Câu 13
Đánh giá những ưu, nhược điểm của cơ chế kinh tế tập trung, bao cấp
thời kỳ trước đổi mới của ĐCSVN ?
Cơ chế kế hoạch hoá tập trung quan liêu, bao cấp:
- Đặc điểm:
+ Thứ nhất, nhà nước quản lý nền kinh tế chủ yếu bằng mệnh lệnh hành chính
dựa trên hệ thống chỉ tiêu pháp lệnh chi tiết từ trên xuống dưới.
+ Thứ hai, các cơ quan hành chính can thiệp quá sâu vào hoạt động sản xuất,
kinh doanh của các doanh nghiệp, nhưng lại không chịu trách nhiệm gì về vật
chất và pháp lý đối với những quyết định của mình .
+ Thứ ba, quan hệ hàng hóa – tiền tệ bị coi nhẹ, chỉ là hình thức, quan hệ hiện
vật là chủ yếu, Nhà nước quản lý thông qua chế độ cấp phát – giao nộp.
+ Thứ tư, bộ máy quản lý cồng kềnh, nhiều trung gian vừa kém năng động vừa
sinh ra đội ngũ quản lý kém năng lực, phong cách cửa quyền, quan liêu.
- Hình thức:
+ Bao cấp qua giá: nhà nước quyết định giá trị tài sản, thiết bị, vật tư, hàng hóa
thấp hơn giá trị thực nhiều lần so với giá thị trường. Do đó, hạch toán kinh tế chỉ
là hình thức.
+ Bao cấp qua chế độ tem phiếu: nhà nước quy định chế độ phân phối và vật
phẩm tiêu dùng cho cán bộ, công nhân viên theo đ ịnh mức qua hình thức tem
phiếu => thủ tiêu động lực kích thích người lao động và phá vỡ nguyên tắc phân
phối lao động.
+ Bao cấp theo chế độ cấp phát vốn của ngân sách, nhưng không có chế tài ràng
buộc trách nhiệm vật chất đối với các đơn vị được cấp vốn. Điều đó vừa làm
tăng gánh nặng đối với ngân sách, vừa làm cho sử dụng vốn kém hiệ u quả, nảy
sinh cơ chế “Xin – Cho”
- Ưu điểm:
Trong thời kỳ kinh tế còn tăng trưởng chủ yếu theo chiều rộng thì cơ chế này
có tác dụng nhất định, nó cho phép tập trung tối đa các nguồn lực kinh tế vào
các mục tiêu chủ yếu trong từng giai đoạn và điều kiện cụ thể, đặc biệt trong quá
trình công nghiệp hóa theo hướng ưu tiên phát công nghiệp nặng.
- Nhược điểm:
Thủ tiêu cạnh tranh, kìm hãm tiến bộ khoa học – công nghệ, triệt tiêu động lực
kinh tế đối với người lao động, không kích thích tính năng động, sáng tạo của
các đơn vị sản xuất kinh doanh.
Nền kinh tế rơi vào tình trạng trì trệ, khủng hoảng.