Phần I - Bí mật thê thảm của những bộ óc nguy hiểm.

Kẻ đánh bom điên rồ.
Vào ngày 16-11-1940, những công nhân đang làm việc tại tòa nhà Consolidated Edison trên Phố Tây 64 ở khu Manhattan phát hiện thấy một quả bom ống tự tạo trên bậu cửa sổ. Gắn kèm với nó là một tờ giấy ghi: "Bọn lừa đảo ở Con Edison, cái này là dành cho chúng mày".

Vào tháng 9-1941, một quả bom thứ hai được phát hiện, ở Phố 19, chỉ cách khu trụ sở Con Edison một vài khu nhà, nằm gần Quảng trường Liên hiệp (Union Square). Nó được bọc trong một chiếc tất cũ và bỏ lại trên đường. Vài tháng sau, cảnh sát New York nhận được một lá thư hứa sẽ "đưa Con Edison ra công lý - họ sẽ phải trả giá cho những việc làm đê tiện của mình". 16 lá thư khác được gửi đi sau đó, từ năm 1941 đến 1946, tất cả được viết bằng chữ rời nhau, nhiều lá lặp lại cụm từ "những việc làm đê tiện" và tất cả được ký bằng các chữ cái đầu "F.P".

Vào tháng 3-1950, quả bom thứ ba - lớn hơn và có sức công phá mạnh hơn những quả kia - được tìm thấy tại bậc dưới của nhà ga Grand Central. Quả bom tiếp theo được bỏ lại trong một hộp điện thoại tại Thư viện công cộng New York, và đã phát nổ.

Năm 1954, kẻ đánh bom điên rồ - như tên người ta gọi hắn - đã ra tay bốn lần, một lần trong số đó ở Nhà hát Radio City, làm bị thương rất nhiều khán thính giả. Năm 1955, hắn đánh bom 6 lần. Thành phố như một vạc dầu sôi. Cảnh sát bó tay. Cuối năm 1956, trong cơn tuyệt vọng, Thanh tra Howard Finney thuộc Phòng thí nghiệm tội phạm của Sở cảnh sát thành phố New York, cùng với hai người đàn ông mặc thường phục khác, đến gặp một chuyên gia tâm thân học có tên là James Brussel.

Bác sĩ tâm thần học hay nhà tiên tri Brussel là một người theo học thuyết Freud. Ông sống ở Phố 20, khu West Village, và có thói quen hút thuốc bằng tẩu. Vào thời kỳ đầu trong sự nghiệp của ông, ông đã làm công tác phản gián cho FBI. Ông đã viết nhiều sách, trong đó có cuốn "Instant Shrink: How to Become an Expert Psychiatrist in Ten Easy Lessons" (tạm dịch: "Rút gọn lại: Cách trở thành một bác sĩ tâm thần sau mười bài học đơn giản"). Finney đặt một chồng tài liệu lên bàn của Brussel: ảnh những quả bom không phát nổ, cảnh tàn phá, bản photo những lá thư được viết ngay ngắn của F.P.

Sau này, Brussel viết trong hồi ký mang tên Sổ ghi chép của một chuyên gia tâm thần tội phạm rằng: "Tôi không quên cái nhìn trong mắt hai người cảnh sát mặc thường phục. Tôi đã nhìn thấy kiểu nhìn đó trước đây, những người có lối tư duy cũ, tin chắc rằng công việc nghiên cứu bệnh học tâm thần mới mẻ này là hoàn toàn vô nghĩa".
James Brussel

Ông bắt đầu đọc lướt qua tài liệu vụ án. Trong 16 năm, F.P. luôn bị ám ảnh rằng Con Edison đã làm một việc gì đó bất công ghê gớm đối với hắn. Rõ ràng là hắn bị hoang tưởng lâm sàng. Nhưng chứng hoang tưởng phải mất một thời gian mới phát triển. F.P. đã bắt đầu tiến hành đánh bom từ năm 1940, điều đó cho thấy giờ đây hắn đã là một người trung tuổi. Brussel soi kỹ cách viết chữ chính xác trong các lá thư gửi cảnh sát của F.P. Đây là một người đàn ông có tính ngăn nắp và thận trọng. Sổ ghi công việc của hắn là một dẫn chứng rõ rệt. Hơn nữa, thứ ngôn ngữ được dùng cho thấy hắn là người có một trình độ học vấn nhất định. Nhưng vẫn có một cái gì đó gò bó, không tự nhiên trong cách chọn từ và lối diễn đạt. Cụm từ Con Edison thường được thêm từ "the" vào đằng trước (thành "the Con Edison"). F.P. dường như là người sinh ra ở nước ngoài.

Brussel quan sát kỹ hơn các mẫu tự, và phát hiện thấy tất cả các mẫu tự đều là những chữ cái rời nhau hoàn chỉnh, ngoại trừ những chữ "W". Chúng bị biến dạng, trông giống như hai chữ "U". Dưới mắt Brussel, các chữ "W" đó trông giống như một cặp vú. Ông nhìn sang các bản miêu tả hiện trường tội phạm. Khi F.P. gắn bom của mình trong các rạp hát, hắn thường dùng một con dao rạch ở gầm ghế và nhét chất nổ vào trong vải bọc ghế. Chẳng phải đó giống với một hành động tượng trưng cho việc đưa "của quý" vào bên trong cơ thể người phụ nữ, hay thiến một người đàn ông - hoặc có thể là cả hai - hay sao?. Hắn chưa lập gia đình, là một kẻ cô độc, sống với hình bóng của người mẹ. Brussel đã có thêm một bước tiến nữa. F.P. là một người thuộc hệ chủng Xlavơ. Cũng giống như việc sử dụng hình thức bóp cổ cho ta thấy đó là một người có nguồn gốc Địa Trung Hải, việc dùng kết hợp bom và dao cho thấy hắn là người Đông Âu. Một vài trong số các lá thư đã được gửi qua đường bưu điện từ Hạt Westchester, nhưng F.P. chắc chắn sẽ không gửi thư từ thành phố nơi hắn sinh sống. Tuy nhiên, một số thành phố ở phía đông nam bang Connecticut có số dân gốc Xlavơ khá đông đảo. Và chẳng phải nếu đi từ Connecticut thì bạn phải qua Westchester mới đến được New York hay sao?

Brussel đợi thêm một lát, rồi sau đó, trong một không gian đầy màu sắc tâm linh, huyễn hoặc đối với các nhà xác định hồ sơ tội phạm, Brussel đưa ra một lời dự đoán. Ông nhắm mắt lại vì không muốn nhìn thấy thái độ của những sĩ quan cảnh sát.

Brussel hình dung về Kẻ đánh bom: ngăn nắp đến hoàn hảo, hợp lý đến tuyệt đối. Tránh né nhưng lối ăn mặc mới, khiến thói quen lâu ngày biến hắn thành một người bảo thủ. Ông hình dung về hắn rất rõ - rõ hơn nhiều so với những gì mà các bằng chứng thực tế xác nhận. Brussel nói "Tôi biết tôi đang để cho trí tưởng tượng của mình thắng thế trong con người tôi. Nhưng tôi không thể làm khác được"

"Thêm nữa", Brussel nói trong lúc mắt nhắm nghiền "Khi các anh bắt hắn - và tôi chẳng nghi ngờ gì về việc các anh sẽ làm việc đó - hắn sẽ mặc một chiếc áo có đai vắt chéo".
"Ôi, Chúa ơi!", một trong số các sĩ quan khẽ thốt lên.
"Và nó sẽ có khuy cài", tôi nói. Tôi mở mắt. Finney và người của anh ta nhìn nhau.
"Một chiếc áo có đai vắt chéo", vị Thanh tra nói.
"Đúng vậy".
"Có khuy cài"
"Đúng vậy".
Anh ta gật đầu. Rồi không nói thêm lời nào nữa, họ rời đi.

Một tháng sau, George Metesky bị cảnh sát bắt do có liên quan đến các vụ đánh bom ở Thành phố New York. Tên hắn được đổi sang từ cái tên Milauskas. Hắn sống ở Waterbury, bang Connecticut, cùng với hai người chị gái. Hắn chưa lập gia đình, lúc nào cũng gọn gàng, ngăn nắp. Hắn thường xuyên dự lễ Mét (Mass). Hắn được tuyển dụng làm việc cho Con Edison từ năm 1929 đến 1931, và cho rằng mình bị chấn thương trong khi làm việc. Khi mở cửa cho các nhân viên cảnh sát, hắn nói: "Tôi biết tại sao các người lại ở đây. Các người nghĩ tôi chính là Kẻ đánh bom điên rồ". Lúc đó là nửa đêm, và hắn đang bận pijama. Cảnh sát yêu cầu hắn thay quần áo. Khi quay ra, tóc hắn được chải vuốt ngược ra phía sau và giày hắn vừa được đánh bóng. Hắn cũng mặc một chiếc áo có đai vắt chéo - có khuy cài.

Tên giết người hàng loạt
Trong cuốn sách mới mang tên Suy nghĩ trong đầu của BTK ("Inside the Mind of BTK" ) chuyên gia lập hồ sơ tội phạm xuất chúng của FBI là John Douglas đã kể câu chuyện về tên giết người hàng loạt ngang nhiên hoạt động ở các đường phố của thành phố Wichita, bang Kansas, vào thập niên 70 và 80 của thế kỷ XX. Douglas là hình mẫu để xây dựng nhân vật Thám tử Jack Crawford trong bộ phim "The Silence of the Lambs" ("Sự im lặng của bầy cừu"). Ông là học trò của một người đi tiên phong trong lĩnh vực lập hồ sơ tội phạm của FBI, Howard Teten, người đã giúp thành lập Ban khoa học hành vi của FBI tại Quantico vào năm 1972. Với Douglas, Brussel là cha đẻ của lĩnh vực lập hồ sơ tội phạm, và, về cả văn phong lẫn lôgíc, cuốn "Inside the Mind of BTK" dựa vào cuốn "Casebook of a Crime Psychiatrist" ("Sổ tay của một chuyên gia tâm lý học tội phạm") ở mọi góc độ.

Cách thức suy nghĩ trong đầu BTK: Trói - Tra tấn - Giết

"BTK" là tên viết tắt của ba chữ "Bind, Torture, Kill" ("Trói, Tra tấn, Giết") - ba từ mà kẻ sát nhân thường dùng để gán cho bản thân hắn trong những lá thư khiêu khích gửi cho cảnh sát Wichita. Hắn đã ra tay lần đầu tiên vào tháng Giêng 1974 khi sát hại một người đàn ông 38 tuổi tên là Joseph Otero trong nhà, cùng với vợ, con trai và cả cô con gái 11 tuổi của ông. Xác cô bé khi phát hiện bị treo trên ống nước dưới tầng hầm và chân có dính tinh dịch.

Tháng Tư năm sau, hắn lại dùng dao đâm chết một phụ nữ 24 tuổi. Vào tháng Ba 1977, hắn đã trói và siết cổ một phụ nữ trẻ khác, và trong vài năm sau đó hắn đã gây ra ít nhất bốn vụ giết người nữa. Thành phố Wichita như trong cơn hoảng loạn. Cảnh sát chẳng làm được gì. Năm 1984, trong cơn tuyệt vọng, hai thám tử cảnh sát từ Wichita lên đường đến Quantico.

Douglas viết lại rằng cuộc gặp gỡ này được bố trí tại một phòng họp ở tầng một trong tòa nhà Khoa học pháp lý của FBI. Vào thời điểm đó ông đã gắn bó với sự nghiệp tại Ban khoa học hành vi được gần một thập kỷ. Điều tra 150 vụ việc mỗi năm, ông liên tục có mặt trên đường, nhưng BTK không bao giờ xa rời khỏi đầu óc ông. Ông viết: "Một vài đêm tôi nằm thao thức và tự hỏi mình 'Cái thằng cha BTK quái quỷ này là ai vậy?'. Điều gì khiến hắn hành động như vậy?

Hồ sơ tội phạm - tiên đoán tương lai
Roy Hazelwood ngồi ngay cạnh Douglas. Hazelwood là một người gầy gò đốt thuốc liên tục. Ông là chuyên gia về tội phạm tình dục, và là tác giả của những cuốn sách đang được ưa chuộng: Những giấc mơ ám muội, và Điều tội lỗi con người thường làm. Ngồi cạnh Hazelwood là một cựu phi công tên là Ron Walker. Douglas viết rằng Walker là một nhà nghiên cứu "vô cùng sắc sảo" và "mau lẹ khác thường". Ba người của FBI và hai thám tử ngồi quanh một chiếc bàn gỗ sồi rộng. Douglas viết: "Mục tiêu cuộc họp bàn của chúng tôi là dựa vào phép phân tích hình học được phát triển bởi người đồng sự - Robert Ressler - tác giả cuốn sách nổi tiếng dựa trên vụ án có thật là Bất kỳ ai chiến đấu với những con quái vật và Tôi đã sống trong con quái vật - để vẽ lên một bức chân dung của kẻ sát nhân - xem tên BTK này là loại người gì, hắn làm gì và làm ở đâu, và hắn trông giống như thế nào - và chính trong hoàn cảnh đó cuốn Bên trong cái đầu của BTK bắt đầu được manh nha.

Chúng ta giờ đây đã quá quen với những câu chuyện tội phạm được kể theo cách của một nhà lập hồ sơ tội phạm đến mức không để ý đến tính chất táo bạo của thể loại này. Một câu chuyện trinh thám truyền thống thường bắt đầu bằng xác chết và tập trung vào cuộc truy tìm thủ thạm của nhà thám tử. Nhân vật chính bị truy lùng. Một mẻ lưới được quăng ra, được trải rộng để bao phủ lên một số lượng vô cùng lớn các đối tượng tình nghi: người quản gia, người tình bị ruồng bỏ, đứa cháu trai bị mắng mỏ, gã người châu Âu lúc ẩn lúc hiện. Đó là một cuốn truyện trinh thám. Nhưng trong thể loại xác lập hồ sơ tội phạm, tấm lưới được thu hẹp lại. Bối cảnh phạm tội không hướng chúng ta đi theo cuộc truy lùng kẻ giết người. Nó xác định kẻ giết người giúp chúng ta. Người lập hồ sơ sàng lọc qua các tư liệu vụ án, nhìn vào khoảng chênh giữa các chứng cớ, và biết được vấn đề.

Brussel viết: "Nói chung, một chuyên gia tâm thần học có thể nghiên cứu một người và đưa ra một số dự đoán duy lý về những gì người đó có thể làm trong tương lai -- anh ta sẽ phản ứng ra sao với một tác nhân kích thích nào đó, hắn sẽ xử sự như thế nào trong một tình huống cụ thể nào đó. Những gì tôi đã làm là đảo ngược lại các điều kiện tiên đoán. Bằng cách nghiên cứu những việc làm của một người, tôi suy ra được anh ta có thể là người như thế nào". Tìm kiếm một người gốc Xlavơ trung niên, mặc áo có đai vắt chéo. Những câu chuyện về lập hồ sơ tội phạm không phải là truyện trinh thám (Whodunit); chúng là truyện hồ sơ vụ án (Hedunit).

Trong thể loại truyện hồ sơ vụ án, người xác lập hồ sơ không bắt tội phạm. Việc đó dành cho cơ quan thi hành luật địa phương. Ông ta thường tiến hành gặp gỡ. Thường thì ông ta không viết ra giấy những dự đoán của mình. Việc ghi chép lại tùy thuộc vào các sĩ quan cảnh sát. Ông ta không cảm thấy cần thiết phải nhúng tay vào việc điều tra sau đó, hay thậm chí là biện minh cho những dự đoán của mình. Douglas kể với chúng tôi rằng có lần ông lái xe đến một đồn cảnh sát địa phương và ngỏ ý muốn giúp đỡ trong vụ án về một bà già bị đánh đập dã man và hãm hiếp. Các thám tử đang điều tra vụ này là những cảnh sát chính quy, và Douglas là người của FBI, vậy nên bạn có thể tưởng tượng ra cảnh ông ấy ngồi thượng lên mặt bàn, còn những người khác kéo ghế ngồi quanh ông ấy.

Douglas bắt đầu nói: " 'Được rồi', tôi nói với các thám tử... 'Đây là điều tôi nghĩ'. Đó là một thằng nhóc học trung học khoảng 16-17 tuổi... Trông hắn sẽ có dáng vẻ lôi thôi, hắn sẽ có mái tóc bẩn thỉu, nói chung là bù xù". Ông nói tiếp: một kẻ cô đơn, một kiểu tính khí thất thường, không có bạn gái, rất hay cáu giận. Hắn đến nhà bà già. Hắn biết bà ấy ở một mình. Có thể hắn đã từng phụ giúp những việc vặt cho bà ấy trước đây. Douglas tiếp tục:
Tôi ngừng phần kể chuyện của mình và nói với họ có người nào đó giống với miêu tả này ở ngoài kia. Nếu họ có thể tìm thấy hắn, thì tức họ đã bắt được kẻ phạm tội.
Các thám tử nhìn nhau. Một người nào đó mỉm cười. "Ông đang lên đồng hả ông Douglas?".
Tôi nói: "Không, nhưng công việc của tôi có lẽ sẽ dễ dàng hơn rất nhiều nếu tôi là người lên đồng thật".
"Bởi vì chúng tôi đã có một người lên đồng, bà Beverly Newton, ở đây khoản hai tuần trước, và bà ấy cũng đã nói giống hệt ông".

Bạn có thể nghĩ rằng Douglas sẽ vênh mặt trước sự so sánh đó. Rốt cuộc thì ông ấy là một đặc vụ của FBI, người đã nghiên cứu cùng với Teten, và Teten đã nghiên cứu cùng với Brussel. Ông ấy là một chuyên gia hồ sơ tội phạm xuất sắc nhất, là một phần của cái nhóm đã khôi phục danh tiếng của FBI trong lĩnh vực đấu tranh chống tội phạm, là nguồn cảm hứng cho vô số bộ phim, chương trình truyền hình và những tiểu thuyết giật gân rất được ưa chuộng, và đã dùng các công cụ hiện đại của tâm lý học để phân tích tính tàn ác trong suy nghĩ của bọn tội phạm - và một số cảnh sát đang gọi ông là ông đồng. Nhưng Douglas không lấy làm khó chịu. Thay vào đó, ông bắt đầu suy tưởng về những căn nguyên không thể nói ra được dẫn đến khả năng thấu hiểu của mình, tại điểm nào thì nảy sinh câu hỏi về việc chính xác cái nghệ thuật huyền bí mang tên xác lập hồ sơ này là gì, và liệu có thể tin cậy được vào nó hay không.

Douglas viết: Điều tôi đang cố làm với một vụ án là nhồi vào tất cả những bằng chứng mà tôi phải xem xét... và sau đó đặt tâm lý và tình cảm của mình vào địa vị của kẻ phạm tội. Tôi cố gắng nghĩ như hắn nghĩ. Chính xác điều này xảy ra thế nào thì tôi cũng không chắc lắm, có lẽ cũng chẳng hơn gì việc những người viết tiểu tuyết như Tom Harris, người đã tham khảo ý kiến của tôi trong nhiều năm nay, có thể nói chính xác về cách mà các nhân vật của họ đi vào cuộc sống. Nếu có một yếu tố tâm linh học nào ở đây, thì tôi cũng chẳng cần tìm cách thoát khỏi nó.