Nguồn: sưu tầm

Phải nói sấm sét hình cầu đã ám ảnh tuổi thơ tôi rất lâu. Phải tới khi mười sáu tuổi tôi mới lại có đủ dũng cảm đối mặt lại với bốn chữ này. Và cho tới hôm nay tôi dùng nó như một loại tài liệu viết truyện thật sự là cả một câu chuyện dài.

Tôi biết đến sấm sét hình cầu (hay còn gọi là sét hòn) từ một bộ phim tài liệu (hay cái gì đó đại loại thế) vào hồi sáu tuổi. Nó là một trong số hiếm những thứ may mắn sót lại trong đầu tôi từ thời ấy. Và cũng là thứ ám ảnh nhất. Nó khiến tôi... kiểu như sợ tối. Và có một trải nghiệm tôi không thể quên được, nguyên do chính làm tôi sợ cái hiện tượng tự nhiên này đến vậy. Thậm chí cho đến giờ tôi vẫn còn cảm thấy sờ sợ khi nhắc tới nó.

Mặc dù nghiên cứu lúc đó cho thấy sấm sét hình cầu chỉ xuất hiện chủ yếu ở phương Tây, ít ghi nhận xuất hiện ở các nước châu Á, nhưng tôi vẫn sợ khi biết về nó. Như kiểu những câu chuyện đáng sợ vậy. Hồi đó tôi chỉ biết châu Á là chỗ nào đó mà có Việt Nam thôi, ngoài châu Á ra thì là ở nơi nào đó rất xa. Thậm chí tôi còn nghĩ Đông Dương ở rất xa bên kia đại dương cơ. Nhưng đó không phải chuyện chúng ta đang nói đến bây giờ.

Một buổi tối sau khi biết về sấm sét hình cầu tầm bốn năm ngày, tôi tận mắt nhìn thấy một vật thể phát sáng và bay lơ lửng. Đó là vào buổi đêm. Không phải tôi đang kể chuyện kinh dị đâu, nhưng chính tôi cũng không tin tưởng lắm về trải nghiệm này. Thời điểm nhìn thấy nó là lúc tôi rời giường vào nửa đêm để đi uống nước. Cái thứ phát sáng đó đẩy ngã bình nước, quanh quẩn ở bếp và mãi không chịu rời đi. Thật sự vào thời điểm đó tôi sợ đến không nhúc nhích được, nỗi sợ đó tôi vẫn nhớ như in. Sự thật là sấm sét hình cầu sẽ đuổi theo nếu như người ta bỏ chạy, như ma trơi vậy. Nên tôi cảm thấy thời điểm đó tôi đứng yên là một hành động hết sức may mắn.

Và cái thứ đó bay lên cao, quanh quẩn trên đầu tôi vài vòng và biến mất. Cho đến bây giờ tôi vẫn không chắc thứ đó là sấm sét hình cầu hay hiện tượng thiên nhiên nào khác, nhưng thật sự nó khiến tôi sợ hãi trong suốt nhiều năm liền.

Cho đến tận bây giờ, sấm sét hình cầu vẫn là một hiện tượng thiên nhiên bí ẩn. Người ta đưa ra "nhận dạng" sơ bộ về nó như sau: "Trong đêm mưa sấm sét, một vật sáng loá hình cầu kích thước bằng quả cam hay quả nho bay vụt cửa sổ vào nhà hay lướt qua sân, chớp nhoáng trong vài giây, phá huỷ đồ đạc rồi biến mất, để lại đằng sau một âm thanh và thứ mùi kỳ lạ."

Sấm sét hình cầu là một trong những hiện tượng vật lý mà cho tới nay vẫn chưa có lời giải thích thoả đáng. Nhiều người gắn chúng với ma quỷ hay vật thể bay không xác định (như UFO). Một số nhà khoa học khó tính xem chúng là kết quả của ảo giác hay những sai lệch trong hoạt động của các giác quan con người. Trên thực tế, sấm sét hình cầu là một hiện tượng tự nhiên đã được quan sát và miêu tả tỉ mỉ từ thời Hy Lạp cổ.

Đây là một bức tranh từ thế kỷ XIX miêu tả hiện tượng sấm sét hình cầu. Nó đã xuất hiện từ rất lâu nhưng rất ít được biết đến và có một số tác phẩm đã có sự xuất hiện của nó.

Theo ý kiến của McNally (đưa ra vào thập niên 60 của thế kỷ XX), khoảng 5% dân số trên trái đất đã tận mắt nhìn thấy sấm sét hình cầu. Trong một lá thư gửi Nhật báo Bưu điện London, Moris (1936) đã mô tả trường hợp sấm sét hình cầu làm sôi cả một két nước: “Bạn đồng hành” của sét.

Phần lớn các quan sát được thực hiện khi có sấm sét. Đa phần những "khối" sấm sét hình cầu đó xuất hiện hầu như đồng thời với một tia sét đánh từ mây xuống đất. Chúng xuất hiện cách mặt đất vài mét. Còn khi xuất hiện lúc không có sét đánh, chúng bay thấp hơn nữa. Người ta cũng quan sát được khi chúng bay cao trên không và khi chúng từ một đám mây bay xuống mặt đất.

Sấm sét hình cầu không nhất định cứ phải tròn. Chúng thường có dạng hình cầu, nhưng cũng có tồn tại ở các dạng khác. Đường kính quả cầu của loại sấm sét này thay đổi từ 0,01-1 mét, trong đó thường gặp là đường kính 0,1 - 0,2 mét. Nó có nhiều màu khác nhau, thông thường là màu đỏ, da cam và màu vàng. Chúng không nhất thiết phải toả sáng rực rỡ nhưng có thể nhìn thấy rất rõ dưới ánh sáng ban ngày. Chúng thường giữ nguyên độ sáng và kích thước trong suốt thời gian xuất hiện, tuy không hiếm trường hợp có sự thay đổi.

Sấm sét hình cầu thường có những "hành vi" kỳ quặc. Chúng thường chuyển động theo phương nằm ngang với vận tốc vài mét một giây. Chúng có thể đứng yên trong không trung hoặc từ trên mây sà xuống mặt đất. Chúng ít khi bay lên như trường hợp các quả khí cầu nóng chuyển động trong không khí. Nhiều báo cáo mô tả chúng tự xoay khi đang chuyển động. Thỉnh thoảng chúng chồm lên các đồ vật cứng hay trên mặt đất.

“Hành vi” của sấm sét hình cầu là điều gây chú ý nhất đối với các nhà khoa học. Không giống các loại sấm sét thông thường và các hiện tượng điện khác, nó không “chú ý” tới dây dẫn, vật kim loại và nước. Nó hay chú ý hơn tới các vật dụng kém hay không dẫn điện. Thay vào đó là một "hành vi" giống như được điều khiển bởi sự tò mò và trí thông minh cỡ loài vật: bay vòng quanh và bay theo người, “khám phá” các căn phòng và treo giữa khoảng không gần các đồ vật như để “nhìn” cho rõ hơn. Sấm sét hình cầu thường bám vào các đồ vật kim loại như hàng rào dây thép gai hay đường dây điện thoại. Sau khi bám, chúng thường chuyển động dọc theo những đồ vật này.

Tuy nhiên, sấm sét hình cầu tồn tại với thời gian khá ngắn. Nó thường có thời gian tồn tại không quá 5 giây. Một số ít trường hợp tồn tại quá một phút.

Ít người khi quan sát cảm thấy sức nóng của nhiệt. Tuy nhiên, nhiều sấm sét hình cầu làm cháy đồ vật hay làm nóng chảy kim loại. Báo cáo của McNally năm 1966 mô tả một "khối" sấm sét hình cầu vào bình nước cùng với tiếng xèo xèo như khi nhúng một miếng kim loại nung đỏ vào nước. Đôi khi, chúng phát ra âm thanh như một tiếng huýt còi. Nhiều người ngửi thấy mùi khác lạ, rất gắt và tương phản, giống như mùi ozone, sulphur cháy hay oxit nitric.

Sấm sét hình cầu đột nhập như “thần”. Chúng thường vào nhà qua màn che hay ống khói. Đôi khi, chúng đột nhập qua cửa kính mà không làm vỡ kính. Cũng đã thấy trường hợp chúng xuất hiện chính trong các toà nhà, có trường hợp từ máy điện thoại. Chúng cũng có thể xuất hiện và tồn tại trong một cấu trúc toàn kim loại, ví dụ trong khoang máy bay, như một báo cáo của Uman năm 1968.

Sấm sét hình cầu phân rã theo một trong hai cách: im lặng hoặc kèm theo một tiếng nổ. Phân rã gây nổ xảy ra rất nhanh và kèm theo một tiếng nổ lớn. Phân rã im lặng có thể xảy ra nhanh hay chậm. Sau khi phân rã, thỉnh thoảng nó để lại một chút sương mù hay chất bã. Hiếm khi quan sát thấy một "khối" sấm sét hình cầu phân rã thành hai hay nhiều sét hòn nhỏ hơn.

Điều thú vị là mặc dù có khả năng gây ra chấn thương và tử vong, dường như sấm sét hình cầu rất nhẹ nhàng trong cách đối xử với con người. Trong một trường hợp ghi nhận lại, sấm sét hình cầu bay chậm chạp qua cái sân hướng tới một cái bàn, nơi hai đứa trẻ đang chơi đùa. Một chú bé đá vào quả cầu và nó phát nổ. Kết quả là 11 con bò trong chuồng bị chết, còn các chú bé vẫn vô sự. Ở một trường hợp khác, sấm sét hình cầu bay quanh một bé gái rồi chạm vào chú mèo con đang ngồi trong lòng bé. Chú mèo chết tức thì trong khi em bé bình an vô sự. Rất nhiều súc vật bị sét hòn giết chết, trong lúc rất ít khi con người chịu thảm cảnh đó.

Tuy nhiên, không phải là không có trường hợp con người gánh chịu hậu quả từ sấm sét hình cầu. Hiện tượng đáng sợ này tồn tại từ rất lâu và có rất nhiều bằng chứng thể hiện sự tồn tại nguy hiểm của nó. Một số nhân chứng cho rằng sấm sét hình cầu còn đi xuyên qua cả vật chất cách điện. Sau đây là một số hình ảnh tôi tìm thấy được.

Hiện tượng sấm sét này đặc biệt nổi tiếng trong Thế chiến thứ II, khi chúng thường bay dọc cánh máy bay chiến đấu, gây khiếp sợ cho các phi công. Hiện tượng này được giới quân sự gọi là "foo fighter".

Trường hợp tử vong do sấm sét hình cầu phát nổ đã được ghi nhận từ hàng trăm năm trước. Trong cơn bão ở vùng Devon, nước Anh vào ngày 12/10/1638, bốn người đã thiệt mạng và 60 người bị thương do sấm sét hình cầu phát nổ trong một nhà thờ đông người tụ tập.

Ở một số hiện tượng chưa được ghi nhận khác, sấm sét hình cầu còn để lại "kỷ niệm" trước khi biến mất. Những nạn nhân bỏ chạy khi nhìn thấy sấm sét hình cầu và bị nó tấn công đều có chung hậu quả. Đó là tại một vị trí bất kỳ trên cơ thể họ sẽ xuất hiện vết phỏng giống hệt như hình ảnh xung quanh vào lúc họ bị sấm sét hình cầu tấn công. Một số trong đó còn tử vong vì phỏng nặng.

Sấm sét hình cầu không được ghi nhận xuất hiện ở vách núi cao, các cao ốc hay các điểm cao thường thu hút các loại sét khác. Nó tới thăm các nông dân và lảng tránh giới khoa học. Những điều này đã ủng hộ cho lý thuyết khả dĩ nhất về nó: Soliton-Maser.

Trong số các mô hình về sấm sét hình cầu, chỉ có lý thuyết của nhà vật lý Nga Nobel Pyotr Kapista (mô hình Trường điện từ tần số cao) là được nhiều người quan tâm chỉnh lý, bổ sung. Ban đầu, Kapitsa coi sấm sét hình cầu là sự phóng điện phi điện cực, tạo ra bởi các sóng đứng siêu cao tần UHF, nguồn gốc chưa rõ, tồn tại giữa mặt đất và đám mây. Trên cơ sở lý thuyết này, Giáo sư Peter H. Handel, Đại học Missouri (Mỹ) đã đưa ra lý thuyết Soliton-Maser năm 1975. Theo đó, sấm sét hình cầu ngoài trời được tạo ra bởi một maser khí quyển có thể tích nhiều km³. Maser là thiết bị tạo ra sự khuếch đại bức xạ vi sóng, giống như laser là thiết bị tạo ra sự khuyếch đại ánh sáng. Trong một số điều kiện nhất định, maser tạo ra một điện trường định xứ (hay soliton), xuất hiện như một "khối" sấm sét hình cầu quan sát được.

Nói cách khác, sấm sét hình cầu là các soliton (các giả hạt) do maser tạo ra trong không khí. Tuy nhiên, một sự xuất hiện như vậy chưa được tạo ra trong phòng thí nghiệm.

Có ba lý giải ủng hộ cho Lý thuyết Soliton-Maser:

- Đầu tiên, sấm sét hình cầu không hề có mặt tại các vách núi cao, nhà cao tầng hay các điểm cao thường thu hút các loại sét khác. Chính điều đó khiến nhiều người nghi ngờ sự tồn tại của chúng. Tuy nhiên, theo lý thuyết Soliton-Maser, các vùng không gian chật hẹp bên cạnh các cấu trúc độ cao lớn như thế là không thích hợp cho sự xuất hiện sấm sét hình cầu. Ngược lại, khi sét đánh xuống cánh đồng vắng, trường tác động cao 3 km và rộng tới 10 km. Đó là lý do sấm sét hình cầu giữ được bí mật của mình: Nó tìm gặp các nông dân và rời xa những nhà khoa học!

- Thứ hai, sấm sét hình cầu vô hại trong khoang máy bay, tàu ngầm hay trong những ngôi nhà có cấu trúc dẫn điện. Theo lý thuyết Soliton-Maser, năng lượng của maser trong các cấu trúc đó chỉ khoảng 10 jun, so với mức hàng tỷ jun ngoài trời, nên không nguy hiểm đối với con người. Ngoài ra, lý thuyết trên còn được ủng hộ bởi những thí nghiệm về phóng điện UHF của hai nhà nghiên cứu về sấm sét hình cầu Ohtsuki và Ofuruton tại ĐH Kỹ thuật hàng không, Nhật Bản và của các nhà khoa học tại Trung tâm khoa học Kurchatov, nước Nga, bắt đầu từ những năm đầu thập niên 90.

- Thứ ba, sấm sét hình cầu ở ngoài trời thường kết thúc bằng một vụ nổ mạnh, đôi khi có sức phá hoại ghê gớm. Điều đặc biệt là các đồ vật có tính dẫn điện chịu tác động mạnh hơn rất nhiều so với vật không dẫn điện.

Có một sự nhầm lẫn ở một số nơi giữa sấm sét hình cầu và ngọn lửa St. Elmo. Sấm sét hình cầu và ngọn lửa St. Elmo (ngọn lửa của Thánh Elmo) thường được đánh đồng với nhau một cách sai lầm. Lửa St. Elmo là sự phóng điện từ một vật dẫn có đầu nhọn khiến cho mật độ điện tích tăng cao, dẫn tới sự phóng điện do có điện trường mạnh. Giống như sấm sét hình cầu, lửa St. Elmo có dạng hình cầu. Nhưng không giống sấm sét hình cầu, ngọn lửa này vẫn tiếp xúc với vật dẫn, mặc dù có khi nó di chuyển dọc vật dẫn. Hơn nữa, lửa St. Elmo có thời gian sống lớn hơn sấm sét hình cầu rất nhiều.

[Chỉnh sửa và bổ sung]