệu thanh thiếu niên bỏ nhà đi, 86% thuộc lứa tuổi 14-17, theo số liệu của Tổng đài quốc gia dành cho thiếu niên bỏ nhà tại Mỹ (NRS). Trung bình cứ năm thiếu niên sẽ có một thiếu niên từng bỏ nhà đi một lần trước tuổi 18, số lượng thiếu niên nữ bỏ nhà đi ngang với nam. Tuy nhiên đáng lo ngại hơn khi số thiếu niên dưới 12 tuổi bỏ nhà đi lại đang tăng mạnh, tăng 89% từ năm 2009 so với năm 2000.

Không đủ tuổi để thuê khách sạn hoặc kiếm việc làm, các thiếu niên hầu như đều đi xin ăn hoặc tệ hơn là rơi vào con đường mua bán ma túy, mại dâm. Khoảng 75% thiếu niên rời bỏ nhà lâu hơn hai tuần sẽ đi vào con đường tội phạm, trong khi 1/3 bị dụ dỗ vào con đường mại dâm trong vòng 48 giờ.

Thống kê của NRS trong thập niên 2000-2009, số lượng thiếu niên làm hành khất tăng 228%, mại dâm tăng 58%, mua bán ma túy tăng 54% và trộm cắp tăng 22%. Điều này đồng nghĩa với việc gia tăng nguy cơ đối với các thiếu niên như rối loạn tâm lý, nhiễm HIV và các căn bệnh truyền nhiễm khác, bị lạm dụng, mang thai ngoài ý muốn...

Nguyên nhân gia đình như mâu thuẫn, cha mẹ ly dị là yếu tố lớn nhất đẩy các thiếu niên rời bỏ gia đình, tiếp đến là bỏ nhà đi theo bạn bè và do các rắc rối trong trường học hoặc vấn đề xã hội khác. Kinh tế cũng góp phần lớn trong việc gia tăng số thiếu niên bỏ nhà. NRS ghi nhận số cuộc gọi của các thiếu niên bỏ nhà đi vì lý do kinh tế tăng hơn 300% trong vòng bảy năm qua, đỉnh điểm là giai đoạn khủng hoảng kinh tế 2006-2008.

TRẦN PHƯƠNG

Em tôi trượt dài sau đi hoang

25/06/2011 09:46 (GMT + 7)

TTCT - Em gái út tôi chào đời khi bố mẹ tôi đoàn tụ mừng mừng tủi tủi sau tám năm xa cách, khi các anh chị trong nhà đã lớn, nên em được trông chờ và yêu thương hết mực.

Cũng từ khi em chào đời, bố mẹ tôi làm ăn khấm khá hẳn lên, nên xem em là điềm may mắn. Ngày bé em xinh như thiên thần nhỏ, dễ chịu, tươi vui nên được hàng xóm, bạn bè, thầy cô quý mến. Em luôn dẫn đầu lớp suốt cấp I, vẫn là học sinh khá giỏi thời cấp II, phần nhiều nhờ sự kèm cặp của tôi - người chị liền kề hơn em đến 9 tuổi.

Tôi ra đời được mấy tháng thì bố tôi phải đi xa biền biệt, mình mẹ tôi bươn chải vất vả nuôi bốn đứa con san sát nhau, nên anh em tôi lớn lên bù lăn bù lóc, hoàn cảnh trang bị cho tôi tính tự lập sớm nhưng cũng sớm nhận ra mình lẻ loi từ tấm bé. Vì vậy em gái ra đời tôi mừng rỡ như được tặng con búp bê đẹp xinh, reo vui có thêm người bạn tri kỷ. Tôi dốc lòng yêu thương em theo cách bù đắp cho em những gì tôi thiếu hụt: chăm chút cho em từng đồng quà tấm bánh, chỉ bảo em học hành từng li từng tí…

Gia đình tôi cũng nhận ra mình lỗi lầm, đã không nghiêm khắc uốn nắn em từ nhỏ, đã không sớm nhận ra và không đủ hiểu biết để chia sẻ với em về chuyện lưỡng tính. Tôi tuy là chị liền kề thường bên cạnh em nhưng khoảng cách tuổi tác, mô phạm và cầu toàn, tâm sự mà như giáo huấn, em không thèm nghe… Giá mà ngày trước tôi “bụi bặm” một chút để có thể hiểu lứa tuổi dở dở ương ương của em và được em tin cậy chuyện trò…

Em út ít, được mẹ cưng chiều và được chị “bao sân” nên không phải mó tay tí việc gì, dần thành thói ỷ lại. Năm cuối cấp II, em bắt đầu chểnh mảng học hành, hậu quả là không đủ điểm vào trường cấp III NK mà học TKN. Từ đây em kết với nhóm bạn xấu lêu lổng chơi bời. Chúng xúi em vòi tiền bố mẹ, nếu không thỏa thì dọa bỏ học.

Rồi em trốn học thật và bỏ nhà đi bụi ngay giữa năm lớp 11. Cả nhà tôi bổ nhào kiếm em khắp nơi. Chỉ sau một tuần xa nhà, anh tôi đưa được em về trong bộ dạng tả tơi: tóc tai cắt tém bù xù vàng chóe, quần áo xộc xệch của ai đó, một vết xăm ở bắp tay và vẻ mặt bất cần lì lợm.

Gia đình tôi phải tháp tùng em vào Viện Pasteur xét nghiệm xem có bị nhiễm HIV hay các bệnh truyền nhiễm nào không, có sử dụng ma túy không… Rất may là chưa bị sao.

Bố mẹ, anh chị lao vào dụ dỗ, dọa dẫm, em ở nhà một thời gian và chuyển sang học bổ túc văn hóa, vì ngôi trường cũ không muốn đón nhận nữa mà em cũng ngại quay lại nơi ấy. Đến lớp buổi có buổi không, em than chán học không vào, công khai cúp cua, lông bông, thời gian ngắn sau lại đi bụi cho khuây khỏa (?).

Một lần nữa cả nhà phân công nhau đi tìm, lần thứ hai không nháo nhào, xen lẫn trong cố gắng là nỗi thất vọng đứa con ngỗ nghịch. Kỳ này tóm được em đang gật gà gật gù trong tiệm Internet. Lôi em về nhốt trong nhà như giam lỏng, khi ra ngoài luôn có người thân theo sát. Mặt em câng câng, ở lì trong phòng, chẳng ai muốn hoặc có thể trò chuyện cùng em.

Thỉnh thoảng bạn bè cũ đến chơi chốc lát, gia đình tôi không nỡ ngăn cấm vì sợ em bức bối quá hóa rồ. Một hôm, em bày trò tự tử bằng cách uống nhiều Paracetamol, vứt vỏ thuốc đầy giường, ói mửa lung tung… Anh em tôi hốt hoảng đưa em vào bệnh viện cấp cứu. Tôi đau xót nhìn em bị rửa ruột, còn em mặt càng lấc cấc… 

Sau đó, gia đình tôi chia nhau thủ thỉ với em, đưa em đi chơi, sắm sửa, cà phê trò chuyện… Em có vẻ thân thiện hơn tí xíu. Được một khoảng yên em lại ra đi với bức thư nhắn là muốn tìm việc làm, sống độc lập. Một lần nữa cả nhà lặng lẽ tìm em, dò ra nơi em làm việc, xin phép chủ đón em về.

Đó là một công ty nhỏ chuyên đánh máy bản thảo sách cho các nhà xuất bản. Em gõ lách cách miệt mài trong phòng lạnh sáng choang 12 tiếng/ngày với đồng lương không đủ ba bữa cơm đạm bạc. Người còm nhom hốc hác, lần này em về ngay, vẻ chán chường nhưng không trốn tránh nữa.

Gia đình bàn nhau: em đã lớn, không muốn gò bó và không thích học văn hóa nữa thì học nghề làm tóc (em chọn và khá có khiếu thẩm mỹ). Em học chăm chỉ và sáng dạ, được chủ giữ lại làm việc sau một năm học nghề. Sáu tháng sau em đòi mở tiệm vì làm cho chủ bị bóc lột quá mà không phát triển được (chủ chỉ cho làm những khâu đơn giản, bí quyết pha thuốc duỗi, nhuộm, uốn… giấu biệt, ăn chặn tiền bo).

Thực chất em đòi ra tiệm còn để được sống chung với bạn bè (bấy giờ em bộc lộ mình thuộc giới tính thứ ba). Bố mẹ sốc nặng, chị thảng thốt, các anh ngỡ ngàng…, khuyên can mãi không được, bất lực xuôi theo ý em.

Hiện nay em phai tàn, làm “thợ đụng”, sống vật vờ nay với người này mai người khác (họ lợi dụng một thời gian lại bỏ em vì họ đâu giống em), em hay về nhà buồn buồn, kiệm lời, không than trách. Đôi lúc uống say em thừa nhận mình đã sai, đã “sướng quá hóa rồ” thuở hoa niên, nguyên nhân việc đi bụi của em nhằm nếm mùi đời (nghe tụi bạn nói đi bụi hay lắm), cũng là cách làm eo sách để được nuông chiều nhiều hơn, đồng thời lúc đó em phát hiện mình khác người mà không dám thổ lộ cùng ai, thế là bốc lên, muốn phá cách, muốn nếm trải…

Bây giờ ngẫm lại ngốc nghếch quá, không đâu bằng nhà mình, không ai thương yêu mình bằng cha mẹ anh chị, nhưng bay nhảy mãi cũng quen, vả lại em mang cốt con trai trong tấm thân con gái, ở chung với gia đình e lối sống không phù hợp và làm xấu mặt mẹ cha.

Gia đình tôi cũng nhận ra mình lỗi lầm, đã không nghiêm khắc uốn nắn em từ nhỏ, đã không sớm nhận ra và không đủ hiểu biết để chia sẻ với em về chuyện lưỡng tính. Tôi tuy là chị liền kề thường bên cạnh em nhưng khoảng cách tuổi tác, mô phạm và cầu toàn, tâm sự mà như giáo huấn, em không thèm nghe…

Giá mà ngày trước tôi “bụi bặm” một chút để có thể hiểu lứa tuổi dở dở ương ương của em và được em tin cậy chuyện trò… Giờ gia đình đành xót xa chấp nhận cách đi lại mà không sống chung, cả nhà luôn ray rứt khôn nguôi vì có một thành viên nửa gần gũi nửa vời xa.

TRÂN CHÂU

Tôi muốn thoát khỏi cái bóng quá lớn

(Phản hồi bài “Tôi đi bụi vì nghẹt thở”)

Tôi hiểu tâm trạng của bạn Duy Tường. Người lớn đôi khi cho mình nhiều quyền hạn quá và chẳng biết con cái nghĩ gì, cảm nhận ra sao trong mọi việc.

Tôi là con trai duy nhất của ba mẹ. Thừa mứa về vật chất nhưng tôi không nghĩ mình may mắn khi sinh ra trong gia đình “kiểu mẫu” như vậy. Hình như ba mẹ đều coi tôi là “siêu nhân”. Suốt tuổi thơ tôi đã cố gắng hết sức để là một niềm tự hào của ba mẹ. Tôi chỉ có điểm 9 và 10, không có quyền rớt xuống điểm 8 ở bất cứ môn học nào.

Tôi không được chạy nhảy, đá banh, đi chơi cùng bạn bè hay vui chơi tại các khu du lịch. Tôi không phải làm bất cứ việc gì ngoài học và học. Bạn bè gọi tôi là “cả đẫn” vì cặp kính cận 5 điốp cùng vẻ mặt ngáo ộp của tôi khi ngồi nghe bạn bè bàn bạc về mọi thứ trên đời.

Lên cấp III, hình như tôi không còn thời gian ăn và ngủ. Thầy cô nào giỏi, mẹ tôi lặn lội đến xin cho tôi học. Tôi thích ngành điện lạnh, mẹ khăng khăng bắt học y khoa. Mẹ như một cảnh sát cẩn thận nhất, chuyên nghiệp nhất. Tôi bị mẹ theo dõi ngặt nghèo từng giờ, từng ngày như một tù nhân không tuyên án. Mẹ thường xuyên kiểm tra tập sách và bài vở, kiểm tra luôn điện thoại xem tôi quan hệ với ai, có để ý bạn gái nào không.

Năm vừa qua, bạn bè đổi biệt danh cho tôi từ “cả đẫn” sang “cục cưng” (của mẹ) vì mẹ hay đến trường đưa cho tôi mấy món đồ như khăn giấy, nước cam, nước yến, kẹo ngậm... trong giờ nghỉ trưa của cả lớp. Sự yêu thương cưng chiều của mẹ khiến tôi khổ sở.

Cuối năm lớp 11, sau khi thi xong, các bạn lớp tôi tổ chức ăn uống và xem phim tại nhà bạn M.. Tôi xin tham gia. Đợi mẹ đi làm, tôi mở cửa đón xe ôm đi. Buổi liên hoan thật vui. Tôi như vừa được khai hóa, được “sổng chuồng”. Tôi bỗng cảm nhận rằng có khoảng đời khác mà tôi đã đánh mất (hay bị tước mất), đó là sự thoải mái, sự tự do, những trận cười, những trò chơi vô tư cùng bạn bè trang lứa...

Sau buổi liên hoan, tôi bán luôn chiếc dây chuyền mẹ tặng và rủ hai bạn nam cùng lớp ra Vũng Tàu chơi. Đó là chuyến “đi bụi” đầu tiên của tôi. Tôi thật sự là tôi, một tù nhân thoát khỏi thứ gông cùm vô hình mà ba mẹ đã trói chặt lấy tôi. Chúng tôi nằm nhìn biển và hát nghêu ngao, có lúc chúng tôi chạy đuổi nhau và cười thật to... Khi tiêu gần hết tiền thì chúng tôi đón xe về. Mẹ tôi đã khóc.

Ba thì nổi điên, la hét. Tôi kệ, ngồi trơ ra. Nếu như tôi xin phép mẹ, chẳng bao giờ mẹ cho phép tôi đi như vậy cả. Tôi thấy tôi thật sự trưởng thành sau khi rời xa mẹ. Tôi phải đi để khỏi chết ngạt cho dù biết ba mẹ rất yêu thương mình. Tôi muốn được chút tự do, được sống cùng bạn bè trang lứa, được chấp nhận và thoát khỏi cái bóng quá lớn của ba mẹ,  được là chính mình.

nguyennhat94@...

Tôi không qua nổi kỳ thi này

23/07/2011 09:00 (GMT + 7)

TTCT - Tôi 18 tuổi, vừa thi đại học xong và qua các đáp án tôi biết trước mình sẽ không đậu nổi. Tôi đang hụt hẫng và lo âu không diễn tả nổi…

Tôi không cừ khôi

Gia đình nội ngoại tôi tận miền Trung và có truyền thống khoa bảng lâu đời. Cha mẹ tôi lập nghiệp nơi đất Sài Gòn và khá thành đạt. Cha tôi là một thạc sĩ về ngành hóa thủy sản đang giảng dạy tại một trường đại học. Mẹ tôi có bằng thạc sĩ kinh tế và làm trưởng bộ phận kinh doanh cho một công ty nước ngoài đang đầu tư tại Việt Nam. Anh trai tôi vừa tốt nghiệp ngành kiến trúc và đang học cao học.

Cô chú, cậu dì của tôi ai ai cũng có vị trí xã hội vững vàng, vài người đang giảng dạy tại trường đại học, vài người hiện du học.

Hễ gặp chúng tôi trong những ngày giỗ chạp, thay vì hỏi các cháu khỏe không, các cháu thích phim ảnh hay ca nhạc gì thì cậu dì lại hỏi cháu học giỏi không, có học trường chuyên không... Câu chuyện quanh mâm cơm giữa người lớn với nhau bao giờ cũng là  ngành này đang cần người, ngành kia đang được trọng vọng, ngành nọ đang “hot”, trường này đào tạo tốt, trường kia có nhiều giáo viên giỏi, trường nọ có liên kết với nước ngoài…

Chẳng may cho tôi, từ khi còn học cấp II, tôi đã gặp khó khăn với những môn như toán, lý và chỉ có năng khiếu với môn văn. Bằng sự cố gắng của bản thân, bằng cả việc học thêm những thầy cô giỏi trong trường, tôi đã che giấu tốt “khuyết điểm” này, khiến cha mẹ tưởng tôi cũng cừ khôi như anh trai tôi vậy. Thế nhưng lên cấp III, tôi đuối sức dần với những môn khoa học tự nhiên và vượt trội hẳn về các môn khoa học xã hội.

Cha mẹ không hài lòng. Mẹ bảo thi khối C chẳng có gì vẻ vang cả. Ba thì bảo kinh tế đang là ngành có thể kiếm được việc tốt. Cả hai quyết định dứt khoát tôi phải giỏi toán, lý để học đại học ngành quản trị kinh doanh hay ngân hàng. Cha mẹ bắt đầu tìm gia sư cho tôi và nhồi nhét cật lực cho tôi những bộ đề toán lý, những cuốn sách tham khảo mà cả hai tìm kiếm, sưu tập được.

Ai chỉ, ai bảo thầy cô nào giỏi, cha mẹ tôi bắt đầu vận động các mối quan hệ để gửi tôi tới tận nhà học thêm. Rồi đưa đón, rồi hỏi han, rồi chăm sóc, bồi dưỡng, cha mẹ nhấn chìm tôi trong một bể yêu thương chất ngất đến mức làm tôi ngạt thở…

Từng ngày, từng tháng, từng năm, tôi như đi trên một chiếc cầu treo giữa hai sườn núi, một chiếc cầu treo dài bất tận. Để làm hài lòng cha mẹ, tôi đã cố gắng, cố gắng đến kiệt sức mà vẫn thấy mình không đủ sức tiến về phía trước.

Tôi lơ lửng, chông chênh và mệt mỏi. Có những sáng ngủ dậy tôi không muốn nhìn thấy bất cứ ai, có những buổi học tôi muốn trốn đi đâu đó một mình, có những tối tôi muốn mình biến mất khỏi thế gian. Lúc nào tôi cũng thấy u buồn và chán ngán mọi thứ. Tôi cảm thấy khổ sở và bất hạnh. Tôi luôn muốn mình sinh ra trong một gia đình đừng quá kỳ vọng vào tôi.

Có con đường nào khác?

Có một điều làm tôi thấy tội lỗi là cảm giác ganh tỵ và ghét anh trai mình. Anh chẳng cần cố gắng gì cả mà vẫn học rất giỏi toán, lý. Anh say mê giải toán y như tôi say mê đọc một cuốn sách hay. Tôi khao khát khả năng đó mà không sao có được.

Nhỏ bạn thân của tôi từng bảo: “Nếu mày theo ngành văn có lẽ mày sống vui vẻ hơn vì hợp với mày hơn”. Tiếc thay cha mẹ tôi chưa bao giờ nghĩ vậy. Đối với họ, con cái học ngành nào “vẻ vang” mới là tốt nhất. Cách cha mẹ yêu thương, lo lắng và chăm sóc tôi cẩn thận chu đáo đến mức tôi nghĩ rằng thật khốn kiếp mới có thể phụ lòng mong mỏi của hai người.

Dĩ nhiên kỳ thi tốt nghiệp tôi vượt qua dễ dàng. Ngày cả lớp làm hồ sơ thi đại học, tôi cũng mang bộ hồ sơ về nhưng không viết gì cả. Cha mẹ tôi tự ghi và tự nộp. Ngày đi thi, cha mẹ tôi hồi hộp và hi vọng hơn hẳn tôi. Cả nhà có không khí trước một cuộc chiến tranh, im ắng, thận trọng, mọi người bước khẽ nói khẽ. Ba mẹ chuẩn bị mọi thứ cho tôi, hỏi đi hỏi lại rằng tôi đã thoải mái chưa, ngủ đủ chưa, vào phòng thi sau khi đọc đề sẽ phải làm gì…

Đọc đề toán và lý xong, tôi biết sẽ trượt kỳ thi này. Tôi đã cố gắng suy nghĩ, cố gắng làm nhưng bài nào cũng dở dang. Bước ra khỏi trường,  quen che giấu cảm xúc, tôi cố nặn ra một nụ cười. Cha mẹ hỏi, tôi nói dối: “Con làm tàm tạm…”.

Biết chắc mình sẽ rớt, tôi có cảm giác rơi vào một hố sâu hun hút, tối đen mà không thể gọi ai tới cứu mình. Sự thất bại ám ảnh tôi từng giờ từng phút. Những cơn lạnh chạy dọc sống lưng. Tay chân bải hoải, đầu óc bấn loạn… Vậy mà tôi vẫn cố ra vẻ bình thường để cha mẹ không nghi ngờ, tra vấn…

Tôi sẽ ăn nói thế nào nếu như giấy báo gửi về và cha mẹ biết tôi rớt? Biết ăn nói thế nào khi chính tôi làm bao nhiêu kỳ vọng của cha mẹ sụp đổ trong phút chốc? Tôi xấu hổ, hoang mang, sợ hãi và cô đơn…

Nếu có thi hai hay ba lần nữa liệu tôi đủ sức đậu không? Không có bằng đại học, tôi sẽ sống ra sao trước cả một dòng họ giỏi “kinh khủng” của mình? Tôi không sống được, liệu cha mẹ tôi sẽ sống được không?  Đầu tôi muốn nổ tung ra, tôi muốn gào khóc, muốn đập phá... Có con đường nào khác cho tôi?

THIÊN KIM

Chuyện của Bi và Bo

Cuối tháng 6, tôi ghé nhà người bạn chơi. Khi cùng cả nhà bạn quây quần quanh chiếc bàn trà trò chuyện, tôi hỏi thăm chuyện học hành của bọn trẻ và mẹ cháu hỏi:  “Cậu muốn nghe tin nào trước: xấu hay tốt?”.

Giọng chị não nề khi thuật “tin xấu”: “Thằng Bi nhà tớ trượt Trường chuyên Trần Đại Nghĩa rồi, mà lại còn trượt xa, thiếu đến 6 điểm. Lúc hỏi được điểm, tớ cứ nghĩ đầu gối mình rụng ra được...”. Ba của Bi bồi thêm: “Nó “chết” ở môn toán cô ạ, trong lớp luyện thi thầy bảo toán của nó rất ổn, điểm kiểm tra cuối cùng cũng đứng thứ ba trong lớp, thế mà lúc thi lại chỉ được 6 điểm, chả hiểu nó làm bài kiểu gì. Giá chỉ thiếu 1-2 điểm còn chịu được”.

Còn “tin tốt”? Giọng ba cháu run lên vì tự hào: “Thằng Bo năm nay thi cả ba trường chuyên, cô bảo thế có kinh không? Tôi cũng run, chỉ lo nó thi nhiều quá đâm phân tán sức lực. Thế mà kết quả là nó “ăn gọn” cả ba trường. Giờ thành ra khó chọn, không biết học trường nào, trường nào cũng có cái hay. Thằng anh nó có phương pháp học rất hay, không như thằng em, lúc nào cũng láng cháng!“.

Bi - 11 tuổi, má vẫn còn phính - len lén đứng dậy, rất rón rén đi vòng sau lưng bố và biến mất sau cánh cửa phòng cậu. Còn Bo bình thản duỗi chân, tiếp tục chơi game trên chiếc iPod - phần thưởng mới của bố cậu sau kỳ thi thành công vượt tưởng tượng, trong ánh mắt âu yếm dạt dào của người mẹ đang đăm đắm nhìn sang.

Tôi nói nhỏ với mẹ cháu về việc Bi đã bỏ về phòng. Ai dè, chị la lên: “Ôi, nó cứ như thế suốt từ hôm biết điểm đến giờ. Đã học hành thi cử không ra sao mà nói đến thì mặt mũi cứ sưng lên”. Ba cháu thì phẩy tay: “Kệ nó cô ạ, nó phải gặm nhấm thất bại ấy thật kỹ thì mới thành người. Phải thấy nhục thì mới vươn lên phục thù được!”. Bo, tay vẫn lướt iPod, cười bảo: “Từ hôm ấy đến giờ nó mất lưỡi rồi cô ạ”.

Sáng hôm sau, tôi qua rủ Bi đi bơi cùng con trai tôi. Mẹ cháu chỉ đồng ý sau khi giao hẹn với Bi: “Còn bốn trang bài tập toán đấy, chơi gì thì cũng nhớ phải xong bốn trang ấy cho tôi trong ngày hôm nay”.

Khi đứng chờ thang máy, Bi đá cực mạnh vào cửa thang máy rồi quay sang nói với tôi: “Cô đừng ngạc nhiên, cháu bây giờ chỉ là con chó ghẻ!”. Con tôi, sau buổi đi bơi ấy về hoảng hốt hé lộ: “Em Bi bảo ba mẹ và anh Hai giờ là kẻ thù lớn nhất của em ấy!”.

Tôi có lẽ là người thứ n được cha mẹ Bi và Bo tường thuật câu chuyện thi cử nóng bỏng của con trai họ trong mùa hè cũng nóng bỏng này. Không biết Bi đã có mặt trong bao nhiêu cuộc trò chuyện tương tự và cậu bé đã âm thầm vượt qua nó ra sao trong căn phòng riêng của mình.

Đối với cậu bé 11 tuổi ấy, 6 điểm bị thiếu trong kỳ thi vừa qua đã lật nhào mọi mối liên kết sâu nặng trong gia đình cậu, rọi một thứ ánh sáng bàng hoàng vào cha mẹ và anh Hai của cậu. Vậy thì từ nay, nó sẽ dẫn dắt sự học và con người cậu trong tương lai theo lối đi nào?

CẦM PHAN ghi

Khi đã không còn hi vọng

13/07/2011 15:28 (GMT + 7)

TTCT - Tôi sinh ra trong một gia đình khá giả, được học hành đàng hoàng. Ba mẹ tôi là người có học, có việc làm tốt với một cuộc sống hiện đại nhưng rất trọng nam khinh nữ.

LTS: Loạt bài “Con tôi đi bụi” kỳ này là câu chuyện về sự trở về của một nữ sinh 16 tuổi từng đi bụi. Em trở về nhưng tình cảm gia đình đã không còn nguyên vẹn, cái giá phải trả cho sự bất công, thiếu quan tâm của người lớn và sự xốc nổi, thiếu suy nghĩ của tuổi trẻ.

Chuyện bắt đầu từ 16 năm về trước, mẹ tôi có thai song sinh - một trai, một gái…Cả dòng họ tôi vui mừng vì đã có người nối dõi tông đường. Ngày mẹ sinh, người vô thăm chật cả phòng bệnh. Nhưng không may em trai tôi rất yếu, phải nằm phòng đặc biệt. Mấy tuần sau em mất. Còn tôi, đứa bé được hưởng ké sự mong đợi của mọi người, lại rất khỏe mạnh, vui vẻ.

Mẹ đi coi bói nghe bảo em tôi chết là do “chị sinh đôi với nó số lớn, lấn lướt nó, làm nó yếu mà bệnh chết”. Từ đó chẳng ai ẵm bồng, nựng nịu tôi nữa. Những chuyện đó sau này tôi được nghe mấy dì kể lại.

Khi tôi 1 tuổi, ba mẹ tôi bắt đầu đi chùa cầu tự con trai. Họ vất vả, mệt nhọc nhưng thành tâm và cuối cùng toại nguyện. Em trai ra đời kém tôi ba tuổi. Từ đó mọi sự quan tâm, tình thương, chiều chuộng đều dành cho em. Tôi vẫn nhớ hình ảnh tôi ngồi trong một góc im lặng nhìn ba mẹ nâng niu đứa em mới sinh trong hạnh phúc. Tôi cứ lớn lên như vậy và dần dà cảm thấy được sự bất công.

Tôi, 16 tuổi, nếu bị đẩy ra đường vào thời điểm này thì khó mà sống được. Không có bằng cấp, chắc chỉ làm được những công việc tay chân. Có thể lay lắt sống được đấy nhưng còn sau này thì sao? Tương lai tôi sẽ đi về đâu? Bao nhiêu cạm bẫy, nguy hiểm, tôi có đủ sức chống chọi?

Suy nghĩ thật kỹ, tôi biết mình chẳng còn con đường nào nữa, phải trở về thôi.

Em tôi luôn có bất cứ gì em muốn. Từ bộ lego cả triệu đồng đến máy bay điều khiển từ xa, từ xe chạy được trên tường đến máy chơi game. Ba mẹ tôi yêu em vô bờ bến, không lý trí, khác hẳn với tôi bị rầy la dù chỉ xin mua mấy cuốn sách tham khảo, mấy chú gấu bông để tặng bạn ngày sinh nhật. Sinh nhật em, ba mẹ tôi tổ chức linh đình, mời tất cả bạn bè em. Sinh nhật tôi, ba mẹ hình như chẳng nhớ. Mẹ cho tôi mấy tờ tiền khi nghe tôi nhắc kèm câu nói: “Muốn mua gì thì mua, rách việc!”.

Là chị gái, tôi phải làm hết công việc nhà. Còn em trai học lớp 7, lớp 8 suốt ngày chỉ chơi game và xem tivi. Ngay cả quần áo em thay ra cũng vứt lung tung. Không chỉ thế, em còn hỗn láo với chị, có khi xưng mày tao cả với tôi mà ba mẹ chẳng phản ứng gì. Tôi thấy sự bất công, lạnh lùng nhưng không hiểu tại sao. Tôi quay cuồng với câu hỏi: “Mình đã làm gì sai?”.

Tôi cố gắng học thật giỏi, luôn đứng hạng nhất, ganh đua với bạn từng điểm một chỉ mong một sự quan tâm, một sự tự hào, một lời khen ngợi của ba mẹ. Nhưng rồi một lần tôi nghe mẹ nói chuyện với cô hàng xóm: “Bây giờ người ta chỉ quan trọng chỉ số EQ thôi. Con trai tôi học không giỏi nhưng thông minh, lanh lợi. Ai như con chị nó học cũng được mà lại khù khờ, mai mốt chả làm được việc gì lớn”. Nghe vậy tôi quay đi giấu những giọt nước mắt.

Tôi chán nản, buông xuôi. Tôi không muốn về nhà sau khi tan học nữa. Lặng lẽ lê bước trên các nẻo đường đến khi trời sập tối. Một lần nọ, không chịu nổi sự láo xược của em, tôi đã tát nó. Em trả đũa và chúng tôi đánh nhau đến nỗi ba mẹ phải lôi chúng tôi ra. Tôi bị hai cái tát tóe lửa của ba, còn em được mẹ ôm vào lòng xuýt xoa. Tai tôi ù lên, chẳng còn nghe thấy gì nữa, toàn thân tôi nóng rực như sốt.

Tôi chồm dậy la hét như thú hoang, như nham thạch đã nén nhịn quá lâu trong lòng đất nay phải phun trào. Ba mẹ nhìn tôi ngỡ ngàng. Tôi chạy vào phòng, khóa cửa, khóc như mưa. Tôi khóc vì giận, vì hận, vì thương cho mình sao quá đơn độc trong cuộc đời này. Không được chào đón trong ngôi nhà này, vậy tôi ở đây làm gì? Tôi khóc cạn nước mắt và lén bỏ nhà đi. Tôi lang thang trong công viên, ngồi hàng giờ ở ghế đá và tự hỏi mình phải làm gì tiếp theo. Trời chập choạng tối, mấy gã thanh niên bắt đầu lảng vảng và buông lời khiếm nhã. Tôi thấy sợ và quyết định đến nhà mấy nhỏ bạn.

Tôi bắt đầu sống nhờ nhà người khác, ba ngày ở nhà nhỏ này, ba ngày ở nhà nhỏ kia. Tuy ở nhà người lạ nhưng tôi thấy rất thoải mái, hơn hẳn ở nhà mình. Nhưng cũng đến lúc tôi nhận ra rằng không thể kéo dài kiểu ăn nhờ ở đậu này mãi được. Gia đình bạn tôi không thể nuôi tôi hoài, việc học của tôi bị gián đoạn quá lâu.

Tôi, 16 tuổi, nếu bị đẩy ra đường vào thời điểm này thì khó mà sống được. Không có bằng cấp, chắc chỉ làm được những công việc tay chân. Có thể lay lắt sống được đấy nhưng còn sau này thì sao? Tương lai tôi sẽ đi về đâu? Bao nhiêu cạm bẫy, nguy hiểm, tôi có đủ sức chống chọi?

Suy nghĩ thật kỹ, tôi biết mình chẳng còn con đường nào nữa, phải trở về thôi.

Ngày tôi về, mẹ nhìn tôi cười đắc thắng: “Về rồi à, sung sướng quen thân nên đổ đốn ra, đi bụi cho biết mùi đời. Không tiền tất phải dẫn xác về”. Tôi im lặng, thấy lòng sao trống rỗng, không tức giận, không buồn tủi... Dường như, tôi đã thôi mong chờ, thôi hi vọng một sự quan tâm, một chút tình cảm gia đình nào đó từ ba mẹ và tôi nghĩ rằng : đó mới chính là sự ra đi thật sự của tôi.

BẢO NGỌC

Đó là kết quả điều tra trong năm 2010 của cơ quan này với sự tham gia của các chuyên gia tâm lý học, luật gia, bác sĩ và cơ quan cảnh sát. Trao đổi với chúng tôi qua điện thoại, giám đốc quỹ Arnault Gruselle cho biết: “Thống kê của Bộ Nội vụ đã tổng kết con số 65.125 thanh thiếu niên được báo là “mất tích” trong vòng vài ngày hoặc lâu hơn.

Đó là chưa kể những trường hợp gia đình không thông báo cho chính quyền. Chúng tôi rất lo ngại về sự gia tăng này, vì vậy sau bản báo cáo điều tra, Quỹ bảo vệ trẻ em sẽ kết hợp với Bộ Gia đình để đề nghị giải pháp khẩn cấp. Ví dụ như thành lập các trung tâm để đón và nuôi tạm các thanh thiếu niên bỏ nhà đi bụi, giúp đỡ về mặt tâm lý trong lúc chờ đợi để hiểu lý do và tiếp cận với gia đình của các em”.

Tham gia nhóm điều tra, giáo sư - bác sĩ tâm lý học chuyên về giới trẻ Alain Braconnier nhắc nhở: “Khi một thanh thiếu niên đẩy cửa bỏ nhà đi, trong vòng một giờ hoặc một tuần gia đình và các cơ quan chức năng cần phải quan tâm và tìm hiểu lý do của biến cố đó. Vì bỏ nhà đi là biểu tượng của sự rối loạn chìm sâu và khá quan trọng. Không được coi thường!”.

Tuổi thiếu niên là một khoảng thời gian rất nhạy cảm cả về tâm lý lẫn sinh lý. Trẻ  ác cảm với đời sống, cảm giác phiền muộn, suy nhược tinh thần, khó khăn trong học hành ở trường, quan hệ căng thẳng ở nhà, “cám dỗ” bởi những điều mình chưa biết hoặc có xu hướng phản ứng quyết liệt trước những gì mình cho là quá đáng, không hợp lý.

Đây là một khoảng thời gian mà thanh thiếu niên gặp nhiều khó khăn trong sự trao đổi với những người sống xung quanh mình, trước nhất là gia đình, sau đó với thầy cô và bạn bè. Đa số trẻ đi bụi sống trong những gia đình mà cha mẹ và con cái ít gần gũi và ít trao đổi về những khó khăn trong đời sống, ở trường.  Cả ngày, mỗi người đi một ngả, mỗi người ăn một nơi.

Giáo sư - bác sĩ Alain Braconnier nhấn mạnh về cách xử sự nên áp dụng lúc thanh thiếu niên trở về nhà: “Tránh la mắng trẻ khi chúng trở về. Cha mẹ và gia đình nên giúp trẻ hiểu việc đi bụi làm mọi người lo lắng. Có thể vài tuần sau, gia đình, người thân nhỏ nhẹ tâm sự, tìm hiểu để biết lý do chính của “chuyến đi”. Nắm được lý do sẽ tránh được chuyện xảy ra lần sau. Quan trọng là chữa bệnh tận gốc hơn chữa triệu chứng...”.

VÕ TRUNG DUNG

Nhà giáo đối mặt nhiều áp lực

08/07/2011 23:12 (GMT + 7)

TTCT - Đã bao năm những người dạy học chúng tôi không thể vượt qua bao rào cản từ nhiều phía. Ai chẳng muốn một kết quả giáo dục đúng thực chất. Nhưng thật sự chúng tôi có muốn làm đúng thực chất cũng không thể được. Vì sao như vậy?

Trước tiên là chỉ tiêu trên giao đầu năm: từng bộ môn phải đạt con số phần trăm ở mức cao nhất trong tỉ lệ khá giỏi. Số học sinh giỏi được chỉ định phải đạt từng học kỳ và cả năm. Thậm chí lấy cớ phải phổ cập giáo dục ở bậc trung học, chúng tôi được chỉ đạo không thể để học sinh có điểm kém, phải thi lại và học lại lớp nữa. Khi thanh tra về chúng tôi được nhắc nhở cần hạn chế cho điểm dưới 5 để khuyến khích học sinh học tập.

Điểm càng cao giáo viên càng an toàn, ít bị phê bình. Điều này dẫn đến kết quả điểm thi bao giờ cũng thấp hơn điểm trong lớp. Và để đạt yêu cầu tất cả học sinh đều lên lớp, người dạy chỉ còn biết nâng điểm kiểm tra tại lớp đến mức cao nhất, phòng khi điểm thi chỉ có 1, điểm trung bình vẫn đạt yêu cầu. Giáo viên nào trung thực hoặc tiên liệu chưa đến mức chắc chắn sẽ bị ảnh hưởng trong xếp loại thi đua cuối năm.

Về mặt chuyên môn, chúng tôi được yêu cầu dự đầy đủ các lớp bồi dưỡng, học thêm tin học, tiếng Anh để ứng dụng trong giảng dạy. Địa phương tôi còn quy định mỗi giáo viên phải dự giờ đồng nghiệp đúng 22 tiết trong năm và cho biết đây là thực hiện công văn của Bộ GD-ĐT. Họp thì dự đủ bốn buổi trong tháng, dù không có nội dung gì cũng ngồi đủ giờ mới về. Đã vậy giáo viên chủ nhiệm còn vất vả vận động học sinh đi học. Nếu để có em thôi học là ban giám hiệu nhà trường đánh giá khả năng của giáo viên ngay.

Dù nhiều em thôi học do sinh kế và giáo viên đã nhiều lần đến nhà kết hợp cả với địa phương động viên, nhà trường vẫn kết luận giáo viên đó không có “nghệ thuật sư phạm”! Chính vì vậy chúng tôi bằng mọi giá phải giữ sĩ số lớp, sau đó nâng điểm cho các em để vừa lòng cấp trên. Nếu chúng tôi “đi ngược dòng” làm ảnh hưởng đến danh hiệu thi đua của trường chắc chắn sẽ bị xếp không hoàn thành nhiệm vụ. Và chỉ hai năm như thế là bị đưa vào diện giảm biên chế ngay.

Mong mọi người hiểu cho nhà giáo chúng tôi. Bao giờ những chỉ tiêu về học sinh lên lớp, hạnh kiểm tốt, học sinh giỏi, thi tốt nghiệp... không còn là áp lực mà chỉ là con số tham khảo giúp việc quản lý giáo dục tốt hơn mới mong có được thực chất trong giáo dục.

NGUYỄN TRUNG NGUYÊN (Đồng Tháp)

Tôi từng tiếp tay với sự dối trá

Hồi con tôi học lớp 2, trong lần chuẩn bị thi học kỳ, khi đi học về cháu nói: “Ba cắt dán và xếp hình sẵn giùm con ba mẫu mà cô con dặn để bữa thi môn kỹ thuật con nộp”. Khi tôi ngạc nhiên hỏi “Sao không đợi vào phòng thi rồi hãy làm và nộp luôn?”, cháu thật thà nói: “Cô con bảo nhà trường cho thời gian làm bài có 15 phút nên nói tụi con về nhà mượn cha mẹ hay anh chị làm phụ mấy mẫu đó, không làm trước thì bữa thi làm không kịp. Cô dặn đến bữa thi, khi bắt thăm xong tụi con cũng lấy giấy, keo, kéo... ra giả bộ làm, đợi gần hết giờ thì lấy cái mang sẵn cất trong hộc bàn đem ra nộp”.

Tôi là cha cũng là thầy giáo nên nhất định không làm theo cách “bày binh” của cô giáo dạy môn kỹ thuật ấy. Nhưng cháu còn quá nhỏ, rất ngây thơ, ham điểm số cao, nghe cô mình bày như vậy rất thích nên khi tôi không chịu làm thì cháu khóc lóc, giận dỗi, không thèm ăn cơm, buộc lòng tôi phải... tiếp tay sự dối trá này nhưng ở mức độ có khác hơn một chút. Đó là tôi không trực tiếp làm các mẫu thủ công ấy mà chỉ hướng dẫn để cháu tự tay làm lấy.

Tôi nói cháu làm nhiều lần cho quen tay, lấy đồng hồ để ngay chỗ làm để cháu canh thời gian. Cháu hứng thú lắm, chẳng mấy chốc đã thực hiện khá nhanh các mẫu cô đã dặn. Cuối cùng tôi nói: “Con đã làm được các mẫu này cũng không mất quá 15 phút, vậy bữa đó con cứ vô lớp mà làm, chứ đem theo sẵn làm gì”, nhưng cháu vẫn không chịu vì theo cháu: “Cô nói em nào mà bữa đi thi không mang theo ba mẫu đó vào để trong hộc bàn là chết với cô!”. Đến nước này thì nói thật tôi phải chịu thua.

Đấy! Con trẻ như tờ giấy trắng, vậy mà người lớn vẽ lên đó những nét vẽ đầu tiên một cách dối trá như vậy thì mình có nên trách sao học trò ngày nay “sao khó dạy quá!”?

NGUYỄN THANH HÙNG HAI (Long An)

“Hai tiếng gia đình” (*)

05/07/2011 00:04 (GMT + 7)

TTCT - Xưa nay nhiều người vẫn tự hào truyền thống Á Đông quý trọng gia đình, song càng ngày tôi càng nhận thấy gia đình chỉ có ý nghĩa với nhóm người thật sự trân trọng hai tiếng thiêng liêng ấy, mà phần nhiều là phụ nữ thôi.

Với đa số đàn ông - vốn được xem là trụ cột - lại chỉ hướng về gia đình khi muốn kết hôn, còn sau hôn nhân thì gia đình là nơi cuối cùng họ quay về khi không còn được chỗ nào tiếp nhận nữa.

Sáng sáng, quý ông đủng đỉnh rời nhà, cặp tờ báo ngồi cà phê tán gẫu trước khi vào cơ quan, trong khi các bà cuống cuồng chuẩn bị cho con điểm tâm và đưa đến lớp, mua tạm cho mình ổ bánh mì hay gói xôi đem vào công sở.

Sau giờ tan tầm, quý ông nườm nượp kéo nhau ra quán nhậu khề khà tận khuya, trong khi các bà tranh thủ đón con, ghé chợ hay siêu thị mua lỉnh kỉnh đồ về, vội lao vào bếp, vừa nấu ăn vừa tranh thủ lau dọn, giặt giũ, đồng thời hò hét lũ con tắm rửa, ăn tối, học bài, đi ngủ. Lùa bọn nhỏ lên giường, người phụ nữ mới được rảnh tay vệ sinh cá nhân và díp mắt lại trước màn hình tivi bản tin cuối ngày.

Các con có ngóng bố về kể chuyện trường lớp nghe không? Bố đi suốt quen rồi nên chẳng chờ mong nữa. Vợ có thao thức trông chồng không? Có gọi chồng cũng chẳng về sớm hơn, đành chìm sâu trong giấc ngủ nặng nhọc để mai có sức tiếp tục quay cuồng với hàng hàng công việc có tên lẫn không tên.

Chồng ư? Khuya lơ khuya lắc cũng sẽ về thôi sau khi chẳng còn nơi nào dung chứa nữa. Vợ mở mắt càu nhàu ư? Chỉ chuốc thêm ồn ào, mất ngủ. Sáng dậy ư? Vợ chưa kịp nói nửa câu lại tất tả một guồng quay mới. Cuối tuần à? Vợ tranh thủ sắm sửa và tổng vệ sinh, còn chồng tà tà tưới cây và tiếp khách, hơi sức đâu tâm sự với nhau.

Lựa lúc vui vẻ góp ý ư? Sẽ thành cãi vã hoặc chồng bỏ đi ngay, lập tức mất vui mà chẳng thay đổi được gì. Đợi khi chồng bệnh nằm một chỗ nhỏ nhẹ tâm tình, chồng phản kháng liền: sống mà hạn chế rượu chè bè bạn thì chết còn sướng hơn (!?). Đó là chưa kể nhiều ông còn lắm thói tật khác.

Thế đấy, nếu không đa mang con cái và sĩ diện gia đình chỉ còn nước ly hôn. Phụ nữ mà, bản năng làm mẹ giúp họ vượt qua tất cả vì lợi ích các con. Phụ nữa mà, thảnh thơi hưởng thụ sao được khi nhà cửa còn khối chuyện phải lo nghĩ.

Phụ nữ mà, đi đâu xa cho đành khi con cái lớn nhỏ đều đau đáu ngóng mẹ về. Vậy là lại cố níu kéo một gia đình trong chán nản, mệt mỏi.

Đàn ông mà, biết kiếm tiền là tốt rồi, cần cố gắng gì nữa khi mọi việc trong ngoài đã có vợ quán xuyến. Vợ vắng nhà, ta tranh thủ nhâm nhi khỏi sợ bị cằn nhằn. Vợ ở nhà, ta yên tâm lai rai vì tụi nhóc đã có mẹ nó chăm. Lòng chẳng gợn áy náy vì ta chỉ vui chút thôi rồi lại về nhà, vợ con cứ ăn ngủ trước, khỏi chờ cửa. Các bà vất vả vì tự làm khổ mình chứ cứ để mọi việc phiên phiến ấy có sao đâu...

Rồi thời gian trôi qua, quy luật thích nghi cuộc sống giúp các bà vợ cầm lòng với việc tất tả lo toan một mình mà không than vãn, về già ông chồng chồn chân mỏi gối ở nhà đều hơn để dưỡng bệnh, con cái khôn lớn ra riêng... Bà vợ lụm khụm chăm sóc ông chồng ốm yếu sau thời gian dài ăn chơi, thỉnh thoảng con cháu về thăm biếu đồng quà tấm bánh. Vậy cũng xong những kiếp người bên nhau dưới một mái nhà.

Ôi, tôi sợ hai tiếng gia đình như thế, nó thành nơi trú ngụ an toàn cho chồng nhưng là cái rọ khắc khoải đầy rẫy trách nhiệm, nghĩa vụ cho vợ. Tôi chỉ mong quý ông dẫu đi đâu, làm gì xin hãy nghĩ ở nhà còn có vợ mong con đợi để được chia sẻ buồn vui hằng ngày...

Tôi thở dài khi thấy hình ảnh gia đình chỉ lung linh trong mắt người chưa kết hôn và trở nên thiêng liêng đối với người đã đánh mất nó. Tôi sợ nghe tiếng đổ vỡ của gia đình nhưng tôi cũng sợ mình không đủ kiên nhẫn để đợi về già mới có nhau.

TRÂN CHÂU

Con tôi đã gần đến đích

22/08/2011 09:41 (GMT + 7)

Gia đình tôi, cả hai vợ chồng đều tốt nghiệp đại học ngành kỹ thuật. Thời chúng tôi thi đại học (năm 1977) phải nói rất khó khăn. Một lớp khoảng 5-10 bạn thi đậu đại học là nhiều lắm. Khi ấy không hề có học thêm, thiếu sách giáo khoa tham khảo, thi đại học tuy không khó như bây giờ nhưng nội dung đề thi nằm ngoài chương trình phổ thông đến 40%, lại thêm kết quả đậu đại học còn phụ thuộc vào yếu tố “xét lý lịch” nữa. Do đó, đậu đại học là chuyện không đơn giản.

Sai lầm của tôi

Tôi kể lể dài dòng điều này để khẳng định rằng cả hai vợ chồng chúng tôi đều học tốt. Bảng danh dự cả xấp vẫn còn giữ đến bây giờ. Và, cũng chính bởi suy nghĩ này mà chúng tôi đều khẳng định con cái phải giỏi như cha mẹ. Nhưng thật đáng buồn, con gái đầu lòng của tôi không như kỳ vọng. Cháu học không giỏi!

Khỏi phải nói chúng tôi buồn đến mức nào. Nhất là tôi. Nhìn xung quanh con cái bạn bè, đồng nghiệp đều học giỏi, thi đâu đậu đó, học trường chuyên, vào những trường đại học có tiếng. Sai lầm của tôi bắt đầu khi con gái tôi vào lớp 10. Bởi suy nghĩ cha mẹ giỏi toán, học ngành kỹ thuật thì con cũng phải theo môn toán, nên khi cháu thi đậu vào lớp 10 một trường phân ban, chúng tôi bắt con theo ban toán.

Cháu ì ạch ngay từ đó. Ba năm trung học phổ thông, cháu chỉ được kết quả điểm sát nút trung bình và kỳ thi thử tốt nghiệp ở trường cháu không đủ điểm đậu! Hồi hộp nhất đối với chúng tôi là lúc cháu thi tốt nghiệp phổ thông. Thật lòng mà nói, tôi chỉ sợ cháu thi rớt, quả là buồn lòng lắm!

Cuối cùng mọi việc đã qua và tất nhiên, kỳ thi đại học năm đó cả khối A lẫn D con tôi đều rớt với điểm số rất thấp. Phân tích điểm thi của con, tôi mới thấy cháu không hề có năng khiếu về ban tự nhiên. Ba môn toán, lý, hóa cháu học thêm đến bù đầu mà kết quả rất thấp; trong khi đó, khối D với văn và tiếng Anh cháu học chơi chơi lại có điểm số khá hơn.

Thấy con quyết tâm muốn thi lại năm sau, chúng tôi động viên cháu học. Kết quả một năm ôn luyện ở nhà, kỳ thi lần thứ hai chỉ thi khối D, con tôi thiếu 0,5 điểm so với điểm sàn đại học. Không còn sự chọn lựa nào khác, chúng tôi đành cho con vào học hệ cao đẳng một trường đại học dân lập. Chấp nhận trình độ con mình chỉ đến đó.

Chấp nhận khả năng thật sự của con

Ba năm học cao đẳng thật sự vừa sức với cháu. Cháu không phải thi lại môn nào và vượt qua kỳ thi tốt nghiệp một cách nhẹ nhàng. Ngày cháu ra trường, để động viên cháu trên con đường đi vẫn còn khá dài, tôi xin nghỉ phép vào Sài Gòn chụp hình với cháu và chung vui cùng bạn bè cháu.

Niềm vui tiếp đến nữa là sau đó cháu thi liên thông đại học và đậu vào một trường thuộc Đại học Quốc gia mà mấy năm trước cháu thi hai lần đều trượt.

Và, thật may mắn làm sao, khi vừa nhận bằng tốt nghiệp, con tôi xin được một việc làm khá tốt, hoàn toàn phù hợp với khả năng của cháu. Thú thật, đối với tôi đó là niềm vui rất lớn (còn hơn thi đậu đại học) vì trong thời buổi khó khăn hiện nay, con mình không giỏi lắm, được như vậy là quá tốt rồi! Giờ đây con tôi vừa học vừa làm. Tuy có vất vả đôi chút nhưng cháu đã cố gắng và cũng sắp hoàn thành chương trình liên thông đại học.

Từ kinh nghiệm của gia đình, tôi khẳng định: vừa sức là điều cần thiết trong cuộc đời, nhất là với kỳ thi đại học. Biết sức mình tới đó thì phải chấp nhận và phấn đấu đi tiếp bằng con đường khác. Đại học không là tất cả, ai cũng có thể vào đại học bằng nhiều con đường. May mắn cho gia đình tôi là biết nhận ra đúng sức con mình và chấp nhận hướng dẫn con đi đường vòng.

Giờ đây con tôi đã gần đến đích. Tuy nhiên tôi vẫn tâm niệm: cái đích ấy, nếu vì lý do khách quan nào đó cháu phải mất thêm chút thời gian nữa tôi vẫn không lo lắng hay buồn lòng. Quan trọng nhất bây giờ là con có việc làm, yêu đời, yêu thích công việc, vững vàng trong cách sống.

DUY AN

1. Tôi từng được một người bạn họa sĩ làm tại một nhà xuất bản kể về anh trai của mình. Cách đây 25 năm, anh trai anh là một học sinh giỏi có tiếng của Trường PTTH Lê Hồng Phong (TP.HCM), sau khi thi rớt đại học đã trở nên điên loạn và từ đó đến nay anh không thể rời khỏi Bệnh viện tâm thần Biên Hòa.

Hiện ba mẹ của anh đều mất nên cơ hội trở về càng xa vời vợi. Thỉnh thoảng bạn tôi đến thăm anh trai trong bệnh viện nhưng anh ấy không còn nhận ra người thân nữa, mọi ký ức đã bị xóa nhòa trừ nỗi đau… thi rớt.

Một lần khác, tình cờ đến thăm nhà người bạn học là cảnh sát hình sự tại Sóc Trăng, tôi nhìn thấy người anh trai duy nhất của bạn tôi đóng cửa giam mình trong phòng, không tiếp xúc bất kỳ ai, thỉnh thoảng gầm rú và chửi rủa. Hỏi ra mới biết anh của bạn tôi bị như thế suốt 20 năm nay, kể từ khi nhận kết quả thi đại học.

Bạn tôi nói: “Anh Hai mình tự tử nhiều lần không thành. Mẹ mình hơn sáu lần đưa anh ấy đến bệnh viện tâm thần nhưng bệnh không chuyển. 20 năm trời, anh ấy thẫn thờ đau khổ, không chịu ăn uống, căm giận chính mình vì thi rớt, khi không còn chịu nổi sự dằn vặt thì anh ấy tự đập đầu vào tường và rú lên như thế”.

Những con người đáng thương mà tôi chứng kiến chỉ là con số rất nhỏ trong muôn ngàn số phận của những sĩ tử thi rớt đại học.

Hãy nói với con: đã có ước mơ thì không được từ bỏ ước mơ đó. Và bạn hãy nói với con rằng nếu cuộc đời là một trận bóng thì bạn và con đều cùng một đội.

2. Ngày còn học cấp III, tôi học lớp chuyên văn. Lớp 50 học sinh thì chỉ có 15 nam. Đã vậy, con trai lớp văn thì làm thơ giỏi mà thân hình lại… mỏng manh liễu yếu. Phong trào bóng đá của trường, ở bất cứ giải nào lớp tôi cũng thua trắng tay, có thể nói bọn con gái phải “đem cần xé theo lượm bóng”.

Khi chúng tôi bước vào năm học 11, mới đầu năm lớp trưởng bảo các bạn nữ: “Sáng ngày mai chủ nhật, các bạn nữ chuẩn bị giùm nước uống và theo ủng hộ bọn này thi đá banh nhé”.  Trước nguy cơ không một bạn nữ nào đi “vỗ tay” và đội bóng lẻo khoẻo 11A chúng tôi bị bỏ cho… chết khát, một số bạn nữ ở lại họp kín. Kết quả: sáng hôm sau, tất cả học sinh nữ lớp tôi có mặt thật sớm ngoài sân cỏ, diện những bộ quần áo đẹp nhất khiến 15 nam cầu thủ lớp tôi tròn xoe mắt.

Chẳng phải trà đá như lệ thường, chúng tôi khiêng ra sân bóng những xô nước chanh mát lạnh. Suốt trận đấu, bọn tôi ủng hộ nhiệt tình, hò hét hết mình và vỗ tay cho tất cả pha bóng hay của cả hai đội. Kết thúc trận đấu, lớp 11A chúng tôi thua 11C đến ba trái. Nhưng ngạc nhiên chưa, tất cả bọn con gái lớp tôi vẫn vỗ tay rầm rầm, cười hết cỡ, hò reo hết cỡ chào đón “đoàn chiến binh” trở về.

Các bạn nam lớp tôi ngạc nhiên và cảm động vô cùng, tự nhiên họ xoay ra bắt tay chúc mừng đội chiến thắng. Đội 11C cũng ngạc nhiên không kém khi đội thua lại… chúc mừng mình. Rồi bọn con trai “vét túi” mời bọn con gái đi ăn kem. Thật chưa có trận bóng nào, dù thua, cả lớp tôi vẫn vui đến như vậy.

Đó không chỉ là một kỷ niệm khó quên mà còn là kinh nghiệm về một cách ứng xử với thất bại của chính mình trong mọi việc, chúng ta mỉm cười với cuộc sống thì cuộc sống sẽ mỉm cười lại với chúng ta.

3. Cuộc đời dĩ nhiên sẽ không giống một trận bóng, nhưng để trẻ có thể dứng dậy sau thất bại và đi tiếp con đường đã chọn, người làm cha mẹ nên trao cho con tinh thần lạc quan ngay từ nhỏ và điều này không quá khó.

Hãy nói trước với con những khó khăn khi con bạn bước vào một kỳ thi đại học hay khi con đang đứng trước thử thách. Bản thân bạn cũng không nên đặt quá nhiều kỳ vọng vào con, không nên lo lắng thái quá. Không may con bạn thất bại, chắc chắn đứa trẻ sẽ có thái độ chán nản, suy sụp và trở nên ít nói, thu mình trong cô đơn. Bạn không nên im lặng mà phải có một thái độ rõ ràng.

Nếu bạn im lặng, đứa trẻ sẽ nghĩ rằng: “Cha mẹ thất vọng quá nhiều vì mình”. Và mặc cảm tội lỗi sẽ giết chết tâm hồn con, đẩy con bạn vào sâu trong tâm trạng tiêu cực.

Bạn cần đến cạnh con, tìm mọi cách nhưng vẫn khéo léo, tế nhị để con nói ra nỗi buồn. Và bạn cần lắng nghe những tâm sự của con như một người bạn. Cũng có thể bạn cần một câu hài hước để con cười. Cũng có thể bạn chỉ ra những mặt mạnh của con, những ưu điểm của con để con tự tin hơn mà biết đứng lên sau vấp ngã.

Bạn hãy chỉ cho con thấy rằng đại học chưa phải là con đường duy nhất để vào đời. Nhưng nếu ngành học đó, trường học đó với con bạn là một ước mơ không chút viển vông, con bạn thi rớt có thể thi lại khi có đủ điều kiện và đủ thực lực. Hãy nói với con: đã có ước mơ thì không được từ bỏ ước mơ đó.  Và bạn hãy nói với con rằng nếu cuộc đời là một trận bóng thì bạn và con đều cùng một đội.

BẢO NHI

(tư vấn viên tâm lý học đường)

Tôi học để không sợ hãi

16/08/2011 09:47 (GMT + 7)

TTCT - Tôi là một du học sinh chuyên ngành xã hội học. Mỗi khi trả lời về ngành học của mình, câu hỏi tiếp theo tôi nhận được luôn là “Học ngành đó rồi sau này cháu làm gì?”.

LTS: Ngoài các ý kiến nói có rất nhiều lối vào đời, TTCT giới thiệu bài viết của một du học sinh Việt Nam tại Mỹ, đề cập khía cạnh khác từ câu chuyện “Tôi không qua nổi kỳ thi này”. Đó là ý nghĩa của sự học.

Thời gian đầu tôi cố gắng đưa ra định nghĩa và những ví dụ cụ thể cho ngành học này. Càng về sau tôi càng thấy không muốn nói nhiều đến nó nữa, vì bao giờ kết luận tôi nhận được cũng là những cảnh báo, nào là ngành học này thiếu thực tiễn, tiền lương không cao, không đảm bảo cho tương lai.

Nhiều người hỏi sao tôi không chọn ngành y, dược, hay kinh doanh? Nhiều người ái ngại cho cha mẹ tôi vì bỏ tiền đầu tư vào một con đường quá bấp bênh. Nhiều người đưa ra ví dụ về những “cảm tử quân” chọn một ngành vất vơ rồi cuối cùng phải học đại học lại từ đầu để giúp tôi “tỉnh ngộ”.

Trước đây, ở Việt Nam, tôi là học sinh chuyên văn. Trong tâm lý chung của nhiều người, học sinh chuyên văn chỉ giỏi “mơ theo trăng và vơ vẩn cùng mây” (*) chứ không thông minh, nhanh nhẹn như chuyên toán, hay linh hoạt năng nổ như chuyên Anh, và về lâu dài thì ngành văn không thể đem lại công việc chất lượng hay tương lai ổn định được.

Trước những định kiến như thế, tôi không ngạc nhiên khi biết lớp chuyên văn của mình vào ngày thi đại học chỉ có một bạn tiếp tục học ngành văn, còn tất cả những bạn khác tẻ theo các con đường kinh tế, ngân hàng, y dược, mặc dù đó không hẳn là những ngành các bạn yêu thích.

Chọn lựa của tôi

Trở lại với ngành học của mình, tôi nghĩ mình có cả một mối duyên với nó. Trước đó, tôi không có khái niệm gì về ngành học này. Vào mùa đầu tiên đăng ký lớp tại trường đại học ở Mỹ, tôi đã chọn một lớp xã hội học vì thời khóa biểu môn học khá thích hợp với giờ giấc của tôi, và vì... tôi chưa nghe về môn học này ở Việt Nam.

Tôi không ngờ một lựa chọn vô tình như thế có thể thay đổi cả con đường học của mình sau đó. Mặc dù những kiến thức trong lớp này rất phức tạp, tôi có thể nắm bắt chúng vô cùng dễ dàng, song song với niềm thích thú. Tôi nghĩ về những điều mình học vào mọi lúc mọi nơi, vì ngành học này liên kết với đời sống xã hội. Tôi luôn tìm được, nhìn thấy được, cảm nhận được những lý thuyết trong sách và đưa chúng vào thực tiễn.

“Có nhiều nỗi sợ trên thế gian này, như sợ không được chấp nhận, sợ bị chê cười, sợ phụ lòng những người mình yêu thương. Nhưng học vấn và sự hiểu biết có thể đem lại niềm tin vào bản thân, vào năng lực của mình, và cả lòng kiêu hãnh. Vì vậy tôi tin rằng một con người chỉ thật sự đang “học” khi anh ta cảm nhận được sự say mê toàn vẹn và hạnh phúc viên mãn trên đường tìm kiếm tri thức”.

Những mùa sau đó, tôi dành thời gian học thêm những lớp xã hội học còn lại trong khoa. Thời gian rảnh rỗi, tôi thường ghé qua văn phòng của cô giáo để thảo luận về những ý tưởng, những câu hỏi tôi đặt ra trong đầu. Mỗi khi được bày tỏ quan điểm và suy nghĩ của mình, tôi cảm thấy niềm đam mê rõ rệt hơn, và những ý nghĩa của cuộc sống trở nên trọn vẹn hơn. Tôi cảm thấy mình có thể trở thành một con người khác, năng động hơn, tự do hơn, mỗi khi bàn về xã hội học.

Trước đây cũng như nhiều du học sinh châu Á khác, tôi rất trầm lặng, ít nói, ngại tham gia các thảo luận trong lớp, phần vì cảm thấy mình không đủ giỏi, phần vì thiếu tự tin vào trình độ ngoại ngữ của mình. Nhưng nguồn cảm hứng dành cho môn học này khiến tôi tự thay đổi mình, tự tạo thêm cho mình cơ hội.

Vào năm thứ hai, cô giáo dạy xã hội học nói với tôi về việc làm trợ giảng cho những lớp cô dạy. Đối với tôi, đây là một thử thách rất lớn. Nhưng khi tự thử thách bản thân mình, tôi cũng có cơ hội nhìn thấy rất nhiều khía cạnh con người mình mà trước giờ tôi chưa biết. Khi đề nghị giúp đỡ những sinh viên khác, tôi cũng học được rất nhiều điều từ họ khiến tôi trưởng thành hơn, chín chắn hơn. Cuối năm đó, tôi nhận được học bổng dành riêng cho sinh viên theo ngành xã hội học của trường.

Sau những trải nghiệm rất đáng nhớ với ngành xã hội học, tôi đã không còn bận tâm nhiều đến lời nhận xét của những người xung quanh nữa. Đối với tôi, việc xác định ngành học nào thích hợp không phải ở tiền lương sau này mình có, mà là trong khoảng thời gian căng thẳng nhất của con đường học vấn, liệu tôi có còn muốn gắn bó với nó không? Liệu tôi có sẵn sàng hi sinh những thú vui khác để tập trung năng lượng vào nó? Liệu nó có đáng để tôi phải bỏ đi tuổi trẻ và sẵn sàng giải quyết những vất vả, nhọc nhằn mà nó đem lại?

Trước đây, tôi từng buồn khi người ta nói cha mẹ tôi tốn kém đầu tư vào tôi mà kết quả không có gì hứa hẹn. Bây giờ tôi nhận ra kết quả thật sự sẽ chẳng ra gì nếu những đồng tiền gia đình bỏ ra khiến tôi không hạnh phúc với những gì mình có, khiến tôi chán ghét, thậm chí căm thù những gì mình học, khiến tôi mất đi tuổi trẻ mà không tìm thấy một ước vọng hay ý nghĩa nào. Đó là sự tốn kém trí tuệ và tâm cảm của cả một đời người mà không tiền bạc nào có thể bù đắp được.

Đừng định giá cho ước mơ

Mỗi khi nghĩ về tương lai, tôi cũng cảm thấy rất bấp bênh. Nhưng trong sự bấp bênh đó tôi vẫn thấy mãn nguyện và hạnh phúc trọn vẹn. Khi còn là một đứa trẻ, tôi học chăm chỉ vì sợ bị la rầy. Lớn lên dần, tôi đi học vì sợ thua kém bạn bè, sợ cha mẹ thất vọng. Giờ đây, tôi nhận ra mình học để tự giải thoát cho mình khỏi những định kiến.

Tôi nhận ra học vấn chính là con đường duy nhất giúp tôi cảm thấy tự do, khi chính những hiểu biết giúp tôi tự tạo cho mình một lăng kính để nhìn nhận và thông hiểu xã hội. Tôi nhận ra chính sự học giúp tôi làm chủ cuộc đời mình, không để ý kiến của những người xung quanh làm mình lung lay, nao núng. Học vấn giúp con người ta được làm chính mình mà không sợ hãi.

Có nhiều nỗi sợ trên thế gian này, như sợ không được chấp nhận, sợ bị chê cười, sợ phụ lòng những người mình yêu thương. Nhưng học vấn và sự hiểu biết có thể đem lại niềm tin vào bản thân, vào năng lực của mình và cả lòng kiêu hãnh. Vì vậy tôi tin rằng một con người chỉ thật sự đang “học” khi anh ta cảm nhận được sự say mê toàn vẹn và hạnh phúc viên mãn trên đường tìm kiếm tri thức.

Chỉ tiếc là xã hội ngày nay quá hẹp hòi với ước mơ, và cùng lúc bào mòn con người trong những mê cung của tiền tài, danh vọng. Không có gì đáng ngạc nhiên khi chúng ta có những đứa trẻ biết rõ người khác thích gì hơn chính cả bản thân mình. Chúng ta định giá cho ước mơ, tự cho phép xã hội coi thường một số trong khi đề cao, tâng bốc một số khác.

Hệ thống phân phối việc làm trong xã hội, thiết nghĩ, cũng giống như hệ sinh thái vậy. Những con thú trong rừng dù có con mạnh con yếu, sau cùng chúng đều cần có nhau để tồn tại. Mọi công việc trong xã hội, dù lương thấp hay cao, cũng dựa vào nhau mà sinh sôi phát triển.

Nếu xã hội chúng ta tiếp tục coi thường văn học, chẳng sớm thì muộn chúng ta sẽ nuôi dưỡng một thế hệ thui chột về ngôn ngữ, trơ cạn với cảm xúc. Nếu các bậc cha mẹ tiếp tục nhồi ép con cái phải được thế này thế nọ, chẳng sớm thì muộn họ sẽ thấy mình nuôi dưỡng những cỗ máy biết đi.

Là người Á Đông, tôi ý thức được cái “sĩ diện” mà các bậc cha mẹ hay gặp phải, nhất là trong chuyện học vấn của con cái mình. Nhưng tôi cũng cảm nhận được sự uất ức của những đứa con cố gắng mãi mà không được như kỳ vọng của cha mẹ, không thể đậu vào trường chuyên, lớp chọn.

Như vậy sau cùng, giá trị của một đứa trẻ chỉ nằm ở cái phù hiệu của trường nó hay sao? Như vậy sau cùng một đứa trẻ chỉ được tôn trọng khi trường cho nó điểm 10 hay sao? Một học sinh vào được trường chuyên mà không biết tự chăm sóc cho mình khi bị đẩy ra ngoài đời cũng chỉ là một kẻ khờ dại. Một đứa trẻ đạt điểm 10 mà không lễ độ, nề nếp thì vẫn là một đứa trẻ hư.

Sau cùng thì kết quả của sự học là gì, là một tấm bằng loại ưu hay một con người biết phải trái? Sau cùng chúng ta học để tìm được việc làm hay học để tìm thấy con người mình? Hậu quả của những hiểu biết sai lệch ý nghĩa và chức năng của giáo dục có thể tạo ra một thế hệ lạc lối.

NHÃ VĂN (Hoa Kỳ)

Vì mục tuyển nhân viên luôn yêu cầu bằng đại học

Gia đình tôi là một gia đình nghèo. Anh em tôi sống trong đồng lương giáo viên khiêm tốn của ba và đồng lương công nhân tạm bợ của mẹ. Ba mẹ kỳ vọng nhiều vào sự đổi đời của anh em tôi nhờ học vấn. Sau nhiều năm trầy trật rồi anh tôi cũng vào được đại học. Còn tôi, từ nhỏ đã không hiểu mình. Tôi luôn kỳ vọng ở mình quá cao. Năm 2010 tôi chọn trường đại học kinh tế và tôi đã rớt. Tôi rơi xuống vực thẳm.

Rồi tôi quyết định thi thêm một năm nữa, chọn cho mình một trường vừa sức hơn. Nhưng rồi sau ngày thi toán và lý, tim tôi quặn thắt trước hình ảnh ba đứng chờ với dáng vẻ cực nhọc lâu năm. Tôi biết mình rớt rồi. Cánh cửa đại học có lẽ đã khép lại đối với tôi.

Nhìn những đứa bạn đồng trang lứa rủ nhau vào đại học mà tôi phát buồn. Một phần ghen tị, một phần tủi cho bản thân mình. Trên báo chí, ở mục tuyển nhân viên, tôi luôn thấy cần phải có bằng đại học.

Bởi vậy, tôi không biết liệu có con đường nào tốt nhất cho một đứa như tôi?

NGUYỄN HỮU PHƯƠNG UYÊN (Vũng Tàu)

Tôi như con búp bê được lập trình

30/07/2011 13:35 (GMT + 7)

TTCT - Từ năm 15 tuổi, tôi đã biết thế nào là cảm giác vô vị, nhạt nhẽo của hai chữ “gia đình”. Tôi không rõ mình đang yêu hay ghét gia đình…

LTS: Tiếp theo bài “Tôi không qua nổi kỳ thi này”, TTCT giới thiệu câu chuyện ghi được từ lời kể của một nữ sinh viên Mỹ gốc Á...

Tôi sống hoàn toàn dựa theo sự chỉ đạo như một con búp bê được lập trình sẵn vì tiếng nói của tôi chưa bao giờ thật sự được nghe, được trân trọng...

Giấc mộng mang tên “Ivy”

Sinh ra trên đất Mỹ trong một gia đình gốc Á truyền thống, lúc nhỏ tôi hay bị khẻ tay vì viết chữ quá xấu, đọc cứ ngọng nghịu. Mà tôi có lười gì cho cam, thời gian tôi cầm bút viết thậm chí nhiều gấp mấy lần khoảng thời gian tôi ôm con búp bê Barbie trong lòng.

Đến trường, tôi phải đảm bảo việc học luôn đạt loại xuất sắc (đồng nghĩa với A+ hoặc A). Về nhà, tôi buộc phải miệt mài rèn những con chữ mà theo lời gia đình là “một trong những cách gìn giữ nguồn gốc tổ tiên”. Tôi cứ chạy dài theo kỳ vọng của cha mẹ suốt những năm cấp I, cấp II mà không chút phản kháng, bởi tôi nghĩ đơn giản “họ là người sinh ra mình thì điều họ làm chắc chắn sẽ tốt cho mình!”.

Một ngày cuối cấp II, tôi được cha mẹ gọi vào phòng riêng trò chuyện. Con bé 14 tuổi trong tôi cảm nhận được sự sợ hãi mơ hồ khi thấy từ cách nói đến vẻ mặt của cha mẹ đều toát ra vẻ rất nghiêm trọng. Trước khi lấm lét bước vào phòng, tôi xoay mòng chỉ với câu hỏi duy nhất trong đầu: “Mình đã làm gì sai?”.

Mọi chuyện diễn ra ngược lại, không khí buổi nói chuyện hôm đó rất hào hứng, đầy tiếng cười. Hai người cho tôi xem rất nhiều hình ảnh về những nhân vật nổi tiếng trong xã hội, cho tôi xem những ngôi trường đẹp như mơ… đến cuối buổi trò chuyện, họ chỉ nói một cách ngắn gọn: “Cha mẹ muốn con bằng mọi giá phải vào được Ivy League (sau này tôi mới biết rằng đó là hệ thống tám trường đại học danh giá nhất nước Mỹ). Và để được như vậy, cha mẹ sẽ mướn gia sư riêng về kèm cho con”.

Tôi đã cười toe toét và gật đầu cái rụp (vì tôi cũng thật sự thích trở nên nổi tiếng, thích được học trong những ngôi trường đẹp tuyệt như trên), đâu ngờ mình đã bị “giăng bẫy”...

Đôi mắt “cú vọ”

Tôi không được phép đi chơi, không được “tám” điện thoại với lũ bạn gái, lịch đi bơi và hoạt động ngoại khóa ở trường bị cha mẹ tôi can thiệp triệt để. Tất cả khoản thời gian đó, họ đề nghị tôi đọc sách, làm bài tập và học với gia sư.

15 tuổi, tôi đã khóc vì uất ức, vì những rung động đầu đời bị chà đạp một cách không thương tiếc. Cha tôi đã giận dữ xé quyển nhật ký khi phát hiện những dòng chữ đầy yêu thương mà ông cho là “nhăng nhít”. Ông bắt tôi ghi câu khẩu hiệu “Không yêu, chỉ tập trung vào Ivy” dán lên bàn.

Điện thoại của tôi sau đó bị kiểm tra gắt gao. Mỗi khi tôi và bạn trai nhắn tin cho nhau, tôi đều phải xóa ngay nội dung vừa nhận được. Chúng tôi chưa bao giờ can đảm điện thoại cho nhau vì sợ bị nghe lén. Tôi thậm chí phải đổi tên anh trong danh bạ điện thoại. Chúng tôi sống như những tên tội phạm thật sự…

Cha mẹ tôi, bằng cách nào đó, vẫn phát hiện mọi chuyện. Họ không sỉ vả hay nhiếc mắng tôi, chỉ im lặng lắc đầu. Khoảng thời gian đầy nặng nề đó kéo dài được vài tháng thì tôi buộc phải “xuống nước” trước bởi không chịu nổi sự dằn vặt kinh khủng này. Tôi đã gặp họ và nói lời xin lỗi.

Họ thỏa hiệp: “Nếu con vào được Ivy thì cha mẹ sẽ không can thiệp vào chuyện bạn bè của con nữa. Nhưng từ khoảng thời gian này tới đó, tình cảm là chuyện cấm tiệt”.

Tạm thời chia tay bạn trai, tôi dồn sức vào học để mong có được một “vé” vào Ivy League. Lực bất tòng tâm, tôi học không khá hơn được bao nhiêu dẫu cha mẹ hằng ngày vẫn rao giảng đạo lý và bổn phận làm con có hiếu là như thế nào, họ đã phải vượt qua khổ cực như thế nào để tôi có được ngày hôm nay…

Đáng sợ hơn, tôi bắt đầu hình thành trong đầu một suy nghĩ: “Khi tôi vào được Ivy League và có một việc làm tốt, tôi sẽ kiếm thật nhiều tiền để trả lại cho họ và danh dự của họ. Sau đấy thì đường ai nấy đi”. Nghĩ tới việc đó, tôi cười khẩy và cảm thấy bình thản hơn dẫu thừa biết đây là điều rất tội lỗi. Tôi dần thấy cuộc sống của mình vô nghĩa, cứ buông xuôi và để mặc nó trôi tới đâu thì tới…

Điểm SAT thấp, không có thành tích gì khác ngoài những con điểm có chút chói lọi trong sổ (trong khi các trường đại học Mỹ thường rất quan tâm đến hoạt động ngoại khóa, sự cống hiến của sinh viên cho xã hội)… tôi chỉ được nhận thư báo nhập học của hai ngôi trường bình thường ở bang California. “Rải đơn” 14 trường mà chỉ có hai trường nhận, cha mẹ tôi gần như ngã bệnh vì điều mà họ cho là “còn tệ hơn sự sỉ nhục” này.

Tôi giam mình trong phòng suốt nhiều tuần liền…

Vậy mà những cái tên như Yale, Princeton, Harvard… nào để tôi yên. Chúng vẫn cứ nhảy múa điên loạn, khiêu khích trong mơ mỗi khi tôi chợp mắt. Mất ngủ, đôi mắt tôi trở nên giống “cú vọ” (theo lời trêu chọc của em trai). Nhìn vào gương, tôi thấy một con bé 17 tuổi bệ rạc, xơ xác…

Con đường dài hun hút

Mọi chuyện nào đã kết thúc.

Những buổi gặp mặt họ hàng sau đó, tôi đều choáng khi nhận những câu hỏi thăm từ mọi người: “Cô thật tự hào về cháu, J. ạ”, “Bác hay lấy cháu làm gương cho thằng William nhà bác đấy, bác muốn nó sẽ vào được Yale, Brown… như cháu”, “Chú thấy ganh tị với cha mẹ cháu quá, J. ạ”, “Chị sẽ chọn trường nào? Princeton, Yale hay Harvard?”... Tôi chỉ im lặng. Có lẽ tôi đã đoán được điều gì đang xảy ra.

“Tại sao hai người lại nói dối, lại huyễn hoặc mọi chuyện như vậy?” - tôi hét toáng lên khi trở về nhà. Và đó là lần đầu tiên tôi thấy cha mẹ thật sự lắng nghe điều tôi nói. Mẹ nói trong nước mắt: “Cha mẹ đã rất kỳ vọng vào con, J. à. Cha mẹ đã không làm được điều này khi còn trẻ nên…”.

Tôi bỏ chạy về phòng trước khi kịp nghe phần còn lại của câu nói đó.

Tôi sẽ phải bỏ thêm một năm để luyện vào Ivy League, bên cạnh đó là cắp cặp tới học “tạm bợ” một trong hai ngôi trường hiếm hoi mình được nhận. Ba mẹ tôi vẫn đang cố làm ra vẻ tự hào, giải thích khắp nơi: “Bé J. nhà tôi đang làm “gap year” (một hoạt động rất phổ biến trong giới sinh viên phương Tây, nghỉ một khoảng thời gian từ vài tháng tới một năm để đi làm những điều bản thân thích hoặc có ích cho xã hội) và sẽ nhập học vào năm sau”.

Tôi sẽ còn phải sống và bước đi trên con đường đầy sự giả dối, ánh hào quang giả tạo này tới bao giờ?

J.M. (bang California, Hoa Kỳ)

CÔNG NHẬT ghi

Vết xe đổ không dễ tránh

(Phản hồi bài “Chuyện của Bi và Bo” trên TTCT số ra ngày 20-7)

Câu chuyện của Bi và Bo thật ra không lạ trong các gia đình hiện nay. Điều thấy rất rõ ở đây chính là sự khát khao chiến thắng ở các bậc cha mẹ. Các vị ấy nghĩ rằng mình đã dành cho con những gì tốt nhất thì không có lý do gì con mình không đạt kết quả cao. Hai thái độ trái ngược nhau vô hình trung đã làm hai đứa con ngày càng xa cách nhau, thậm chí xem nhau là kẻ thù, trong đó không loại trừ do còn non nớt cháu hận thù luôn cả cha mẹ mình.

Nói cho cùng, đây chính là bệnh sĩ diện của các bậc cha mẹ ngày nay. Chỉ mới hơn 10 tuổi đầu mà cha mẹ đã bắt phải gặm nhấm thất bại khi điểm thi không cao, không vào được trường chuyên, phải nhận cách đối xử khá nghiệt ngã như vậy thì còn gì tuổi thơ nữa.

Tôi đã gặp nhiều phụ huynh dốc hết sức lực, toàn tâm toàn ý với mong muốn con mình thành công trên nhiều mặt. Khi trẻ gặp thất bại lập tức nhận lấy sự bực tức từ chính những người hết lòng vun vén cho trẻ mà không hề có sự cảm thông, chia sẻ.

Điểm kiểm tra thấp, thứ hạng trong lớp không cao, không đỗ vào trường chuyên, không học được ở lớp chọn, thậm chí chưa đạt thành tích cao trong các kỳ thi học sinh giỏi các cấp... cũng làm cha mẹ buồn phiền. Những vị này đã đánh đồng việc chưa đạt kết quả cao trong học tập với vinh nhục trong cuộc đời, trẻ càng mất phương hướng, không biết phấn đấu ra sao.

Có thể ở lớp trẻ được “ưu ái” nâng điểm vì các mối quan hệ phức tạp của người lớn, có thể mức độ khó của bài tập ở lớp chưa cao nên đến khi ”vượt vũ môn” thì cá chẳng hóa rồng!

Ai cũng thấy sự sai lầm trong cách đối xử với trẻ sẽ dẫn tới hậu quả xấu nhưng không mấy ai tránh được điều đó. Vì sao? Chính là tự ái quá lớn, sự nhạy cảm trước những thất bại của trẻ đã làm cha mẹ có cách ứng xử phản giáo dục như thế. Thay vì cùng ngồi lại phân tích mặt mạnh, mặt yếu của trẻ, đưa ra các phương pháp hiệu quả hơn, động viên trẻ phấn đấu thì cha mẹ lại “hợp tác” nhấn chìm trẻ bằng những lời cay đắng, chì chiết làm trẻ càng bối rối, hoang mang và tự nhận thấy rõ ràng mình phải chịu trách nhiệm trong việc làm cha mẹ thất vọng.

Chính sự kỳ vọng vào con của mình đã làm người thầy có thể không đưa ra sự tư vấn đúng đắn cho cha mẹ trẻ, sợ rằng cha mẹ trẻ sẽ thất vọng nên đành để trẻ bước vào một kỳ thi mà trẻ chưa đủ sức bằng các bạn của mình, để rồi nỗi thất vọng ngày càng lớn  gây hậu quả tiêu cực đến việc học và nhân cách của trẻ.

Hơn ai hết, giáo dục nên là hướng trẻ tới mục tiêu hình thành một nhân cách thay vì chỉ nhắm vào những thành công trước mắt.

[email protected]

Thưa thầy

27/07/2011 20:28 (GMT + 7)

TTCT - Khi viết những dòng này em không mong thầy đọc được, bởi em viết về thầy bằng những kỷ niệm buồn, thật buồn. Mà nếu có đọc thì chắc gì thầy còn nhớ về một kỷ niệm như vô tình đi qua trong đời làm thầy của mình.

Nhưng với em, cứ mỗi lần đọc lại trang học bạ đã ố vàng năm xưa, hình ảnh, câu nói và ánh mắt của thầy lại cứ đớn đau hiện về...

Đó là tiết đầu tiên, buổi chiều ngày đầu tuần của những ngày đầu học kỳ II năm cuối cấp. Thầy vào lớp, em lấy sách vở chuẩn bị cho môn học của thầy. Khi tìm cây viết thì mới nhớ rằng em đã để quên trên quê. Trưa đó em về nhà muộn vì tranh thủ giúp cha cày xong thửa ruộng, có lẽ do tất bật chuẩn bị gạo củi để mang vào nhà trọ (cách quê em gần 20 cây số) và cũng vì lo trễ học nữa nên em đã để quên cây viết.

Em chẳng biết mượn ai vì bạn bè trong lớp cũng chỉ mỗi người một cây viết. Chỉ có một người có thể cho em mượn nhưng em không dám, đó là thầy.

Em ngồi nghe thầy giảng, định chiều về mượn vở bạn chép lại.

Vào năm lớp 12, môn toán của thầy em học với niềm say mê và thích thú. Kết quả học kỳ I với em mới mỹ mãn làm sao! Điểm trung bình môn của thầy em đạt 8,2 - điểm toán của cậu học trò nhà quê như em khối bạn bè mơ ước!

Thấy em chỉ ngồi nghe giảng, thầy hỏi: “Tại sao em không chép bài?”.

Em đứng dậy thưa với niềm hi vọng: “Thưa thầy em để quên cây viết trên quê ạ!”.

Thầy đi về phía bàn em rồi hỏi tiếp: “Sáng nay em làm gì?”.

Em thành thật: “Thưa thầy em đi cày ạ!”.

Quê em những năm 1970-1980 phải chống chọi với cảnh đói nghèo trong cơn bão hợp tác hóa nông nghiệp. Cái ăn của những ngày giáp hạt phải chạy từng bữa thì đâu dễ dàng gì lo cơm, áo sách vở cho con cái đi học. Vì vậy những học sinh nông thôn như em, lớp 8 đã biết cầm cày, lớp 11, 12 vừa đi học vừa có thể giúp gia đình làm tất cả những công việc ruộng đồng.

Em tưởng thầy sẽ thông cảm cho em nhưng đáp lại là cái cười khẩy: Đi cày mà nếu để quên cày thì có cày được không? Không đợi em trả lời, thầy tiếp: còn đi học mà không đem viết thì sao mà học được!

Vừa nói, tiện tay thầy cầm luôn quyển vở toán của em lên để trên bàn giáo viên rồi tiếp tục giảng bài.

Tâm trạng em lúc đó thế nào nhỉ! Nó hụt hẫng, chơi vơi... sao ấy!

Xong tiết học thầy bỏ quyển vở em vào cặp rồi ra khỏi lớp.

Tiết học hôm sau của thầy em lên xin lại quyển vở. Thầy hỏi: “Em đã biết lỗi của mình chưa?”.

Em đáp lại: “Dạ, em biết rồi ạ!”.

Thầy không cho em lại vở mà bảo: “Ừ, biết rồi thì về chỗ đi!”.

Em về lại chỗ ngồi mà chẳng biết em nói biết lỗi nhưng là lỗi gì?

Chiều tối ấy em đánh liều đến nhà thầy để xin lại quyển vở (em trọ học gần nhà thầy mà). Em vào đúng lúc gia đình thầy đang dùng cơm tối. Thầy cũng đã nhận ra em và vội bỏ chén đũa lên phòng khách mở cặp lấy quyển vở của em. Em chưa kịp chào thì thầy ném toạc quyển vở của em ra ngoài sân kèm với tiếng quát cụt ngủn:

- Về đi!

Em tủi hổ đi ra nhặt quyển vở mà trước mắt em đất trời như tối sầm lại.

Những tiết toán của thầy sau đó với em mới nặng nề làm sao! Từ chỗ say mê học toán giờ em lại sợ đến giờ thầy, sợ phải nhìn ánh mắt thầy với nỗi ám ảnh của cú ném vở và tiếng đuổi xéo hôm nào. Thầy giảng bài em vẫn chép nhưng lời giảng giữ lại trong đầu em có được là bao! Kết quả học kỳ II môn của thầy, mà mãi đến giờ khi nhìn lại học bạ của mình em vẫn buồn chi lạ: Từ 8,2 học kỳ I em tụt dài xuống còn 5,5 học kỳ II.

Thầy ơi! Khi ném toạc quyển vở đêm ấy thầy đâu biết rằng suýt nữa thầy đã ném cả tương lai của một cậu học trò vào đêm tối mịt mờ!

Thi xong học kỳ II em bình tâm trở lại. Không cớ gì vì mặc cảm với thầy mà em phũ phàng với chính em, phũ phàng với kỳ vọng của mẹ cha, anh chị gửi gắm vào việc học của em. Trước mắt em còn kỳ thi tốt nghiệp và còn tương lai nữa! Không, không thể vì chuyện quên viết ấy mà em đánh mất chính mình.

Em chạy đua với thời gian trong những ngày ngắn ngủi còn lại của năm cuối cấp. Em lao vào học lại những kiến thức bị bỏ quên bằng sự cần mẫn của chính mình và sự giúp đỡ của bạn bè. Kết quả của sự cố gắng ấy đã mỉm cười với em: môn toán thi tốt nghiệp em được điểm 8.

Chính điểm 8 ấy đã thắp cho em niềm tin và nghị lực. Hơn bốn năm sau, khi đã hoàn thành nghĩa vụ quân sự tại Campuchia, em đã tìm được niềm hạnh phúc của cha mẹ em trong dòng nước mắt nhọc nhằn: em đỗ vào Đại học Bách khoa Đà Nẵng.

Thầy ơi, em mong thầy tha thứ, người ta viết về người thầy bằng những kỷ niệm vui nhưng sao em lại viết về thầy bằng kỷ niệm thật buồn?

Mấy ngày này em đọc trên báo những bài viết về kỷ niệm đáng trân trọng về những người thầy. Em thật sự xúc động về những bài học nhân thế của những thầy cô ấy dành cho học trò của mình. Em lại nghĩ về thầy. Em ước ngày xưa... khi biết em quên cây viết, thầy đến mở cặp lấy cây viết của thầy trao cho em và nói một câu, chỉ cần một câu thôi:

- Em viết bài đi, lần sau nhớ đừng quên viết nữa nghe em!

VÕ NHẬT THỦ

Một tranh vẽ hơn cả ngàn lời nói

26/07/2011 09:59 (GMT + 7)

TTCT - LTS: TTCT trò chuyện với tiến sĩ Đặng Nguyên Đoan Thục, người đã bảo vệ xuất sắc đề tài "Tranh biếm họa trong báo chí Pháp và Việt Nam. Phương pháp so sánh giữa hai tờ báo tiêu biểu Canard Enchainé (Con Vịt Buộc) và Tuổi Trẻ Cười" tại Đại học Rouen, Pháp.

* Chị có nhận xét gì về tiếng cười của Con Vịt Buộc và của Tuổi Trẻ Cười? Tại sao những tranh biếm trên hai tờ báo quốc tịch khác nhau lại trở thành đề tài luận án của chị?

- Con Vịt Buộc ra đời năm 1915, là tuần báo châm biếm trào phúng có trụ sở tại Paris. Tuổi Trẻ Cười ra đời năm 1984 từ TP.HCM. Cả hai đều được xem là những tờ báo châm biếm tiêu biểu, xuất sắc trong giới trào phúng. Tiếng cười cay độc của Con Vịt Buộc nhằm đả kích và lên án những hiện tượng xấu trong xã hội.

Con Vịt Buộc không buông tha đối tượng nào (các chính trị gia, quan chức, nguyên thủ quốc gia..) hoặc cơ hội nào, bất kể chủ đề đó có nhạy cảm hay không (tôn giáo, tình dục...). Cùng với tiếng cười châm biếm, Tuổi Trẻ Cười hướng đến mục đích phê bình để giáo dục, phấn đấu và cải thiện tốt hơn lối sống văn minh thời mở cửa. Những tranh biếm của hai tờ báo rất khác nhau này đã trở thành đề tài nghiên cứu của tôi trước hết bởi tiếng cười rất thành công của hai tờ báo.

Sinh năm 1977, tốt nghiệp cả hai trường Đại học Sư phạm (khoa tiếng Pháp) và Đại học KHXH&NV (khoa báo chí) năm 2000, Đoan Thục tốt nghiệp tiến sĩ tại Đại học Rouen (tỉnh Normandie, Pháp). Hiện chị đang làm việc trong lĩnh vực truyền thông tại Canada.

* Như thế nào là tiếng cười thành công, theo chị?

- Có chung mục đích hàng đầu là gây cười cho độc giả, nhưng cả hai báo không chỉ mang tính giải trí đơn thuần mà còn là tờ báo cung cấp thông tin, và đây chính là yếu tố giúp cả hai báo có rất đông độc giả. Cả hai đều là nơi dụng võ của những cây cọ xuất sắc như Cabu, Petillon, Cardon (Con Vịt Buộc), Nhím, DAD, Van Nhan, Đức, Leo, Nguyễn Tài, Lap (Tuổi Trẻ Cười).

Bên cạnh đó, cả hai tờ báo này còn mang tính thời sự cao, nguồn thông tin chính xác, đáng tin cậy. Một đặc điểm quan trọng ở Con Vịt Buộc là cách khai thác thông tin. Các phóng viên Con Vịt Buộc lấy tin từ trong nội bộ, nhưng người đưa tin được giấu tên và nơi trao đổi thông tin có thể là ở những nơi kín đáo, một số yếu tố được thay đổi nhằm bảo vệ xuất xứ của người đưa tin.

Theo tôi, tiếng cười thành công của một tờ báo biếm là tiếng cười đánh thẳng vào hiện tượng tiêu cực của xã hội và được sự đồng tình của người đọc.

* Tiếng cười đem lại sự thư giãn, nhưng có khi cũng mang lại rầy rà (khi cười vào những hiện tượng tiêu cực). Có thời gian dài dõi theo tiếng cười ở hai tờ báo, chị có gì ấn tượng muốn kể lại không?

- Phong cách nổi bật của hai trường phái để lại ấn tượng thật sự cho tôi là sự hòa nhập giữa văn hóa và biếm họa của hai tờ báo. Nếu có dịp đọc luận án, các bạn sẽ bắt gặp các bức tranh nổi tiếng La voix de son maitre của Francis Barraud (chương 5, trang 209), Le déjeuner sur l'herbe của Manet (chương 7, trang 275) được các họa sĩ biếm Pháp thêm bớt, nhấn mạnh một số điểm nổi bật phù hợp với bối cảnh thực tế mà họa sĩ muốn đả kích tạo sự bất ngờ, gây cười cho người đọc.

Sự thêm bớt, nhấn mạnh đó được các họa sĩ Việt Nam áp dụng trong các bức tranh dân gian Đông Hồ (đánh ghen, đám cưới chuột... mang tính truyền thống, vui nhộn - chương 7, trang 283). Điều đáng ngạc nhiên là các họa sĩ ở hai đất nước khác nhau lại có cùng ý tưởng trùng hợp trong phong cách thể hiện.

Người đọc phải bật cười khi xem một bức tranh biếm cùng với lời bài hát hoặc những câu châm ngôn nổi tiếng bị thay đổi lời (“C'est pas l'homme qui prend la mer, c'est la mer qui prend l'homme” (*), “Em ơi Hà Nội phố, ta còn em mùi hoàng lan...” - chương 7, trang 279). Ngoài ra các họa sĩ biếm Pháp, Việt còn sử dụng các thủ thuật truyện tranh vào biếm họa bằng cách thêm các lời hội thoại, tiếng động, cách điệu ẩn dụ, hoán dụ (chương 7, trang 260-268)...

Vâng, tiếng cười có khi cũng mang lại sự rầy rà vì “lời thật mất lòng”, đâu phải sự thật nào nghe cũng êm tai. Dùng tiếng cười nói lên sự thật, đánh thẳng vào thói hư tật xấu của xã hội cùng được người Pháp gọi là “Humour noir” (hài hước đen). Hài hước đen được các họa sĩ dùng để châm chọc những vấn đề nhạy cảm, bệnh tật, nỗi đau và cả sự chết chóc. Từ tiếng cười đen tối đó, các “nạn nhân” - những người bị cười - mới nhìn ra thực tế cần phải thay đổi chỉnh sửa, “thuốc đắng dã tật” mà!

* Báo in đang bị báo mạng cạnh tranh quyết liệt, lại trong điều kiện kinh tế khó khăn. Nhiều tờ có xu hướng thương mại hóa, câu khách. Cái chết của tờ News of theo World ở Anh là một ví dụ khi một tờ báo đánh mất mình. Có điều kiện tiếp cận hai tờ báo có thể coi là thành công, chị chia sẻ gì về vấn đề này?

- Báo chí đang bị thương mại hóa, có nơi bị rẻ tiền hóa. Tờ báo có giữ được tiếng cười trong sáng mà vẫn khỏe khắn, ăn khách thì tùy thuộc rất nhiều vào sự năng động của phóng viên và họa sĩ biếm.

Tờ Con Vịt Buộc là một trong những tờ báo Pháp không sống nhờ vào quảng cáo hay sự tài trợ của chính phủ, công ty nào cả. Sự nghèo giàu của tờ báo đều nhờ vào sự ủng hộ của người đọc. Dĩ nhiên sản phẩm của phóng viên hay các họa sĩ biếm còn phải phụ thuộc vào sở thích của độc giả, nhưng không vì chạy theo sở thích của họ mà quên đi chủ trương, mục đích của tờ báo.

* Luận án của chị có mang lại tiếng cười cho... các giáo sư hướng dẫn?

- Luận án của tôi không gây cười mà chính các tranh biếm mang lại tiếng cười cho các giáo sư khi nghe tôi giải thích ý nghĩa của các tranh. Sự thú vị của việc nghiên cứu các tranh biếm không chỉ là việc nghiên cứu khoa học nghiêm túc mà còn là sự thư giãn khi xem và đọc những bức tranh biếm họa. Đôi lúc vừa phân tích tranh tôi vừa bật cười và ngưỡng mộ các họa sĩ biếm thật tài ba như người ta thường nói “một tranh vẽ hơn cả ngàn lời nói” (un dessin vaut mille mots).

Ba giáo sư hướng dẫn của tôi đã có nhiều cơ hội tiếp xúc và hướng dẫn sinh viên Việt Nam trong lĩnh vực sư phạm, nhưng đây là lần đầu tiên họ có dịp đi sâu vào văn hóa Việt Nam qua tranh biếm. Tìm hiểu Việt Nam qua tranh biếm, với họ là cuộc phiêu lưu, khám phá thú vị.

Điều tôi vui là khi nghe và đọc lá thư của giáo sư Michel Fournié (INALCO Paris - Viện Nghiên cứu quốc gia về ngôn ngữ và văn hóa phương Đông) viết cho giáo sư hướng dẫn của tôi: “Tháng nào tôi cũng đặt mua báo Tuổi Trẻ Cười, tôi cũng có ý định nghiên cứu tờ báo châm biếm này, tôi rất vui có dịp trao đổi với tác giả luận án”.

* Có lẽ chị đã đến cả hai tờ báo để thu thập tư liệu cho luận án. Có chuyện gì vui từ những chuyến du ký này chị có thể chia sẻ?

- Trong lúc làm luận án, tôi không có dịp về Việt Nam để đến tờ Tuổi Trẻ Cười, nhưng đã có ba tôi là sứ giả. Ông hay đến tòa soạn Tuổi Trẻ Cười thăm dò, xin tài liệu. Riêng ở Paris, tôi có đến tòa soạn Con Vịt Buộc để xin phỏng vấn các họa sĩ biếm Pháp. Tôi vinh dự được họa sĩ Cabu tiếp, sau buổi phỏng vấn ông còn tặng tôi một tranh biếm về đề tài khăn choàng đầu của phụ nữ Ả Rập.

Tôi tặng ông ấy một quyển Tuổi Trẻ Cười, ông cười hỏi tôi nếu đọc xong Tuổi Trẻ Cười ông có nói được tiếng Việt không, vì xem vài tranh vẽ ông đã hiểu được ý nghĩa của tranh nói gì. Sau buổi bảo vệ luận án, tôi cũng tặng kèm ban giám khảo mỗi vị một bức tranh dân gian Đông Hồ và một tờ Tuổi Trẻ Cười. Đó là hình thức trao đổi văn hóa của tôi mà!

Tôi thích nhất là khi giới thiệu cho người Pháp tờ báo của các bạn, mọi người đều cố gắng đánh vần để phát âm cho đúng tên tờ báo. Bên cạnh đó, các giáo sư khuyến khích tôi tiếp tục nghiên cứu tờ Tuổi Trẻ Cười ở Canada. Đó sẽ là dự án nghiên cứu của tôi trong hai năm nữa ở Quebec, Canada.

* Chị có thể nói kỹ hơn về dự án này?

- Những ngày đầu sang Canada, tôi dạy ở Đại học Rimouski thuộc tỉnh Quebec, nhưng đầu tháng 10 có lẽ tôi sẽ chuyển công tác sang làm việc cho một tờ báo tên Mouton Noir (Con Cừu Đen), một tờ báo giống Con Vịt Buộc của Pháp và Tuổi Trẻ Cười của Việt Nam. Tôi chuyển sang đó nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho việc nghiên cứu trong một hoặc hai năm tới.

Lúc ở Pháp tôi đã lên dự án nghiên cứu khi sang Canada, tôi có giới thiệu dự án đó trong ngày bảo vệ luận án, các giáo sư đều nhất trí. Tôi sẽ tìm và xác định một tờ báo châm biếm của Canada (là nước đại diện cho châu Mỹ), sau đó sẽ so sánh tiếng cười của ba tờ báo.

Sở dĩ tôi vẫn tiếp tục nghiên cứu Con Vịt Buộc và Tuổi Trẻ Cười là vì trong hai năm nữa, chắc chắn sẽ có sự thay đổi, phát triển mới trong cách thể hiện và trong cách nhìn của bạn đọc. Điều đó sẽ mang lại nhiều thú vị trong quá trình phân tích tiếng cười qua tranh biếm họa báo chí.

* Cảm ơn chị và chúc chị gặt hái nhiều thành công.

LINH XUÂN thực hiện

Album của "những người lớn bé bỏng"

25/07/2011 09:00 (GMT + 7)

TTCT - Không khó hiểu khi con em của những “nhà giàu mới” ở Nga được bảo vệ cẩn thận trước thế giới bên ngoài, từ hình ảnh cho đến cuộc sống. Chính vì thế album ảnh của Anna Skladmann được đón nhận nồng nhiệt.

Dù những đứa trẻ này được bảo vệ kỹ càng, nhưng tác giả đã thành công trong việc tiếp cận, chinh phục lòng tin của những công chúa, hoàng tử bé này cùng cha mẹ của chúng để giới thiệu tới người xem những khuôn hình độc đáo. Đặc biệt, người ta sẽ không thể tìm ra họ của những nhân vật trong ảnh cũng như nơi bức ảnh được chụp. Sự ẩn danh là điều kiện đầu tiên của những buổi chụp ảnh.

Tác giả album là nhà nhiếp ảnh Nga Anna Skladman, sinh năm 1986 ở Bremen (Đức) và hiện đi về giữa New York và Matxcơva. Với tên gọi Những người lớn bé bỏng, album được Nhà xuất bản Heidenberg phát hành với hai thứ tiếng Nga và Đức.

Chúng em muốn thành người lớn

Anna Skladmann là con của những người nhập cư. Bà của cô là bác sĩ ở Nhà hát lớn Matxcơva. Mẹ của Anna lớn lên ở đó. Anna lần đầu tiên được vào nhà hát ở thủ đô Nga chỉ sau khi Liên Xô tan rã. Sau đó, cô trở thành nhiếp ảnh gia.

Ba năm trước, cô chụp ảnh trẻ em của “những người Nga mới”. Chính câu chuyện gia đình cô về nhà hát, khả năng tiếp cận trẻ em của Anna, những đứa bé thích mặc quần áo của cha mẹ mình và đóng vai người lớn, sự kiên nhẫn và quan tâm... đã giúp tạo nên không khí đặc biệt cho những bức ảnh của album Những người lớn bé bỏng.

“Cô chụp ảnh những đứa trẻ không có tuổi thơ sao?” - một nhà báo của tạp chí Đức Spiegel đã hỏi cô như thế. “Tôi không cho là như thế” - Anna trả lời, dù cô thừa nhận thế giới của những đứa trẻ thượng lưu Nga bị hạn chế trong những khuôn khổ mà cha mẹ chúng vẽ nên. Họ cho con mình tất cả những gì tốt nhất từ góc nhìn của họ, chính vì thế “những đứa trẻ thượng lưu” trở thành người lớn rất sớm.

Anna kể về cô bé Yana, 9 tuổi. Trong buổi chụp ảnh, cha mẹ cô bé không có ở nhà và cô bé tự ra lệnh cho bà vú. “Tôi có cảm tưởng cô bé biết chính xác mình muốn gì” - Anna kể. Yana được chụp ảnh trong thư viện của cha mẹ, ngồi trên ghế bành, quá lớn đối với em. Chân em đong đưa vì không thể nào chạm nền nhà, trên tay là quyển sách quá dày và “quá già” với tuổi em. “Yana đã kịp làm quen với các nhà văn Nga như Tolstoy, Dostoievski, Turgenev” - Anna kể.

Vova ở trong nhà hát của ông mình là một “trẻ em trưởng thành” khác. Cậu bé ngồi trên sân khấu, trên nền những bức màn sáng lóa của khán phòng trống rỗng. Câu mặc sơmi trắng và veston, tay đặt trước ngực, mắt nhìn về phía trước, từ trên dõi xuống. Ống kính càng nhấn mạnh bố cục này khi chụp từ dưới lên.

Kể về mình cho thế giới

Nhà nhiếp ảnh viết: “Lần đầu tiên khi tôi hỏi Vova em muốn làm gì khi lớn lên, cậu nói muốn trở thành người nhện. Cuối cùng thì chúng tôi chụp em trên sân khấu nhà hát opera”. Trong chú thích ảnh, tác giả viết cho dù bên ngoài trông như người lớn, nhưng Vova vẫn là đứa bé với những giấc mơ thơ trẻ và lãng mạn về cuộc đời, khi em còn chưa muốn phân biệt hiện thực với cổ tích và trí tưởng tượng.

Thảm nhung, đồ cổ, cầu thang hoa cương, các vật trang trí pha lê, áo lông, vàng bạc... toàn bộ bối cảnh xung quanh các cô cậu bé này có lẽ đã đủ để nói về chủ nhân của chúng.

Cũng như chú thích ngắn gọn dưới các bức ảnh: “Lisa trong cửa hàng đồ cổ của cha”, “Varvara trong nhà hát gia đình mình”... Nhưng những đứa trẻ này sống vô cùng biệt lập, đến độ chúng xem Anna như người trung gian kể cho thế giới bên ngoài về chúng. Và album này là phần bổ sung cho lời giới thiệu.

NG.THANH (Theo http://www.dw-world.de)

Sự cố "Y2K" của tôi

27/09/2011 17:08 (GMT + 7)

TTCT - LTS: Sau bài “Câu hỏi của một bác sĩ”, TTCT nhận được bài viết của hai độc giả như những lời đáp gián tiếp cho câu hỏi này. TTCT trích giới thiệu.

1. Đó là một ngày cuối tháng 12-1999. Khắp nơi trên thế giới đều lo lắng và chuẩn bị đối phó sự cố máy tính (còn được gọi là sự cố Y2K, lỗi thiên niên kỷ) diễn ra vào thời khắc đầu tiên bước sang năm 2000. Việt Nam cũng không ngoại lệ. Điều này có thể cảm nhận một cách rõ ràng hơn khi ai đó đang ở bệnh viện. Người nhà bệnh nhân mang theo rất nhiều mì ăn liền và nến.

Với đa số người, sự cố Y2K gì đó đơn giản là sẽ cúp điện và không có thức ăn. Một chút mơ hồ về công nghệ thông tin cộng với sự lo lắng về người thân đang nằm viện của họ khiến những người nhập viện như tôi càng thêm hoang mang.

Tôi đang mang thai con trai đầu lòng ở giai đoạn cuối. Sáng ấy đi làm chẳng may uống phải hộp sữa tươi hết hạn, tôi bị nôn nhiều nên chồng tôi đã đưa vào bệnh viện phụ sản và tôi phải sinh con sớm hơn dự tính. Sau khi tham khảo nhiều người có kinh nghiệm, chúng tôi chọn sinh dịch vụ dù tôi có thẻ bảo hiểm. Tôi nghĩ mình đã mua sự bình an nên thấy yên tâm phần nào.

Làm thủ tục nhập viện xong, tôi được đưa vào phòng cách ly. Trong phòng cách ly, hàng chục sản phụ đang chờ sinh rên la đau đớn mà không người thân bên cạnh. Vậy mà phía trước phòng cách ly với cửa kính trong suốt là bữa tiệc cuối năm của các y bác sĩ ở bệnh viện, với những tiếng reo hò, cụng ly và “dzô” hết cỡ.

Hai hình ảnh đối lập: những nụ cười vui tất niên của họ và tiếng khóc vì những cơn đau hành hạ của các sản phụ. Tôi hoang mang, thất vọng. Sao y, bác sĩ có thể vô cảm thế kia khi quanh mình là trách nhiệm cần lo lắng và tình cảm cần chia sẻ?!

2. Tôi còn nhớ như in khi được yêu cầu lên bàn sinh, tôi nằm rất lâu, lo âu, đau đớn nhưng không ai thăm khám. Chỉ có tôi cùng chiếc máy đo điện tâm đồ bên cạnh. Đã hai ngày vào viện nhưng tôi không được ăn uống bất cứ thứ gì. Mẹ và chồng tôi nhiều lần xin mang sữa vào nhưng người gác cửa không cho.

Sức của tôi đuối dần. Huyết áp hạ. May mà chiếc máy đã thay tôi “lên tiếng”. Một ai đó đi ngang vấp phải đống giấy cao nghệu chạy ra từ chiếc máy điện tim đã đứng lại xem. Sau đó vội vàng gọi vài người khác đưa ngay tôi vào phòng mổ cấp cứu...

Chuỗi ký ức buồn tiếp theo tôi được nghe từ mẹ và chồng tôi. Từ phòng mổ, y tá đẩy xe ra, trên chiếc mâm có ba bé. Chỉ có hai bé da dẻ hồng hào và khóc rất lớn, còn một bé da tím tái, nằm im. Đó là con tôi. Chồng tôi đã rất giận và muốn phản ứng một điều gì đó nhưng họ đã đẩy các bé đi rất nhanh vào phòng nhi.

Dù sao mọi chuyện đã qua khi thiên thần của tôi được đưa về nằm cạnh mẹ. Và tôi lại có mẹ ruột bên cạnh chăm sóc. Từ quê, nghe con rể báo tin bà liền xách giỏ vội lên Sài Gòn lo cho con gái. Nhưng có vẻ mọi việc đều nằm ngoài khả năng kiểm soát của bà, bởi mẹ không có kỹ năng ứng phó với “người của bệnh viện”.

Chưa kịp hoàn hồn sau hai ngày mất liên lạc với con gái, mẹ lại thêm một phen bẽ mặt. Đó là khi cô dọn vệ sinh vào phòng. Sau khi hét lớn làm cả hai bà mẹ lẫn hai trẻ sơ sinh trong phòng đều giật mình: “Ra ngoài hết để dọn vệ sinh!”, cô này nhìn qua nhà vệ sinh thấy cửa đóng (mẹ tôi đang trong phòng vệ sinh), nhào đến đập cửa ầm ầm và la lớn: “Trốn hả! Trốn hả!”.

Không chịu nổi, dù vết mổ rất đau tôi phải ngồi dậy phản ứng: “Chị không được xúc phạm mẹ tôi! Chị thật quá đáng!”. Mẹ tôi không hiểu chuyện gì đang xảy ra. Bà chỉ lặng lẽ đi ra hành lang.

3. Đến ngày thứ tư, tôi được thông báo đi rút chỉ ở vết mổ và làm thủ tục xuất viện. Gia đình tôi thở phào nhẹ nhõm rời bệnh viện. Thế nhưng rủi ro đã theo chúng tôi về nhà. Một tháng trôi qua nhưng con tôi không rụng rốn. Vết mổ của tôi bị sưng tấy đầy mủ...

Tôi vừa lo, vừa trách êkip y bác sĩ trong ca sinh mổ của tôi. Sao họ có thể để nhiều sự cố như thế xảy ra trong một ca sinh?! Nhưng rồi người thân tôi bảo: “Thân mình, mình lo. Họ tất niên xong còn tân niên nữa. Làm lớn chuyện chỉ rước họa vào thân...”.

Tôi tự nhủ lòng không bao giờ bước tới bệnh viện phụ sản đó dù trong hoàn cảnh nào. Với tôi, đó là một sự cố của đời người, nó ám ảnh tôi suốt thời gian dài. Và có lẽ cả với mẹ tôi nữa, bởi câu nói của bà từng làm tôi lặng người khi sức khỏe tôi đã ổn: “Một mình con mà mẹ đã khóc cho hai lần đau đẻ”.

Tôi cảm nhận được tình yêu từ trái tim người mẹ. Nhưng khách quan mà nói, bà có đáng để bị đau lần hai như thế không?!

THIÊN PHÚC

Chuyện y đức nhìn từ những viên thuốc bị lột vỏ

26/09/2011 07:57 (GMT + 7)

TTCT - Con trai tôi 4 tuổi, bị sốt, tôi đưa cháu đến phòng khám của một bác sĩ khá nổi tiếng ở gần nhà (nhà tôi ở ngã tư Trung Chánh, Hóc Môn, TP.HCM). Bệnh nhi và phụ huynh xếp hàng đông nghẹt.

Chen lấn mãi mới lấy được số. Đợi đến hơn một giờ mới nghe gọi đến số của con mình. Tôi dắt tay con bước vào. Vị bác sĩ hỏi: “Bị gì tới khám?”, tôi trả lời: “Dạ cháu bị sốt”... Rồi chẳng nói chẳng rằng thêm câu nào, ông lấy ống nghe, lướt nhanh qua phổi cháu, bảo cháu há mồm ra, nhìn vào, không cần dùng cây đè lưỡi, rồi chỉ ra ngoài: “Ra kia lấy thuốc”.

Thiết nghĩ y đức không nên bắt đầu từ điều gì cao xa mà nên bắt đầu từ những gì đơn giản nhất, dù chỉ từ những viên thuốc bị lột vỏ mà thôi!

Người đàn bà đứng tuổi đưa cho tôi sáu bọc nilông nhỏ có thuốc trong ấy, thuốc không có nhãn mác gì cả. Tôi quay vào: “Dạ bác sĩ cho tôi hỏi”, bác sĩ hất hàm: “Gì nữa, khám rồi mà”, “Sao thuốc không có nhãn mác gì hết vậy bác sĩ, mà bác sĩ không kê toa vậy làm sao tôi biết cho con tôi uống thuốc gì?”. Vị bác sĩ trợn mắt nhìn tôi: “Chị là ai?”.

Tôi bực lắm nhưng vẫn cố bình tĩnh: “Tôi là mẹ của cháu. Bác sĩ không kê đơn, không có toa thuốc, thuốc tháo hết vỏ nhựa, lại có viên bẻ ra làm tư làm năm thì làm sao tôi biết cho cháu uống cái gì? Lỡ cháu bị gì vô cấp cứu, bác sĩ của bệnh viện hỏi tôi cho cháu uống cái gì thì làm sao tôi trả lời?”. Tôi nói một tràng dài. Vị bác sĩ nhìn tôi trừng trừng: “Chị không cho cháu uống thì thôi”, rồi nhìn ra bên ngoài: “Trả tiền lại cho cô này đi” rồi “Gọi người tiếp theo”.

Tôi bế con đi ra ngoài cho nhanh, những phụ huynh khác nhìn tôi, có tiếng thì thầm: “Nhiều chuyện quá, bác sĩ cho uống thuốc thì uống đi”.

Tôi đưa con đi về, tìm một bác sĩ nhi khác và may phúc bác sĩ này có kê toa đàng hoàng, trả lời cho tôi biết con tôi bệnh gì, rồi hướng dẫn uống thuốc, dặn dò nếu cháu có biểu hiện kháng thuốc hay khác thường thì đưa đến bệnh viện gần nhất.

Là người có chút ít kiến thức về thuốc, tôi không thể nào chấp nhận việc các bác sĩ khám bệnh không kê toa, bẻ thuốc nhỏ ra, rồi không cho bệnh nhân/người nhà bệnh nhân biết họ uống gì. Khi xảy ra chuyện thì mọi sự đã lỡ làng.

Tôi cũng rất bất bình khi bác sĩ không buồn hỏi han cháu bị thế nào, có tiền sử bệnh gì không mà cứ cho thuốc. Nhỡ cháu có bệnh gì kỵ thuốc hoặc phản ứng với thuốc thì sao? Chưa kể khi bác sĩ cho người nhà lột vỏ thuốc, bẻ thuốc ra từng phần nhỏ, liệu tay người nhà có được vô trùng không? Một ngày họ tiếp xúc với bao nhiêu người bệnh? Liệu họ có vô tình làm lây lan bệnh cho bệnh nhi qua việc không cẩn trọng khi tiếp xúc với thuốc không?...

Tôi đã chấp nhận trả tiền gấp mấy lần khi đi khám cho cháu với bác sĩ nổi tiếng, có chức danh này, cũng chấp nhận trả nhiều hơn khi mua thuốc tại phòng khám. Nhưng với điều kiện tôi phải biết con tôi uống cái gì và tôi cần được bác sĩ hỏi rõ ràng bệnh sử con tôi để có chẩn đoán và điều trị đúng.

Thiết nghĩ y đức không nên bắt đầu từ điều gì cao xa mà nên bắt đầu từ những gì đơn giản nhất, dù chỉ từ những viên thuốc bị lột vỏ mà thôi!

THỊ TRẦN

Dạ thưa cô, 10 ạ!

20/09/2011 17:33 (GMT + 7)

TTCT - Thưa cô, có lẽ bây giờ cô đã quên học trò nhỏ ngày xưa của khóa học 1999-2000, nhưng hình ảnh cô vẫn không phai mờ trong tâm trí em.

Đó là năm em học lớp 4 và cô làm chủ nhiệm lớp em. Sáng hôm đó dạy môn toán, cô bảo: “Bài toán hôm nay rất khó và ít có bạn nào giải đúng lắm nên các em chú ý nghe giảng thật kỹ”. Cả lớp im phăng phắc, chú ý từng lời giảng của cô. Sau đó cả lớp bắt đầu làm kiểm tra. Em đã chăm chú nghe cô giảng và say mê tìm lời giải đến nỗi quên cả lật sách toán của mình ra để đọc đề, mà xem ké sách bạn kế bên đang mở sẵn.

Thật ra, em rất hào hứng đối với những bài toán khó thế này vì ngay từ buổi đầu đi học, môn toán đặc biệt cuốn hút em. Kiểm tra xong cả lớp nghỉ giải lao, cô ở lại chấm bài để kịp phát lại vào giờ học sau. Em rất hào hứng đợi kết quả vì đã tìm được lời giải dù chưa biết đúng hay không.

Cuối cùng cũng vào giờ học. Trước khi công bố điểm, cô nhìn cả lớp rồi nói: “Thật ra bài này rất khó, các em không giải được cũng không sao nhưng có duy nhất bạn Châu trong lớp mình đã giải đúng”. Em chưa kịp vui mừng, cô đã bảo em đem sách toán lên cho cô xem. Không hiểu cô cần gì trong sách nhưng em cũng vội mang sách đưa cô. Em trở về chỗ ngồi hồi hộp chờ đợi.

Xem xong, cô nói với giọng đầy mỉa mai: “Cô đoán không sai mà, lớp trưởng, lớp phó còn không làm được, em là học sinh khá làm sao mà làm được. Ra là em xem sách giải trước ở nhà rồi viết vào sách. Bằng chứng rành rành đây này”.

Em ngỡ ngàng, không biết trong sách viết cái gì vì từ đầu buổi tới giờ em không hề lật sách mình ra. Em vội đứng lên thanh minh: “Em học sách cũ của anh để lại nên chắc do anh em ghi, chứ em cũng đâu có sách giải đâu mà ghi, thưa cô. Với lại từ sáng giờ em coi chung sách với bạn Hằng mà cô”. Nhỏ Hằng ngồi kế bên đứng dậy đồng tình: “Dạ, đúng đó cô. Nãy giờ bạn Châu coi chung sách với em chứ đâu có giở sách bạn ra”.

Cô nói: “Em ngồi xuống đi, đừng có bao che bạn. Bạn không coi ở đây thì chắc đã học thuộc lòng ở nhà trước rồi, mấy bạn học giỏi trong lớp không giải được thì làm gì nó giải được”.

Em lí nhí không thành tiếng, thấy cổ họng đắng ngắt không nói nên lời, nước mắt chực chờ tuôn ra. Rồi cô bảo: “Thôi, em ngồi xuống đi, mới chừng ấy tuổi mà đã biết xảo trá rồi”.

Em ngồi xuống ghế mà cứ tưởng mình đang rơi xuống vực sâu hun hút...

Cô mở sổ điểm để vào sổ bài kiểm tra vừa rồi. Các bạn bắt đầu đọc lớn điểm của mình để cô ghi. Chưa lúc nào em thấy sợ đọc điểm như lúc này dù em biết mình không làm sai gì cả. Rồi cũng đến lượt em. Em lí nhí như sợ ai nghe thấy: “Dạ thưa cô, 10 ạ!”. Cô ngước nhìn em, bĩu môi cười khẩy: “Cô sẽ ghi vào sổ 10 điểm, nhưng cô nói cho mà biết: đây không phải là điểm thật của em đâu, con nít bây giờ đáng sợ thật”.

Lúc này, em cũng chẳng biết phải biện minh gì để cô tin bài toán đó do chính em tự giải. Dù em không phải là một học sinh giỏi thuộc hàng nhất, nhì nhưng cũng không phải là một đứa học hành không ra gì (lớp có 35 bạn và em luôn đứng khoảng từ hạng 6 đến hạng 10).

Biết bao nhiêu câu hỏi xoay quanh đầu em lúc đó: “Chẳng lẽ không phải là lớp trưởng, lớp phó thì không thể giải được bài toán khó ư?”, “Chẳng lẽ em học sách cũ của anh để lại là sai ư?”, “Chẳng lẽ nhỏ bạn làm chứng cho em cũng không được à?”... Những câu hỏi đó đã làm em mơ hồ, hụt hẫng, nhói đau.

Tối đó em đã khóc thật nhiều. Em trở nên lầm lì, ít nói và sợ đi học. Mà đúng hơn, em sợ nhất là ánh mắt mỉa mai của bạn bè và cái bĩu môi của cô. Nó đã ám ảnh và làm bước chân em tới lớp nặng nề hơn. Năm học đó trở thành ác mộng với em và học lực của em xuống dốc trầm trọng.

Điều này còn ám ảnh em suốt năm năm sau. Mãi đến khi vào lớp 9, suy nghĩ đã chín chắn hơn, em mới thấy mình thật ngu ngốc khi chỉ vì một chuyện vô lý mà đánh mất quá nhiều thứ. Thật bất hiếu khi thấy mẹ hằng ngày lam lũ ngoài đồng ruộng để lo cho em được tới trường, vậy mà em đã không biết cố gắng, nỗ lực học tập tốt để đáp lại công ơn to lớn ấy.

Em suy nghĩ rất nhiều và quyết định phải vực dậy kết quả học tập, nhất quyết không vì chuyện vô lý đó mà đánh mất tương lai chính mình. Em cặm cụi học ngày đêm để lấy lại những kiến thức đã bỏ quên những năm qua. Cuối cùng, năm lớp 9 em đứng hạng nhì trong lớp. Tốt nghiệp toán lớp 9 em được 9,5 điểm, lớp 12 em được trọn 10 điểm. Bây giờ, em đã trở thành sinh viên Trường đại học Khoa học xã hội và nhân văn TP.HCM.

Hiện tại cô vẫn dạy ở ngôi trường xưa, nhưng chắc cô không còn nhớ buổi học hôm đó. Em viết ra những dòng này không phải để trách móc hay hờn dỗi gì ai nữa. Tất cả là quá khứ rồi, nhưng có một chuyện bao năm qua còn để trong lòng em muốn nói với cô: “Thưa cô, đó là điểm 10 em xứng đáng được hưởng!”. Em chỉ ước rằng giá như ngày xưa cô chịu nghe giải thích thì em đã không bị tổn thương đến như vậy.

DƯƠNG CHÂU

Câu hỏi của một bác sĩ

17/09/2011 13:16 (GMT + 7)

TTCT - LTS: Câu chuyện cuộc sống số này giới thiệu tâm sự của một bác sĩ chuyên khoa tâm thần, người đi tìm lời đáp cho một câu hỏi đang làm đau lòng không ít những người khoác áo blouse trắng.

Câu chuyện về cái chết thương tâm của vị bác sĩ ở Vũ Thư, Thái Bình khiến tôi, một bác sĩ chuyên khoa tâm thần, cảm thấy rất buồn. Có thể nói cái chết của vị bác sĩ đáng kính ấy làm rúng động toàn ngành y cả nước. Không ít người thương cảm, không ít kẻ giật mình. Câu hỏi mà xã hội đặt ra cho bất cứ ai đang khoác áo blouse trắng là: Vì sao ngày trước bệnh nhân, người nhà bệnh nhân luôn kính trọng bác sĩ, trong khi giờ đây lại liên tiếp xảy ra chuyện kiện tụng, phản ứng, hành hung họ?

Ngoài lương có “bổng” không con?

Một lần tôi đến quán cà phê cùng một học trò. Dốc vào quán khá cao. Học trò tôi đi chiếc SH, được nhân viên của quán xăng xái dắt xe cho. Còn tôi đi chiếc Future cũ thì không nhân viên nào chịu dắt xe giúp cả. Anh học trò cả cười nói với họ: “Thầy tôi đây nè, bác sĩ đó nghe. Trông mặt không “bắt hình dong” được sao”. Một anh nhân viên buột miệng: “Bác sĩ gì ơi, làm gì ông không sắm được chiếc SH đi cho nó đã hả ông? Tiền đem chôn hết rồi à?”.

Quê tôi ở miền Tây, một thị xã nhỏ hiền hòa và nghèo khó. Ba tôi dạy toán cấp trung học phổ thông. Khi bước lên bục giảng, ông không chỉ dạy chữ cho học sinh mà còn dạy cho họ nhiều kiến thức khác về xã hội, ứng xử, cách làm người.

Có nhiều tiết học ba dành để bảo ban, khuyên nhủ học sinh những điều hay lẽ phải. Học sinh vừa kính nể, vừa yêu thương ba tôi nên từ đó có thái độ học rất nghiêm túc, hào hứng. Đó là những năm đầu giải phóng, cả đất nước còn khó khăn, cơm ăn còn độn nhiều bo bo và khoai sắn, thuốc thang thì thiếu thốn. Ba tôi bệnh lao đã lâu nhưng vẫn cố giấu gia đình vì nhà tôi nghèo lắm, chị em tôi còn rất nhỏ, nhà tôi thật sự không có tiền chữa chạy.

 Những tháng cuối, ông xin nghỉ việc về quê nội và mất ở đó. Khi ba tôi mất, rất nhiều học sinh đưa tang ba tôi, nhiều học sinh, đồng nghiệp khóc nức nở. Từ đó tôi quyết tâm học giỏi để trở thành một bác sĩ có thể cứu chữa cho những người như ba và hình bóng ba chính là kim chỉ nam cho cuộc đời tôi.

Ngày tôi tốt nghiệp và nhận công tác tại một bệnh viện tâm thần, ba của bạn gái tôi hỏi tôi: “Ngoài lương có “bổng” không con? Nghe nói làm bác sĩ nội khoa, ngoại khoa, sản khoa mới có tiền, con đi chuyên khoa tâm thần thì “hẻo” lắm.

Bây giờ phần lớn bác sĩ đều có thể sống khỏe nhờ phòng mạch tư và phong bì của người nhà bệnh nhân. Và nghề y là nghề khiến người ta giàu có nhanh lắm”. Tôi cảm thấy giận dữ vì câu hỏi đó. Tại sao người ta lại có cái nhìn phiến diện và ấu trĩ như thế về ngành y, về những người làm công việc cứu người?

Thế nhưng mười năm sau, khi có hai mặt con với nhau, vợ tôi cầm đồng lương tôi đưa với ít nhiều băn khoăn: “Đầu năm học này em đóng các khoản tiền trường cho con là hết sạch lương anh rồi”. Lòng tôi chùng xuống, mình đang sống thanh sạch hay mình đang hi sinh gia đình đây? Lời thề Hipocrate không sinh viên y khoa nào không thuộc nhưng quả là trong xã hội này, người khoác áo blouse trắng phải đối mặt với quá nhiều cám dỗ khi đồng lương chỉ bằng số tiền kiếm được của một bác xe ôm đắt khách. Lợi nhuận từ những phong bì hoa hồng của các hãng dược nước ngoài làm nhiều người phải cân nhắc, đấu tranh nội tâm giữa hai bờ tốt xấu.

Là bác sĩ tâm thần, mở phòng mạch tư, đời sống kinh tế có đỡ hơn. Không chỉ thế, một lực lượng đông đảo trình dược viên còn tìm gặp, hi vọng có thể khiến tôi mê... hoa hồng mà kê những toa thuốc “cắt cổ”. Bệnh nhân tâm thần rất đông, có cả những người đang làm việc ở các công ty nước ngoài, những doanh nhân đang ăn nên làm ra, những luật sư, những người có địa vị xã hội.

Nhìn quanh, những đồng nghiệp tốt nghiệp ngành sản khoa hoặc nhi khoa không ít người đã sắm nhà lầu, xe hơi, tiền bạc rủng rỉnh, không phải lòng tôi không có lúc thoáng chao đảo. Nhưng chỉ là thoáng qua mà thôi. Khi nhìn vào những đôi mắt lạc hồn của bệnh nhân hay những giọt nước mắt âu lo của người nhà họ, tôi hiểu rằng không bao giờ tôi có thể bắt tay với các hãng dược mà làm trái lời dạy về sự trung thực, sự chân thành của ba mình.

Một lần tôi đến quán cà phê cùng một học trò. Dốc vào quán khá cao. Học trò tôi đi chiếc SH, được nhân viên của quán xăng xái dắt xe cho. Còn tôi đi chiếc Future cũ thì không nhân viên nào chịu dắt xe giúp cả. Anh học trò cả cười nói với họ: “Thầy tôi đây nè, bác sĩ đó nghe. Trông mặt không “bắt hình dong” được sao”.

Một anh nhân viên buột miệng: “Bác sĩ gì ơi, làm gì ông không sắm được chiếc SH đi cho nó đã hả ông? Tiền đem chôn hết rồi à?”. Tôi không giận câu đùa đó nhưng không khỏi chạnh buồn.

Một xã hội mà giá trị vật chất được đề cao quá mức, trên các phương tiện truyền thông thì ra rả những mặt hàng “sành điệu”, “phong cách mới”, “thời trang hàng đầu”, “bản lĩnh đàn ông” khi mua những món hàng sang trọng…; một xã hội mà người với người thầm đánh giá nhau qua ôtô đời mới, điện thoại xịn, laptop xịn, người khoác blouse trắng bản lĩnh tới đâu để thoát ra ngoài những giá trị ảo đó, đứng trên những giá trị ảo đó và xây dựng một hệ thống giá trị riêng cho mình đây? Dẫu sao bác sĩ cũng là con người. Trong cơn đại hồng thủy của chủ nghĩa tiêu dùng, một số trong chúng tôi đã không giữ được mình, đánh mất chữ tâm bởi thiếu bản lĩnh mà thôi.

Khi những giá trị xã hội nhập nhòa...

Trong chương trình phổ thông và cả đại học, tính nhân văn chưa được chú trọng. Đó là một chương trình thật sự lệch pha, nặng về kiến thức hàn lâm, thiếu trầm trọng về kỹ năng và giá trị sống. Điều này phản ánh rõ qua kỳ thi đại học.

Tại các nước tiên tiến, trong những kỳ thi tuyển sinh vào đại học y khoa, người ta chú trọng đặc biệt vào phẩm chất con người, nhân sinh quan, nền tảng đạo đức, văn hóa của thí sinh. Vượt qua kỳ thi SAT với môn văn và toán, trong hồ sơ dự sơ tuyển của thí sinh y khoa phải có báo cáo đầy đủ về hoạt động ngoại khóa rèn kỹ năng sống, những kinh nghiệm làm công tác xã hội hay các công việc thiện nguyện, một bài tự luận và thư giới thiệu của giáo viên trực tiếp giảng dạy cấp trung học phổ thông.

Bài tự luận là phần mang tính quyết định của việc xét tuyển, qua đó người xét tuyển đánh giá chiều sâu nội tâm, năng lực tinh thần, quan điểm sống của thí sinh có phù hợp với mục đích cứu người của nghề y hay không.

Vượt qua sơ khảo, thí sinh y khoa còn phải trải qua thêm một kỳ phỏng vấn trực tiếp với các giáo sư mà hệ thống câu hỏi lần nữa liên quan nhiều đến kiến thức xã hội, gia đình, văn chương nghệ thuật, những trải nghiệm, suy tư về cuộc sống… để nhà trường hình dung đầy đủ nhất về phẩm chất con người của thí sinh có khả năng trở thành một lương y “như từ mẫu” hay không.

Ở nước ta, thí sinh giỏi toán, hóa, sinh là có thể đậu y khoa. Thí sinh bước vào ngành y như vào một trường nghề cấp cao, nơi đào tạo những “kỹ sư khám chữa bệnh”. Thêm vào đó, cơn lốc chủ nghĩa vật chất của xã hội không ít khi khiến người làm nghề bác sĩ ít nhiều cư xử không thích hợp với vai trò cứu người của mình, khiến người bệnh bất an, không tin tưởng.

Đành rằng áp lực công việc rất lớn, một buổi sáng mỗi bác sĩ có thể khám hàng trăm bệnh nhân nhưng không thể vì thế mà người khoác áo blouse trắng cho mình cái quyền được có thái độ dửng dưng, thờ ơ, lạnh lùng, quát mắng bệnh nhân...

Có những bác sĩ trẻ nói chuyện với bệnh nhân đáng tuổi cha chú mà quên mất chủ ngữ, quên cả việc dạ thưa, lại to tiếng hống hách. Người bệnh đã đau đớn vì bệnh tật, đã lo lắng, khổ sở về tinh thần và thể xác còn phải hứng chịu những lời khó nghe, những lời xỉ vả và có cảm giác mình phải đi “xin xỏ”, mình bị coi thường, bị bỏ mặc… Đương nhiên khi những sai sót nghề nghiệp của bác sĩ vô tình xảy ra, họ sẽ bị phản ứng dữ dội hơn.

Tôi có một người bạn đồng nghiệp tên Đ., công tác tại Bệnh viên Tâm thần Đà Nẵng. Anh giỏi chuyên môn, tính tình khá… khác thường. Trong quá trình khám và chữa bệnh, anh có thể trò chuyện với người bệnh tâm thần như với người thân vậy. Anh lại thường xuyên xuất lương của mình mua quà bánh cho bệnh nhân. Nhiều bệnh nhân hết bệnh sau này lập gia đình, sống hạnh phúc bên vợ con, họ trở lại thăm anh.

Ngày tết hằng năm anh dẫn những bệnh nhân không người thân về nhà mình ăn tết, có năm anh đưa về cả 30-40 người, thật… hết biết. Tôi rất khâm phục anh bởi chính tôi cũng không thể giống anh được. Khi tôi có ý định bàn về y đức với anh, anh buồn bã nói: “Nói làm gì chuyện y đức. Chỉ vì xã hội cả thôi, ai ai cũng muốn đạp đổ tất cả để làm giàu, cha mẹ nuôi con chỉ muốn con làm nghề gì đó kiếm thật nhiều tiền cho vinh thân phì gia. Chuyện tham nhũng, làm luật chưa thấy xử lý nghiêm, trắng đen không rõ ràng, giá trị đạo đức truyền thống bị đảo lộn, bị lợi dụng… Xã hội như thế, trắng đen nhập nhòa, riêng gì ngành y tiêu cực?”.

Riêng tôi, tôi tự hỏi: Chuyện y đức đang là một thách thức, một câu hỏi không lời đáp. Nói ra thì đụng chạm, đau lòng nhau nhưng không nói có được chăng?

TR.H.

(bác sĩ Bệnh viện Tâm thần trung ương 2 Biên Hòa)

Bài học hươu cao cổ

07/09/2011 08:27 (GMT + 7)

TTCT - Trong một buổi học về lối sống với học sinh Trường trung học cơ sở Nguyễn Du (Hà Nội), tôi đề nghị các em thử định nghĩa từ “định kiến”.

Giờ học diễn ra rất vui và khá sôi nổi, bắt đầu từ việc các em mô tả sự khác nhau giữa một... chú hươu cao cổ và một con kiến.

Các em thấy con kiến có thể định kiến vì nó chỉ nhìn thấy một phần nhỏ của chân con voi, cho rằng con voi chỉ có mỗi việc... xéo nát các con vật bé hơn dưới chân mình. Còn hươu cao cổ thì có nhiều cơ hội để tự xóa bỏ định kiến khi đánh giá một sự vật, sự việc nào đó, biết con voi từng giúp con người kéo gỗ, từng giúp lấy nước ở sông mang đi chữa đám cháy... Đơn giản là vì hươu có cổ cao hơn, mắt nhìn nhiều hướng hơn, biết được sự vật ở nhiều góc độ.

Từ việc hiểu “định kiến là gì”, các em đưa ra những ví dụ thật trong cuộc sống của mình. Có em hiểu ra thay vì kết tội bạn luôn không tử tế với mình, em sẽ dừng lại và lắng nghe bạn giải thích vì em muốn có cái nhìn của “hươu cao cổ” - rộng hơn, nghe nhiều thông tin hơn, nhìn từ nhiều góc độ hơn chứ không khư khư giữ nguyên định kiến của mình về người khác.

Một phụ huynh có mặt trong buổi học, cuối giờ tỏ ra thất vọng vì cho con đi học kỹ năng nhưng không thấy cô dạy kỹ năng cụ thể gì. Tôi nhớ lại nhiều buổi sinh hoạt với trẻ tiểu học, cứ có chương trình pha nước chanh, gấp quần áo, quét nhà, đi siêu thị mua bán... là các bậc phụ huynh lại tỏ ra rất phấn khởi, cho rằng đó mới là những kỹ năng quan trọng cần dạy.

Lại nhớ, tôi nghe được trên Đài Tiếng nói Việt Nam tháng trước khi nói về Học kỳ quân đội của các bé trong hè, một phụ huynh phát biểu: “Tôi mong con mình sẽ trưởng thành nhiều khi xa nhà một  tuần trong môi trường quân đội...”. Còn đứa con trai của anh thì tâm sự là sau một tuần ở doanh trại, “con học được cách gấp chăn màn, còn những cái khác con quên rồi ạ!”.

Làm thành thạo một việc gì đó thường được gọi là có kỹ năng. Nhưng kỹ năng đó chỉ có thể có được khi trước đó con người có nhận thức và kiến thức về vấn đề liên quan. Chẳng hạn, cậu bé tham gia Học kỳ quân đội nói trên nhìn các chú bộ đội gấp chăn màn đẹp, nhanh thấy cũng hay hay và bắt chước. Về nhà, nhớ đến việc đó thì làm thử cho vui. Nhưng được vài tuần thì chán, thôi không làm nữa.

Vậy, ta đã có thể nói cậu bé có được một kỹ năng mới hay chưa? Tổ chức Y tế thế giới (WHO) định nghĩa kỹ năng sống là “khả năng thích nghi và hành vi tích cực”, cho phép cá nhân có khả năng đối phó hiệu quả với nhu cầu và thách thức của cuộc sống hằng ngày. Khả năng ấy, hành vi ấy, như đã nói ở trên, phải có một quá trình nhận thức và luyện tập mới trở thành thói quen và từ thói quen làm được thành thạo sẽ trở thành kỹ năng.

Vậy thì làm sao chúng ta có thể ngây thơ đòi hỏi ai đó trong vòng 1-2 tuần tạo được một kỹ năng cho con mình? Đó là chưa kể những công việc cụ thể như gấp quần áo, quét nhà, rửa bát..., theo tôi, người dạy con hay nhất vẫn là cha mẹ.

Mỗi gia đình có một truyền thống, thói quen riêng, thậm chí đến cả việc nấu ăn, cách pha nước chấm, cách quét nhà lia chổi ra sao, cách ủi quần áo từ đâu trước cũng có thể rất khác nhau. Và điều này tạo nên phong cách một con người. Nếu gọi đó là những “kỹ năng sống” thì học đến bao giờ cho hết?

Phải chăng quan trọng hơn cho giới trẻ là định hướng cho các em những giá trị sống quan trọng, là gốc của những kỹ năng sống mà trẻ sẽ rèn luyện và có được sau này. Phải chăng chính người lớn chúng ta cũng cần học bài học hươu cao cổ để thoát khỏi những định kiến của chính mình, có được cách nhìn bao quát hơn mọi vấn đề?

THỤY ANH (TS giáo dục)

Điện thoại

01/09/2011 15:18 (GMT + 7)

TTCT - 1. Con trai vào cấp III, nó nằn nì một chiếc điện thoại di động để tiện việc thông tin đưa đón. Và dĩ nhiên nó đúng, một phần vì điện thoại di động rất thuận tiện, một phần vì giờ đây gần như cả lớp của nó đứa nào cũng sở hữu một chiếc.

Có điện thoại thì dễ nhưng sử dụng nó không đơn giản.

Có lần tôi bị cô giáo chủ nhiệm mời đến trường vì con tôi sử dụng điện thoại trong giờ học và bị cô tịch thu. Tôi phải cam kết sẽ nhắc nhở nó nhưng tôi vẫn bị cô “nhắc nhở” thêm lần nữa vì chuyện này. Có lần cả nhà tôi khó chịu vì thằng con chạy ra ngoài nghe điện thoại lâu đến nỗi bỏ cả bữa cơm đang ăn dở. Có lần thằng con đang phải “giải trình” với mẹ nó lý do vì sao không dọn dẹp phòng, nó bỏ ngang vì “có điện thoại” và dĩ nhiên cuộc điều tra của mẹ nó cũng bị ách lại với hiện trường phòng ngủ bốc mùi của nó.

Mặc dù nó là người sử dụng điện thoại trực tiếp nhưng chủ thuê bao của chiếc điện thoại ấy là chúng tôi, việc trả tiền cho sản phẩm thông tin tiện ích này đã biến vợ chồng tôi trở thành “khổ chủ” khi con trai lúc nào cũng sử dụng vượt ngưỡng ngân sách tài chính được cấp.

2. Thời buổi bây giờ cái gì cũng diễn ra một cách nhanh chóng, thậm chí người ta còn tìm cách nhảy cóc, “đi tắt đón đầu” để có thể bắt kịp với tốc độ cuộc sống.

Từ một gã nhà quê sợ độ cao, tôi bây giờ có thể len lỏi trên cầu thang cuốn, bất kể đã va chạm vào ai và bỏ ngoài tai những lời càu nhàu của họ để tranh thủ thêm một ít thời gian. Tôi cũng không ngại chen lấn với những người yếu sức hơn và cố thủ đôi chân vững chãi của mình trên xe buýt để kịp giờ đến chỗ làm. Tôi vô tình giậm đôi giày đầy bùn lên hành lang vừa lau thay vì phải chịu khó dừng lại một chút ở tấm thảm chùi.

Tôi sung sướng rất nhanh với các tiện nghi cuộc sống nhưng quên mất phải học cách hưởng thụ nó như thế nào.

Sếp tôi trong một lần trò chuyện riêng tư, ông bảo: “Công ty mình cái gì cũng tốt, chỉ có vấn đề sử dụng điện thoại là chưa tốt. Lúc thì lạm dụng điện thoại công ty cho việc cá nhân, lúc thì nói chuyện riêng lâu quá mức, lúc thì để chuông trong cuộc họp hay gặp đối tác, lúc thì… cãi vã qua điện thoại quá to, lúc thì chậm trả tiền khiến giấy nhắc thu phí bay về công ty tới tấp…”. “Nhưng đó là chuyện cá nhân mà”. “Đành rằng vậy nhưng mình có thể bị đánh giá qua những chuyện như vậy đấy!”.

Hình như không chỉ có thằng con tôi không biết sử dụng điện thoại.

3. Con trai tôi thông báo lớp nó có một đứa chuẩn bị đi du học, vợ tôi thở dài: “Trời ơi! Vậy là mẹ nó buồn lắm đây, ngày nào cũng tận tay chăm sóc nó, bây giờ lâu lắm mới được gặp mặt nó!”. “Mẹ ơi! Con thấy nó vui lắm, mai mốt con lớn lên cũng phải đi học, đi làm suốt vậy, có khi con đi sáng sớm thì mẹ chưa dậy, con về tối mịt thì mẹ đã ngủ rồi, cả tuần biết đâu còn không gặp mặt nữa là. Hơn nữa bây giờ có điện thoại rồi, có gì mẹ con mình ới nhau một tiếng là được rồi”.

Tôi nhìn thằng con đang lớn nhanh như thổi của mình và hỏi nó: “Vậy theo con, một khi có điện thoại rồi thì chúng ta có thể mạnh dạn mà xa nhau phải không?”. Có một chút khựng lại trong thái độ của nó, hẳn nó cũng thấy có gì đó không ổn.

“Thế mà bố vẫn cho rằng điện thoại là chiếc cầu nối cho các mối quan hệ hơn là phương tiện để cổ vũ cho việc xa nhau. Ngoài việc trao đổi thông tin, bố còn muốn con dùng điện thoại để chúc mẹ một câu nhân ngày sinh nhật mẹ, để con không lười biếng hay lảng tránh việc gặp gỡ người thân. Và nếu con chỉ còn tài khoản đủ để sử dụng trong một khoảng thời gian ngắn thì con còn phải học thêm cách chọn lựa những điều ưu tiên cho các cuộc gọi nữa. Con làm được việc này chứ?”.

VĂN CƠ

Thế hệ... gối ôm!

31/10/2011 15:40 (GMT + 7)

TTCT - Tạm gọi họ, những người trai trẻ 9X (đời giữa đổ về sau), là thế hệ... gối ôm!

Quay ngược thời gian, nếu thế hệ 8X được sinh ra trong bối cảnh nền kinh tế đất nước còn ảnh hưởng nặng nề của thời bao cấp, những đứa con ít nhiều chứng kiến được cảnh xếp hàng mua gạo, thịt và từ đó biết mạnh mẽ, tự lập... thì ở thập niên sau, những đứa con được sinh ra có sự chuẩn bị kỹ càng của cha mẹ từ tình yêu thương và cả về vật chất. Và người ta cũng thấy rằng những đứa con ấy lớn lên trong sự thương yêu, bảo bọc, chiều chuộng của cha mẹ nhiều hơn anh, chị.

Tại sao là... gối ôm?

Đa số các gia đình lúc này không còn phải trăn trở, suy nghĩ nhiều về vật chất. Cha mẹ lựa chọn thực phẩm tốt nhất cho con, điều kiện tiện nghi nhất ngay từ khi mới sinh ra. Gối ôm là thứ tối thiểu mà bất kỳ trẻ nào cũng có. Mỗi khi dỗ giấc ngủ cho con, bà mẹ luôn đặt con nằm tư thế ôm gối và cách ru ngủ tuyệt vời nhất là bàn tay mẹ vỗ nhẹ vào mông bé cùng lời hát ru tùy theo “vốn liếng” mẹ có.

Đến lớn, đứa trẻ vẫn duy trì được thói quen ôm gối ngủ, không có gối ôm thấy khó ngủ ngay! Nếu ngày trước chuẩn bị cho con cái đi học xa, bà mẹ chỉ cần trang bị chiếc chiếu hay tấm nệm, gối đầu, chiếc mền hay thêm chiếc mùng là đủ, giờ đây dứt khoát phải có một cái gối ôm.

Con trai học lớp 12, cao hơn bố, vậy mà mẹ vẫn phải sắp sẵn thức ăn trên mâm chờ cậu đi học (thêm) về là có ăn ngay. Sáng sớm cậu đi tắm biển với bạn, đạp xe về nhà đã thấy bố chuẩn bị sẵn xô nước để cậu rửa chân cho sạch cát. Không phải cậu không biết làm công việc hứng xô nước, nhưng ông bố sợ cậu mang dép đầy cát vào nhà. Thậm chí ông bố còn nhớ như in, như mới chỉ hôm qua, mỗi khi đi làm về ông còn bảo con lấy khăn ướt để ông lau mặt cho con.

Thế hệ... gối ôm lớn dần, người ta mới thấy rằng chính sự bảo bọc của cha mẹ đã làm đứa trẻ không được mạnh mẽ như thế hệ anh, chị.

Con trai học lớp 12, cao hơn bố, vậy mà mẹ vẫn phải sắp sẵn thức ăn trên mâm chờ cậu đi học (thêm) về là có ăn ngay. Sáng sớm cậu đi tắm biển với bạn, đạp xe về nhà đã thấy bố chuẩn bị sẵn xô nước để cậu rửa chân cho sạch cát. Không phải cậu không biết làm công việc hứng xô nước, nhưng ông bố sợ cậu mang dép đầy cát vào nhà. Thậm chí ông bố còn nhớ như in, như mới chỉ hôm qua, mỗi khi đi làm về ông còn bảo con lấy khăn ướt để ông lau mặt cho con.

Có thể thế hệ... gối ôm giờ đây rất rành rẽ về công nghệ thông tin. Mẹ mua điện thoại di động phải nhờ con trai cài đặt giúp các tiện nghi cho việc truy cập Internet, nghe nhạc, xem phim online, chat, kiểm tra mail... Máy vi tính trục trặc có con trai giải quyết. Cậu có thể ngồi mấy giờ liền trên máy tính để xem hết thứ này thứ kia nhưng việc giặt quần áo đối với cậu rất nặng nhọc dù chỉ có động tác bỏ các thứ vào máy giặt, cho xà phòng và bấm nút. Giặt quần áo bằng tay lại càng khó mà yêu cầu mẹ đặt ra là con phải tự giặt quần áo lót chẳng hạn.

Ngay cả việc bơm hay lắp xích xe đạp thế hệ gối ôm cũng lúng túng, dính chút dầu mỡ thấy khó chịu, phải rửa tay ngay!

Quan sát một số bạn trẻ ở tuổi teen mới thấy họ cũng chỉ quen... “gối ôm”. Mỗi người ôm một máy tính, một điện thoại và headphone. Ngồi với nhau cũng nhét headphone vào tai và mỗi khi nói chuyện họ lại lấy một tai nghe ra nghe câu hỏi của bạn rồi tiếp tục với bao nhiêu thứ trong laptop hay điện thoại. Người ta thấy những vóc dáng thư sinh, bàn tay trắng trẻo lướt phím rào rào, khiến gợi nhớ về một thời có những chàng trai cơ bắp, khỏe mạnh, xốc vác. Mà có xa lắm đâu!

Giải pháp người trong cuộc

Một ngày, bà mẹ bỗng cảm thấy lo âu cho thế hệ gối ôm ở nhà nếu sau này đi học xa. Đi học nước ngoài thì phải biết tự lập càng sớm càng tốt bởi khi ấy chẳng có ai hầu. Vậy là bà bắt con trai tập dần bắt đầu từ việc xếp dọn mùng mền và giặt quần áo lót. Rồi tiến tới việc lắp pin đồng hồ treo tường... Và bà tạm hài lòng khi thấy đã có thể nhờ vả con trai được. Tuy nhiên, một ngày đi làm về, bà phát hiện nước trong bồn cầu đang chảy ào ạt (có vẻ như rất lâu rồi) và cậu con trai cao 1,7m lúng túng không biết làm cách nào để nó ngưng.

Bà mẹ chợt hiểu ra một điều bà chưa bao giờ dạy con biết ứng phó sự cố. Trường hợp này, có thể mở nắp bồn nước ra và chỉnh lại hệ thống truyền động trong đó. Nếu không được có thể đóng van nước trong nhà tắm hay đóng van tại đồng hồ nước. Bà mẹ giật mình vì bấy lâu nay những tình huống tương tự xảy ra bà (hay chồng) chỉ lẳng lặng làm mà không chỉ vẽ hay giải thích cho con trai.

Một ông bố là doanh nhân thành đạt hoạch định mục tiêu cho con trai phải biết... sửa xe đạp khi vừa tốt nghiệp xong trung học phổ thông. Một việc tưởng chừng quá đơn giản, tuy nhiên có là người trong cuộc mới thấy không dễ chút nào!

Người ta cũng thấy thế hệ gối ôm nhiều khi không biết láng giềng, hàng xóm quanh nhà mình có những ai bởi họ bận rộn quá. Một tuần, giờ chính khóa, học thêm, thời gian rảnh cắm mặt vào máy tính. Chính vì không nhận diện được xóm giềng nên họ không biết nói câu chào hỏi. Điều quan trọng nữa là cái ăn. Người ta cũng thấy nhiều bạn trẻ không biết ăn những thứ như hành, rau thơm, diếp cá, khổ qua, không ăn được cá... Mà tất cả thứ này đều phải tập ngay từ khi còn rất bé.

Người ta cũng thấy thế hệ gối ôm có thể gõ máy tính chat, bình luận rào rào trên mạng ảo thể hiện suy nghĩ, cảm xúc... qua game, nhạc, phim, vấn đề khoa học nào đó. Họ thoải mái thể hiện cảm xúc bất đồng ý kiến hay vui, cười (haha, hehe, hihi...) nhưng ngoài đời thật họ là những người rất ít nói, ít cười và đôi lúc không biết diễn đạt ý nghĩ!

Có cha mẹ quan sát con cái và biết điều này, tuy nhiên cũng có cha mẹ chỉ thấy rằng con mình “ngoan lắm, hiền lắm” mà không hề hay biết con đang làm gì trên máy vi tính mỗi ngày.

Một điều giật mình. Trong khoa học bói toán, người ta cho rằng người ôm gối là người cần tình thương. Tất nhiên, đó chỉ là suy diễn. Tuy nhiên, cũng cần đặt câu hỏi: Phải chăng mấu chốt vấn đề ở chỗ tuy điều kiện vật chất không thiếu nhưng có một thế hệ lại thiếu tình thương?

Làm sao kéo thế hệ gối ôm vào đời thực? Vấn đề không nhỏ!

Và nếu bạn trẻ thuộc về thế hệ gối ôm, bạn nghĩ gì về người lớn?

KIM DUY

Ích kỷ

23/10/2011 11:09 (GMT + 7)

TTCT - Tôi quen một người học đến tú tài trước năm 1975, sau anh đi thanh niên xung phong rồi làm công nhân nông trường. Anh có hai con, một trai tên Vũ là tiến sĩ văn học, một gái tên Vân là cô giáo cấp II.

Tôi khen: “Ở đất nông trường không ai có học vấn bằng thằng Vũ con anh”. Anh đăm chiêu rồi nói: “Giới trẻ bây giờ ích kỷ lắm ông ơi!”.

Anh kể: “Thằng Vũ tốt nghiệp đại học sư phạm xin việc làm không ra, đòi học lên thạc sĩ. Vợ chồng tôi ngó số tiền để dành sửa nhà, gác lại, cho tiền nó học tiếp. Xong thạc sĩ, nó xin dạy ở trường dưới thành phố, lương không đủ tiêu.

Đợt tôi xin nghỉ mất sức lao động, Nhà nước thanh toán một lần có số tiền kha khá, định sửa nhà. Con trai than giờ là giảng viên đi chiếc Eco, quê một cục. Vợ chồng tôi lại bàn hoãn sửa nhà, lấy tiền mua xe đời mới cho con, mà phải mua xe Future Neo kia, hồi mới ra đắt lắm.

Nông trường đã tìm đúng cây trồng thích hợp là cây tiêu, lợi nhuận cao. Vợ chồng tôi có năm sào tiêu, làm quần quật dành dụm được ít tiền, lại định sửa nhà. Bất ngờ thằng Vũ đòi cưới vợ, phía vợ khá giả. Mừng quá đi chớ, nhưng phải vay thêm góp vốn cho tương xứng đằng gái để con mua nhà ở phố, ra riêng.

Cách đây mấy năm, trường chỗ thằng Vũ dạy nâng cấp lên trường đại học. Nó đưa vợ con về chơi, bàn với vợ chồng tôi rằng phải học lên tiến sĩ. Tôi nói: “Con thành gia thất rồi, con tự quyết định, ba má còn phải lo gả chồng cho em gái con”. Nó cười: “Con biết chớ ba, nhưng lần này đi học ra tới Hà Nội, lương của con chỉ đủ chi tiêu một mình. Con muốn mượn ba má hai lượng vàng phụ đắp vô sạp hàng ở chợ. Khi nào Vân có chồng, vợ chồng con trả lại ngay”.

Vừa rồi gả chồng cho con Vân, Vũ về ăn cưới mừng em năm phân vàng. Không thấy vợ chồng nó nói gì đến hai lượng vàng kia.

Đành rằng con cái lớn lên cha mẹ phải lo, nhưng xem chừng con trẻ bây giờ ích kỷ quá, chỉ biết vun vén cho mình, chúng chỉ yêu bản thân mình. Đức hi sinh, tính tự lập, biết sẻ chia ở chúng hoàn toàn là con số không. Mà không phải mỗi con tôi đâu, cả cái nông trường này con nhà ai cũng vậy, chúng vắt đến kiệt sức cha mẹ mới thôi. Tính ích kỷ phát triển tự nhiên, những bài học đạo đức ở trường trở nên sáo rỗng hơn bao giờ hết”.

Anh đưa mắt nhìn lên nóc nhà thấp tè, nói: “Đó, cái nhà ngói xập xệ bao năm có sửa được đâu. Bây giờ má nó bị tiểu đường, còn tôi thì lục phủ ngũ tạng hư ráo, gần đất xa trời cả rồi”.

Trong câu chuyện vãn, anh thổ lộ thêm: “Con tôi học thiệt đấy chớ, không thể nói là tiến sĩ giả được. Nhưng tôi buồn quá ông ơi, chẳng lẽ đi chê con trai mình. Tiến sĩ văn học gì tiếng Hoa hiểu nghĩa dăm chữ, tiếng Anh lõm bõm vài từ, thua tôi xa lắc, ấy là tôi học tú tài cách đây mấy chục năm rồi. Về chuyên môn, nó chỉ biết quanh quẩn cái gọi là văn học nhà trường, hết văn chương lãng mạn đến hiện thực rồi văn học cách mạng. Luận văn thạc sĩ, tiến sĩ của nó dài lê thê, đọc nhạt nhẽo chả có giá trị gì”.

NGUYỄN PHI HÙNG

Sự hồn nhiên của người đi gieo hạt

19/10/2011 14:06 (GMT + 7)

TTCT - 1. Sau ngày rời bục giảng, niềm vui còn lại của tôi là dạy học ở nhà. Tôi nhận dạy vẽ, dạy đàn hay đôi khi chỉ là dạy viết chữ đẹp cho những đứa trẻ ở nhiều độ tuổi trong xóm tôi.

Có người gửi con nhờ tôi dạy không phải vì họ muốn con mình lớn lên sẽ trở thành nhạc sĩ, họa sĩ hay một người làm nghệ thuật. Thường thì rất đơn giản, họ chỉ muốn cho con học cái gì đó để chúng không có thì giờ rong chơi lêu lổng trong mấy tháng nghỉ hè.

Thú thật, số tiền ít ỏi gọi là thù lao mà tôi nhận được không đáng gì với công sức tôi bỏ ra, song bù lại tôi có được niềm vui và hạnh phúc mà có lẽ chỉ riêng tôi mới cảm nhận được.

Tôi yêu những đứa trẻ, yêu công việc của mình. Căn nhà tuềnh toàng của tôi ấm áp hẳn lên với những tiếng cười, giọng nói của lũ trẻ. Có đứa vào học khi vừa qua tuổi mẫu giáo, nhưng cũng có đứa học đàn guitar hay học vẽ để “cho biết” hay chuẩn bị thi vào một trường nào đó.

Tôi luôn luôn thích thú khi ngắm nhìn những cô bé, cậu bé mặt mũi xinh xắn ngồi chồm cả người lên mặt bàn, mắt dán gần sát tập vẽ, nắn nót tô màu những họa tiết trang trí. Tôi im lặng thán phục và ngạc nhiên khi nghe cô học trò đã học với tôi nhiều năm trước nói rành rẽ về những danh họa thời Phục hưng, kể tên từng họa sĩ với những sáng tác tiêu biểu.

Tôi gật gù vừa ý khi nhìn những ngón tay chạy thoăn thoắt trên phím đàn của cậu học trò với bản nhạc chuyển soạn cho guitar của André Segovia. Tôi vui cười thoải mái cùng đám học trò khi chấm điểm bài tập vẽ tự do về động vật, mà thật tình tôi không biết bọn trẻ đang vẽ con gì...

Đó là niềm vui, còn hạnh phúc lại nằm sâu thẳm và bàng bạc trong lòng tôi. Nếu định nghĩa hạnh phúc là sự bằng lòng với những gì mình có, tôi là một người rất hạnh phúc. Những đứa học trò lớn nhỏ của tôi, của năm này và cả những năm trước, chưa có đứa nào thành đạt hay đi theo con đường nghệ thuật. Chúng và cả ba mẹ chúng cũng hiểu điều đó khi nhìn căn nhà trống trơn, xập xệ của tôi.

Ai cũng có những mục đích để hướng tới, có niềm vui để đeo đuổi và có hạnh phúc để hưởng thụ nhằm quên bớt những nhọc nhằn trong cuộc sống. Trong tôi luôn tồn tại những niềm vui và hi vọng - dù rất mong manh - về một điều gì đó vô cùng tốt đẹp đang ở phía trước.

2. Tôi không nhớ có bao nhiêu đứa học trò đã đi qua lớp học của tôi. Chúng không là họa sĩ, nhạc sĩ. Chúng lớn lên chỉ là những con người rất bình thường giữa cuộc đời và sống ổn định bằng một nghề nào đó. Điều ấy không làm tôi buồn, mà ngược lại, tôi vui vì nghĩ chúng cũng tìm được những hạnh phúc nho nhỏ như tôi từng tìm thấy.

Bằng những bước đi chập chững từ lớp học này, các em sẽ có thêm sự hứng thú và say mê để bước tiếp trên con đường tìm hiểu nghệ thuật. Trong những đứa bé đáng yêu ấy, khi lớn lên chúng sẽ cảm nhận sâu sắc và trọn vẹn hơn vẻ đẹp của âm nhạc, không chỉ ở ca từ mà còn ở cả giai điệu, hòa âm, khúc thức... Chúng sẽ chẳng phải vội vã tìm lấy remote bấm nút chuyển kênh khi VTV3 giới thiệu một bản nhạc thính phòng, giao hưởng.

Sẽ có những đứa bé lớn lên, tần ngần đứng lại chiêm ngưỡng hoa văn cánh sen cách điệu của nghệ thuật kiến trúc thời Lý, Trần dưới chân một tượng Phật, để rồi càng yêu quý hơn cái hồn dân tộc từ trăm năm còn nằm lại trong những công trình nghệ thuật ấy. Và hi vọng sẽ có những đứa học trò của tôi, tất bật, ngập chìm trong học hành, công việc, nhưng bất chợt một buổi chiều nào đó dừng xe bên đường nhìn hoàng hôn chầm chậm buông xuống cánh đồng, bỗng buột miệng xuýt xoa trước vẻ đẹp lộng lẫy của những áng mây chiều.

3. Tôi luôn tin rằng nghệ thuật có thể ngấm vào máu, vào tim, vào từng tế bào con người, để từ đó tỏa ra, dậy lên nơi họ thành hương thơm, thành cái đẹp. Tôi tin những người biết quý trọng, biết nâng niu và gìn giữ những giá trị nghệ thuật thì cũng đồng thời biết trân trọng những giá trị đạo đức và tinh thần, biết yêu quý thiên nhiên và loài vật. Những con người ấy khó có thể là kẻ ác.

Trong quãng đời ngắn ngủi còn lại, tôi ngây thơ và hồn nhiên tin như vậy để hạnh phúc mà tôi đang có vẫn còn được nuôi dưỡng. Ngây thơ và hồn nhiên, phải chăng, đâu chỉ có ở trẻ thơ?

LÊ THỦY LỆ

Cần ở người thầy

08/10/2011 07:42 (GMT + 7)

TT - Đọc bài “Cái tát tai trong giờ chào cờ“ (TTCT ra ngày 25-9-2011) tim tôi thắt lại, tưởng chừng như mình chính là các em học sinh ấy.

Cách đây sáu năm, tôi cũng là một giáo viên. Và trong giờ chào cờ ngày khai trường khi lần đầu tiên làm bí thư đoàn trường, tôi cũng là người điều khiển chào cờ, đã gặp phải... sự cố. Có một nhóm học trò nam không hát Quốc ca, không nghiêm túc mà cười giỡn, làm việc riêng... Tôi cố nén lại, điều khiển chào cờ, sinh hoạt dưới cờ xong rồi về văn phòng giáo viên mới trao đổi. Bắt phạt các em ấy đã đành nhưng bắt phạt không phải là cách tốt nhất.

Chúng tôi (tôi và các giáo viên chủ nhiệm) đã ngồi lại với nhau, bàn bạc xem nên làm thế nào để các em hiểu và trân trọng việc hát Quốc ca. Nhiều ý kiến đưa ra. Mỗi giáo viên góp một sáng kiến. Tôi còn nhớ bài thơ mà một giáo viên văn đã đọc về anh thương binh hát Quốc ca khi anh bị cưa chân...

Bài thơ ấy được ghi lại trong sổ tay chủ nhiệm của các thầy cô ngay lập tức, cả câu chuyện về sự xuất phát và số phận của bài Tiến quân ca, về nhà thơ - nhạc sĩ Văn Cao và hoàn cảnh sáng tác ca khúc đặc biệt này. Đồng thời một “cái trát kỷ luật” cũng được gửi đến các em học sinh không nghiêm túc bằng hình thức trực vệ sinh trường. Thứ hai tuần tiếp theo, các em đã hát chào cờ rất lớn và hào hùng.

Tiến sĩ Nguyễn Thị Anh Thư, hiệu phó Trường SaigonTech, chia sẻ với chúng tôi về một cuộc vận động của trường cô mang tên “Nói lời yêu thương”. Cô chia sẻ: “Bài viết của tác giả trên TTCT thật sự là một hồi chuông cảnh báo... Chúng ta không thể dạy các em hòa nhã, tôn trọng người khác khi bản thân giáo viên lại ứng xử theo lối bạo lực như thế.

Một cái tát tai giữa chốn đông người dù với bất cứ lỗi gì cũng là sự xúc phạm nhân cách các em, là phi giáo dục. Khi tiến hành cuộc vận động “Nói lời yêu thương“ cho sinh viên SaigonTech, chúng tôi cũng đồng thời vận động chính giảng viên, giáo viên, cán bộ công nhân viên của mình chọn lối ứng xử tế nhị, hòa nhã, dùng lời nói yêu thương để giáo dục các em, giáo dục nhau thay vì bạo lực”.

Trở lại với suy nghĩ đầu tiên trong bài viết này, tôi thử đặt mình vào vị trí các em bị tát tai. Tôi cảm thấy đau đớn, bị sỉ nhục và muốn chống trả bằng cách nào đó cho hả giận... Nếu giả sử các em ấy nghĩ như tôi và giả định nếu một trong số các em bị đánh đau, tức tối và nóng nảy không kiềm chế được sẽ phản ứng lại thầy giáo... Cứ tưởng tượng như thế tôi cũng đủ hoang mang rồi.

Nhà sư phạm Nga V.A. Sukhomlinxki trong quyển sách Trái tim tôi hiến dâng cho trẻ từng hết sức băn khoăn về lũ học trò bị các giáo viên khác đánh giá là “người không ra người, ngợm không ra ngợm”, đã dùng tình yêu thương cảm hóa các em để rồi cuối cùng ông có những học trò tốt nhất, tử tế nhất.

Tôi không đòi hỏi người thầy ấy phải hiến dâng trái tim cho trẻ nhưng với tư cách là một phụ huynh, cũng là một người từng công tác trong ngành giáo dục, tôi đòi hỏi ở anh tác phong và hành xử của một người thầy.

THỊ TRẦN

Năm nay tôi dạy thêm

07/10/2011 00:01 (GMT + 7)

TTCT - Hai bài báo của Tuổi Trẻ ra ngày chủ nhật 18-9 vô tình cùng nhắc đến một vấn đề lâu nay vẫn thu hút nhiều sự quan tâm của xã hội. Bài “Ai cũng đúng!” trên Tuổi Trẻ chủ nhật và “Câu hỏi của một bác sĩ” trên TTCT đều đề cập đến một nghịch lý lâu nay vẫn tồn tại ở Việt Nam.

Hai ngành “mục tiêu trọng điểm”, “quốc sách hàng đầu” của Việt Nam là hai ngành được trả lương “bèo” nhất so với các ngành khác! Nếu vị bác sĩ trong bài viết “phải đối mặt với quá nhiều cám dỗ khi đồng lương chỉ bằng số tiền kiếm được của một bác xe ôm đắt khách” thì tôi, một giáo viên tốt nghiệp đại học ngoại ngữ, làm công tác giảng dạy gần mười năm, không khỏi xót xa khi nghe chị hàng xóm khoe thu nhập mỗi ngày bán vé số của chị lời gần gấp đôi ngày lương của mình.

Tôi dạy thêm đã được một tháng, vẫn chưa mất được cảm giác chơi vơi, lưng chừng, không chắc, cũng không biết lúc nào mình sẽ vượt qua lằn ranh tốt - xấu, lúc nào mình sẽ chỉ biết phân chia học sinh theo hai loại đi học thêm và không đi học thêm. Đối mặt với tiền, ngày càng ít người dám tự tin bảo rằng mình sẽ thắng.

Tôi đã từng giống như vị bác sĩ đáng kính đó, từ khi ra trường nhận công tác ở một trường THCS lớn tại trung tâm thị xã, tôi luôn nỗ lực hết mình để giảng dạy trên lớp. Vào mỗi đầu năm học mới đều có rất nhiều học sinh đến gặp tôi xin học thêm tiếng Anh. Lần nào tôi cũng thuyết phục các em là trên lớp tôi đã giảng bài rất kỹ rồi nên không cần phải đi học thêm. Nếu em nào không hiểu có thể hỏi lại, tôi sẵn sàng chỉ bảo thêm.

Với phụ huynh học sinh tôi cũng trả lời như vậy, nếu phụ huynh nào vẫn không yên tâm thì tôi giới thiệu cho họ một giáo viên khác cùng trường. Có lần một em học sinh kể với tôi rằng ngoài toán, lý, hóa, tiếng Anh... các em học thêm cả môn văn. Khi được hỏi sao học nhiều thế, em thật thà “tụi em học thêm chỉ để lấy lòng giáo viên bộ môn thôi cô ơi, chứ ngày nào được nghỉ một buổi học thêm là tụi em mừng lắm”.

Tôi có một anh bạn thời phổ thông, do không đi học thêm, bị cô giáo “đì” đến chán nản phải bỏ học. Đến tận bây giờ anh bạn đó vẫn còn nhắc đến cô giáo của mình mỗi khi họp lớp, như một kỷ niệm buồn thời học sinh mà không mấy ai muốn nhớ. Những điều đó càng củng cố thêm niềm tin của tôi, rằng lâu nay tôi đã làm đúng.

Thế nhưng khi đã kết hôn và có một bé trai đầu lòng, tiền sữa, tiền quần áo, thuốc men và mọi thứ linh tinh cho con thôi cũng ngốn hết gần tháng lương của tôi. Còn lại mọi chi phí sinh hoạt cho gia đình bốn người (chúng tôi sống cùng ba mẹ chồng) trông chờ hết vào lương của chồng tôi. Mỗi khi nhà có chuyện đột xuất cần tiền là bộ nữ trang cưới của tôi lại vơi bớt một món.

Đừng nói chi đến chuyện dành dụm để riêng, muốn tích cóp ít tiền cho con sau này đi học cũng khó. Mỗi khi muốn mua cho con món đồ chơi hay bộ quần áo mới thì bài toán trong tháng của tôi lại khó thêm chút nữa. Nhìn quanh những đồng nghiệp chung tổ của mình, người hai ba chiếc xe tay ga, người mời tân gia nhà mới, thu nhập từ việc dạy thêm mỗi tháng không dưới chục triệu đồng... khiến tôi không khỏi băn khoăn. Cũng như vị bác sĩ đó, tôi đang sống trong sạch hay đang hi sinh gia đình đây?

Năm nay là năm đầu tiên trong gần chục năm dạy học của mình, tôi dạy thêm. Chị bạn thân của tôi lâu nay nói: “Lẽ ra bạn phải làm thế lâu rồi. Nói gì thì nói, lập gia đình rồi phải ráng dành dụm từ từ để lo cho con, trước đây độc thân thì sao cũng được”.

Tôi dạy thêm đã được một tháng, vẫn chưa mất được cảm giác chơi vơi, lưng chừng, không chắc, cũng không biết lúc nào mình sẽ vượt qua lằn ranh tốt - xấu, lúc nào mình sẽ chỉ biết phân chia học sinh theo hai loại đi học thêm và không đi học thêm. Đối mặt với tiền, ngày càng ít người dám tự tin bảo rằng mình sẽ thắng. Chỉ dám hi vọng mình sẽ không bị học trò nhắc đến trong ngày họp lớp như một kỷ niệm thật buồn.

N.T.K.Q.

Con em ta học như thế nào?

02/10/2011 06:09 (GMT + 7)

TTCT - Sau khi đưa con đến trường chắc không ít phụ huynh tự hỏi con em chúng ta học hành thế nào ở trường?

Dĩ nhiên các phụ huynh có lòng tin mới đưa con đến trường, nhưng lòng tin đó khó có thể nói là tuyệt đối. Quá nhiều câu hỏi của chúng ta cần được giải tỏa.

Chẳng hạn: Chương trình các bậc học hiện nay có phải là quá nhiều cho trẻ? Sách giáo khoa có chỗ còn sai và chưa thật sự phù hợp cho học sinh tất cả các vùng miền trong cả nước? Cách truyền đạt của một bộ phận giáo viên chưa kích thích được khả năng tư duy và sáng tạo của trẻ? Thái độ, lời nói của một số giáo viên vẫn chưa thật sự làm gương cho trẻ?...

Tất cả những điều đó đều là mối lo của phụ huynh học sinh.

Thế nhưng, có lẽ phần lớn phụ huynh dù quan tâm cũng khó có thể biết con em mình đã được dạy, được học như thế nào, được thầy cô quan tâm, đối xử ra sao. Bởi dù tiếp cận với sách giáo khoa nhưng thật khó để biết được sách giáo khoa đó được truyền đạt đến con em mình như thế nào, với thái độ như thế nào, được kiểm tra, đánh giá ra sao, việc xếp loại có thực chất không...

Mỗi năm hai lần, phụ huynh được mời họp để nghe phổ biến tình hình học tập của con em nhưng thật ra không có thì giờ để giáo viên nêu được việc học của từng học sinh cho cha mẹ em đó biết. Có khi nhà trường tổ chức hội giảng, thực hiện một tiết dạy “đặc biệt” có sự theo dõi của phụ huynh, để xem con em mình học tập như thế nào, nhưng điều này quả thật rất hiếm và thường có sự chuẩn bị nhất định. Vì vậy, có thể nói, sự hiểu biết, thông cảm và phối hợp lẫn nhau trong việc giáo dục trẻ giữa nhà trường và gia đình luôn có khoảng cách.

Để giải quyết vấn đề này, trước hết ngành giáo dục cần công khai, minh bạch triết lý giáo dục, chương trình giảng dạy. Việc công khai này nên thông qua việc phổ biến chương trình giảng dạy hằng năm của từng khối lớp trong hội nghị phụ huynh vào đầu mỗi năm học. Trong hội nghị đó, nhà trường thay mặt ngành giáo dục cần giải đáp, xử lý đầy đủ những thắc mắc, đề xuất, kiến nghị của phụ huynh. Hội nghị này cần được tổ chức trên tinh thần dân chủ, cầu thị, nghiêm túc lắng nghe và nghiêm túc tiếp thu.

Câu hỏi “con em ta học như thế nào trong nhà trường?” lâu nay tưởng là câu hỏi đơn giản hóa ra lại rất khó trả lời cho thấu đáo. Nếu điều này không được khắc phục, e rằng chất lượng giáo dục sẽ khó được nâng chất thật sự bởi thiếu sự hợp tác, giúp đỡ lẫn nhau giữa phụ huynh và nhà trường.

NGUYỄN MINH HẢI

Thế hệ... gối ôm:

Hơn cả gối ôm, đó là "thế hệ gấu bông"

26/11/2011 11:35 (GMT + 7)

TTCT - May mắn thi đỗ vào một ngôi trường có tiếng ở thành phố, chúng tôi chứng kiến gần như hằng ngày cảnh các bạn đồng trang lứa đến lớp với những chú gấu bông. Sự chiều chuộng, ôm ấp của gia đình đã theo chân các bạn đến tận lớp học!

“Làm sao con biết”?

Sinh ra trong gia đình có điều kiện, giàu lên nhờ kinh doanh bất động sản, bố mẹ thừa sức cung cấp mọi thứ mà con gái cần nên Đào (17 tuổi, Q.3, TP.HCM) chẳng phải động tay động chân việc gì. Đào được bố mẹ chăm sóc chu đáo đến... tận răng theo đúng nghĩa đen, vì sáng hay tối trước khi đi ngủ, sau khi bố đánh răng xong đều nặn sẵn kem đánh răng lên bàn chải cho cô con gái rượu.

Là con gái duy nhất trong nhà và đã 17-18 tuổi, Đào vẫn không thể tự nấu cho mình một bữa cơm khi bố mẹ vắng nhà đột xuất. Nhiều lúc Đào tâm sự với tôi không phải do mình không muốn nấu mà hễ tỏ ý muốn cùng mẹ hoặc cô giúp việc làm bếp là lại bị can ngăn: “Việc của con bây giờ là lo học cho tốt, mẹ chẳng cần con biết làm những việc này”.

Lần cả nhóm bạn đến nhà tổ chức tiệc liên hoan, cả nhóm háo hức vào bếp tự tay chuẩn bị thức ăn khi bố mẹ và cô giúp việc đều vắng nhà thì Đào vẫn yên vị trước màn hình tivi xem kênh thời trang nước ngoài. Bạn bè hỏi món đồ gì trong bếp Đào cũng không biết, đến khi hỏi cái tủ lạnh ở đâu thì cô nàng cũng không nhớ rõ là nó được đặt ở nhà dưới hay trên lầu vì nhà rộng quá mà chẳng bao giờ phải vào bếp cả!

Bạn bè giận bỏ ra về vì nghĩ Đào khinh thường mọi người. Còn Đào lại thất vọng về bản thân vô cùng. Bạn muốn thay đổi, muốn thoát khỏi cảnh làm một cô gái đã 17 tuổi vẫn còn được nuôi trong lồng kiếng nhưng hình như tính vô tâm và thói quen an phận được nuông chiều đã ăn sâu thành nếp sống.

“Bắt đầu từ đâu, bắt đầu như thế nào để hòa nhập, để thay đổi trong khi ba mẹ cứ cố gắng bảo vệ các con trong một căn phòng kín và thả vào rất nhiều gấu bông”?

Đi học thì Đào được đưa đón, hôm nào phụ huynh bận thì gọi sẵn taxi quen chờ trước cổng trường giờ tan học. Về đến nhà thì bố mẹ hoặc cô giúp việc đã bày biện bữa tối chờ. Hôm nào bố mẹ bận quá quên phần cơm tối là cô nàng nhịn ăn luôn, chỉ uống nước và sinh tố để giảm cân. Nhận diện Đào không khó giữa những bạn học cùng trường, áo trắng tinh tươm, mái tóc uốn xoăn sành điệu và luôn kẹp bên mình một chú gấu bông.

Đào chỉ đi cùng hội của mình, vì tất cả bạn bè trong hội phải cùng gia cảnh và được bố mẹ lưu giữ hết địa chỉ hoặc số điện thoại để đảm bảo họ luôn theo sát con gái. Chú gấu bông như một phụ kiện thiết yếu có mặt bên Đào đến khắp mọi nơi, từ trường học, lớp bồi dưỡng buổi tối cho đến những dịp đi mua sắm ở các trung tâm thương mại. Cô bạn có thể am hiểu rất mực xu hướng thời trang, thu đông hay xuân hè, phối đồ sao cho giống phong cách mới nhất của các ngôi sao ở tận các kinh đô thời trang nhưng hỏi hôm nay mẹ mặc áo màu gì ra đường, cô nàng không thể nào nhớ nổi.

Lần đó, sau khi chở Đào đến trường, nhét vào tay bánh bao và hộp sữa xong mẹ đi đến khu nhà trọ cho thuê để thu tiền. Đến chiều thì được bố đón, Đào ăn vội hộp cơm gà bố đưa rồi đến lớp học thêm, tối bố chở về nhà khá trễ nhưng vẫn chưa thấy mẹ về. Gọi điện cho mẹ mãi không được, bố Đào lo cuống cuồng gọi Đào xuống để hỏi áng chừng.

“Nếu bây giờ bố gọi điện báo công an tìm mẹ thì con có nhớ sáng nay mẹ mặc áo màu gì để miêu tả lại không?”. “Làm sao con nhớ được hả bố?” - Đào hồn nhiên trả lời trong lúc mân mê chú gấu bông của mình.

Biết bắt đầu từ đâu?

Trong lớp chúng tôi còn có D.Minh (Q.Tân Bình) - một “anh chàng gấu bông” chính hiệu. Từ nhỏ Minh đã được cha mẹ nuông chiều. Việc duy nhất của Minh là đi học. Những việc trong nhà Minh hoàn toàn không phải động tay động chân. Thương con, ba mẹ Minh chăm sóc con một cách quá mức. Chỉ cần thấy con cảm, sổ mũi một tí hay đơn giản là ho vài tiếng thì ba mẹ sẽ nhanh chóng cho Minh nghỉ học và gọi bác sĩ riêng đến nhà. Gia đình chiều chuộng đến độ nếu Minh nghỉ vào ngày có kiểm tra hoặc thi học kỳ, ba mẹ đều lo cho Minh có thể kiểm tra lại ngay, thậm chí đến nhà... cô giáo để thi học kỳ.

Ba mẹ quan tâm nên Minh được cung cấp dư thừa vật chất ngay từ nhỏ. Minh kể với tôi rằng tiền đi học hằng ngày của cậu có thể đến cả trăm ngàn, từ năm cấp II đã vậy rồi. Mối quan tâm tới con của ba mẹ Minh còn phủ rộng tới hội học sinh ở trường. Luôn nằm trong ban chấp hành các hội phụ huynh, có lần trường cần mua một máy phát điện, cả hội phụ huynh hùn lại chỉ được 20%, còn lại ba mẹ Minh đứng ra chu tất.

Lịch trình một ngày của Minh được giữ nguyên không thay đổi: sáng học trên lớp, trưa ba đón về học thêm, tối tự học và đi ngủ. Minh không được ra khỏi nhà nhiều và chỉ biết con đường từ nhà đến trường. Giờ giấc sinh hoạt, ăn uống của Minh đều theo sát lịch trình của bố mẹ. Mặc dù học lớp 12 nhưng cứ đến 10 giờ tối anh chàng đã phải leo lên giường ngủ, ba mẹ rất lo việc thức khuya có thể ảnh hưởng đến sức khỏe của con trai vốn rất dễ ngã bệnh.

Được bảo bọc như thế nhưng cuộc sống của Minh cũng không hạnh phúc và tròn vẹn như ba mẹ mong muốn. Những hôm liên hoan, hội trại hay cùng lớp đi chơi Minh luôn được ba mẹ chở đi rước về, có hôm ba mẹ còn xin phép được tham gia ngồi một góc chỉ để biết lúc nào Minh cần gì thì có ngay chứ loay hoay đi tìm lại dễ gặp tai nạn! Minh rất hiếm khi được tham gia những chuyến đi xa với lớp vì sợ nguy hiểm. Kế hoạch đi phượt, du lịch một mình dù đã tìm hiểu hết các thông tin qua mạng và lên lịch nhưng vẫn quá xa vời và luôn nhận được sự từ chối gay gắt từ nhị vị phụ huynh.

Ước mơ trở thành một vận động viên thể dục dụng cụ nhưng môn này phải tập luyện nhiều, thường xuyên, cường độ lớn và tuổi thọ của nghề rất thấp nên ba mẹ Minh ra sức ngăn cản. Trong suy nghĩ của ba mẹ, Minh luôn là một đứa con trai quen được chăm sóc, rất dễ ốm và không thể tự lập ngoài vòng tay gia đình. Mỗi lần Minh có ý định “nổi dậy” là lại một lần được bảo bọc kỹ lưỡng hơn. Mọi điều Minh cần đều được ba mẹ sắp xếp cho, đến cả trang phục, gu ăn mặc, tóc tai, anh chàng đều “bị” mẹ chọn hộ.

Minh tâm sự với tôi nhiều và dường như tôi là người “ngoại đạo” duy nhất được ở gần cậu bạn đến như vậy sau bao nhiêu lần bị mẹ cậu điều tra gia cảnh. Tôi hiểu Minh mang tâm lý muốn bùng nổ vì sống quá lâu trong một khuôn khổ kìm kẹp và được đối xử như một chú gấu bông cậu luôn đeo bên cặp. May mắn là Minh không học tính đua đòi của những chàng công tử khác. Nhưng lúc nào Minh cũng nung nấu ý định thoát ly.

Gần nhất là năm lớp 12, phải “làm dữ” với gia đình Minh mới được “cấp phép” tham gia chuyến đi chơi chia tay với lớp mà không có bất kỳ ai đi kèm. Nhưng chuyến đi chơi càng làm cậu thất vọng với bản thân mình hơn khi không đủ sức khuân một cái bàn, xách một thùng nước... nói chi tới ước mơ trở thành vận động viên. Minh nhận ra cơ thể được chăm sóc mọi lúc từ bé này thiếu đủ thứ!

Trong lớp anh chàng thường bị xa lánh. Bạn bè nói Minh “chảnh”, ăn nói ngang tàng và không biết suy nghĩ. Chính bản thân anh chàng cũng thấy khốn khổ khi không biết mình phải làm thế nào để vừa lòng mọi người vì ba mẹ chấp nhận tất cả và chưa bao giờ lớn tiếng la mắng, chỉnh sửa gì cung cách cư xử của mình. Minh đã quen rồi.

Quen với cuộc sống gói gọn trong thế giới của mình, niềm vui của Minh giờ tập trung vào bộ sưu tập manga và gundam (các loại truyện tranh Nhật Bản). Mỗi ngày sau giờ học, Minh miệt mài chơi gundam, xây dựng các mẫu chiến hạm và lủi thủi một mình. Nhưng nếu bỏ các niềm vui đó ra thì Minh làm gì? Không thể tham gia một môn thể thao, không được cho phép làm việc, không có bạn bè túm tụm nói chuyện, giao lưu.

Bắt đầu từ đâu, bắt đầu như thế nào để hòa nhập, để thay đổi trong khi ba mẹ cứ cố gắng bảo vệ các con trong một căn phòng kín và thả vào rất nhiều “gấu bông”?

HUYỀN TRANG - DUY TƯỜNG

Gối ôm tròn nhưng cũng có hai mặt

05/11/2011 07:57 (GMT + 7)

TTCT - Lệ thường cứ sau một biến động xã hội lớn tất sẽ có các hệ quả đi kèm. Sau Thế chiến thứ hai và chiến tranh lạnh, thanh gươm nguyên tử Damocles (1) lơ lửng, con người cần yêu cuồng sống vội. Triết thì có chủ nghĩa hiện sinh, xã hội thì có babyboom (2).

Thế hệ... gối ôm

LTS: Sau lời trần tình của tác giả Kim Duy, một bà mẹ của “thế hệ gối ôm”, TTCT đã nhận được nhiều phản hồi từ những bậc cha mẹ và bạn trẻ khác. Xin trích giới thiệu.

Đặc biệt, nước Nhật đã có một thế hệ các trẻ em “không xương sống” mà năm sinh khoảng 1940 trở về sau. Các cô cậu này hưởng tình mẫu tử từ đa số các bà mẹ mất chồng trong chiến tranh nên dồn hết tình thương vào con cái. Hệ quả là họ vừa thừa hưởng thành quả kinh tế của các tráng niên thoát chết sau năm 1945 (dốc sức tái tạo nền kinh tế), vừa thừa hưởng tình mẹ sâu nặng và thiếu sự nghiêm khắc của những người cha.

Về sau lớp người này là nòng cốt của mất phương hướng, karoshi (đột tử do chỉ biết làm việc) hoặc lệch lạc tâm sinh lý.

Xã hội hiện đại của Việt Nam chúng ta hiện nay phản ánh tình trạng và tâm trạng khá tương đồng, mặc dù điều kiện sống chỉ cao ở một bộ phận dân chúng. Và oái oăm thay, xã hội lại cũng vô tình tiếp tay đưa thêm gối ôm cho các trẻ. Hãy nhìn các quảng cáo bột giặt kia, một đứa trẻ mặc áo trắng muốt và lao ra sân sình lầy, sau đó không hề tỏ ra biết lỗi như lứa chúng tôi 1960!

Với cách thức quảng cáo ích kỷ ấy, không trách các em ấy không thể chia sẻ một gam nào cái vất vả của cây cầu dây cáp bắc ngang sông chảy xiết của các bạn đồng trang lứa ở đâu đó không xa Sài Gòn. Chẳng trách những bạn thủ khoa thường là dân tỉnh luôn được bình đẳng với các em gối ôm thị thành nhờ có trang bị “vũ khí khắc khổ”.

Ngày xưa khi chúng tôi đọc đến “An Di con ơi... Từ ngôi trường cùng tột lấp trong ánh tuyết nước Nga cho tới nóc trường hẻo lánh lẩn trong khóm gồi xứ Ả Rập, có tới hàng triệu triệu đứa trẻ cùng học một điều bằng những thể thức khác nhau” (3). Chúng tôi chia sẻ cảm xúc nhân loại, còn ngày nay chắc có lẽ cách chia sẻ khác đi đôi chút?

Về điều kiện sinh hoạt, việc bất chợt cúp điện, cúp nước là một dịp để gia đình thử sống trong một ít thiếu thốn và rèn kiên nhẫn cho các bạn trẻ sống thiếu game, thiếu tivi, máy tính và có thể là điện thoại một thời gian. Những bạn này có khi rất ít khi về một vùng quê thăm những anh em của mình và tự tước của mình một loạt kỹ năng sống, chưa nói đến các thú vui đồng ruộng và tình cảm với thiên nhiên. Cha mẹ săn sóc các bạn 9X bằng gối ôm cũng như cha mẹ ngàn xưa, song sẽ quân bình hơn nếu chỉ ra cho các em những gương vượt chướng ngại vốn cũng không khó tìm ở đâu xa.

Học kỳ chiến sĩ là cần thiết và có thể đạt được bằng một khoảng thời gian, sức lực và tiền bạc, nhưng tinh thần chiến đấu cho các bạn 9X thì cần sự quan tâm có ý thức không chỉ từ các bạn 9X mà còn từ phụ huynh, nhà trường hay những nhà xã hội học đơn lẻ - những người ngày xưa cũng từng vượt gian nan không khác các bạn 9X hôm nay vượt qua cái gối ôm vậy...

Có lẽ ít bậc cha mẹ nào muốn tranh gian khổ kiểu “hồi bằng tuổi con mẹ cấy hai, ba công ruộng mỗi ngày”, vì hôm nay các em có thể chế tạo được những máy cấy năng suất gấp nhiều lần ngày xưa.

Chúng ta trân quý tình cảm của cái gối ôm, nhưng cũng phải đủ tinh thần và sự bao dung để vượt qua những dễ chịu vật chất đó. Cùng nhau xin hãy quý trọng sự cứng rắn của mình và cha mẹ khi rút bỏ các gối ôm - tiện nghi dễ chịu để bước vào đời sống đang chờ đón các 9X học tập, làm việc, tranh biện mạnh mẽ vì đất nước nhé!

TRẦN GIA TÔN

(1): Từ truyền thuyết Hi Lạp, ám chỉ nỗi lo âu luôn thường trực trong cuộc sống của những người nhiều quyền lực.

(2): Ám chỉ thế hệ được sinh ra sau Thế chiến thứ hai, từ năm 1946-1964 ở châu Âu và Bắc Mỹ.

Tuổi 19 của Giêng

30/12/2011 23:20 (GMT + 7)

TTCT - “Bạn đã cõng ai chưa?” - câu hỏi của Câu chuyện cuộc sống khiến tôi muốn kể về Giêng, một cô bạn nhỏ mới quen...

1. Người Việt Nam tuy rất coi trọng tình cảm gia đình và gia đình luôn là chỗ dựa vững chắc về tinh thần cho mỗi người nhưng với bản chất kín đáo của người phương Đông, hầu hết chúng ta ít thổ lộ tình cảm của mình với những người thân yêu. Giữa cha mẹ và con cái thường có một khoảng cách. Giữa vợ và chồng cũng còn có khoảng cách. Giữa anh em hay chị em cũng có khoảng cách.

Và rồi lâu dần, lâu dần, dù có muốn đi nữa chúng ta không biết cách để biểu hiện yêu thương với người thân ra sao, hoặc quên đi mình cần thổ lộ tình cảm ấy cho những người thân yêu của mình biết mình đã yêu thương họ nhiều đến thế nào. Với những ngại ngùng “thâm căn cố đế” ấy, chúng ta đã bỏ qua bao cơ hội. Để một ngày ta nhận ra thì đã muộn, người ta yêu thương không còn bên ta nữa.

2. Gia đình tôi có một quán ăn nhỏ bán cơm bình dân, thường thì chúng tôi thuê sinh viên phụ bán theo giờ. Đầu tháng 3 năm nay có một cô bé sinh viên tên Giêng đến xin việc. Cô bé nói mình học trung cấp kế toán năm 2. Giêng gầy gò nhỏ bé nhưng có đôi mắt đẹp, ướt và buồn. Tôi cho Giêng thử việc ba ngày thì nhận luôn. Giêng nhanh nhẹn, ngăn nắp, nói năng thật thà dễ thương. Những người cùng làm ai cũng mến Giêng. Riêng tôi không thích Giêng một điểm: em “keo” quá.

Quán tôi có thông lệ tháng lương đầu tiên thì người mới phải đãi đồng nghiệp một chầu kem tươi. Quán có bốn nhân viên thì chầu kem tính ra khoảng 80.000 đồng thế nhưng Giêng chỉ mua bốn cây kem, mỗi cây 7.000 đồng về đãi bạn mình. Rồi vào những dịp lễ lạt mỗi người được mẹ tôi sắm cho cái áo thun khoảng 100.000 đồng, Giêng bảo: “Bà đừng mua áo cho con, bà cho con số tiền đó là được rồi”. Những chuyện nhỏ nhỏ ấy khiến tôi không thích Giêng lắm.

Vào một tối mưa vắng khách, tôi thấy Giêng len lén ra sau lấy dầu nóng xức vào vai. Trong ánh đèn nhập nhoạng, tôi thoáng thấy vai Giêng tím bầm những vết răng. Tôi liền đưa Giêng vào phòng riêng gạn hỏi ai đã đánh đập, tôi lo Giêng đã rơi vào tay một gã đàn ông nào đó và bị bạo hành. Năn nỉ mãi Giêng mới òa khóc và bảo: “Mẹ em cắn đó cô”. Và Giêng lần lượt kể tôi nghe về quãng đời gian khó của mình.

Cha Giêng là người đàn ông trung niên đã có gia đình và ba con trai. Mẹ Giêng là cô gái quê mùa xin làm công nhân trong xưởng giày do ông làm chủ. Thấy mẹ Giêng trẻ trung xinh đẹp, má thắm môi xinh, ông thích lắm. Với nhiều thủ đoạn chiều chuộng ngọt ngào, quà cáp tư trang, cuối cùng ông khiến mẹ Giêng nhận lời làm vợ lẽ của ông. Khi Giêng được hai tháng tuổi, ông đuổi mẹ Giêng đi với những lời tàn nhẫn rằng ông đã có người khác. Mẹ Giêng khóc hết nước mắt, đem con về quê gửi ngoại, trở lại thành phố làm thuê làm mướn nuôi Giêng ăn học.

Năm Giêng được 10 tuổi, ngoại mất, vậy là mẹ đón Giêng lên thành phố ở cùng trong một căn chòi xóm “phế liệu”. Giêng vẫn được mẹ cho đi học mà không phải đi phân loại phế liệu như những bạn bè cùng xóm. Mẹ hết lòng lo cho Giêng. Những ngày hết việc, không còn nhiều tiền, mẹ chỉ húp chén cháo cầm hơi nhưng chén cơm Giêng ăn bao giờ cũng có miếng thịt, miếng cá. Áo mẹ quanh năm cũng chỉ có ba bộ thay đổi nhưng tết năm nào mẹ cũng mua cho Giêng bộ đồ mới, đôi giày mới để Giêng không tủi thân.

3. Những tưởng cuộc sống sẽ mãi ấm êm như thế và hai mẹ con sẽ bớt thiếu thốn đói khổ hơn. Nhưng khi Giêng chuẩn bị thi tốt nghiệp phổ thông mẹ Giêng bỗng phát bệnh tâm thần. Bà không chịu ăn uống, cứ ngồi nhìn trừng trừng vào bóng đêm và bảo: “Mẹ không đem lại điều gì tốt đẹp cho con, mẹ phải chết. Bề trên đã báo mộng rồi... Nhưng trước khi mẹ chết, thằng già đó phải chết”.

Khi Giêng đút cơm cho mẹ, mẹ hất tay Giêng ra và bảo: “Mẹ bệnh nặng rồi, mẹ sắp chết rồi, không ăn đâu, tốn kém thêm làm gì...”. Giêng khóc hết nước mắt, gọi xe đưa mẹ đi chữa bệnh. Bác sĩ khám bệnh, cho thuốc, bảo về cho mẹ uống. Mẹ Giêng uống thuốc tỉnh táo lại đôi phần nhưng vẫn đờ đẫn, không biết làm việc gì ra hồn. Ăn cơm cũng đổ vãi ra áo, đi tắm thì quên khóa vòi nước, nấu cơm thì cháy đen như than... Giêng vẫn cố gắng vừa chăm mẹ bệnh vừa ôn thi tốt nghiệp.

Thật là những ngày tháng khó khăn, chật vật với Giêng. Giêng đủ sức tốt nghiệp phổ thông. Nhưng đến khi thi đại học, Giêng rớt. Biết sức mình có hạn, Giêng nộp hồ sơ vào hệ trung cấp ngành tài chính kế toán của trường X.

Hai buổi sáng chiều Giêng phải lên giảng đường, buổi tối Giêng đi làm thêm... Hàng trăm thứ tiền Giêng phải lo, nào các khoản tiền trường, tiền học phí, nào tiền gạo mắm, điện, nước, tiền thuốc thang khi mẹ ốm đau... Sự thiếu hụt tiền bạc nhiều lúc khiến Giêng gần như quẫn trí.

Nhưng lo nhất là mẹ Giêng thường xuyên phải ở nhà một mình. Bảo uống thuốc đúng giờ thì mẹ Giêng giấu thuốc đi và nói dối là uống rồi, hay bà ngậm thuốc đến khi Giêng sơ ý lại phun ra. Có khi bà không uống lại đòi chết cho Giêng rảnh nợ. Bà đổ lỗi cho mấy viên thuốc làm tay chân bà yếu đi, lúc nào cũng buồn ngủ...

Tối nào Giêng đi làm về cũng phải đi kiếm mẹ vì bà bận đi “làng trên xóm dưới” kể tội chồng mình, như một ám ảnh không nguôi về sự phản bội, tráo trở. Gặp ai bà cũng kể, cũng bắt người ta nghe...  Mỗi lần kiếm được mẹ, Giêng năn nỉ mẹ về nhưng mẹ không về. Dọa đưa lại bệnh viện thì mẹ khóc òa. Không còn cách nào khác, Duyên đành dỗ ngọt, mẹ lên lưng cho con cõng về.

Mẹ Giêng thích được cõng lắm, chịu về cùng Giêng liền. Và vì yêu con nên thỉnh thoảng mẹ cắn vào vai Giêng để... thổ lộ tình thương yêu của mình. Giêng bảo mẹ làm con đau nhưng mẹ không hiểu, mẹ không có khái niệm làm người khác đau là thế nào.

Rất nhiều thứ trong đời thường bà đã quên hẳn. Bà như một đứa trẻ lên ba, thích vỗ về an ủi, thích ai đó khen mình đẹp, thích quà bánh, thích ăn ngon... Và trên hết thích được con gái cõng, nhong nhong nhong... Bà cười suốt trên quãng đường nằm trên vai con ấm áp. Hình như bà hiểu rằng bà đã được yêu thương nhiều lắm bởi người con gái ngoan hiền của bà.

Về tới nhà, Giêng đặt mẹ vào giường nhưng bà nhất quyết không buông Giêng ra. Bà ra sức than van: “Cõng mẹ một vòng nhà nữa đi, chỉ một vòng thôi mà, chân mẹ đau lắm...”. Vì thương mẹ, Giêng chiều mẹ, cõng mẹ thêm vài vòng nữa dù bản thân Giêng đã mệt rã rời.

4. Nghe Giêng kể chuyện của mình tôi thấy lòng rưng rưng muốn khóc. Tôi đã hiểu vì sao Giêng “keo kiệt” đến thế... Nhìn một sự việc làm sao ta có thể hiểu được một con người. Thẳm sâu trong sự “keo kiệt” ấy là bao lo toan và hiếu để. Tôi hỏi Giêng: “Con đau lắm phải không?”.

Giêng lau khô nước mắt, bảo: “Không, con không đau lắm. Con chỉ mong được cái hạnh phúc cõng mẹ suốt đời cho mẹ vui. Con không sao hiểu được nghị lực nào khiến mẹ đã đứng vững khi một đêm mưa gió bị người ta đuổi ra khỏi nhà với một đứa con đỏ hỏn trên tay mà không có một xu dính túi. Con mang ơn mẹ nhiều lắm vì mẹ cho con được làm người. Dù người ta có gọi mẹ là “bà già tâm thần” nhưng với con, mẹ vẫn là người con kính phục và yêu thương nhất”.

HẠ VŨ

Thiên văn đang ở kỷ nguyên vàng son

27/12/2011 10:01 (GMT + 7)

TTCT - LTS: Tháng 12-2011, tròn 100 năm con người lần đầu tiên đặt chân lên cực nam Trái đất. Trong những ngày thế giới chuẩn bị đón năm mới này, tận Nam Cực xa xôi, một nhóm các nhà nghiên cứu NASA trong đó có tiến sĩ Nguyễn Trọng Hiền - người Việt duy nhất - đang trong một chuyến quan trắc dài ngày.

TTCT giới thiệu cuộc trò chuyện với anh qua Skype.

“Đi tìm dấu chỉ tay của vũ trụ lạm phát"

* Anh đã gắn bó với công tác quan trắc vũ trụ học ở Nam Cực từ năm 1992, và bây giờ lại đang ở Nam Cực đúng thời điểm nhân loại kỷ niệm 100 năm ngày con người đặt chân tới vùng cực nam băng giá này. Anh có thể nói gì về đợt quan trắc lần này?

- Nam Cực là nơi có điều kiện quan trắc thiên văn lý tưởng và cơ sở hạ tầng ở đây thật tuyệt vời. Cho nên được đến đây làm việc thường xuyên là một may mắn lớn cho cá nhân tôi. Công việc thì vẫn không có thay đổi gì lớn từ năm này sang năm khác.

Lần này, tôi đến trạm McMurdo, châu Nam Cực hôm 30-11. Sau đó bay vào Nam Cực vào ngày 2-12. Tôi làm việc tại đây trong ba tuần và sẽ trở lại California trước Giáng sinh. Những quan trắc về bức xạ nền vi ba của chúng tôi không phải chỉ được thực hiện trong thời gian tôi đang ở đây, mà đã bắt đầu từ năm trước và sẽ kéo dài thêm vài năm nữa. Công việc chính của chuyến đi lần này là tu bổ các thiết bị và lắp đặt thêm vài bộ phận mới.

* Nhóm nghiên cứu của các anh ở Nam Cực bao gồm những tổ chức khoa học nào?

- Tên của nhóm là Thí nghiệm Keck (tiền thân là BICEP) – là một hợp tác giữa bốn trường đại học Caltech và JPL (tức là Học viện Công nghệ California và Phòng thí nghiệm phản lực của NASA), Đại học Stanford, Harvard và Minnesota.

Tiến sĩ Nguyễn Trọng Hiền là nhà vật lý thiên văn ở Cơ quan Hàng không vũ trụ Hoa Kỳ (NASA). Anh nghiên cứu bức xạ nền vũ trụ tại Nam Cực; nghiên cứu về cấu trúc vũ trụ thời kỳ sơ khai, về những vật thể ở giai đoạn vũ trụ hình thành. Hiện anh là trưởng nhóm thiết bị thiên văn tại khoa thiên văn và vật lý của Phòng thí nghiệm phản lực, Học viện Kỹ thuật California và NASA. 

* Thưa anh, vậy mục tiêu của Thí nghiệm Keck và ý nghĩa khoa học cũng như giá trị thực tiễn của nó là gì?

- Mục tiêu của Thí nghiệm Keck là phát hiện mức độ phân cực trong bức xạ nền. Tuổi của vũ trụ ngày nay được xác định là 13,7 tỉ năm. Câu hỏi đặt ra là vũ trụ đã được hình thành như thế nào? Bức tranh chung là: vũ trụ được tạo thành từ những dao động lượng tử từ trong hư không. Các phỏng đoán lý thuyết cho rằng khi vũ trụ chưa đầy một giây, cơ chế lạm phát làm cho vũ trụ từ không có gì trở nên lớn gần bằng trái cam. Giai đoạn này gọi là thời kỳ vũ trụ lạm phát.

Gọi là thời kỳ nhưng chỉ kéo dài chưa đầy một giây. Trong khoảng thời gian từ zero giây đến chưa đầy một giây (thật ra là chưa đầy 1 phần tỉ tỉ tỉ tỉ giây), vũ trụ lớn bùng lên bằng trái cam! Giả thiết lạm phát thật ra giúp ta giải quyết được nhiều vấn đề, một trong những vấn đề này là tính chất phẳng của vũ trụ. Và hơn thế nữa, quá trình lạm phát còn gây ra những hậu quả khác mà ngày nay ta có thể kiểm chứng được, đó là mức phân cực trong bức xạ nền. Công việc của chúng tôi với Thí nghiệm Keck vì thế thường được ví von là đi tìm dấu chỉ tay của vũ trụ lạm phát.

Giá trị thực tiễn của nghiên cứu chúng tôi về mặt khoa học là rất cao, nếu không nói là cao nhất. Kết quả nghiên cứu sẽ mang lại những nhận thức mới về thế giới quanh ta. Chúng ta có thể lấy một ví dụ tương tự, như phát hiện Trái đất xoay quanh Mặt trời của Copernicus.

Giá trị thực tiễn của phát hiện này, nếu ta hỏi ông bà chúng ta cách đây gần 500 năm khi Copernicus giải thích điều này, có lẽ họ sẽ... cười, họ còn biết bao chuyện khác để lo trong đời sống. Thế nhưng phát hiện này đã đưa lại một nhận thức mới về thế giới quanh ta, và đặt nền tảng đầu tiên cho sự phát triển khoa học và kỹ thuật. Chúng tôi đánh giá rằng những vấn đề nghiên cứu cơ bản của vũ trụ học, trong đó thí nghiệm của chúng tôi là một, cũng sẽ mang lại những ảnh hưởng lớn lao như thế.

* Anh từng nói thế kỷ này vật lý thiên văn đang có những bước đi dài. Việc quan sát thiên văn của các anh có khác với trước đây nhiều không?

- Do tính chất công việc ngày càng phức tạp nên chúng tôi cần nhiều nhân lực hơn, chứ trước đây những lần nghiên cứu thế này, chúng tôi chỉ có khoảng hai, ba người thôi. Như hồi tôi ở Nam Cực năm 1992, thí nghiệm chỉ cần ba người: thầy, tôi và một cậu sinh viên. Chúng tôi làm đủ mọi khâu, từ chế tạo máy làm lạnh đến chế tạo máy cảm ứng hay thậm chí là phần điện tử.

Ngày đó kính thiên văn của chúng tôi có 1m, việc xếp đặt còn khá đơn giản, nhưng giờ với kính thiên văn 12m thì một vài người làm không nổi. Phần phân tích dữ kiện cũng vậy. Ngày trước dữ kiện đưa vào ít, chỉ cần máy điện toán sơ sơ cũng làm được. Nhưng với khối lượng dữ kiện lớn như bây giờ, đòi hỏi phải có những hiểu biết và kỹ năng chuyên sâu mới có thể phân tích được. Hơn nữa, không thể không nói tới chuyện cạnh tranh.

Trong khoa học cũng có cạnh tranh, mình phải có những quan sát tốt và chính xác hơn những đội khác, nên phải có nhiều người trong đội để chia nhau ra thực hiện các mảng công việc một cách hiệu quả. Nếu không, chắc hẳn sẽ bị loại ra trong cuộc chạy đua này.

Tự làm Tết cho mình!

* Anh có thể nói thêm về nhóm của anh hiện nay? Một năm anh có mấy chuyến đi nghiên cứu như thế này?

- Hiện thí nghiệm của chúng tôi có cả thảy tám người đang làm việc tại Nam Cực. Sẽ có các nhóm khác luân phiên đến để thay chúng tôi trong mùa hè, từ đầu tháng 11-2011 đến giữa tháng 2-2012. Sau đó vì thời tiết lạnh hơn, các chuyến bay vào Nam Cực sẽ ngưng lại, và chúng tôi chỉ để một nhân viên ở quá mùa đông để trực tiếp phụ trách phần quan trắc. Thường một năm tôi có ba chuyến đi: tới Nam Cực, đến đài thiên văn ở sa mạc Atacama, Chile và sang Mauna Kea, Hawaii.

* Có chuyến đi nào của anh trùng với ngày tết âm lịch không?

- Có. Cả thảy ba lần, năm 1993, 1994 và 2006. Lần đầu chỉ có nhớ nhà. Lần thứ hai tôi vừa mới về Việt Nam sau 13 năm xa cách. Lần thứ ba thì có trà và phở.

* Cảm xúc của anh khi đó?

- Tôi mê tết, mê từ nhỏ lận. Khi xa quê, điều tôi nghĩ đến đầu tiên là tết. Lúc ấy tôi không biết khi nào mình mới trở lại quê nhà, nghĩ trong đời mình chắc sẽ không còn tết nữa. Những nôn nao, rộn ràng rất khó tả trong lòng, và con người thì cứ hân hoan từ lúc đưa ông Táo đi cho đến khi rước ông bà về. Lúc rời VN tôi mới 18 tuổi, cái tuổi tâm hồn dễ xúc cảm. Ngày tết vì thế là kỷ niệm đẹp của đời người - dầu chỉ là cuộc đời của tuổi 18. Vậy mà một thời gian dài, suốt hơn cả chục năm đi xa, tết đến tôi lại thui thủi ở một góc nào... “quê nhà xa lắc xa lơ đó...”. Nhưng tôi vẫn tin ở tết, tôi tin với cả tấm lòng.

Có lẽ vì thế mà sau này tôi mới ngộ ra: mình phải làm lấy tết cho mình. Ngày tết tới tôi mua hoa cúc, hoa đào, có khi có cả hoa mai (cây hoa vàng gọi là thôi, không phải mai thật). Có cả hoa lay ơn, chuối mốc. Tôi nghỉ làm ba ngày, đưa cả nhà đi chợ mua các thứ bánh mứt. Tôi mua lá chuối đông lạnh nhập từ VN để gói bánh tét. Chiều ba mươi vợ tôi luộc con gà, “gà thả vườn” hẳn hoi, nấu xôi rồi bày ra cúng ông bà. Mùi hương thơm bay thoảng, màu hoa cúc vàng tươi, tôi lên mạng tải xuống vài ba bài nhạc bolero, “con đường xưa em đi, vàng lên mái tóc thề...” thế là ra ngày tết. Bánh tét nấu ngoài sân từ trưa, củi đốn từ cây trong vườn, nấu đến giao thừa thì vớt. Bánh vớt ra tỏa mùi thơm ngát giữa đêm giao thừa lạnh cóng.

Ủa mà chị hỏi sao, cảm xúc của mình khi đó, lúc ở Nam Cực à? Lúc đó, tôi nghĩ về gia đình. Còn năm nay tôi sẽ ăn tết ta ở nhà, ở Pasadena, thuộc nam California.

Là người Việt thì ở đâu cũng là người Việt

* Nhân nói đến chuyện người Việt có mặt tại Nam Cực, một công dân Việt Nam là chị Nguyễn Thị Minh Hồng đã cắm cờ ở Nam Cực, báo Tuổi Trẻ đã có thông tin về điều này, không biết anh có theo dõi?

- Tôi có biết. Công việc của chị Minh Hồng được giới thiệu rộng rãi như vậy là rất tốt cho việc thông tin về châu Nam Cực nói chung, và hi vọng nhờ vậy sẽ có nhiều người Việt biết về Nam Cực hơn. Với tôi, và với nhiều người nữa, mình là người Việt thì ở đâu cũng là người Việt. Ngoài chị Minh Hồng, sau này tôi thấy còn có chị Tạ Thị Xuân, đã ở nguyên một năm tại Nam Cực hồi 2004, anh Nguyễn Khuê cũng đã tới đây được ba lần...

Một chi tiết quan trọng là vùng ven biển châu Nam Cực (là nơi các anh chị ấy đến) khác với Nam Cực, là cực nam của Trái đất. Câu chuyện của Scott và Amundsen sẽ cho thấy điều này (*).

Tôi cũng muốn nói cho rõ, tôi không phải là người Việt Nam đầu tiên đến Nam Cực. Tôi biết có ít nhất một người Việt đến Nam Cực, tức là vĩ tuyến 90 Nam, trước tôi. Đó là anh Bùi Văn Hiền (hay Hiển). Tôi không rõ thời điểm ban đầu mà anh Bùi Văn Hiền đã đến, chỉ biết là anh đã ở quá mùa đông 1997-1998 ở Nam Cực và là chuyên viên kỹ thuật về thông tin cho trạm Amundsen-Scott.

* Với những bạn trẻ yêu vật lý thiên văn, anh có nhắn nhủ gì với họ với tư cách một người đi trước nhiều kinh nghiệm?

- Tôi muốn các bạn trẻ ý thức rằng thiên văn đang ở trong kỷ nguyên vàng son của nó. Vật lý thiên văn thật sự là một chủ đề rất lý thú và có ảnh hưởng thiết thực tới đời sống của chúng ta. Ví như, máy chụp hình số ngày nay áp dụng những kỹ thuật phát triển cho các nhu cầu nghiên cứu thiên văn. Bộ môn này vẫn còn tiếp tục thúc đẩy sự phát triển kỹ thuật, nhất là trong lĩnh vực điện toán, máy tính, mạng...

Vật lý thiên văn giúp con người phát hiện những vấn đề nghiên cứu cơ bản, như về vật chất tối, năng lượng tối, sự hình thành và phát triển của các hành tinh... Đây là những câu hỏi xuyên suốt nền văn minh của nhân loại. Và đây là thời kỳ đầu tiên trong lịch sử mà con người có khả năng trả lời được những câu hỏi ấy - một cơ hội cực kỳ hiếm hoi trong quá trình phát triển khoa học!

* Xin cảm ơn, chúc anh thành công.

PHI HÀ thực hiện

Bạn đã cõng ai chưa?

23/12/2011 13:09 (GMT + 7)

TTCT - Nhiều người cho rằng cái “sến” của phim Hàn Quốc là môtip hai người yêu nhau nhất định phải có màn cõng nhau.

LTS: Trên nhiều cung đường xa lộ ở các nước luôn có những trạm dừng. Trạm dừng để người ta nghỉ chân, thư giãn, uống nước, rồi lại lên đường. Có bao giờ bạn nghĩ trên cung đường đời gấp gáp, vội vàng trôi, ta cũng cần những trạm dừng như vậy? Để nhìn lại, để chuẩn bị cho đoạn đường sắp tới. TTCT mời bạn ngồi lại ở một “trạm dừng” như vậy vào những ngày cuối năm 2011, để nghĩ về những thông điệp thương yêu mà ta có thể chia sẻ, như gợi ý của bạn Duy An. Và mời các bạn cùng kể lại những câu chuyện của mình cho [email protected], mục Câu chuyện cuộc sống.

Cô người yêu uống rượu say, bị trật chân, đi bộ mỏi chân, lên cầu thang... thế là cô dứt khoát đòi anh phải cõng. Tất nhiên chỉ là cảnh diễn có thể kéo dài không đến 5 phút, nhưng họ phải thể hiện sao cho đó là tình yêu thật sự, yêu nhau mới cõng nhau, cõng cũng nặng và mệt lừ, thở phì phò ra trò.

Từ phim ảnh thử bước ra đời thực, có nhiều người đã cõng nhau chưa?

Có thể nói cõng là động tác tương đối dễ chịu và gọn gàng nhất khi phải mang vác thứ gì đó. Khi ấy tấm lưng là chỗ chịu, trọng lượng đặt trên lưng sẽ giảm nhiều so với các hình thức mang vác khác. Chính vì thế trong quá trình lao động, con người chọn phương án cõng để tăng năng suất lao động (cõng bao ximăng, bao gạo...).

Hành động thương yêu, hành động chia sẻ

Hai cha con đi bộ buổi sáng, mỏi chân, cô bé sáu tuổi đứng lại nhõng nhẽo: “Bố cõng con đi”. Ông bố vì muốn con đi bộ thêm chút nữa nên động viên con và chỉ về phía trước, tới chỗ kia bố mới cõng. Cô bé giậm chân, không chịu, mỏi chân rồi, bố phải cõng cơ. Nhìn hai bím tóc lắc lắc và gương mặt phụng phịu trông đáng yêu quá, ông bố bèn ngồi xuống cho con lên lưng để cõng. Cô bé vòng tay ôm cổ bố và hai cha con cười vang trên đường, thỉnh thoảng cô bé còn đánh nhịp hai chân và hát thật to.

Nhìn cảnh đó chắc chắn mọi người sẽ thấy tình yêu thương của bố dành cho con, trông hai cha con họ thật hạnh phúc! Và có lẽ tâm tình của bất cứ bậc làm cha mẹ nào cũng mong ước mình được mạnh khỏe để cõng (dìu dắt) con, từng bước đưa con vào đời.

Phải có tấm lòng với tha nhân, người ta mới làm được những điều khó nhọc hay quên cả tính mạng của mình.

Một bạn gái kể chuyện một ngày cô cảm thấy rất hạnh phúc khi lần đầu tiên được người yêu cõng; khi ấy đôi giày của cô bị rớt gót và hai người đi trên con đường không bằng phẳng lắm. Anh đưa ra một quyết định “táo bạo” là được cõng cô đi. Ban đầu cô ngượng lắm, vì giữa thanh thiên bạch nhật, người qua kẻ lại đông đúc. Thế nhưng cô không còn cách nào khác khi chân của cô bị đau.

Cô tâm sự rằng cảm giác được người yêu cõng trên lưng thật khó tả, như đi trên mây vậy. Cô cho rằng không có gì dễ chịu hơn khi được áp má vào lưng người mình yêu và hơn thế đó là cảm giác được che chở. Cô mong con đường cứ dài mãi, và tình yêu của anh và cô cứ mãi bình yên như thế! Sau này, vì nhiều lý do, hai người chia tay, nhưng với cô đó là quãng thời gian ngọt ngào nhất, có những ngày thật hạnh phúc cô được anh cõng đi qua những cánh đồng (về quê), qua suối (đi dã ngoại), lên cầu thang (nhà chung cư)...

Cuộc đời không chỉ có tình yêu lãng mạn. Có thể thấy nhiều hoàn cảnh bố (hay mẹ) phải cõng con đến trường, bạn bè thay nhau cõng bạn đến lớp. Thật cảm động khi thấy cảnh người chồng đã có tuổi cõng vợ trên lưng vì bà bị đau chân hay bệnh gì đó không đi được.

Báo Tuổi Trẻ ngày 2-11-2011 có một phóng sự kèm hình ảnh rất cảm động là cứ đến mùa mưa lũ, phụ huynh ở xóm Ổi, thôn Tăng Hóa (xã Hóa Sơn, huyện Minh Hóa, Quảng Bình) phải cõng con qua một dòng nước sâu và chảy xiết để đến trường. Vị trưởng thôn cho biết việc cha mẹ cõng con lội qua khe Dương Câu đi học đã diễn ra từ lâu lắm rồi. Vì xóm không có cầu và đường nên ai muốn qua khe thì phải lội.

Khe Dương Câu rộng hơn 15m, sâu khoảng 1m và nước chảy rất mạnh. Thế nhưng nhiều học sinh không có phụ huynh đưa đón phải liều mình lội nước. Có những ngày nước dâng cao, cha mẹ không thể lội được thì học sinh ở xóm Ổi phải nghỉ học. Con đường đi tìm tri thức cho con quả là gian nan mà chỉ có tình yêu thương vô bờ bến của cha mẹ với con cái mới làm được vậy!

Một bà mẹ kể chuyện ngày xưa bà sinh đứa con thứ hai bị chứng tiền sản giật, nguy cơ tử vong rất cao. Bà không thể nào quên được cảnh chồng cõng bà chạy 4-5 tầng lầu để tìm bác sĩ hay chuyển phòng bệnh. Chính tình yêu thương của chồng đã tiếp cho bà nghị lực, chống chọi với bệnh tật.

Hãy san sẻ yêu thương ngày nào còn có thể

Một khía cạnh khác bao quát hơn, có tính cộng đồng, cõng không chỉ mang ý nghĩa yêu thương, tự nguyện, gần gũi mà còn cả trách nhiệm. Hãy nhìn những người lính cứu hỏa có thể thấy được điều này. Trong một trận hỏa hoạn, động đất... chắc chắn hành động cứu người ra khỏi đám cháy nhanh nhất là cõng nếu người đó vẫn còn tỉnh táo hay vác trên lưng nếu người bị nạn bất tỉnh. Những người làm nhiệm vụ phải có tình thương yêu, sự tự nguyện và trách nhiệm mới liều mình xông vào chốn nguy hiểm như thế để cứu người.

Một bà mẹ khác kể: bà không bao giờ quên tấm lưng gầy còm của một anh xe ôm từng cõng giúp đứa con trai của bà. Hôm đó, người chồng vắng nhà, đứa con lên cơn sốt giật, bà nhờ anh xe ôm đưa vào bệnh viện. Mấy đêm thức trắng chăm con đã làm bà hao mòn. Lời chẩn đoán của bác sĩ rằng đứa con bị viêm màng não như cú đòn cuối cùng giáng xuống, bà gần như ngã quỵ.

Nếu không có anh xe ôm đen đúa với tấm lưng gầy còm cõng giúp đứa con mê sảng của bà chạy băng qua các tầng của bệnh viện, làm đủ các xét nghiệm để kịp nhập khoa điều trị... thì bà đã không biết làm sao. Sau này, đứa con hoàn toàn hồi phục. Nhìn con lớn mạnh, bà luôn nhớ đến tấm lưng của anh xe ôm với lòng biết ơn không kém những bác sĩ đã giúp con chữa trị.

Một bà mẹ cũng từng nói suốt đời bà không thể nào quên được hình ảnh người hàng xóm lao vào đám cháy cõng đứa con nhỏ của bà thoát khỏi bàn tay của lửa. Cũng không thiếu các trường hợp, người được cứu thì sống mà người xông pha cứu người lại không còn. Đôi khi chỉ hành động cõng ai đó mà cứu được người bị nạn qua cơn thập tử nhất sinh. Trong y khoa có thời gian vàng trong xử lý tình huống ngay tức khắc, hành động cõng người chạy nhanh đến cơ sở y tế cũng là một trong những cách giúp người bị nạn qua cơn nguy kịch.

Phải có tấm lòng với tha nhân, người ta mới làm được những điều khó nhọc hay quên cả tính mạng của mình.

Cuộc đời bình thường, cha mẹ nuôi con khôn lớn đến một ngày nào đó con cái chắc chắn sẽ xa rời vòng tay cha mẹ. Và không phải bất cứ ai trong cuộc đời cũng được cha mẹ cõng. Thời còn bé, đứa con nào cũng thích được bố hay mẹ cõng trên lưng. Đó là cảm giác được che chở, được bảo vệ, quan tâm và gắn bó. Từ đó mới thấy tại sao phụ nữ thích được người yêu cõng. Điều đó khiến họ nhớ lại ngày còn bé được bố, mẹ hay anh, chị cõng đi chơi, được yêu thương, được vòi vĩnh.

Ngày xưa nhà con đông, mẹ vì muốn rảnh tay làm công việc hay chăm em, liền bảo anh đưa em ra ngoài ngõ chơi. Anh vì muốn được nhanh chóng hòa nhập vào đám bạn đang có lắm trò vui, chỉ có cách duy nhất là cõng em chạy thật nhanh. Em ngồi trên lưng anh thích thú với trò phi ngựa, thỉnh thoảng còn đánh hai chân vào hông anh theo kiểu thúc cho ngựa chạy nhanh hơn. Cũng không loại trừ cảnh anh chạy hăng quá, vấp phải cục đá, hai anh em cùng ngã u đầu, đôi khi phải giấu mẹ vì sợ bị đòn. Bao nhiêu là kỷ niệm!

Và còn gì vui hơn khi có ngày nào đó bố rảnh rỗi ở nhà chơi với con, bố làm ngựa cho con phi nước đại, bố cõng con bò quanh nhà tìm thứ này thứ kia cho con. Hạnh phúc đơn giản ấy tưởng dễ mà đôi khi có nhiều trường hợp khó thực hiện vô cùng.

Vậy khi còn có thể, bố hay mẹ hãy làm ngựa cho con đi bởi thời gian trôi qua nhanh lắm, hãy yêu thương vồ vập con cái đi bởi ngày con rời xa cha mẹ không còn bao lâu nữa.

“Trẻ cậy cha, già cậy con”, rồi đến một ngày nào đó cha mẹ già, bao nhiêu bệnh tật đổ xuống, con lúc này lại làm chỗ dựa cho cha mẹ. Hạnh phúc thay cho ai có cơ hội cõng cha mẹ trên lưng để nhớ lại rằng, có một thời mình đã được cha mẹ đưa đi trên chiếc lưng vững vàng đó.

Bài hát Cõng mẹ đi chơi của nhạc sĩ Trần Quế Sơn có những câu rất cảm động: “Cõng mẹ đi chơi... Mẹ và con đi chơi thênh thang một cõi. Quên những nhọc nhằn, quên những giày vò tâm can... Hôm nay cõng mẹ đi chơi một mai ngồi khóc bên trời. Hôm nay cõng mẹ đi chơi một mai mẹ bỏ con rồi...”.

Cho nên hãy chia sẻ những thông điệp thương yêu, ngày nào còn có thể...

DUY AN

Thế giới không phẳng

Hay là thiết kế lại giấc mơ?

17/12/2011 14:51 (GMT + 7)

TTCT - 1. Hôm qua, một cô bạn của tôi lên Facebook than thở rằng bạn của cô ấy, một bậc “trung lưu điển hình” của Mỹ, vừa phải bán căn nhà dưới mức giá trị lúc mua, dọn vào một căn hộ cùng vợ và ba người con, với lý do là làm không đủ tiền để chi trả cho căn nhà cũ nữa. Nếu chịu khó ở căn hộ thì may ra còn có khả năng hằng năm đi nghỉ dưỡng ở đâu đó.

(Với những ai không sống ở Mỹ, tôi xin phép giải thích sơ qua về những chi tiết của đoạn viết trên cho có ngọn ngành hơn. “Căn nhà” ở đây có nghĩa là một “single-family house”, nói nôm na theo kiểu VN là nhà riêng. “Căn hộ” tức là một cái “apartment”, VN ta cũng gọi là căn hộ.

“Bán nhà dưới mức giá trị” có lẽ không rõ ràng lắm - ở đây có ý là “shortsale”, theo hệ thống buôn bán bất động sản phức tạp của Mỹ là ngân hàng từng cho mượn tiền mua nhà giờ chấp nhận cho bán nhà với mức thấp hơn mức mua, và bỏ qua không đòi số tiền chênh lệch mà chủ nhà thiếu nợ ngân hàng. Còn “nghỉ dưỡng” ở đây có ý nói về “vacation” - một phần không thể thiếu của lối sống trung lưu Mỹ).

Cô bạn tôi kết luận cô ấy ngày càng mất niềm tin về cái gọi là “giấc mơ Mỹ”. Lý do: một viên chức trung lưu như bạn cô ấy dù chăm chỉ làm ăn, không còn khả năng đạt được mức sống như “giấc mơ Mỹ” vẫn hứa hẹn nữa.

Còn tôi thì hình dung bạn của cô bạn tôi, giống như hàng triệu người Mỹ khác đang bất mãn vì tan vỡ “giấc mơ Mỹ”, đang kêu ca vì mất đi những gì? Họ mất đi một căn nhà có diện tích tối thiểu 180-200m2, có vườn phía trước, sân chơi phía sau, có thể còn có cả một hồ bơi 7-10m, có garage để được hai chiếc xe hơi, 3-4 phòng ngủ và 2-3 phòng tắm, một nhà bếp, một phòng ăn, một phòng khách, một phòng dành cho gia đình và một tầng hầm to bằng diện tích sàn.

Từ nơi đó, họ sẽ phải chuyển vào một căn hộ có diện tích 120-150m2, thiếu vườn riêng, sân chơi riêng, hồ bơi riêng, thiếu garage ngay sát cửa ra vào, thiếu một phòng ngủ và một phòng tắm so với nhà cũ, thiếu luôn một phòng dành cho gia đình. Sân chơi và hồ bơi phải dùng chung với chừng 20 hộ xung quanh.

Đổi lấy cuộc sống “chật vật” ấy, hằng năm họ sẽ sắp xếp được một chuyến đi nghỉ cho cả gia đình, có lẽ là một chuyến đi biển nào đó trong vùng Caribê. Hoặc một chuyến đi Las Vegas. Hoặc một chuyến đi tàu trên đại dương.

Đến là khổ!

2. Theo Cục Thống kê Mỹ, năm 2010 có 46,2 triệu người Mỹ (chiếm 15,1% dân số) rơi vào tình trạng nghèo đói. Tuy nhiên, không thể dùng đến ngưỡng nghèo đói bần hàn như vẫn thường thấy ở nhiều phần còn lại của thế giới để nói chuyện về nước Mỹ, vì đó vốn là ngưỡng mà một người Mỹ nghèo trung bình không bao giờ chạm tới.

Hệ thống phúc lợi Mỹ, dù luôn bị người Mỹ phàn nàn là tệ hơn châu Âu hoặc Canada, tạo ra một lớp “lưới an toàn” cho người nghèo trong nước qua các bếp ăn miễn phí, nơi cư ngụ tạm thời miễn phí, trợ cấp giao thông miễn phí - ba thành phần căn bản của một cuộc sống tối thiểu.

Ngay cả ngưỡng “chật vật” (cái mà người Mỹ hay gọi là “struggle to make ends meet”), người Mỹ cũng không bao giờ chạm tới sự chật vật của nhiều vùng đất khác trên trái đất này. Một phóng sự về đói nghèo trên nước Mỹ của Hãng truyền hình NBC tuần rồi giới thiệu chân dung một gia đình Mỹ nghèo phải nhận trợ cấp lương thực (dưới hình thức “food stamps”).

Gia đình này sống trong một căn hộ có ít nhất hai phòng ngủ, đi xe hơi Dodge bóng lộn, đến sinh nhật con vẫn mua được một chiếc bánh kem to cả nhà ăn không hết. Nhưng họ vẫn than phiền là không có tiền mua sách cho con đọc. Họ rơi nước mắt tủi thân vì điều đó. Trả lời phỏng vấn của phóng viên, họ nói rằng khi sự nghèo đói bắt buộc họ phải lựa chọn từ chối một trong hai niềm vui của con (quà sinh nhật >< sách) là đã chà đạp vào lòng tự trọng của con người.

3. Một giấc mơ mà trong đó con người không phải lựa chọn gạt bỏ bất kỳ một nhu cầu nào để ưu tiên cho một nhu cầu khác (thiết thực hơn), đó có phải là một giấc mơ lành mạnh hay không?

“Giấc mơ Mỹ” là lời hứa hẹn về cơ hội được sống trong tự do, công bằng và thịnh vượng. Nhưng “giấc mơ Mỹ” không có định mức cụ thể cho cả ba thành tố đó. Nói cách khác, mỗi người tự ấn định cho mình một kỳ vọng (và niềm tin vào những thứ mà họ xứng đáng được hưởng) khi “thiết kế” ra giấc mơ cho chính mình. Đôi khi, giấc mơ có tan vỡ hay không phụ thuộc vào chính thiết kế mang tính cá nhân đó.

Một cựu binh Mỹ mà tôi được dịp trò chuyện, thuộc thành phần trung lưu, cho biết ông quyết định không mua nhà, chỉ thuê căn hộ để sống, vì ông muốn dùng tiền cho con gái mình đi du lịch mỗi khi có dịp. Ông nói ngay cả đưa con đi một vùng cách nhà 20 phút, ông cũng gọi đó là đi du lịch (“travel”), là một dịp để học một điều gì đó mới mẻ hơn.

Con gái ông, năm nay chưa tròn 10 tuổi, được ông cho học hai ngoại ngữ, được tham dự trại hè ở châu Á, hằng ngày được đọc sách tư liệu cùng ông. Đưa con ra công viên công cộng, ngồi nhìn con thoăn thoắt leo trèo, ông bảo: “I think she’s gonna be ok” (“Tôi nghĩ con bé rồi sẽ ổn thôi”).

Năm 2006, trong một dịp đi công tác, tôi đến thành phố New Orleans - nơi một năm trước đó hứng chịu cơn bão Katrina khắc nghiệt. Cộng đồng người Việt sống tập trung ở vùng quận 9 của thành phố này là cộng đồng phục hồi nhanh nhất sau bão. Linh mục Nguyễn Thế Viễn của giáo xứ Mary Queen, người đứng đầu các hoạt động khôi phục cộng đồng người Việt, cho biết tự lực là phương châm hàng đầu của cộng đồng.

“So với những khó khăn thời kỳ mới tha hương, (Katrina) có là gì đâu! - ông nói - Điều gì tự làm được thì chúng tôi làm, chỉ biết kêu ca mà không biết tự thân vận động kỳ lắm!”.

CAM LY (Syracuse - New York)

Thà vụng về hơn lạnh lẽo

08/01/2012 16:25 (GMT + 7)

TTCT - Một cô nhân viên tại một cửa hàng quà tặng kể có lần cô kỳ công thực hiện một gói quà thật đẹp và sau đó ngạc nhiên vô cùng khi khách hàng đề nghị cô lấy giấy báo gói lại để “Đừng ai thấy!”.

Phản hồi bài “Bạn đã cõng ai chưa?" số ra ngày 25-12-2011

Có khi cô phải tìm bằng được một bao xốp thật to nhưng phải là “màu đen và đục” (không được trong suốt) cũng vì lý do khách hàng không muốn để ai nhận diện được đó là món quà! Hỏi ra mới biết khách hàng chẳng phải giữ bí mật gì mà vì họ sợ bị chọc quê, bị cho là sến!

“Sến” hay “ăn cơm Tây”?

Tương tự như vậy, một phụ nữ là chủ một tiệm hoa tươi cho biết không ít quý ông rất ngại cầm bó hoa to đùng đi đón vợ hay người yêu, có ông nhất định đòi bằng được một “cái bao gì xấu xấu” để “bọc nó lại”. Đem chuyện này kể với chồng, chồng chị phán một câu xanh rờn: “Đúng rồi! Chỉ có mấy thằng giao hoa của cửa hàng mình là vui vẻ cầm hoa chạy lung tung thôi!”.

Chúng ta cũng chẳng lạ gì cảnh tặng hoa trong các dịp hội nghị, thường xảy ra sau hàng loạt lời... động viên hoặc ép buộc của mọi người, cứ như thể bày tỏ tình cảm là một sự hi sinh hay là điều đáng xấu hổ vậy!

Đừng sợ một cái ôm có thể khiến chúng ta gắn bó thêm với người khác hay nặng thêm gánh trách nhiệm, đừng ngại một vòng tay có thể làm con cái coi thường mình vì tình yêu thương chẳng bao giờ mâu thuẫn với sự nghiêm khắc, đừng so đo tính toán một cái nắm tay là đủ hay chưa vì tình yêu chẳng biết bao nhiêu là thừa hay thiếu...

Một cô công nhân tự nhận mình là thực tế và điềm tĩnh nhưng vẫn ấm ức vì bị người yêu bảo là ăn cơm Tây, là ảnh hưởng phim ảnh nước ngoài khi cô cho biết rất thích được cầm tay mỗi khi cả hai đi bên nhau. Đáng ấm ức hơn là cả cha mẹ cô cũng tán đồng chàng rể tương lai về việc này.

Ít ai mạnh miệng nói rằng mình chẳng cần ai bày tỏ tình cảm với mình, suy ra việc mong chờ những tín hiệu tình cảm từ những người thân yêu là một nhu cầu tự nhiên của con người, nhờ đó chúng ta có sự kết nối và phân định được quan hệ của bản thân với mọi người xung quanh.

Thật kỳ lạ là dù thừa nhận sự tích cực của việc bày tỏ tình cảm nhưng vẫn còn nhiều người chối bỏ nhu cầu này; có lẽ do thói quen tự “ức chế”, tâm lý sợ thua cuộc, sợ trêu chọc và cả sự vụng về nên việc bày tỏ tình cảm chưa được xem là một hành vi đáng thực hiện trong cuộc sống của chúng ta.

Thông điệp kết nối

Ra chiến trường khi con còn ẵm ngửa, người cha nhớ mãi cảm giác ấm áp khi bế sinh linh bé bỏng thân thương trên tay, vì thế lá thư nào của anh cũng tái bút bằng lời hứa sẽ ôm con thật nhiều khi về nhà. Chiến tranh qua đi, anh trở về với đôi tay cụt, lóng ngóng vì không ôm được con, vợ nhắc lại chuyện mấy lá thư, con gái thỏ thẻ hỏi bố ôm con chứ rồi kiễng chân vòng tay ôm lấy cổ anh.

Anh bảo con cứ ôm chặt vào, rồi siết con bằng phần còn lại của cánh tay, cứ thế anh từ từ đứng lên nâng bổng con khỏi mặt đất, con gái cười sung sướng và hét to: “Bố ôm con được rồi, bố ôm con được rồi”. Chẳng gì có thể ngăn cản anh thực hiện lời hứa của mình khi anh thật lòng muốn thế.

Những ngày miền Trung bão lũ, hình ảnh cứu hộ tràn ngập trên bản tin thời sự, người xem không trực tiếp ở hiện trường nhưng ai cũng thấy ấm lòng trước cảnh các chiến sĩ cõng các cụ già, em thơ ra khỏi vùng nguy hiểm. Những bàn tay mạnh khỏe nắm chặt những bàn tay khẳng khiu, nhỏ bé, bợt bạt vì nước, tái xanh vì lạnh, vậy mà sao ta lại cảm thấy yên lòng biết bao vì tin chắc đang có sự chia sẻ và gắn bó ở đó.

Những cái ôm ấp đó, những cái nắm tay đó là tình yêu và cũng là trách nhiệm. Để ôm con gái bằng tất cả khả năng mình, người cha chắc chắn hiểu rằng điều đó thật khó khăn nhưng anh phải làm được để giữ con không ngã. Khi nắm tay đưa người dân ra khỏi vùng nguy hiểm, người lính hiểu rằng anh đang giữ sinh mạng của người khác và anh có trách nhiệm phải hoàn thành công việc đó.

Nếu chúng ta nghĩ rằng bày tỏ tình yêu chỉ để yêu thì chưa đủ, nó đòi hỏi cả sự gắn bó và mang vác cả những gì liên quan đến mối quan hệ của chúng ta. Bày tỏ tình yêu bằng ngôn từ, bằng quà tặng, bằng cử chỉ, bằng hành động, bằng việc làm đều cần thiết nhưng hãy nhớ sẽ chẳng có gì thiết thực hơn, xúc động hơn khi chúng ta được chạm vào nhau.

Trong cơn sóng thần kinh hoàng ở Nhật Bản hồi tháng 3-2011, những người xa lạ đã ôm nhau khóc như những người thân quen, đó là cách - có thể nói là duy nhất - để họ được kết nối với nhau trong cơn bi kịch của mình.

Vì thế hãy bày tỏ tình yêu. Vì sự tỏ bày không hạn chế tuổi tác, không có hạn sử dụng, không phân định thành phần xuất thân, chẳng là độc quyền của người giàu có hay từ chối người cùng khổ.

Đừng sợ một cái ôm có thể khiến chúng ta gắn bó thêm với người khác hay nặng thêm gánh trách nhiệm, đừng ngại một vòng tay có thể làm con cái coi thường mình vì tình yêu thương chẳng bao giờ mâu thuẫn với sự nghiêm khắc, đừng so đo tính toán một cái nắm tay là đủ hay chưa vì tình yêu chẳng biết bao nhiêu là thừa hay thiếu, đừng phân vân liệu bày tỏ như thế này hay thế kia mới là “chuẩn” vì sự vụng về vẫn đáng yêu hơn là sự lạnh lẽo...

KHANG ANH

1. Rồi một ngày bạn đến tìm tôi: “Bạn ơi, mình mệt quá, bạn cho mình tựa đỡ một tí nhé”. Những người quanh bạn không chìa vai cho bạn khi bạn cần. Mọi người đã quá quen với việc tựa vào bạn. Chồng bạn quen với những ly cà phê sáng do bạn pha, con bạn đã quen với việc mẹ dọn phòng, bạn gái bạn đã quen gọi điện nhờ bạn tư vấn... Mọi người quen với việc được bạn “cõng” mà không nghĩ rằng bạn cũng cần được “cõng”.

Bạn sụt sịt: “Mình sai ở chỗ nào hả bạn? Mình sống cho mọi người, sống vì mọi người nhưng sao mọi người không quan tâm đến mình. Họ chỉ tìm mình khi họ có việc, họ đến để mình lau nước mắt và mỉm cười đi tới, vậy sao lúc mình cần người lau nước mắt thì không thấy ai?”. Bạn day dứt: “Mình nên như thế nào đây? Mình sẽ co cụm lại, sẽ không quan tâm đến người khác nữa? Sẽ ích kỷ chăng? Nếu như thế mình sẽ nhẹ lòng hơn và không phải đau khổ vì bị thờ ơ, thiếu quan tâm nữa”... Rồi bạn tự phản biện: “Không được, như thế là không được. Mình không thể sống như thế được”...

Những giọt nước mắt đã rơi giữa hai người bạn gái. Tôi nói với bạn: “Lau nước mắt đi và làm lại từ đầu, xem mình đã sai ở đâu!”.

2. Cõng người khác không có gì là sai. Chìa một bờ vai cho người khác để có được hạnh phúc của người được cho là một hạnh phúc lớn lao. Nhưng hạnh phúc ấy đôi khi cũng nhuốm buồn da diết, bởi vì sâu thẳm trong lòng mình ta cũng cần ai đó đáp đền tình cảm của mình. Và khi không được đáp đền ta sẽ buồn, buồn lắm và nếu sự hi sinh là liên tục và sự thờ ơ là liên tục thì sẽ có những lúc ngã lòng.

Thế thì hãy cứ cõng cuộc đời nhưng cũng yêu cầu cuộc đời cõng lại. Hãy bày tỏ mong muốn đó với những người xung quanh, đừng cắm mặt cõng ai đó khi mình cũng cần ngơi nghỉ. Sự cân bằng - sách vở và các nhà tâm lý đã nói cả triệu lần về điều đó. Cân bằng giữa cho và nhận, cân bằng giữa ích kỷ và vị tha, cân bằng giữa mình và người... Những người thích “cõng” luôn hiểu và lập luận rằng: “Không thể trao thế giới vào tay những kẻ ích kỷ” và vì thế, thay vì chỉ biết cõng không thôi, họ cũng cần yêu cầu những người được cõng thành người cõng người khác.

3. Cô bạn tôi đã nín khóc và ra về. Cô ấy nói với chồng là cô muốn được cùng anh uống cà phê sáng với cà phê do anh pha, cô nói với bạn gái rằng tớ cũng có những lúc mệt mỏi, nên bạn hãy lắng nghe tớ nhé, cô ấy nói với đồng nghiệp là cô cũng cần chia sẻ... Cứ thế, cô mở lòng và bày tỏ ước nguyện “được cõng” của mình, bên cạnh đó cô cũng sẵn lòng “cõng” người khác khi họ cần... Cô đã vui hơn và hạnh phúc hơn, không còn khóc vì “tình đời đen bạc” nữa...

Khi chúng ta nhắc nhau về tình yêu thương và sự chia sẻ, chúng ta cũng nhắc cả bản thân mình về điều đó. Hãy yêu nhau đi và hãy yêu bản thân mình đi, để giải phóng trái tim ta khỏi những nỗi buồn vì bị ngó lơ, bị bỏ rơi và không được cõng...

Tôi luôn mỉm cười chia sẻ và cảm thấy lòng mềm đi khi nhìn ai đó cõng người khác. Tôi cũng muốn cõng và được cõng ai đó trong từng chặng của cuộc đời mình...

THỊ TRẦN

Khoảnh khắc quyết định cả đời người

11/01/2012 13:59 (GMT + 7)

TTCT - Một bà cụ tuy còn rắn rỏi nhưng giả vờ đau bệnh rên la để xin tiền. Hình ảnh này không còn mới và không hiếm. Chính vì vậy mà Hùng, anh bạn cà phê sáng của tôi, xùy một phát, khoát tay bảo bà cụ đi đi.

Và theo thói quen, Hùng phát biểu một câu đại loại như “tui rành ba cái trò này lắm rồi, làm bộ năn nỉ xin xỏ vậy chớ trở về quê bả đúc nhà hai tấm”.

Về phần mình thú thật tôi rất khó xử, không thể nói theo Hùng mà cũng chẳng phản đối được. Nhưng Hùng làm tôi nhớ lại một chuyện xưa.

Đó là trong một đại giảng đường đại học, nơi mà bất kỳ ai cũng có thể ghé vào dự thính mà không cần đăng ký, không nhất thiết phải là học viên của bộ môn ấy, tôi trông thấy một cô gái đặc biệt. Đặc biệt bởi vì cô ta toát ra một vẻ rất căng thẳng, các ngón tay cử động liên tục, tuy nhìn chằm chằm vào người giảng nhưng rõ ràng là cô không theo dõi nội dung. Tình hình đó diễn ra gần hết tiết học, cho đến khi tôi bỏ ra ngoài trước, không nghĩ sẽ gặp lại cô gái giữa hàng ngàn sinh viên.

Tản bộ qua khúc quanh trổ ra bãi giữ xe, tôi suýt bị cô gái ấy đâm sầm chiếc xe xì-cút-tơ vào. Vì thắng gấp nên xe bị nghiêng và chồng sách để dưới chân, chỗ bửng gầm xe, đổ ùa xuống đất. Nam sinh viên thì phải galăng, vừa nhặt nhạnh tất cả sách vở giùm cô, tôi vừa sắm sẵn nụ cười “hào hoa” nhất cho tình huống.

Nhìn tôi trân trối tựa như tia nhìn trong giảng đường khi nãy, cô nhận lại sách vở và lí nhí điều gì đó mà chắc chắn không phải là lời cảm ơn. Xong rồi thôi, đường ai nấy đi, tôi không còn gặp lại cô trong khuôn viên trường nữa.

Vài tuần sau, khi có việc phải đi bộ qua cầu Thị Nghè, tình cờ tôi bắt gặp nhiều tài liệu giấy tờ bị gió cuốn vướng vào chân. Theo phản xạ, tôi nhanh tay chụp lại được gần hết, vỗ vỗ tạm cho ngay ngắn, đứng lên để trả lại cho khổ chủ và... gặp lại cô gái ấy. Xem như đã quen nhau, tôi bông đùa rằng hình như trời sinh tôi ra là để góp nhặt đồ của cô.

Thời đó Sài Gòn ít xe, thời tiết dễ chịu nên tôi đứng nán lại, dựa vào thành cầu để nói vài câu chuyện phiếm với cô, xong rồi chia tay mà chẳng nghĩ đến hồi tái ngộ. Mà như thế thật. Bởi vì khoảng 20 năm sau tôi chẳng gặp lại cô. Một tối nọ, tôi đang tần ngần trước quầy bán báo ở “khu phố Tây” quận 1 bỗng một phụ nữ lao đến ôm, gục vào vai tôi nức nở. Thoạt tiên tôi chẳng biết mái tóc thơm phức ấy là ai, mãi sau khi nàng ngước lên tôi mới biết là cô gái trên cầu.

Tất nhiên là kéo nhau vào quán gần nhất để hỏi thăm tình hình. Bây giờ nàng là trưởng đại diện cho một tập đoàn nước ngoài. Thành đạt, đã lập gia đình và hoàn toàn hạnh phúc với chồng con. Buổi tối đó đã cho tôi biết rằng hôm ngồi trong giảng đường một cách vô hồn, nàng đã nuôi ý định tự sát. Và hôm ở trên cầu là nàng sắp thực hiện ý định đó.

“Bởi vì các hoàn cảnh khi xưa quá cay nghiệt khiến em nghĩ rằng tất cả mọi người đã ruồng bỏ mình, huống chi là có người giúp đỡ. Nhưng may sao, chỉ trong thời gian ngắn ngủi đứng nói chuyện trên cầu, anh đã thay đổi quan niệm sai lầm của em...”.

Nghe tôi kể xong, Hùng im lặng một lúc rồi buột miệng: “Vậy đâu có gì liên quan đến vụ bà lão ăn mày?”.

Chờ đã. Tôi lại kể Hùng nghe việc bác sĩ Tấn, ba của bạn Hiển hồi lớp 7. Ngồi ở phòng ngoài nhà Hiển, trong khi chờ bạn ra, tôi nghe lóm hai cha con nói chuyện. Biết rằng Hiển vừa cho tiền một bà ăn xin, bác Tấn hỏi Hiển đã cho bao nhiêu. Chẳng đợi nghe trả lời, bác Tấn khuyên con nên cho một món tiền, mà lúc đó tôi ước lượng là mua được một ổ bánh mì thịt.

Bác bảo “phải gửi người ta mức tối thiểu mua được một món ăn”. Bác nhìn nhận việc hành khất giả dạng là có thật, nhưng chẳng thà mình cho lầm còn hơn là phải hối hận. Khi Hiển hỏi hối hận là hối hận việc gì, bác ôn tồn khuyên: “Con thử giả định bà ấy đã đi xin từ sáng đến giờ mà chưa được gì để giải quyết cơn đói. Biết đâu bà ta nhủ thầm rằng đến ông khách này, nếu xin không được thì bà ta sẽ tự sát vì vô vọng?”.

“Rồi con sẽ biết, nhiều khi chỉ trong khoảnh khắc không ngờ trước, con sẽ cứu được mạng người”.

NHẬT THANH

Những hạt đậu của con

13/01/2012 08:36 (GMT + 7)

Kính tặng cô N.A.

Gói đậu của cô giáo dạy văn.

Chuyện bắt đầu từ năm con vào lớp 9. Trước đó, con là một học sinh khá, nhưng luôn rụt rè nhút nhát, ít khi nào dám làm trái lời thầy cô, nhất là ở môn văn. Nhạy cảm, nhưng những bức xúc không thể giãi bày đôi lúc làm con cau có và chán học. Thế rồi năm lớp 9, con được học cô, người cho phép học trò mình thả sức bay bổng trên những trang văn thay vì chỉ cần chép lại đúng những bài văn mẫu.

Con mang về những bài luận mà lối hành văn có khi còn vụng về nhưng tràn đầy xúc cảm chân thật, bên cạnh là những lời bình chăm chút của cô, có khi là những lời động viên rộng lượng. Một ngày nọ, khi con đi thi, cô gửi cho con gói đậu đỏ, nói cô tin con và hi vọng gói đậu đỏ sẽ mang tới cho con nhiều may mắn.

Con bắt đầu viết. Phòng con đầy những mẩu giấy li ti chữ dán trên tường.  Khi là vài cảm xúc vu vơ, khi thì bao nỗi niềm tuôn trào từ những cơn giận bạn bè, khi là cảm giác hối hận vì một lỗi lầm nào đó, có cả bất bình trước những vấn đề con không thể giải quyết.

Con dần tự tin hơn, dám nói ra những điều mình nghĩ dù nó biến con thành thiểu số, dám bảo vệ những điều mình tin dù đôi khi sau này con nhìn lại và nói mẹ ạ, lúc đó sao con quá ngây ngô. Nhưng trên hết, con dám là chính mình, đứng vững trên những kiến thức mà con đã được nhà trường và chính bản thân xây dựng, bồi đắp.

Con đi học xa. Đã mấy năm, về rồi đi, lần nào cũng có gói đậu đỏ trong balô. Năm nào đến ngày nhà giáo và lễ tết, con đều nhắc tôi về cô giáo văn năm đó. Mà không cần con nhắc, chưa lúc nào tôi thôi cảm ơn cô. Dù có điều này tôi chưa từng nói với cô, rằng đôi khi trong đời, người ta chỉ cần vài hạt đậu đỏ thế này thôi. Con gái tôi không chỉ may mắn có được cô, mà còn có gói đậu đỏ của cô để con mang theo trong suốt hành trình.

THỤY (TP.HCM)

Hãy cõng, và hãy quên!

16/01/2012 16:21 (GMT + 7)

TTCT - “Vân Tiên cõng mẹ chạy ra, đụng phải cột nhà, cõng mẹ chạy vô. Vân Tiên cõng mẹ chạy vô, đụng phải cái bồ, cõng mẹ chạy ra”.

Đó là câu hát hồi nhỏ tôi hay nghe tụi con trai trong xóm hát mỗi khi chơi “u mọi”, đứa nào thua phải cõng đứa thắng. Có lần tôi hỏi chị tôi vì sao “đụng phải cột nhà” thì chị tôi nói do Vân Tiên bị mù nên không thấy đường. Tôi không biết Vân Tiên là ai, nhưng thắc mắc vì sao anh ta đã không thấy đường mà còn cõng mẹ chạy đi đâu, mà sao mẹ không kêu lên khi sắp đụng vào cột nhà!

Bây giờ, chợt nhớ lại câu hát tuổi thơ, tôi mới thấy được cái “tình” trong đó. Rằng Vân Tiên bị mù nhưng khi gặp nguy biến thì không kịp nghĩ tới hoàn cảnh của mình, liều cõng mẹ trên lưng mà chạy.

Hầu như ai trong chúng ta cũng có một lần trong cuộc đời, khi còn thơ ấu được cha mẹ chú bác cô dì hay anh chị cõng trên lưng, nhưng có mấy ai trong chúng ta nghĩ đến chuyện cõng lại người thân của mình khi họ đã già yếu nhỉ?

Trong các điệu múa dân gian của người Trung Quốc có một điệu múa tên là “Lão năng thiếu”, diễn tả cảnh một ông lão cõng trên lưng một cô gái trẻ bị bó chân đi xem hội. Diễn viên múa là nữ, buộc trước ngực phần thân ông lão và sau lưng là đôi chân bị bó nhỏ xíu của cô gái, do vậy phải diễn tả được vẻ hân hoan của cô gái được hòa vào dòng người đi xem hội, cùng đôi chân run rẩy của một người già khi còn phải cõng thêm một người trẻ trên lưng.

Người xem điệu múa này ít khi để ý đến quan hệ giữa hai nhân vật, họ là hai ông cháu, cha con, là chồng già vợ trẻ, hay chỉ là hai người qua đường tình cờ gặp nhau, chỉ thấy toát lên ý quan trọng nhất, đó là sự giúp đỡ của ông lão đã đem lại niềm vui vô biên cho một người bất hạnh (có chân nhưng không thể đi đứng bình thường như mọi người) do hủ tục của xã hội.

Trong tập những câu chuyện thiền Góp nhặt cát đá của thiền sư Muju có câu chuyện về hai nhà sư và vũng nước. Hai nhà sư trẻ vâng lệnh thầy đi công việc. Trên đường đi, họ đến một quãng đường có vũng nước lớn chắn ngang. Một cô gái trẻ đứng lúng túng bên bờ, không dám lội qua.

Một trong hai nhà sư thấy vậy liền nhấc bổng cô ta lên rồi lội qua vũng nước. Sang tới bờ bên kia, ông bỏ cô ta xuống rồi hai nhà sư lại đi tiếp. Đi được một quãng, nhà sư thứ hai không nhịn được liền hỏi: “Sao lúc nãy huynh lại làm như thế, không sợ phạm giới luật sao?”. Nhà sư thứ nhất trả lời: “Cô gái ấy tôi đã bỏ lại bên vũng nước rồi. Huynh còn đem cô ta theo sao?”.

Trong cuộc sống luôn có những sự giúp đỡ xảy đến rất tự nhiên, như thể là tất yếu. Việc “cõng” hay “bồng” ai đó cũng thế. Và có lẽ vì thế mà cuộc sống của chúng ta, dẫu có thế nào, cũng vẫn còn rất đáng sống và đáng yêu!

QUẾ VIÊN

Cần thêm bao nhiêu cái Tết

20/01/2012 08:30 (GMT + 7)

TTCT - Các bạn trẻ lớn lên, tràn đầy hi vọng. Với hiểu biết, với nhiệt tình, với năng lượng đầy huyết quản, bạn nghĩ “mọi chuyện lăng nhăng rồi sẽ phải qua thôi. Kể từ thế hệ chúng ta, một trang mới hoàn toàn sẽ phải mở ra, nhất định phải thế!”.

Nói nhỏ với các bạn, ai cũng mong sao để các bạn được như thế!

Thế hệ tôi cũng có đúng từng ấy ước mơ, từng ấy nhiệt huyết, từng ấy năng lượng trong huyết quản. Bao nhiêu cố gắng, bao nhiêu suy tư... Chúng tôi tiến lên. Và như hôm nay các bạn thấy đó, có tiến lên... nhưng rõ ràng là chưa được bao xa. Các thế hệ trước nữa hẳn họ cũng từng tự nhủ như thế. Chưa biết chừng còn hơn thế nữa.

Tôi nhìn quanh bạn bè thuở nào, nay nhiều người đã cận trung niên, chuẩn trung niên, hoặc “thăng” trung niên... nom họ cũng đã thấm mệt. Hơn thế nữa, nhiều người đã cũ kỹ đi nhiều. Sao nhanh thế nhỉ?

Hoặc là xã hội có cái sức mạnh siêu khủng để thuần hóa họ trở lại thành cũ kỹ khá nhanh, như chính xã hội vốn như thế. Hoặc là ở trong ta có cái gen già nua ngủ im đó, đến tuổi nào đó thì nó tỉnh dậy và lập tức biến chàng và nàng thanh niên nhạy cảm, thông minh, hăng hái ngày nào thành con người cũ kỹ, thoái chí, phản tiến hóa chăng? Vài chục năm, một thế hệ với vài thành quả nhỏ nhoi như vậy mà đã chấm hết sao? Rất may rằng hình như có những người vượt được ra khỏi cái thói chung đó.

Câu hỏi tự nhiên đặt ra trong mình: vậy cần bao nhiêu thời gian để có được một xã hội tiến hóa lên rõ ràng được một nấc mới?

Câu hỏi trên có vẻ mơ hồ, nó phụ thuộc sự vận hành của con người, của xã hội. Trong hàng ngàn năm thời trung cổ, cuộc đời tròn khúc, nào có thay đổi được bao nhiêu. Con người cảm thấy cái vòng tròn khép kín đó chính là “đạo”. Đạo con rắn cắn đuôi, đạo gà cồ ăn quẩn cối xay.

Vậy thì hôm nay cũng đáng vui lên hơn nhiều rồi! Dẫu sao so với thời xưa đó thì chúng ta đã có và đã được chứng kiến trong mỗi đời người những tiến hóa quan trọng hơn rất nhiều của đời sống. Người cao tuổi hôm nay phải loay hoay học dùng máy tính, chứ không giản đơn cậy quyền “lão nông tri điền” để rao giảng thao thao bất tuyệt được như ngày xưa nữa. Nhưng câu hỏi trên đây vẫn đáng được đặt ra, đơn giản vì hôm nay là... Tết!

Bạn đã có dịp biết hay quan sát một bạn trẻ 8 tuổi từ xứ ta sang sinh sống và học hành ở một xã hội phát triển chưa? Nếu có, chắc chắn rằng mười năm sau, bạn sẽ gặp lại một thanh niên 18 tuổi của một thế hệ xã hội khác. Trong trường hợp tối ưu, có lẽ chỉ cần bảy năm thôi, từ 11 tuổi đến 18 tuổi chẳng hạn.

Bạn trẻ mười tám này khi đó sẽ có tri thức, có hành xử, có quyết đoán, có bản lĩnh... của một thế hệ hiện đại hoàn toàn khác. Khác đến mức các bậc cha chú, các bậc đàn anh, các bậc cấp bề trên của anh/cô ta không còn tác dụng để sai khiến gì trong thực chất cái nhân cách của anh ta, của cô ta được nữa! Họ có nền tảng bản lĩnh rồi, có nền tảng hiểu biết rồi, người ta phải cộng tác với họ thôi.

Như thế câu hỏi có vẻ trừu tượng ở trên đã không còn là câu chuyện hư vô. Bảy năm, mười năm, hay bảy cái Tết, mười cái Tết, là “có thể”, là “yes, we can”. Làm thế nào, là chuyện cũng có đó rồi, phải nhận ra, học ra, và áp dụng mà thôi.

Chuyện đáng ngạc nhiên không dừng ở đây. Nếu quan sát kỹ hơn sẽ còn thú vị hơn thế nữa.

Trong thời gian sống và làm việc ở Paris, đôi khi vào những chủ nhật nắng vàng ấm áp, tôi tự thưởng cho mình một buổi ra chơi ở một công viên thật đẹp đẽ, thật rộng rãi, để “thông gió” cái đầu, linh hoạt cái cơ thể bí bách của mình. Có một chỗ thú vị để thỉnh thoảng quan sát, ngắm nghía, đó là khu chơi của bọn trẻ. Các khu này thường được cây cối bao bọc xung quanh kín bưng như pháo đài của chàng Robinson. Bạn sẽ có nền trải bằng loại tấm xốp mềm, nhỡ có ngã chúi đầu xuống cũng không sao.

Các trò chơi thì khá đủ loại, nhưng bao giờ cũng phải có leo trèo cầu trượt, đi cầu treo đung đưa, rồi các khu nhà con con, rồi đánh đu, bập bênh, rồi đào cát... Cái đáng nói là các bố mẹ của lũ trẻ thường không vào chơi cùng mà chỉ ngồi tán gẫu, quan sát chúng từ những chiếc ghế băng công cộng được dựng ở xa xa vòng quanh.

Thế các bạn đang leo trèo này là những ai? Tùy khu, theo lứa tuổi. Khu tôi hay ghé xem là khu dành cho các bạn ở tuổi nhà trẻ, mẫu giáo, có bạn đi hay chạy còn chưa thật vững. Hầu như hoàn toàn không có sự can thiệp của người lớn. Các bạn bé tí này xếp hàng, leo lên cầu thang, chờ đến lượt, rồi trượt xuống. Có những cậu bé, cô bé thật kháu khỉnh, cực kỳ nhanh nhẹn, và “liều mạng”, đã đành. Nhiều cô cậu khác thì còn vô cùng lơ đễnh, vụng về, kém cộng tác hơn.

Thế nhưng tất cả bọn chúng làm nên một cộng đồng kỷ luật, trật tự, sáng kiến, tự do. Anh chàng này tinh nghịch là thế mà cứ kiên nhẫn chờ mãi anh chàng vụng về nọ loay hoay cho được cú trượt. Rồi thì cũng đến lượt mình, anh chàng tinh nghịch này nằm chúc đầu xuống, ưỡn cong mình, hai tay vểnh lên lao xuống như một chiếc máy bay gặp hiểm. Tiếp đất là cười khanh khách, để rồi lại vù ra xếp hàng cho lượt sau, hoặc sang xếp hàng chơi trò khác.

Cô bé kháu khỉnh tiếp sau đó cũng chả kém, cô chạy một phần đầu trên đoạn nghiêng của cầu trượt, rồi mới kềnh ngửa người để lao xuống tiếp đất... Rồi chúng thảo luận với nhau, tìm ra các trò chơi mới phức tạp hơn, cộng tác hơn. Tỉ như đứa dưới nắm chân đứa trên, đứa úp đứa ngửa, cùng trượt xuống...

Hầu như không thấy lộn xộn, không thấy tranh giành, ẩu đả, phá bĩnh, ăn vạ, to tiếng gì cả. Có gặp khó khăn thì chúng cũng không ngoảnh cổ giương mắt cầu cứu cha mẹ, mà loay hoay tự giải với nhau. Đám trẻ này đã được học rèn tất cả những nền tảng bản lĩnh này ở nhà trẻ, ở trường mẫu giáo của chúng rồi.

Và tất nhiên, các phụ huynh cũng sẵn sàng “không nghênh chiến” với nhau, “không nghênh chiến” với đám trẻ. Họ cũng đã học được sự cộng tác xã hội này.

Nay thì tôi đã biết mười mươi rằng chỉ cần từ ba năm, rộng ra là đến năm năm, năm cái Tết thôi, là ta đã có thể có một thế hệ hoàn toàn mới! Phần còn lại trong cuộc đời là bảo dưỡng, là đừng để làm hỏng cái thành quả của năm năm, của năm cái Tết đã đạt được kia. Đó là câu chuyện Tết năm nay mà tôi muốn san sẻ cùng với các bạn.

Đấy, chưa kịp loay hoay gì đã một giáp - mười hai năm của thiên niên kỷ thứ hai trôi vèo qua cửa nhà chúng ta! Giá như chúng ta đã có được bảy tiểu thế hệ mới tốt nghiệp... nhà trẻ, mẫu giáo hệ năm năm, để rồi bảo dưỡng thành công họ trở thành những con người của những thế hệ mới mẻ văn minh, vui hạnh, thành đạt...

HOÀNG HỒNG MINH

Mùi của hạnh phúc

23/01/2012 09:10 (GMT + 7)

TTCT - 1. Mỗi người có mỗi mùi tết khác nhau. Mùi ở đây không chỉ cảm nhận lộ liễu qua khứu giác mà đó là mùi tổng hợp được từ tất cả các giác quan nhìn, nghe, sự nếm trải, cảm nhận trong cuộc đời.

Có người là mùi của nỗi buồn, sự dằn vặt, nỗi cô đơn; có người là mùi của nôn nao; có người là mùi của hạnh phúc, thậm chí có cả mùi của lòng thù hận tùy theo hoàn cảnh, sự việc, thời gian... Mùi tết thức dậy, cồn cào trong mỗi con người, đôi khi chỉ là rổ kiệu, miếng măng khô, lát mứt... Kỷ niệm tràn về, cảm xúc có khi không thắng lại được.

Ngày còn nhỏ, với tôi, mùi tết luôn là mùi gừng, mùi của ấm áp và có cả điều bí mật của sự tĩnh lặng. Quãng giữa tháng chạp mẹ tôi bắt đầu khệ nệ hết thau to đến thau nhỏ, hết xâm đến luộc rồi xả... và cuối cùng là công đoạn sên nước đường; hết gừng rồi đến bí, khoai lang, cà chua...

Tôi chẳng bao giờ biết được những ngày của tháng cuối cùng trong năm đó, đêm đêm ngồi một mình trăn trở những miếng mứt mẹ tôi đã nghĩ gì? Hết mứt rồi đến bánh. Đậu xanh, bánh thuẫn, bánh in... Phải gửi gắm vào đó biết bao tình thương yêu mẹ tôi mới có thể làm từng ấy công việc, trong yên lặng, chẳng phàn nàn điều gì. Hai mươi tháng chạp mẹ tôi lại trút măng ra ngâm nước.

Những miếng măng đầy đặn, đụt ngắn, cỡ lóng tay và mặt lưng phải không được có mắt. Măng phải đạt yêu cầu sao cho hầm đi hầm lại vẫn mềm, giòn, không rã. Mẹ tôi nói hầm măng là cả một quá trình đong đếm lòng kiên nhẫn và chịu khó. Luộc, xả, rồi luộc rồi xả... Trước khi luộc phải rửa sạch từng miếng măng.

Cái quy trình không có sách vở nào dạy cho biết đến bao lâu thì được mà chỉ hoàn toàn dựa vào kinh nghiệm. Có thể đó là kinh nghiệm từ năm cũ hay từ nhiều năm trước, cũng không loại trừ kinh nghiệm từ thời bà tôi để lại. Tôi cũng không thể nào biết được mẹ tôi đã nghĩ gì trong những đêm khuya con cái đang học bài hay đã đi ngủ, chỉ mình bà ngồi yên lặng một mình dưới ánh đèn nhỏ tược từng miếng măng.

Ba tôi vốn là một người thích đãi đằng. Với tạng người gầy, tầm thước, ông không ăn được bao nhiêu nhưng cứ thích mẹ tôi làm nhiều thứ, phần để ông ơn nghĩa, phần để ông mời mọc bạn bè. Và như thế, mẹ tôi còn làm nhiều thứ như giò lụa, giò thủ, nem chua... tùy theo yêu cầu đặt ra của ông chồng có tính hào phóng.

Những thức ăn mùa tết thu hẹp dần mà có lẽ do tuổi tác càng nhiều khiến mẹ ngày càng ít làm và sau này ba tôi cũng bớt dần các khoản đãi đằng, cho tới ngày ông qua đời thì mẹ tôi chấm dứt hẳn những xoong to, nồi bé, chảo mứt, tràng bánh...

Thỉnh thoảng nhớ tết xưa, mẹ tôi hay chặc lưỡi, cả chục ký đường, cả chục cân thịt, ngày đi chợ mấy bận vẫn không nhớ để mua cho hết các thứ. Bây giờ mẹ có muốn cũng không làm nổi nữa con ơi!

2. Mùi tết đối với tôi còn là mùi khói, mùi lá mục, mùi đất, mùi sương sớm, mùi cao nguyên... Hơn hai mươi năm làm vợ, tôi chỉ làm dâu có mấy ngày tết. Mà đâu có phải làm dâu!

Khi chúng tôi về đến nhà chồng luôn là ngày cuối cùng của năm. Những cái bánh chưng đã ráo nước, những chùm nem, nồi măng, thịt kho... sắp sẵn trên bàn hay trong bếp chờ tết. Chưa kịp dòm ngó cho quen bếp của mẹ chồng có những gì thì sáng hôm sau đã là mùng một. Buổi sáng sớm khi chúng tôi còn nằm trong chăn dày thì mẹ chồng đã trở dậy lục đục sau nhà. Luôn là mùi khói lẻn vào tận mùng đánh thức tôi.

Tôi thích ngồi trên cái đòn nhỏ cạnh bà và khều lửa trong cái bếp kiềng ba chân để nghe tiếng nổ lách tách. Chúng tôi nói với nhau những chuyện tưởng như không có năm dài xa cách, như mới vừa đây thôi, cũng chuyện làng xóm trên, xóm dưới, chuyện mấy đứa nhỏ học hành...

Và khi mấy anh em trong nhà đủ mặt ở gian bếp thì mẹ chồng hay em dâu hay em chồng lại chuẩn bị cho một ngày đầu năm với các thứ mà mẹ chồng tôi đã lo tươm tất đâu đó bắt đầu từ giữa tháng chạp. Và tôi cũng chẳng bao giờ biết được trong những ngày tháng cuối cùng của năm đó, ngồi lau từng miếng lá chuối, thái từng miếng thịt, gói từng cái bánh, cũng một mình, lặng lẽ, mẹ chồng tôi đã nghĩ gì!

3. Mẹ chồng tôi giờ cũng đã cao tuổi lắm rồi nhưng bà vẫn còn mạnh khỏe để cho những đứa con trở về có một cái tết ấm áp, không những thế còn có cái cho chúng mang đi. Năm rồi, tôi không về tết quê chồng. Nhìn những cái bánh chưng của mẹ chồng gởi xuống tôi muốn rớt nước mắt.

Còn đâu những cái bánh đầy đặn, vuông vức, vạm vỡ, vững chãi ngày tôi mới về làm dâu? Những cái bánh bây giờ nhỏ đến thương. Tôi hiểu, sức khỏe bà đã giảm sút đi nhiều lắm, gói mấy cái bánh chưng cho con cái có mùi tết với người ta là cố gắng quá mức rồi. Những đứa con của mẹ chồng tôi có người cũng đã gần sáu mươi. Liệu bà có trăm tuổi để có thể gói mãi cho chúng tôi những cái bánh chưng đầy tình thương yêu đó? Chẳng ai thoát khỏi quy luật của đời người!

Lặng lẽ làm công việc của người mẹ lo cho con cái có được mùi tết ấm áp, tôi lại nghĩ đến mẹ tôi và mẹ chồng tôi. Thời gian chẳng chừa một ai. Tôi muốn nói lời cảm ơn cuộc sống khi mình vẫn còn cảm nhận được mùi tết là mùi của hạnh phúc!

ĐÀO THỊ THANH TUYỀN

Mỗi con đường góp một chút hương xuân

25/01/2012 10:10 (GMT + 7)

TTCT - Đường phố cuối năm dường như vội vã hơn, những con hẻm chật cứng, vỉa hè như nêm thêm người. Tất cả như đang chạy đua với thời khắc của những ngày cuối năm.

Tôi ở Huế hơn bốn năm, con đường đi qua trường tôi vào cuối năm thường tràn ngập hoa. Những chậu hoa treo lủng lẳng trên chiếc xe ba gác, cứ thế đẩy đi từ đầu đường đến cuối đường, từ con đường này qua con đường nọ như chở một niềm vui mới chờ một khách hàng đến đón nhận. Tôi để ý đến ông già bán hoa cảnh, năm nào cũng thế, đến những ngày giáp tết là thấy ông. Hoa vẫn thế, tươi, thơm như vài năm trước. Riêng ông thì già đi trông thấy.

Ông già chủ xóm trọ về hưu từ hồi nào. Quanh năm quanh đi quẩn lại chỉ chăm sóc mớ cây cảnh và vài ba con chó. Những ngày cuối năm ông quét lại cái hàng rào bằng vôi trắng toát. “Sao không để mấy anh chị, bác quét làm gì?” - tôi hỏi. Ông bảo: “Mỗi năm chỉ quét một lần vào dịp tết. Tôi thích nhất là cắt, tỉa hàng chè tàu và quét vôi tường rào. Nhưng việc cắt tỉa thì làm thường xuyên. Riêng cái vụ quét vôi sơn tường này thì mỗi năm chỉ có một. Không ai thay thế được, quét vôi - làm mới như một ý niệm về mùa xuân - thay mới. Làm việc này có cảm giác như mình mặc cái áo mới vậy chú ạ”.

Thằng bạn ở làng hoa giấy Thanh Tiên. Cứ đến cuối năm nó đạp xe chở hoa giấy lên phố. Dù hoa thật khoe sắc ở mọi nẻo đường nhưng hoa giấy vẫn có chỗ đứng. Nó bảo hoa giấy dành cho người nghèo vì hoa thật đắt tiền. Những buổi sáng sương giăng mờ, con đường từ phố cổ Bao Vinh chợt hiện lên sặc sỡ bởi những chiếc xe chở hoa giấy. Từ con đường này hoa sẽ “len lỏi” vào từng nóc nhà, từng mái ấm rồi được đặt trang trọng lên bàn thờ tổ tiên như góp chút hơi ấm, chút sắc xuân làm nên một cái tết cổ truyền.

Không sao quên những đứa trẻ ở tận vùng cao tụm năm tụm ba ngồi nép bên đường chờ bán những nhành phong lan, những mụt măng non hay những bông bắp chuối đỏ tươi. Hoa thì hái trên rừng, bắp chuối cũng hái trên rừng. Người hỏi thì nhiều mà người mua thì ít. Chúng bảo mua cho cháu để có tiền đi sắm cái áo tết. Nhìn áo quần nhếch nhác lại thấy mủi lòng. Thôi thì mua. Mua để góp một niềm vui vào niềm vui chung của đất trời. Cái bắp chuối màu đỏ thắm thì tặng ông già chủ trọ. Ông bảo đẹp thế này ăn phí lắm, đem đặt vào cái chậu chưng cho đẹp.

Không biết ông già năm nay còn sơn tường rào bằng vôi, hoa giấy có còn thịnh hành, những bông chuối rừng của bọn trẻ giờ còn bán? Hoa vẫn thắm, cỏ vẫn xanh nhưng người thì xa xăm.

YÊN MÃ SƠN (Quảng Trị)

Xuân phương Nam

Chị điện nói tết về muộn vì công ty đắt hàng. Chị là công nhân may, làm ca, 20 tuổi, ở Sài Gòn được dăm tháng, tháng nào cũng gửi tiền về, mẹ dúi sang tôi bảo tiền mồ hôi nước mắt chị mày đấy, cố mà học. Con bé đảm đang nhất nhà, trai làng giẫm nát ngõ đấy! Mà ở quê thì nghèo, rồi cả đàn em lít nhít nữa, nó mới đất khách quê người.

Mẹ tôi luôn nói thế. Cha nhăn mặt nói đẻ con mà để con khổ thì cha mẹ mang tội. Tôi chẳng nói gì, chỉ cồn cào nhớ chị. Cứ nhìn tờ lịch cho đến 30. 30 là muộn còn gì. Nhưng đến chiều 30, cả nhà ngồi chờ cơm mà chị vẫn chưa về. Giao thừa tôi co ro đầu ngõ ngóng tiếng tàu đêm vọng lại từ ga xép, không có chị cầm tay đi một vòng quanh sân trong khoảnh khắc năm mới.

Sáng mồng 1, lúc nắng bắt đầu tinh khôi trút qua kẽ lá, chị balô tay xách nách mang dạ thưa mấy người hàng xóm. Cả nhà túa ra, vui như tết! Chị khoác cho tôi áo mới, chỉ nhãn nói công ty chị này, tôi thấy cả mùa xuân phương Nam xa lắc xa lơ ngàn dặm.

NAM PHÚ

Chợ nhà nghèo

Chợ 30 tết lúc nào cũng đông người, vậy mà má tôi năm nào cũng đi vào buổi chợ ấy, để rồi khi về đến nhà mệt mỏi nằm thở dài, mấy giờ sau mới lo công việc được. Có lần tôi hỏi thì má nói: “Vì đó là “chợ nhà nghèo” mà con!”. Lúc ấy tôi còn nhỏ, nghe má nói vậy thì hay vậy, không hỏi thêm làm gì, miễn sao có quần áo mới để mặc khoe với bạn bè là đủ rồi.

Còn nhớ 29 tết năm ấy má vừa qua cơn bệnh nặng, trong nhà không tiền nên chưa mua sắm thứ gì gọi là để ăn tết, chỉ vỏn vẹn có hai con cá lóc mà ba đã cố gắng tát cái mương bắt được ngày hôm trước, để dành 30 tết làm cơm canh cúng ông bà tổ tiên, và một ít chuối khô lúc má nằm bệnh viện ba đã lụm cụm ép phơi khô rồi gói xín cất vào thùng đan để dành tết.

Xế chiều, má cứ đi ra đi vô mãi, có lẽ trông anh chị tôi về. Rồi má kêu to lên: “Ông ơi! Tụi nó về tới!...”. Ba và tôi chạy ra mừng quýnh. Má thăm hỏi đủ điều... Tôi thì lo nựng mấy đứa cháu. Bất chợt má quay sang bảo tôi: “Đưa cháu nội cho tao, tao nhớ nó lắm!”. Tôi đưa thằng nhỏ cho má. Má vừa hôn vừa nói đả đớt với nó không kịp thở. Ba thì lo dụ đứa cháu ngoại đi uống cà phê. Nó không chịu. Rủ ra bờ sông xem tàu lớn nó cũng nằng nặc không đi. Nó nói: “Ông ngoại già quá, râu không, thấy mà ghê!”.

Không khí trong nhà ấm áp. Anh chị lấy tiền để làm quà xuân cho ba má. Tối đêm đó ba châm bình trà, lấy ra mấy lát chuối khô, ngồi uống nước với mấy đứa cháu. Trong buồng, má soạn tiền đếm, rồi chia ra từng nhóm. Có lẽ má đang tính sáng 30 mua thịt bao nhiêu, mua cá bao nhiêu...

Định vợ, gả chồng cho anh em tôi xong, ba má cũng lần lượt ra đi không bao giờ trở lại. Sau này, cứ mỗi lần tết đến, nghe hàng xóm rủ nhau đi “chợ nhà nghèo”, tôi bùi ngùi nhớ về khung trời kỷ niệm của tuổi thơ. Hỏi mấy người lớn tuổi mới biết đó là chợ 30 tết, buổi chợ cuối cùng của một năm. Ai nghèo thế nào cũng phải vay mượn làm sao cho ra tiền để mua sắm chút đỉnh về, trước cúng ông bà, sau cho con cháu ăn qua loa ba ngày tết. Vì vậy ở quê tôi người ta gọi là “chợ nhà nghèo”.

NGUYỄN HỮU THÀNH (Tiền Giang)

Việc cuối cùng của ngày cuối năm

Đã bảy năm sống ở Sài Gòn, mình vẫn yêu vô cùng chiều cuối năm của nhóm bạn.

Đó là những ngày cuối năm mà cả nhóm nhất quyết phải làm cho xong việc cuối cùng ấy rồi mới ai nấy về quê.

Mình đi chợ bông, lựa mấy chậu vạn thọ vàng chói, kỳ kèo trả giá rôm rả. Bạn đi Chợ Lớn mua lạp xưởng, củ kiệu. Bạn khác đi chợ đầu mối Hóc Môn mua thịt ba rọi hay thịt đùi... Rồi tụi mình còn mua nhang thơm, mua dưa hấu. Mua xong rồi đem về nhà lúi húi chia phần, gói ghém cho thật đẹp mắt, thật ngon lành...

Ngày cuối năm, việc cuối cùng là cả nhóm đi đến các xóm nghèo của Củ Chi, Hóc Môn, Cần Giờ để chia những phần quà nhỏ bé cho các cụ già neo đơn, không có con cái gì hết.

Có ông cụ nằm liệt một chỗ, có bà cụ ngồi xe lăn, cũng có ông bà móm mém hàm răng rụng hết cười đón cả đám...

Có những ngày cuối năm chúng mình nhận lại món quà là củ khoai lang luộc, trái bắp nướng của các ông bà cụ, có những ngày cuối năm chúng mình rơi nước mắt tiễn một bà cụ, ông cụ nào đó về với thiên đường...

Đã thành thông lệ, cuối năm, hễ việc đi biếu quà cho người già chưa làm là chẳng đứa nào chịu về… Cũng ước mong đón tết cùng với các cụ già. Nhưng đứa nào cũng có gia đình, vợ bìu con ríu, chồng nhắc nhở, họ hàng đợi nên thôi...

Chỉ có thể làm chút việc lành, việc thiện để dọn mình đón năm mới thanh sạch…

HỒNG HẠNH (Hóc Môn, TP.HCM)

Cái đẹp, nhưng là đẹp cái nào?

12/02/2012 16:48 (GMT + 7)

TTCT - 1. Gia đình họp mặt, bao nhiêu chuyện đau đầu về con, cháu được các bà mẹ đem ra kể lể. Chuyện về cô em họ tôi là nguyên nhân khiến gia đình lục đục xem chừng rôm rả nhất. Bà giận cháu, bố giận mẹ. Riêng cô em vẫn tỉnh bơ.

Minh họa: Bích Khoa

Thời của "giao diện" đẹp

Câu chuyện cuộc sống trên TTCT kỳ này giới thiệu hai bài viết của hai độc giả cùng chung băn khoăn: một bộ phận không nhỏ bạn trẻ ngày nay đang chạy theo những cái đẹp nào, những giá trị nào? Mời bạn đọc cùng bày tỏ chia sẻ, góp ý tới địa chỉ: [email protected], mục Câu chuyện cuộc sống.

Mọi chuyện đều bắt nguồn từ sở thích chăm chút bản thân thái quá của cô bé 15 tuổi. Bà nội ở quê vào chơi. Chẳng buồn dành thời gian ngồi nói chuyện với bà, ăn xong chén cơm em buông bát và chạy thẳng lên nhà. Nào phải vội vàng học bài gì, mà để dành thời gian ngắm vuốt trước gương.

Những đứa bạn của em cũng không khác mấy. Cậu anh trai đi đón em trước cổng trường về càu nhàu: “Bọn trẻ (cậu chỉ lớn hơn em mình 5 tuổi) bây giờ trông thật ngứa mắt. Trời nóng mà đứa nào cũng sùm sụp, tóc tai lượt thượt”. Tất cả được lý giải bằng một từ “thích”. Và xu hướng thích này ngày càng được cổ vũ bởi những ngôi sao nhan nhản trên mạng. Nhiều thể loại sao, đáp ứng cho nhiều thể loại sở thích và ve vuốt nhiều thể loại thái độ.

2. Tôi có việc đi Bến Tre. Một cậu bé lớp 10, hàng xóm nhà bạn tôi, thường hay lân la sang chơi. Em hay dấm dúi đứng ở đầu hè nhà bạn tôi nói chuyện điện thoại. Hình như là với một cô bé người yêu. Trong câu chuyện có những mè nheo, đòi hỏi của tuổi mới lớn. Không phải bò bía, nước mía như thời của tôi, mà là đi mua quần áo ở đường Đồng Khởi. Cậu nhóc kết thúc cuộc nói chuyện với lời hứa chắc nịch sẽ qua đón cô bạn đi.

Tối hôm đó, tôi thấy mẹ cậu la oai oái, hỏi cậu tiền để dành đâu hết mà giờ còn xin thêm. Cậu nói với tôi như phân bua: “Giờ có ghệ tốn lắm chị ơi! Ai biểu em ham ghệ có “giao diện đẹp” làm chi!”. “Giao diện đẹp” là một cô bé có gương mặt trắng hồng với cách phục sức và trang điểm chẳng khác cô em 15 tuổi của tôi là mấy.

3. Lớp tiếng Anh buổi tối. Học trò luyện đàm thoại bằng những câu hỏi, nói chuyện vu vơ với giảng viên là một thầy giáo Mỹ 100%. Thầy và trò tuổi cũng xêm xêm. Vòng vèo một lát thì cũng đến câu hỏi muôn thuở: “Con gái Việt Nam đẹp không?”. Ông thầy từng ở Việt Nam ba năm thật thà: “Con gái Việt Nam đẹp, nhưng mà... tham tiền!”.

Dĩ nhiên, câu trả lời không hợp nhĩ bị không ít phản đối. Nhưng với vẻ mặt đau đớn nhất có thể diễn tả được cho lũ học sinh, thầy bảo rằng: “Con gái Việt Nam chỉ toàn hỏi thầy có tiền không. Không có tiền thì chia tay. Thầy buồn!”. Cái giọng tiếng Việt ngọng líu ngọng lo khiến bọn học trò bật cười, nhưng sau đó thì buồn theo vào cả khóe mắt.

4. Đi cùng một người bạn tư vấn kỹ năng sống cho tuổi học trò ở các tỉnh miền Đông. Ngoài những chia sẻ cực kỳ tâm lý của tư vấn viên, điều làm cho sân trường hừng hực lửa chính là sự xuất hiện của những ngôi sao nhí phục vụ văn nghệ. Gương mặt sáng, hát hò ổn ổn, các “thần tượng tuổi teen” liên tục được ống kính máy ảnh, máy điện thoại lia vào. Thậm chí khi chuyên viên tư vấn hỏi “Ai là hotboy của trường?” thì lập tức cả trường chỉ ngay đích danh một anh chàng mặt mũi khá đẹp trai, cùng không ít tiếng hú hét của các cô con gái.

Buổi tư vấn tâm lý hôm ấy nhìn ở góc độ thu hút thì có lẽ chính bởi sự xuất hiện của những gương mặt đẹp. Ngay cả những cô gái PR cho nhãn hàng đi theo cũng không ngừng được các em học sinh tiến đến xin chụp ảnh chung. Một thứ tình cảm nồng nhiệt được dành cho những người xa lạ, những người mà các em chưa bao giờ có sự tiếp xúc nào, thậm chí họ chưa hề biết đến sự tồn tại của các em, nếu như không có buổi tư vấn.

Tôi nghi ngờ tính hiếu khách đơn thuần của người Việt Nam. Bởi trong đoàn hôm đó cũng có những nhân viên hậu cần, những người không có “giao diện” đẹp cho lắm, và tất nhiên chẳng học sinh nào tiến đến xin được chụp ảnh cùng.

5. Ám ảnh về ngoại hình là một xu hướng có thật trong giới trẻ. Đó là tác động khiến ít thanh thiếu niên/teen nào dám sống khác với những hình mẫu chung mà giới của các em đang quyết định. Đó là câu chuyện của những mái tóc sùm sụp che kín mặt, không cần biết nó có phù hợp với thời tiết, với góc cạnh gương mặt hay không.

Ám ảnh về ngoại hình lớn đến mức teen sẵn sàng thần tượng hóa những gương mặt đẹp, những ngoại hình bắt mắt dù không biết bản chất bên trong các “giao diện” ấy có tốt không. Ám ảnh về ngoại hình trở thành liều doping tạo ra những người quá tự tin với vốn tự có của mình và xem đó như một đặc quyền được người khác cung phụng.

6. Tôi yêu cái đẹp. Ở ngoài đường nhìn những gương mặt thanh niên xinh tươi, tôi cũng thấy cuộc đời đáng sống. Nghe người nước ngoài “nịnh đầm” rằng “con gái Việt Nam xinh nhất thế giới” tôi cũng tự hào lây.

Nói thế để thấy rằng tôi không phải là kẻ chán đời hay hận thù cái đẹp. Nhưng nếu những gương mặt đẹp đi cùng tâm hồn đẹp và sự thanh lịch nữa thì tôi tin rằng mình sẽ còn hạnh phúc và tự hào nhiều hơn nữa...

DUY

Bạn tôi lý giải: “Dĩ nhiên chuyện này ai nghe cũng ngạc nhiên phì cười vì không thể được ghi trong nội quy nhà trường. Thế nhưng phần lớn các em nữ sinh cấp trung học phổ thông của các trường dân lập trong TP.HCM đang chuộng kiểu quần tây đáy ngắn đến đỗi khi ngồi xe hay ngồi học thì người ngồi sau thấy “quýt bán mà không xanh”. Còn áo ngực màu đỏ mà các em nữ sinh đua nhau mặc, sau lần áo sơmi trắng đồng phục thì trông “lồng lộng” và vô cùng “gợi ý”.

Cấm thì cấm nhưng những buổi học không có tiết dạy của cô chủ nhiệm, các em nữ vẫn cố tình diện như vậy”. Bạn tấm tức: “Đã hết đâu. Bọn con gái đánh bài với con trai trong lớp, thua thì phải cởi nút áo cho “tập thể” xem mà chúng vẫn chấp nhận chơi và tình nguyện cởi. Ngoài ra còn nhiều màn “hun hít” giữa những cặp đôi diễn ra ngay trong giờ ra chơi nữa”.

Cô hiệu phó một trường trung học cơ sở quận X gọi điện kể chị thật khó xử vì không muốn đưa một lúc sáu em nữ ra hội đồng kỷ luật vì một chuyện chưa có tiền lệ, hơn nữa sau khi nhận án kỷ luật, nguy cơ bỏ học của các em sẽ rất cao. Số là chị phát hiện sáu nữ sinh lớp 8 sau giờ học ở lại trường, vào nhà vệ sinh cởi áo chụp hình cho nhau bằng điện thoại di động.

Mục đích của các em là dùng hình ảnh này để “thị phạm” cho các bạn khác trong lớp xem ai là người có vòng 1 “to khủng” giống diễn viên L. nhất. Sau một hồi kể lể, chị bảo: “Giận cũng có giận mà nghĩ cũng thương, nhiều em ốm nhom, xẹp lép vậy mà cũng ước muốn “khoe” hàng. Giá như các em để thời giờ ăn uống, ngủ nghỉ cho khỏe còn hơn băn khoăn phải làm sao giống “siêu sao” hơn nữa thì kết quả có khi đã tốt hơn”.

Người em họ tên K. là Việt kiều Mỹ, thạc sĩ viễn thông. Dù đi Mỹ từ khi còn nhỏ nhưng K. nói tiếng Việt rất rành, lại biết ca vọng cổ rất mùi. Tết Nhâm Thìn, K. về thăm quê hương trong hai tháng. K. và em trai tôi, sinh viên năm 4 đại học kiến trúc, đi du lịch từ Sài Gòn ra Đà Nẵng, Sa Pa, Hạ Long. Chỉ trong vòng mười ngày, họ đã có vô khối chuyện buồn cười để kể.

Em trai tôi thường mặc quần tây, áo sơmi, nói tiếng Việt rành rọt thì dù đã hết sức lễ độ, yêu cầu gì nhân viên khách sạn cũng “quăng cục lơ” hoặc đáp ứng chậm trễ, nhưng khi K. xuất hiện trong bộ dạng quần soóc, áo thun ba lỗ, nói thứ tiếng Việt lơ lớ (cố ý) chen ít tiếng Mỹ thì tất cả yêu cầu của hai anh em được đáp ứng nhanh chóng.

Trong một quán cà phê tại Đà Nẵng có hai cô bé độ tuổi sinh viên đến làm quen K.. Hai cô bé xinh đến nỗi K. thấy “tim đập chân run”. Trò chuyện một lúc, cô bé tên T., sinh viên năm 1 quản trị kinh doanh Đại học Đà Nẵng, mời K. tối mai đến nhà chơi. Với một bó hồng rực cháy trên tay, quần tây, áo sơmi phẳng phiu, K. đến gõ cửa nhà T.. Không ngờ T. nhăn nhó: “Ăn mặc gì quê mùa vậy?”. “Sao mới không quê mùa hở em?” - K. hỏi lại. “Thì quần soóc áo ba lỗ như lúc trong quán đó - cô bé phụng phịu - Vậy mà coi sang”.

Về đến TP.HCM, K. cũng được các cô nàng xinh như mộng vây quanh. Nhưng sau buổi đi bar, đi vũ trường bao giờ K. cũng được các nàng “lai dắt thành công” đến Diamond Plaza với yêu cầu “tặng em” giỏ xách, quần áo, nữ trang... hàng hiệu có giá từ vài trăm đến vài ngàn đôla... Không đáp ứng những yêu cầu đó, lập tức K. bị coi là Việt kiều “dỏm” và bị các nàng “chia tay mùa đông” ngay.

K. về lại Mỹ với vô số vết thương lòng và những kinh nghiệm đau thương về tình yêu (?).

Chuyện về bề ngoài, về lối sống như thế còn nhiều, tôi mắt thấy tai nghe nhiều nhưng chưa biết nên gọi hiện tượng này là gì. Băn khoăn, tự hỏi liệu chúng ta có nên cùng ngồi lại tìm hiểu chúng ta đã làm gì, và vì sao, để con em mình giờ lại như thế!

TRANG THI

Điều kỳ diệu của vận tốc ánh sáng

22/02/2012 23:19 (GMT + 7)

TTCT - Kỳ trước, trong một bài báo của The Daily Mail, nhà vật lý Stephen Hawking đã mở ra khả năng du hành thời gian qua ý tưởng theo đường lỗ sâu đục nhưng nghịch lý đã xảy ra, không thể du hành ngược về quá khứ.

Tuy nhiên, thời gian chảy với vận tốc khác nhau ở những nơi khác nhau chính là chìa khóa cho việc du hành tới tương lai.

TTCT giới thiệu tiếp ý kiến của GS Hawking.

Nghịch lý luôn tồn tại. Tôi không thích cách mà các nhà khoa học thường bị mô tả trong các bộ phim là những người điên rồ, nhưng trong trường hợp này lại đúng.

Lỗ sâu đục không tồn tại

Gã này quyết tâm tạo ra một nghịch lý, kể cả khi điều này làm gã mất mạng. Hãy tưởng tượng bằng một cách nào đó hắn tạo ra được một lỗ sâu đục, một đường hầm thời gian nối tới chỉ một phút về quá khứ. Qua lỗ sâu đục, nhà khoa học có thể thấy chính mình trước đấy một phút. Nhưng điều gì sẽ xảy ra khi nhà khoa học tự bắn vào bản thân ở một phút trước đó? Hắn ở hiện tại là chết. Vậy ai đã bắn phát súng? Đó chính là một nghịch lý.

“Cỗ máy thời gian như thế sẽ vi phạm một nguyên tắc cơ bản chi phối toàn bộ vũ trụ - nguyên nhân xảy ra trước hậu quả, và không bao giờ có chuyện ngược lại. Tôi tin rằng mọi thứ không làm cho chúng trở nên bất khả. Nhưng nếu chúng có thể thì không gì có thể ngăn toàn bộ vũ trụ rơi vào hỗn độn. Vì vậy tôi tin rằng sẽ có điều gì đó xảy ra để ngăn chặn nghịch lý ấy. Bằng một cách nào đó, sẽ có một lý do để nhà khoa học điên rồ không tìm thấy chính mình để bắn.

“Tôi tin rằng một lỗ sâu đục như thế sẽ không thể tồn tại. Lý do chính là sự hồi tiếp. Nếu từng có mặt ở một buổi biểu diễn nhạc rock, hẳn bạn sẽ nhớ đến tiếng hú chói tai phát ra từ loa. Đó chính là sự hồi tiếp. Âm thanh đi vào micro, được truyền qua dây, khuếch đại qua ampli rồi phát ra loa. Nhưng nếu quá nhiều âm thanh từ loa quay ngược trở lại micro, tạo thành các vòng lặp và mỗi vòng như vậy lại trở nên to hơn. Nếu không ai dừng quá trình hồi tiếp này, nó có thể phá hỏng hệ thống âm thanh.

Điều tương tự cũng sẽ xảy ra với lỗ sâu đục nhưng là với bức xạ thay vì âm thanh. Ngay khi lỗ sâu đục mở rộng, bức xạ tự nhiên sẽ xâm nhập và tạo thành một vòng lặp. Sự hồi tiếp sẽ trở nên mạnh tới mức phá hủy lỗ sâu đục.

“Nhưng câu chuyện không dừng lại ở đây. Điều này không hề làm cho việc du hành theo thời gian trở nên bất khả thi. Tôi vẫn tin vào chuyện du hành theo thời gian. Thời gian chảy như một dòng sông và mỗi chúng ta trôi không ngừng theo dòng của nó. Nhưng thời gian cũng giống dòng sông ở một khía cạnh khác nữa. Nó chảy với vận tốc khác nhau ở những nơi khác nhau, và đó chính là chìa khóa cho việc du hành tới tương lai.

 Ý tưởng này đã được Einstein đưa ra từ cách đây hơn 100 năm. Ông đã nhận thấy có những nơi thời gian phải chảy chậm lại và có những nơi chảy nhanh hơn. Bằng chứng ở ngay trên đầu chúng ta.

“Đó chính là hệ thống định vị toàn cầu (GPS) - một mạng các vệ tinh trên quỹ đạo xung quanh Trái đất. Vệ tinh làm cho việc dẫn đường bằng vệ tinh trở thành hiện thực. Nhưng chúng cũng phát lộ rằng thời gian trong không gian chạy nhanh hơn dưới mặt đất. Ở trên mỗi vệ tinh đều có một đồng hồ rất chính xác. Nhưng dù rất chính xác, chúng đều chạy nhanh hơn ba phần tỉ giây mỗi ngày. Hệ thống cần phải hiệu chỉnh độ lệch này, nếu không thì một sự khác biệt nhỏ sẽ gây ra lỗi cho toàn bộ hệ thống, làm thiết bị GPS trên mặt đất chệch khoảng 6 dặm mỗi ngày.

“Nguyên nhân của hiệu ứng kỳ lạ này chính là khối lượng của Trái đất. Einstein đã phát hiện vật chất kéo thời gian lại và làm chậm nó như đoạn chảy chậm của dòng sông vậy. Vật thể càng nặng càng kéo chậm thời gian. Và thực tế đáng sửng sốt này đã mở ra cánh cửa cho việc du hành tới tương lai.

Một tuần du hành được 100 năm

“Ngay tại trung tâm của dải Ngân hà, cách chúng ta 26.000 năm ánh sáng, có một thiên thể nặng nhất trong thiên hà. Đó chính là một lỗ đen siêu nặng, có khối lượng lớn gấp 4 triệu Mặt trời, bị co sập lại thành một điểm bởi chính lực hấp dẫn của nó. Càng tiến tới gần lỗ đen, lực hấp dẫn càng mạnh. Nếu tiến đủ gần thậm chí ánh sáng cũng không thể thoát ra khỏi. Một lỗ đen như thế tác động rất mạnh tới thời gian, làm chậm thời gian lại hơn bất kỳ vật thể nào khác trong vũ trụ. Nó tạo thành một máy thời gian của tự nhiên.

“Tôi thích tưởng tượng việc một phi thuyền có thể lợi dụng hiện tượng này bằng cách bay xung quanh lỗ đen. Nếu một trạm vũ trụ kiểm soát nhiệm vụ này từ Trái đất, họ sẽ thấy mỗi vòng bay mất 16 phút. Nhưng với những con người dũng cảm trên phi thuyền, ở gần một vật thể to lớn như thế, thời gian sẽ bị chậm lại. Và ở đó hiệu ứng sẽ ác liệt hơn nhiều so với lực hấp dẫn trên Trái đất. Thời gian của phi hành đoàn sẽ chậm đi một nửa. Với mỗi 16 phút bay vòng quanh, họ chỉ trải qua trong 8 phút.

“Cứ vòng quanh như thế họ trải qua chỉ một nửa thời gian so với những người ở cách xa lỗ đen, nghĩa là phi thuyền và phi hành đoàn sẽ du hành theo thời gian. Hãy tưởng tượng họ bay vòng quanh lỗ đen trong năm năm của họ. Mười năm sẽ trôi qua ở nơi khác. Khi họ trở về nhà, mọi người trên Trái đất đều già hơn họ năm tuổi.

“Như vậy một lỗ đen siêu nặng chính là một cỗ máy thời gian. Nhưng tất nhiên nó không được thuận tiện cho lắm. Nó có một ưu thế hơn so với lỗ sâu đục là không gây ra nghịch lý. Hơn nữa, nó cũng không tự hủy trong một chớp hồi tiếp, nhưng lại ở khá xa và thậm chí không đưa chúng ta tới một tương lai xa được. May mắn thay, có một cách khác để du hành theo thời gian.

“Bạn chỉ cần di chuyển thật nhanh. Thậm chí nhanh hơn rất nhiều vận tốc cần thiết để tránh khỏi bị hút vào một lỗ đen. Đó là kết quả của một hiện tượng lạ kỳ của vũ trụ. Có một giới hạn vận tốc vũ trụ là 300.000km/giây, hay còn được biết là vận tốc của ánh sáng. Không gì có thể vượt qua được ngưỡng vận tốc này. Dù bạn tin hay không, nhưng di chuyển với vận tốc gần vận tốc ánh sáng sẽ đưa bạn tới tương lai.

“Để giải thích tại sao, hãy mơ tới một phương tiện vận chuyển viễn tưởng. Hãy tưởng tượng có một đường ray chạy xung quanh Trái đất cho một con tàu siêu tốc. Chúng ta sẽ sử dụng con tàu tưởng tượng này để di chuyển với vận tốc gần nhất có thể với vận tốc ánh sáng, xem nó sẽ biến thành một cỗ máy thời gian như thế nào. Con tàu bắt đầu tăng tốc ngày càng nhanh vòng quanh Trái đất. Bảy vòng trong một giây.

Nhưng bất kể con tàu có công suất bao nhiêu đi chăng nữa cũng không thể đạt tới vận tốc của ánh sáng, chỉ đạt được rất gần với vận tốc của ánh sáng. Khi đó một điều tuyệt vời sẽ xảy ra. Thời gian trên con tàu bắt đầu trôi chậm đi so với những nơi khác, giống như khi ở gần một lỗ đen vậy nhưng chậm hơn rất nhiều. Mọi thứ trên tàu đều như chuyển động chậm lại.

“Điều này xảy ra để bảo vệ giới hạn của vận tốc và không quá khó để hiểu tại sao. Thời gian sẽ luôn chạy chậm lại đủ để bảo vệ ngưỡng vận tốc này. Và điều này đã mở ra khả năng du hành tới nhiều năm ở tương lai.

“Hãy tưởng tượng đoàn tàu rời ga vào ngày 1-1-2050. Nó chạy vòng quanh Trái Đất liên tục trong vòng 100 năm trước khi dừng lại vào ngày Tết dương lịch năm 2150. Nhưng hành khách sẽ chỉ trải qua một tuần bởi thời gian đã trôi chậm lại đến mức như thế ở trên tàu. Khi xuống tàu, họ sẽ thấy một thế giới hoàn toàn khác biệt với thế giới của họ. Trong một tuần, họ đã du hành tới 100 năm sau ở tương lai.

Chỉ cần nhanh

Tất nhiên việc tạo ra một con tàu có thể đạt tới vận tốc như thế là không thể. Nhưng chúng ta đã làm được một điều tương tự như thế với máy gia tốc hạt lớn nhất thế giới ở CERN Geneva, Thụy Sĩ.

“Sâu trong lòng đất, trong một đường ống dài 16 dặm là một dòng hàng nghìn tỉ các hạt cực nhỏ. Khi bật máy, chúng được gia tốc từ 0-60.000 dặm/giờ chỉ trong một phần của giây. Tăng công suất và các hạt di chuyển ngày một nhanh tới khi chúng bay vòng quanh đường ống 11.000 lần trong một giây, nghĩa là gần bằng với vận tốc của ánh sáng. Chúng chỉ có thể đạt tới ngưỡng 99,99% vận tốc giới hạn. Khi điều này xảy ra, chúng cũng bắt đầu du hành theo thời gian.

Chúng ta biết điều này vì một số hạt chỉ tồn tại trong thời gian cực ngắn, gọi là pi-meson. Bình thường chúng sẽ phân rã chỉ sau 25 phần nghìn tỉ của một giây. Nhưng khi được gia tốc tới vận tốc gần bằng vận tốc của ánh sáng, chúng sẽ tồn tại lâu hơn tới 30 lần.

“Đơn giản chỉ như vậy thôi. Nếu muốn du hành tới tương lai, ta chỉ cần di chuyển với vận tốc nhanh. Cực nhanh. Và tôi nghĩ cách duy nhất ta có thể làm được điều đó là đi vào không gian. Phi thuyền có chở người nhanh nhất trong lịch sử là tàu Apollo 10 đạt được vận tốc 25.000 dặm/giờ. Nhưng để du hành theo thời gian, ta cần phải di chuyển nhanh hơn thế 2.000 lần.

PHẠM VĂN THIỀU & PHẠM VIỆT HƯNG trích dịch

Bạn không thấy nhàm chán sao?

26/02/2012 20:19 (GMT + 7)

TTCT - 1. Tôi chứng kiến từng ngày nỗi ám ảnh về cái đẹp mỗi khi bước vào trường đại học. Xung quanh tôi là những cô bạn tuổi hai mươi đẹp rực rỡ, đương nhiên đằng sau gương mặt đẹp thiên thần ấy là một kỳ công.

LTS: Góp ý kiến tuần này là bài viết của hai bạn trẻ vô tình có cùng quan điểm: hãy là mình trước khi là người đẹp!

>> “Giao diện” đẹp: bằng chứng của sự nỗ lực!

Mỗi sáng các cô dậy sớm từ một đến hai tiếng để làm tóc và trang điểm. Cũng không phải nhọc nhằn gì, vì đây là thói quen được xác lập từ thuở còn học trung học.

Tôi có dạy kèm cho một học sinh trung học, cô bé này dù thiếu ngủ vì phải thức khuya làm bài tập vẫn chu đáo dậy sớm khoảng một tiếng để làm đẹp trước khi đi học. Lý lẽ của cô cũng khá giống những cô bạn học đại học chung với tôi - phải có phấn son và chì kẻ mắt thì các bạn mới tự tin bước ra đường, vì theo các bạn, gương mặt mộc của mình thực chất rất xấu xí, chẳng ai muốn nhìn.

Ám ảnh về cái đẹp đã ăn mòn vào đời sống của những cô gái Mỹ. Về mặt tích cực, nó khuyến khích các bạn vận động liên tục, chơi thể thao, đi tập gym mỗi ngày. Nhưng đồng thời nó cũng khiến các bạn nhịn ăn vì sợ lên cân. Có khi khẩu phần một ngày của các bạn chỉ là một quả táo.

Chứng bệnh biếng ăn/sợ ăn không quá xa lạ với đời sống Mỹ, khi các cô gái hướng về các diễn viên màn bạc và siêu mẫu như một mẫu hình lý tưởng. Sự thật thì hình ảnh những ngôi sao này đã được chăm chút thông qua photoshop để tạo thành một vẻ đẹp hoàn hảo, không tì vết.

“Xã hội cần sự phóng tác và những ý tưởng mới mẻ hơn là sự bắt chước rập khuôn. Vả lại, khi đã rập khuôn thì ai cũng như ai, làm sao bạn tìm được sự nổi bật cho mình?” 

Nữ diễn viên Kate Winslet (có lẽ bạn trẻ Việt nào cũng biết nữ diễn viên đóng vai chính trong bộ phim nổi tiếng Titanic này) trong một cuộc phỏng vấn với ABC News đã nói: “Chẳng ai có thể xấu sau khi được chỉnh sửa suốt sáu tiếng. Những người nổi tiếng trên các tạp chí không giống như ngoài đời thật đâu. Tôi muốn các cô gái trẻ biết là chúng tôi trông không giống vậy. Đó chỉ là một ý niệm về sự hoàn hảo. Và nó không tồn tại”. (http://www.foxnews.com/imag/Wellness/Kate+Winslet+Says+You+Don't+Have+to+Be+a+Size+). Kate Winslet từng kiện một tờ tạp chí vì bịa ra thông tin cô ăn kiêng.

2. Mặc dù tình trạng biếng ăn và ám ảnh về ngoại hình của giới trẻ Việt chưa đến mức trầm trọng như giới trẻ Mỹ, song không thể phủ nhận sức ảnh hưởng của nền văn hóa các nước phương Tây vào đời sống các bạn trẻ hôm nay. Một phương tiện góp sức cho cuộc du nhập này chính là truyền thông.

Thời tôi lớn, thần tượng trong mắt tôi và các bạn đồng lứa là những anh chị đoạt giải Đường lên đỉnh Olympia, chương trình mỗi sáng chủ nhật. Đến thời em tôi, thần tượng trở thành những “hot boy, hot girl” không biết từ đâu xuất hiện nhan nhản trên các tờ tạp chí trẻ. Những điều đáng nhớ nhất về các “hot boy, hot girl” này là: anh ấy có nụ cười cực “cute”, cô ấy chân dài miên man nhé, các bạn ấy có phong cách thời trang thật lý tưởng...

Tôi không gọi đây là ảnh hưởng xấu nhưng là ảnh hưởng một chiều. Nó vô tình bó hẹp nhận thức của giới trẻ về khái niệm thành công. Một thông điệp ẩn đã được truyền tải đằng sau những cái tít xinh xinh dễ thương ấy, rằng một chuẩn mực không thể thiếu trong đời sống là phải đẹp, rạng rỡ và có phong cách.

Đừng trách vì sao các bạn tuổi teen đua nhau đi trang điểm, làm tóc, tìm quần áo đẹp và mua hàng hiệu. Chẳng phải truyền thông đã phần nào khẳng định: không phải bạn hấp dẫn vì bạn thành công, mà bạn thành công vì bạn hấp dẫn?

Đương nhiên ai chẳng muốn mình đẹp. Bản thân sự chăm chút về ngoại hình là điều cần thiết để có một đời sống xã hội trọn vẹn. Biết cách làm mình nổi bật, phá cách giữa đám đông bạn sẽ dễ dàng được chú ý hơn. Nhưng điều này không có nghĩa vẻ đẹp là tất cả.

Chúng ta đang sống trong một thời đại mà vẻ bề ngoài được coi trọng hơn tầm vóc thật sự của nó. Điều này thường dẫn đến hai khuynh hướng: một - bạn bị ám ảnh về cái đẹp và luôn trong trạng thái muốn hoàn thiện mình, và hai - bạn trở nên ác cảm với cái đẹp, cho rằng cái đẹp đi liền với sự rỗng tuếch.

Sự thật thì cái đẹp không đáng bị đối xử như vậy. Nó chỉ là một điểm cộng như một loại gia vị làm cho món ăn thêm hợp khẩu chứ không hoàn toàn quyết định chất lượng của món ăn. Cũng như vậy, muốn khẳng định bản thân, bạn cần phải ý thức được về bản ngã của mình trước khi sử dụng vẻ bề ngoài làm điểm nhấn cho nó.

3. Bạn thích nhuộm tóc? Hãy nhuộm đi, nhưng nhuộm vì màu tóc ấy phù hợp với gương mặt, màu da và điều kiện hiện tại của bạn chứ không phải vì hot girl A nhuộm tóc đẹp quá. Bạn thích để tóc che kín mặt? Hãy làm đi, nhưng đừng làm nếu bạn chỉ muốn chạy theo phong trào Emo.

Bạn sống để khẳng định mình chứ không phải để làm bản sao của bất kỳ ai khác. Họ có phong cách riêng thì bạn cũng vậy. Hãy thể hiện điều đó ra vẻ ngoài, theo cách bạn muốn. Hãy định nghĩa cái đẹp theo cách của riêng bạn. Xã hội cần sự phóng tác và những ý tưởng mới mẻ hơn là sự bắt chước rập khuôn. Vả lại, khi đã rập khuôn thì ai cũng như ai, làm sao bạn tìm được sự nổi bật cho mình?

Bạn không thấy nhàm chán sao?

NGUYÊN ANH (Mỹ)

Từ đó, bên bờ suối có một chàng trai trẻ suốt ngày thẫn thờ ngắm nghía dung nhan của mình cho đến khi ngã gục vì kiệt sức.

Phải đẹp mới thành công?

Đó là câu chuyện về con người quá yêu quý và tự hào về nhan sắc của mình tưởng đã khép lại từ hàng ngàn năm trước tại Hi Lạp. Còn tại Việt Nam, có lẽ chưa bao giờ “ngoại hình đẹp, chân dài” lại là một lợi thế trong các quan hệ giao dịch như bây giờ. Chúng ta được đánh thức với đủ loại hình người đẹp và hoa hậu nhan nhản trên khắp các mặt báo, tạp chí trong nước và quốc tế. Phải đẹp và chỉ đẹp mới có cơ hội thành công.

Từ khi con người chuyển từ thời công xã nguyên thủy sang các hình thái kinh tế xã hội khác, nhu cầu làm đẹp và tôn vinh người đẹp cũng theo đó mà phát triển. Những người đẹp có nhan sắc khuynh thành do trời phú còn được sử sách lưu truyền lại mãi, còn nếu chưa đẹp người ta có thể đẹp hơn như kiểu “người đẹp nhờ lụa”. Đẹp là một giá trị được cả xã hội loài người theo đuổi. Nó làm thăng hoa cuộc sống con người. Bản thân cái đẹp không có tội, mà tội lỗi bắt nguồn từ chính những người sùng bái cái đẹp thái quá.

Truyền hình đang là một kênh truyền thông cổ xúy cho vẻ đẹp ngoại hình. Những hình ảnh quảng cáo chăm chăm vào người đẹp để khơi gợi những ảo tưởng về công năng của sản phẩm. Ngành quảng cáo đặt ra những hệ giá trị về cái đẹp. Một người có làn da trắng đẹp có quyền rạng rỡ bước đi trên đường, còn những người màu da không sáng phải chấp nhận sống với mặc cảm.

Sở hữu một mái tóc mượt mà, người ta sẽ là tâm điểm ghen tỵ của những cô gái lỡ mang bộ tóc “rễ tre” trên đầu. Có hề gì! Đàn ông ư, đàn ông cũng cần phải đẹp. Đàn ông đẹp trai cần phải tút sạch mụn trên mặt. Bản lĩnh đàn ông là không có gàu trên đầu! Cứ vậy mà làm thôi. Đẹp bỗng nhiên được hiểu một cách đầy “xôi thịt” là phải trắng da và dài tóc. Con người trở thành nô lệ của ngoại hình.

Đây không phải là hiện tượng đặc thù của Việt Nam - thị trường mới nổi của các sản phẩm tiêu dùng. Peggy Orenstein trong tác phẩm Cinderella ate my daughter đã mô tả hiện tượng tương tự xảy ra trong xã hội phương Tây. Những thiếu nữ dưới tác động của truyền thông đã trở thành những tín đồ của màu hồng và ước vọng công chúa lọ lem.

Các thương hiệu có đủ tiềm lực tài chính để tạo ra những hình mẫu đại sứ đầy quyến rũ cho thương hiệu bằng những cô người mẫu siêu gầy, mong manh và cá tính với sự chăm chút của hàng chục êkip đứng phía sau.

Những nô lệ ngoại hình

Một thông điệp lớn hơn trong cuốn sách của Peggy chính là cần đánh thức sự tự tin của con người trong xã hội hiện tại. Bạn sẽ là ai khi suốt ngày chỉ chăm chú tìm đến sự hoàn hảo về ngoại hình trước mọi người, thay vì cần chú ý đến cảm giác của bản thân?

Ảnh hưởng của truyền thông đang tác động khá lớn đến đời sống của người dân, đặc biệt là thế hệ tiêu dùng trẻ. Những thuật ngữ “sành điệu”, “hợp thời”, “năng động”, “tự tin” đánh vào tâm lý của người trẻ, biến họ thành nô lệ của sản phẩm tiêu dùng hay của những hình mẫu.

Một hậu quả khác mà mọi người có thể nhận thấy là xu hướng lạm dụng phẫu thuật thẩm mỹ của một số cá nhân. Những nét đặc trưng của mỗi người bị phủ nhận, bị thay thế bằng silicon và que nhựa. Không tự tin về bản thân khiến người ta phải đánh đổi tiền bạc, sức khỏe và tính mạng để mang một gương mặt hay một thân hình không thật, tất cả chỉ để đẹp giống những cá thể khác.

Bóng ma của chàng Narcissus đang trở về trong xã hội hiện đại. Tuy nhiên, không còn những vị thần phép thuật để khắc phục lỗi lầm của con người. Bỏ quên những nét đẹp nhân bản của cuộc sống, con người chỉ gục ngã như Narcissus mà thôi!

LAN HƯƠNG

Như thế này mới... sành điệu!?

26/03/2012 10:11 (GMT + 7)

TTCT - Mấy năm qua, học sinh trường tôi hình thành cái mà nhiều thầy cô gọi là “văn hóa áo khoác”. Chính xác là do trong trường có rất nhiều học sinh luôn trùm áo khoác bên ngoài đồng phục (dù là áo dài của nữ sinh hay sơmi trắng của nam sinh) bất kể mùa mưa hay mùa nắng.

Thời của "giao diện" đẹp

LTS: Góp phần gây ra cơn sốt "giao diện" đẹp của bạn trẻ, ngoài ý thức cá nhân còn có sự thiếu sót trong định hướng thẩm mỹ của giáo dục, vai trò của gia đình và truyền thông, như các độc giả, tư vấn viên phân tích trong các số trước. Chúng tôi khép lại loạt bài này bằng ghi nhận của một giáo viên và ý kiến của các sinh viên đang nghiên cứu tâm lý, xã hội học.

Trời nóng chỉ thoáng nhìn đã thấy khó chịu vì áo có màu sắc chói chang (đỏ, vàng, xanh két...). Đã vậy suốt năm tiết học, kể cả khi học thể dục, các em vẫn “cố thủ” trong bộ áo giáp đó mặc cho mồ hôi tuôn ướt áo dù đã mở quạt hết công suất.

Màu tím hoa sim hay màu nâu sôcôla?

“Không hiểu biết đủ về thời trang, về cuộc sống, các em tự biến mình thành những con rối biết đi ngay trong sân trường”.

Giờ chào cờ đầu tuần, nếu là khách mới đến trường lần đầu, bạn có thể ngỡ mình đang ở... Đà Lạt vì sân trường ngập tràn áo khoác. Có dạo thời trang nơi tôi dạy thịnh hành màu tím, thế là cả trường như một đồi hoa sim. Rồi khi thị hiếu thay đổi là màu nâu thì trường tôi cứ như đơn vị đối tác của công ty sản xuất sôcôla vậy.

Qua tìm hiểu, thầy cô biết các em học đòi cho giống một số diễn viên, ca sĩ trong và ngoài nước, không biết rằng đó chỉ là trang phục biểu diễn trên sân khấu của họ mà thôi. Có những em đòi mua bằng được chiếc áo khoác như các tạp chí thời trang giới thiệu dù biết giá tiền chiếc áo ngang bằng giá tiền công cắt lúa thuê của mẹ suốt cả tuần. Chỉ có điều em không biết là một thân hình còm nhom, da lại đen nhẻm như em không thể nào hợp với chiếc áo đó. Chưa hết, bên dưới những chiếc áo khoác sặc sỡ đó là những đôi dép lê, mà phải là dép màu trắng mới đúng điệu!

Khi tôi cùng đồng nghiệp góp ý, có em nói với tôi: “Thầy không biết cách ăn mặc. Đi xăngđan mà đẹp gì. Mang dép như tụi em mới đẹp. Và phải có một chiếc áo khoác nữa mới là sành điệu!”.

Xăm và khuyên tai

Gần đây, trong học sinh lại có xu hướng làm đẹp bằng cách xăm những hình vẽ, những ký hiệu khó hiểu lên người. Cháu trai tôi là học sinh THPT làm cha mẹ bất ngờ khi phát hiện trên cổ tay cháu có một hình xăm kỳ lạ. Gặng hỏi mãi, cháu mới tiết lộ cả nhóm bạn đều chọn mẫu giống như thành viên một ban nhạc nổi tiếng hiện nay.

Chi phí để có được hình xăm ấy chỉ trăm ngàn nhưng gia đình đưa cháu đi xóa vết xăm mất tiền triệu mà vẫn chưa làm mờ được. Cháu bảo ân hận quá vì từ khi có hình xăm mọi người nhìn cháu không được thân thiện như trước đây. Tự hào đâu không thấy, chỉ thấy mặc cảm là xấu trong mắt thầy cô và bạn bè.

Học sinh nữ xăm ở nơi kín đáo hơn rất khó bị phát hiện như bả vai, ngực, lưng, cổ chân... Nhưng vấn đề là không mấy em xăm rồi mà dám khoe với mọi người. Và khi nhận thức được hình xăm chỉ làm mình “nổi” theo một chiều hướng tiêu cực, một vài em do hoảng sợ và không biết cách khắc phục hoặc không có tiền để xóa vết xăm, để thực hiện cam kết với nhà trường cố gắng trở về nguyên trạng đã dùng lưỡi lam cắt nát vết xăm, thậm chí tự gây vết phỏng bằng hóa chất và dầu mỡ đang sôi... Hậu quả là các em phải chịu một vết sẹo còn tệ hơn.

Chuyện xăm mình vừa giải quyết xong lại xuất hiện mốt khuyên tai. Thấy một số nam diễn viên, ca sĩ đeo khuyên tai, lập tức nam sinh trường tôi tập tành theo ngay. Tiền trả cho một lần bấm lỗ tai để đeo khuyên chỉ mười ngàn lại không đau, không chảy máu nên không có gì trở ngại. Một số phụ huynh lại lấy đó làm điều hãnh diện vì con mình có phong cách “khác người”. Có nữ sinh đeo bốn khuyên tai một lượt như đi diễn trên sân khấu, móng tay đắp đủ kiểu cho dù tuổi chưa vượt quá thiếu niên là bao.

Chỉ riêng chuyện yêu cầu nữ sinh phải mặc áo lót khi đến trường mà hội đồng sư phạm năm nào cũng phải bàn. Nhìn các em chưa phát triển đúng mức mà sử dụng nội y màu sắc chói chang, đủ kiểu mới thấy thương các em vô cùng. Không hiểu biết đủ về thời trang, về cuộc sống, các em tự biến mình thành những con rối biết đi ngay trong sân trường.

Đã có lúc tôi nghe nam sinh trường tôi cá cược nội y của cô bạn đang bước đến có màu gì, in hình con thú nào và cả những câu chữ nổi bật trên đó. Tiếng cười xen lẫn tiếng la lối bực bội của các ứng viên thua cuộc nghe sao thật buồn.

Rõ ràng người lớn phải làm gương và là gương tốt cho học sinh noi theo. Gia đình cần quan tâm uốn nắn khi thấy con em chệch hướng. Bên cạnh học chữ, các em cần học để biết làm đẹp phù hợp với lứa tuổi nữa.

NGUYỄN TRUNG NGUYÊN (Đồng Tháp)

1. Tiến sĩ tâm lý học Emily Fox-Kales, trong quyển sách Hollywood và văn hóa biếng ăn (*), bàn về sức ảnh hưởng của phim ảnh đến nhận thức về cái đẹp của giới trẻ Mỹ. Những bộ phim được bà đề cập cũng không xa lạ gì với màn ảnh Việt.

Shrek là bộ phim hoạt hình cuốn hút hàng triệu trẻ em với thông điệp chân thật, trong sáng về tình yêu. Nhưng đồng thời vóc dáng của nàng chằn tinh Fiona trong phim Shrek cũng phản ánh: mập đồng nghĩa với sự xấu xí.

Một bộ phim khác của Mỹ, Chàng Hal tội nghiệp, kể về anh chàng Hal (Jack Black) yêu cô nàng Rosy (Gwyneth Paltrow) đẹp rực rỡ, tưởng như nàng là mười phân vẹn mười, để rồi nhận ra chàng bị thôi miên và Rosy thực chất là một cô gái béo phì.

Cuối cùng thì Shrek vẫn chọn Fiona làm vợ, Hal vẫn cưới Rosy, nhưng cả hai bộ phim đều ngầm nói rằng khi bạn có vẻ ngoài xinh đẹp thì những tố chất tốt đẹp bên trong bạn mới được chú ý tới. Nếu ngay từ đầu Hal nhìn thấy nàng Rosy béo phì thì chàng đã không chết mê chết mệt sự tốt bụng, dịu dàng của nàng rồi.

Một bộ phim khác do Anne Hathaway thủ vai chính - Yêu nữ thích hàng hiệu, kể về cô nàng Andy được nhận vào làm thư ký cho tổng biên tập một tạp chí thời trang nổi tiếng, bà Miranda (Meryl Streep). Cách ăn mặc luộm thuộm của nàng là trò cười cho những người chung sở làm và bà chủ bút Miranda thì không nhớ nổi cả tên nàng. Đến khi Andy bắt đầu cải cách ăn mặc, khoác hàng hiệu đầy mình thì vị trí của nàng trong mắt bà chủ bút mới được thiết lập dần, và nàng dần được đón nhận vào thế giới thời trang xa hoa tráng lệ.

Tiến sĩ Fox-Kales cho rằng bộ phim này ngầm ám chỉ sức mạnh của thời trang, đặc biệt là hàng hiệu, trong công cuộc người Mỹ gọi là "make-over" biến vịt bầu thành thiên nga. Một minh chứng khác cho hiện tượng này là bộ phim Nàng hầu Manhattan, khi cô hầu Marisa (Jennifer Lopez) khoác lên người những bộ cánh đắt tiền thì cô trở nên lộng lẫy và lọt vào mắt của chàng hoàng tử đời mình. Nói cách khác, những bộ phim này truyền tải thông điệp mà giới trẻ Việt hay kháo tai nhau: "Không có phụ nữ xấu, chỉ có phụ nữ không biết làm đẹp".

2. Tuy nhiên, sức ảnh hưởng của Hollywood không dừng lại ở đó. Truyền hình và điện ảnh Mỹ liên tục nhấn mạnh sự cần thiết để có được vẻ đẹp hoàn hảo bằng mọi giá. Đối tượng chịu ảnh hưởng lớn nhất là những cô bé trong độ tuổi thiếu niên. Qua những bộ phim đặc tả đời sống các trường trung học như Những cô nàng lắm chiêu hay Không đầu mối, Hollywood miêu tả mối bận tâm lớn nhất của nữ sinh trung học là sắc đẹp và cân nặng.

Trong Những cô nàng lắm chiêu, Cady (Lindsay Lohan) gia nhập nhóm The Plastics của những cô gái xinh đẹp điệu đà nhất trường. Trưởng nhóm The Plastics Regina (Rachel McAdams) là một cô gái đẹp nhưng luôn lo âu về cân nặng của mình, và mỗi lần ăn bất cứ thứ gì cô nàng cũng cẩn thận xem xét hàm lượng calori có trong đó. Tương tự, Không đầu mối do Alicia Silverstone thủ vai chính cũng miêu tả một nữ sinh trung học xinh đẹp, thành công với những mối bận tâm lớn về thời trang và... kiếm bạn trai.

Cái đẹp không tì vết đã trở thành nỗi ám ảnh lớn đối với thanh niên Mỹ, mà một trong những nhân tố góp sức cho luồng tư tưởng này chính là những bộ phim của Hollywood.

3. Không phải tự nhiên mà nước Mỹ lại đối diện với những chỉ số đáng báo động về tình trạng biếng ăn và số tiền bỏ ra cho thời trang, trang điểm và phẫu thuật thẩm mỹ.

Câu hỏi đặt ra là: Giới trẻ Việt vốn không xa lạ với những bộ phim Hollywood, những đợt du nhập các "làn sóng Hàn", các ảnh hưởng Nhật, có nhận thức được để tránh bao cơn bão đổ bộ từ những thước phim rất nhẹ nhàng này?

VĨ ANH (CSUCB, Mỹ)

(*): Body Shots: Hollywood and the Culture of Eating Disorders, by Emily Fox-Kales, Albany, NY, State University of New York Press, 2011.