Chương 2: Flow

Chap 4: Cách hoạt động của Flow

Flow của một bài nhạc hiphop đơn giản là nhịp điệu và vần thơ của bài nhạc đó. Đối với 1 số MC, flow là thứ vạch rõ ranh giới giữa Rap và Thơ. Rap không chỉ là thơ được đọc ra miệng, bởi vì khác với nhịp của thơ, flow của một bài rap phải chạy theo nhạc – nhịp điệu của lyrics phải phù hợp với nhịp cơ bản của nhạc. Nhịp cơ bản này còn được biêt đến với cái tên "Beat", và đó là xuất xứ của khái niệm "Beat".

Bạn không chỉ phải gieo vần mà còn phải thêm nhịp cho nó. Thơ không nhất thiết phải vần, chỉ cần nghe hay là được, nhưng rap phải vừa nghe hay, vừa đúng nhịp và vừa phải vần. Vì vậy đối với tôi, Rap cao hơn Thơ một bậc, là Thơ được qua tiến hóa.
MURS

Việc thiết yếu là phải gắn được flow vào Beat...Như Bruce Lee từng nói nếu nước ở trong bình, thì nước sẽ biến thành bản thể của bình. Nếu trước ở trong bát, nước sẽ biến thành bản thể của bát. Tôi suy luận cách gắn Flow vào beat dựa trên khái niệm đó.
Seam Price

Nhịp và vần của Flow quan trọng khi Rap như giai điệu, tiết tấu quan trọng khi chơi nhạc cụ.

Rap là âm nhạc, nên rap phải có giá trị của âm nhạc. Nếu bạn không tôn trọng, giữ vững giá trị đó của rap, bạn không phải là một người chơi rap hay. Giống như nếu bạn chơi trống mà off beat, bạn không phải là một người chơi trống hay. Nếu giai điệu của bạn không hay, bạn không phải là một nhạc sĩ hay.
Mighty Casey

Các MCs đều đồng ý rằng một flow vững cực kì có giá trị, trong cả việc truyền đạt nội dung rõ ràng, hiệu quả lẫn việc khuấy đảo sân khấu và gây ấn tượng với người nghe. Kể cả những Artist chú trọng chau chuốt nội dung, lyrics cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của flow. Sáng tạo Flow cho bài rap thường được ưu tiên với MCs, vì nó sẽ gây tác động ngay lập tức và ảnh hưởng rất nhiều đến việc bài hát đó hay hay dở.

Flow có thể bắt hồn người nghe trước khi người ta kịp hiểu lyrics.
Wordsworth

Theo tôi thì Flow đi đầu, vì tôi không muốn làm một MC nhàm chán, có rất nhiều điều muốn nói nhưng nghe chẳng ra sao. Tôi là fan của những người có Flow Dope và có nội dung chất ở lõi cùng lúc. Tôi luôn nhìn vào flow trước khi nghe nhạc. Ý nghĩa ở ngay sau, nhưng flow ở luôn ở trước.
Zumbi, Zion I

Rất nhiều artist tin rằng nhiều người nghe chú ý đến flow đầu tiên, một cách vô thức, họ không biết là mình chủ ý làm điều đó. Nhưng nếu Flow không thu hút hấp dẫn, họ sẽ bỏ qua những điều hay trong lyrics. Nếu bạn không biết flow hay, nó còn có thể làm cho người ta nghĩ rằng bạn không biết rap.

Tôi biết nhiều người chẳng quan tâm bạn rap về cái gì (vợ bạn). Họ chỉ muốn nghe một flow thật điên cuồng.
Big Pooh, Little Brother

Tôi là một người nghiện flow, nếu không có Flow đúng thì nội dung chủ đề cũng chẳng quan trọng. Quan trọng nhất là có style, cách mà bạn truyền đạt đến người ta. Nếu người ta không feel được những gì bạn muốn nói, thì những gì bạn nói cũng chỉ đem vứt.
Havoc, Mobb Deep

Tôi nghe nhạc của nhiều người, thậm chí là những người có hợp đồng thu âm đàng hoàng và tôi cảm thấy họ rap như cứt. Tôi không thèm nói về khía cạnh lyrics, đơn giản chỉ là nghe cái bài đó như cứt. Họ có thể nói ra những thứ thật đến kinh hoàng nhưng nhớ lại thời điểm tôi từng lớn lên thì điều đó chẳng thấm vào đâu nếu không có Flow hay. Tôi đầu tư rất nhiều vào Flow.
Vinnie Paz

Một Flow vững thường là nhân tố chính làm bài hát nổi – Rah Digga còn nói – nội dung của bạn có thể là *Bé Lên Ba Bé Đi Mẫu Giáo, nhưng với một flow hay bài đó sẽ thành Hit.

Bài "Money, Cash, Hoes" của Jay-Z thực chất chỉ là anh ta gieo vần về việc chơi gái chứ chẳng có nhiều ý nghĩa sâu xa gì. Nhưng thứ nhảy vào tai bạn là cái Flow – cái style, cái cách anh ta làm chủ con beat khiến tôi thực sự thích bài đó.
Royce Da 5'9"

Nhiều Mc có style Flow rất riêng, rất khác biệt. Eminem thường dùng một Flow tương đối nhanh và dày đặc, sử dụng nhiều từ ngữ và cách gieo vần phức tạp. Trong khi Snoop Dogg có flow rải rác, lưa thưa hơn với nhiều chỗ ngắt nghỉ để tô điểm lên cách delivery riêng biệt và chất giọng của anh ta. Nhiều Artist gợi ý bạn nên sử dụng nhiều dạng Flow khác nhau để làm bản thân nổi bật giữa cộng đồng MC.

Tôi nghĩ để trở thành một trong những MC giỏi nhất, bạn phải có một Flow điên cuồng. Có những rapper rap y hệt nhau, chỉ dùng một flow trong tất cả các track. Có những rapper mỗi track có một flow khác nhau, Như OutKast, bạn không bao giờ có thể đoán được track tiếp theo họ sẽ phù phép gì với flow của họ. Lil Wayne cũng theo một style là mỗi track chuyển 1 flow.
Fredro Starr, Onyx

Tôi không bao giờ chỉ dùng mỗi một Flow.
Kool G

Theo đà phát triển của hiphop thì Flow cũng trở nên ngày càng phức tạp hơn. Flow của những track hiphop thời xưa nghe giản đơn hơn, so sánh với những kĩ thuật tiên tiến mà những Artist ngày nay sử dụng. Điều này có nghĩa là để rèn luyện được cho mình một Flow cơ bản ngày nay đòi hỏi rất nhiều kĩ năng.

Tôi nghĩ kì vọng của người nghe cho một MC dope đã thay đổi theo năm tháng. Trước đây rapper chỉ sử dụng những line cực kì đơn giản, khi Eminem tung ra những verse phức tạp ngoài sức tưởng tượng thì người ta bắt đầu trông chờ điều tương tự đến từ những rapper khác.
Esoteric

Sơ đồ Flow
Cách dễ nhất để hiểu flow hoạt động như thế nào là qua nghiên cứu sơ đồ flow với lyrics được phân bảng xếp hàng, căn dòng với nhịp nhạc. Sơ đồ Flow có thể coi tương tự với vẽ khuông trong thanh nhạc truyền thống. Sơ đồ flow được giới thiệu để minh họa trong quyển sách này được tạo ra dựa trên cách rất nhiều artists nghĩ ra flow của mình, nhưng bạn có thể dựa trên tự tạo 1 phiên bản cá nhân.

Nhiều khi viết lyrics ra giấy sẽ nhắc nhở bạn chỗ nào để ngắt, nghỉ, chỗ nào để thở. Nhiều khi viết ra giấy làm flow dễ diễn đạt hơn.
Spider Loc

Khi tôi viết, nếu tôi muốn nhấn mạnh nhữ nào, tôi có thể gạch chân nó. Nếu tôi muốn đọc qua từ nào, tôi viết từ đó bé lại.
Helly

Tôi tạo ra kĩ thuật viết của riêng mình, những dấu sao dấu phẩy và mấy cái đại loại thế để biệu hiện cách ngắt nghỉ và nhấn mạnh.
Vinnie Paz

Tôi có hệ thống kí tự của riêng mình – Rất nhiều người có theo những gì tôi biết. Lúc đầu tôi cứ tưởng là mình điên, nhưng khi thấy tận mắt các rapper khác viết nhạc thì ai cũng có bảng kí tự, kí hiệu của riêng mình thôi. Tôi có một hệ thống kí tự bao gầm 10 dấu để nhắc nhở mình cần phải flow như thế nào khi thu.
Aesop Rock

Một vài Artist lưu ý rằng những kí tự của flow cũng gần giống với những khóa, nốt.

Nhạc lí giúp một phần khá lớn, tôi viết nhịp flow ra giấy. Dù chỉ là những gạch chéo để thể hiện beat, cũng đủ cho tôi hình dung ra cách đi flow.
Del the Funky Homosapien

Sơ đồ Flow cũng sử dụng một hệ thống kí hiệu để cho thấy cách Flow hoạt động. Sau đây là những dòng trong track "Drop" của The Pharcyde, viết dưới dạng thông thường:

Let me freak the funk, obsolete is the punk that talks
(Để tao hù những thằng nhat gan, lỗi thời vô dụng bọn)
more junk than Sanford sells, I jet propel at a
(nói nhiều rác hơn cả bãi Sanford, còn tao phản lực với tốc độ)
rate that complicate their mental state as I invade their
(làm rối loạn tâm thần chúng nó, khi tao xâm lăng)
masquerade. They couln't fade with a clipper...
(vào chính trò lừa bịp của chúng nó, mồm l thì sao trốn)

Sau đây là 4 câu lyrics trên, nhưng được trình bày trong sơ đồ Flow:

Số 1, 2, 3, 4 hàng ngang trên đầu sơ đồ tượng trưng cho beat, và mỗi dòng của sơ đồ là một bar. Một bar đơn giản là một đơn vị đo đạc trong hầu hết các track hiphop, 1 bar = 4 beat (1 verse cơ bản là 16 bars)
Như vậy là ở sơ đồ trên ta có 4 bar, mỗi bar có 4 beat.

Cách dễ nhất để xem lyrics căn nhịp với beat và bar như thế nào là nghe bài hát đó tận tai:

Trong line đầu tiên, bạn có thể đọc "let...funk...lete...punk..." theo lyrics và thấy rằng nó giống như đếm "một...hai...ba...bốn" theo nhịp. Điều đó có nghĩa là những từ đó là nơi beat rơi vào, nhấn vào:

Bar đầu tiên là "Let me freak the funk, obsolete is the punk that talks" bar thứ 2 là "more junk than Sanford sells, I jet propel at a..." dù trong văn nói thì đây là 1 câu.
Nhiều rapper viết flow bằng cách Đếm Bar, sử dụng "một line đại diện cho 1 bar" là cách đếm phổ biến nhất. Như Crooked nói "Tôi thường lấy bút nhớ màu vàng và vạch, mỗi bar là một line, một ver có 16 line là đủ 16 bar".

Như vậy dù bạn chưa viết hết câu, những đếm đủ 1, 2, 3, 4 đã hết bar thì xuống dòng viết tiếp (xuống dòng là một cách trình bày để dễ hiểu, dễ nhớ và đơn giản nhất). Nhiều rapper viết không xuống dòng nhưng họ vấn đếm bar. Biết đếm bar chính là cá trọng tâm để biết rap.

Beat là mạch...Không có beat thì nhạc không sống như không có mạch thì người sẽ chết – nhất thiết phải bám beat.

Tech N9ne

Tôi yêu thích nhịp điệu. Tôi nghĩ rằng cho đến khi tôi còn biết vỗ tay theo nhịp thì tôi sẽ còn biết cách gieo vần.

Brother J

Rất tệ nếu như một Mc không biết đếm bar cho đúng – họ không biết lúc nào để vào track. Tôi đã từng làm việc với những người như thế và tôi thường nói "yo, in on 1", họ không hiểu và lỡ luôn nhịp.

Thes One

Lời khuyên tôi muốn dành cho những người muốn làm MC hay là phải biết đếm bar. Khi bạn biết đếm bar, bạn có thể tính trước mình muốn đặt punch lines ở đâu. Nếu không biết đếm bar thì punch lines sẽ tung tóe vung vãi khắp nơi.

Twista

May mắn rằng đếm bar là một kĩ dễ có thể học được.

Tôi nghĩ không phải ai vừa bắt đầu cũng hiểu được cách đếm, tính giờ, căn nhịp và không phải ai cũng biết đếm bar. Đó là cả một quá trình học hỏi, làm quen. Và một số người không bao giờ học được cách căn nhịp, nhạc họ làm ra rất dở – họ không nhận ra rằng họ chưa làm chủ được cả kĩ năng đếm bar.

Cage

Âm tiết, âm vần, trọng vân

Lyrics được chia ra thành âm tiết – đơn vị đo đơn của âm thanh. Bằng cách chia lyrics thành từng âm tiết hơn là chia thành từng từ, từng câu, chúng ta có thể hiểu flow một cách rõ rệt và triệt để hơn.

Sử dụng ví dụ track ở trên, một sô từ ngắn chỉ có một âm – ví dụ "let", "me", và "freak" – là những từ một âm tiết. Những từ dài hơn có nhiều âm hơn thì được tách ra thành nhiều âm tiết, như từ "obsolete" bao gồm ba âm "ob-", "-so-" và "-lete", mỗi từ sẽ là 1 âm tiết.
Giờ chúng ta nhìn vào line thứ hai, có thể thấy được nó được cấu tạo như sau:

12 âm tiết: more, junk, than, San, -ford, sells, I, jet, pro-, pel, at và a

Trọng âm là cách nhấn vào một âm tiết nhất định. Cách nhấn trọng âm là đọc từ đó to hơn và/hoặc lâu hơn, làm từ đó dễ nhận biết hơn. Trong ngôn ngữ nói hàng ngày chúng ta có cách nhấn trọng âm tự nhiên, nhưng tùy vào giọng nói và cá nhân mỗi người khác nhau. Nếu là ngôn ngữ nói bình thường sẽ nhấn là:
obsolete is the punk that talks more junk than Sanford sells.
Nhưng trong một bài rap chúng ta phải đặt trọng âm khác cách nói để làm sao làm lyrics hòa nhịp với nhịp beat

(Nên nhớ hiphop vốn bắt nguồn là dòng nhạc nói tiếng anh nên ví dụ này sẽ dùng bản gốc để phân tích sát, bạn có thể tự nghiên cứu ví dụ tiếng việt)

Cách đặt Lyrics vào beat

Đây là một điều cực kì quan trọng: trọng âm phải được đặt cùng lúc với mỗi beat trong bar (trừ khi có một nhịp nghỉ trong beat, cái này chúng ta sẽ nhắc đến sau). Nhấn trọng âm vào mỗi beat làm lyrics có nhịp đập hợp với bài nhạc và làm bạn không bị off beat.
Trong sơ đồ flow, những trọng âm quan trọng được bôi đen. Vì chúng phải được nói cùng lúc với mỗi beat nên trong sơ đồ chúng được đặt thẳng hàng với con số biểu tượng beat:

Những âm tiết khác trong bài nhạc vẫn có thể nhấn nhưng những trọng âm được nhấn cùng lúc với beat là thứ duy nhất cần thiết để giữ bạn khỏi bị Off-Beat. Khi nhấn những trọng âm này quanh những âm tiết khác có thể nghe không khác nhau là mấy nhưng nếu so với cách nói thường ngày sẽ thấy rõ sự khác biệt.
Không nên nhấn quá đà, nghe sẽ rất buồn cười. Giữ cho lyrics hòa nhịp hoàn hảo với beat là kĩ năng quan trọng nhất của bất cứ MCs nào.

Tôi từng học rap bằng cách nghe nhạc trên radio và phân tích ra xem các trọng âm, âm tiết nào được đặt vào beat như thế nào.

B-Real (father of B-Ray, just kidding)

Nhịp ngắt nghỉ

Một nhịp nghỉ đơn giản là một quãng dừng khi không có âm tiết nào được phát âm với beat 1,2,3,4 trong một bar. Dưới đây trong sơ đồ flow, nhịp nghỉ bạn có thể nhận thấy khoảng trống của quãng dừng trước "I jet pro-"

quãng nghỉ nằm ở beat số 3 bar số 2. Đoạn này trong track sẽ có một nhịp beat đập nhưng không có âm tiết nào được đọc. Nhiều MC có cách đánh dấu ngắt nghỉ của riêng họ.

Nếu tôi nghỉ hơi dài, tôi đặt một dấu chấm ở trước từ đó

Rock, Heltah Skeltah

Tôi dùng dấu gạch chéo để đánh dấu nghỉ (/)

Thes One, People Under the Stairs

Tôi thì dùng // để đánh dấu rằng: chờ 1 beat rồi nhảy vào beat kế

Vast Aire

Tôi dùng dấu phẩy mỗi đoạn nghi?

Big Daddy Kane

Nhiều khi tôi viết hẳn chữ "stop" trong lyrics để nhắc nhở bản thân không được quên. Vì khi viết lyrics bạn có thể bị cuốn vào viết wordplay và quên đi rằng mình phải nghỉ trước khi đọc. Nếu bạn quên nghỉ nó có thể làm flow chao đảo và bắt đầu off-beat.

Kool G

Tôi có nhiều cách ngắt nghỉ khác nhau. Một trong những cách để tôi phân biệt là cứ nghỉ thì viết xuống dòng.

MURS

Những MC như Method Man và Pharoahe Monch dùng rất nhiều ngắt nghỉ để tạo cho flow của họ thêm đa dạng, trong khi những MC như Nas, Big Daddy Kane ít ngắt nghỉ hơn vì flow của họ dày và đặc các âm tiết trong từng bar. Số còn lại có nhiều cách dùng ngắt nghỉ khác nhau. Chúng ta sẽ nhìn sâu hơn về nhịp trong chap 7.

Bar chồng chéo

Hiphop lyrics thường có những bar chồng chéo. Một verse không cần thiết phải bắt đầu ở đầu bar hoặc cuối bar. Lấu track hit "Superthug" của N.O.R.E làm ví dụ:

Verse không bắt đầu ở beat 1 của bar 1, nó bắt đầu ở khoảng cuối bar 1. Như vậy anh ta nói "Ayo, we" rồi "lights" rơi vào beat 1 của bar 2 và bắt đầu bài hát.

Một ví dụ khác, "One of a Kind" của Blackalicious, ver kết thúc bằng từ "on" ở beat 1 của một bar mới thay vì kết thúc ở cuối beat 4 bar đằng trước.

Làm thế nào sử dụng sơ đồ Flow cho hiệu quả
Sơ đồ Flow giúp bạn thấy được những kĩ năng được sử dụng trong Flow rõ ràng. Bằng cách xếp những Flow phức tạp vào sơ đồ, bạn có thể thấy được cách hoạt động của chúng và làm thế nào chúng được tạo ra, và nó sẽ giúp chúng ta phân tích được kĩ thuật nhịp và vần trong các chap tiếp theo

Ví dụ một thực hành cá nhân đơn giản mà mình hay dùng để rèn luyện gọi là test flow session, mình breakdown ngắt nghỉ flow với rhyme scheme khá phức tạp của L2Ktrong bài Victory và thực hành lại:

Tôi nghĩ Sơ đồ Flow là một bước tiến quan trọng, vì ai cũng có thể spit ra một flow đơn giản nhưng không phải ai cũng gieo vần được như những MC giỏi. Nó sẽ giúp rất nhiều cho những Mc bị mắc kẹt trong những nhịp flow cũ của mình, họ có thể nhìn vào đó và nghĩ ra cách ngắt nghỉ mới để biến flow. Tôi không bao giờ nghĩ rằng rap có thể được phân tích dưới dạng Toán học một cách khoa học như vậy. Thật là vl.

Estoric

Phần lớn Mc học flow bằng cách nghe track cũng những artists khác, học tập kĩ năng và xáo trộn nhào nấu tạo ra một style cho riêng mình. Sơ đồ Flow là một công cụ hữu dụng, một cách thực hành nâng cao qua việc cung cấp một hướng dẫn kĩ năng mang tính tượng hình.

Tôi học bằng cách lắng nghe những rapper vĩ đại, vì bạn không bắt đầu đã hay – bạn bắt đầu khá rồi trở nên hay hơn và hay hơn, bạn tự dạy mình bằng cách lắng nghe người khác.

R.A the Rugged Man

Tôi nghĩ mọi rapper, mọi artist đều là một kết hợp của bản thân họ và chất của những nghệ sĩ họ ưa thích, tất cả những thứ họ thấy, học hỏi, tiếp thu; chúng đều góp phần thay đổi cái chất của họ. Kool G, Big Daddy Kane, Rakim, KRS-One và N.W.A là những người tạo nên tôi ngày nay.

Rock, Heltah Skeltah

Tôi là một trong những người mà nghe nhạc của tất cả mọi người, rồi thu thập style của mỗi người một tí cho vào bát nhào trộn thành 1 flow hôn hợp. Tôi có thể thích nghi với mọi tình huống, mọi cách gieo vần vì tôi có cái Flow Hỗn Hợp. Có khả năng tự điều chỉnh bản thân là thứ cần thiết nhất ngày nay.

Seam Price

Sơ đồ Flow còn giúp bạn nhớ Flow của chính mình

Khi tôi viết, rồi ngày sau, tuần sau, tháng sau tôi quay lại bài đó nhưng không biết phải gieo vần như thế nào trong beat thì tôi quên mất flow mà mình đã từng feel khi viết, cảm giác rất khó chịu.

Thes One

Quên flow thì bực vl, vì thế tôi phải đánh dấu flow của tôi cẩn thận, cùng một lyrics nhưng nếu sai flow sẽ nghe như cứt. Quên flow sẽ làm bài rap vứt đi so với lúc nó được feel ra.

Thêm một số ví dụ
Dưới đây là một số ví dụ giúp bạn quen với sơ đồ Flow để bạn có thể hiểu rõ hơn những kĩ thuật được nhắc đến ở các chap sau. Sẽ còn hữu dụng hơn khi vừa nghe vừa đọc lyrics trong sơ đồ, nó cho bạn thấy rõ ràng Flow được phân và đặt vào lyrics, vào beat như thế nào.

Sau đây là bài "Keys Open Doors" của Clipse. Trong sơ đồ là 4 line đầu tiên của Pusha T, ngay sau chorus:

https://youtu.be/HU-MGQksnZ4

Chú ý rằng verse không bắt đầu ở đầu bar mà bắt đầu sau 2 beat, nghỉ trên beat 3 và trong 3 line sau không dùng một đoạn ngắt nghỉ nào.

Khi vào verse 4 O.C đọc "You lack the" trước khi bar nguyên vẹn đầu tiên bắt đầu. O.C được biết đến với lyrics vần dày đặc, phức tạp và điều này thể hiện qua việc anh ta chất đầy âm tiết trong 4 bar tiếp theo và không kèm 1 nhịp ngắt nghỉ nào.

thứ 3 là tự ví dụ tiếng việt, bài thi "Khởi Động" vòng 1 DLDGVR2012

Nghe và đếm bar sẽ thấy các từ rơi như sau:
Bar 1: chiến, đầu, mic, đạn
Bar 2: cá, đường, cá, cạn
Bar 3: mắc, ai, đá, ngai
Bar 4: ghế, bệ, tượng, ngồi

Track bắt đầu bằng bar chồng chéo với 1 âm tiết/từ trước bar, từ thứ 2 rơi vào beat 1 bar mở đầu. Sau 2 bar mình có thay đổi flow bằng cách dùng ngắt nghỉ một lần sau từ tao (beat 2 bar số 3) làm đổi số lượng âm tiết và đổi flow của bar số 3 và 4.

Hết chap 4