Trong nền văn học Việt Nam không biết từ bao giờ đề tài tình bạn đã trở thành nguồn cảm hứng bất tận cho biết bao thế hệ thi sĩ. Đã có rất nhiều những bài văn hay viết về tình bạn và tác giả Nguyễn Khuyến là một cây bút xuất sắc ở đề tài này. Bạn đến chơi nhà của Nguyễn Khuyến đã để lại ấn tượng sâu sắc trong lòng bạn đọc bằng những trang thơ mang đậm màu sắc bình dị, dẫn dã.
   Nguyễn Khuyến (1835-1909). Ông sinh ra trong gia đình nhà Nho nghèo có truyền thống khoa bảng. Hồi nhỏ vì nhà nghèo nên ông phải đi biên trải kiếm sống dù thế nhưng ông vẫn chăm chỉ học giỏi nên đỗ đàn cả ba kì thi Hương thi Hậu thi Đình vì thế có tên gọi là Tam Nguyên Yên Đổ. Ông làm quan 10 năm sau khi thực dân Pháp xâm lược nước ta ông cáo quan về quê ở ẩn. Bài thơ được viết trong thời gian ông ở ẩn
   Mở đầu bài thơ là câu nói giản dị như chính lời chào của hai người bạn thân sau nhiều năm xa cách
     'Đã bấy lâu nay bác tới nhà'
   Cụm từ 'đã bấy lâu nay' đã diễn tả được khoảng thời gian xa cách của hai người. Vì vậy nên khi thấy bạn đến chơi nhà Nguyễn khuyến đã reo nên vui mừng, tuổi già là khoảng thòi gian mà con người cẩm thấy cô đơn nhất, cần người bầu bạn nhất. Đặc biệt là hoàn cảnh xảy tác giả lúc này là cáo quan rời xa triều đình xa hoa, sầm uất về sống nơi làng quê nên ông càng cần có bạn, càng mong bạn và cách xưng gô 'bác' gần gũi cho ta thấy tình bạn gắn bó keo sơn giữa hai người.
   'Trẻ thời đi vắng, chợ thời xa
    Ao sâu nước cả khôn chài cá
    Vườn rộng rào thưa khó đuổi gà
    Cải chửa ra cây, cà mới nụ
    Bầu vừa rụng rốn, mướp đươm hoa
    Đầu trò tiếp khách trầu không có'
   Trong câu thơi ta vó thể thấy hình ảnh nhà thơ chỉ có một mình ở nhà những người trẻ tuổi đều đi vắng. Ông đã thanh minh với bạn là cá có nhiều nhưng ao sâu khó bắt gà không thiếu nhưng vườn rộng rào thưa khó đổi bắt cây trái trong vườn còn non được thể hiện qua từng câu chữ như cải chửa ra cây, cà mới có nụ, mướp mới có hoa, bầu còn bé. Với biện pháp tu từ liệt kê tác giả đã nhấn mạnh rằng tất cả mọi thứ đều đang ở độ đang dở chưa dùng được vì thế không thể có nổi một mâm cơm thịnh soạn để tiếp bạn, với nhịp thơ 4/3 cùng các từ phủ định tác giả đã tạo ra một hoàn cảnh éo le về cuộc sống thiếu thốn của quê nhà. Đỉnh điểm của hoàn cảnh éo le là ở câu:
'Đầu trò tiếp khách trầu không       có'
   Theo quanh niệm dân gian 'miếng trầu là đầu câu truyện', khi khách tới nhà chủ nhà thường mời nước, mời trầu để thể hiện tâm ý tróng đó miếng trầu được coi là phép lịch sự tối thiểu khi khách đến chơi nhà vậy mà Nguyễn Khuyến cũng không có, qua đó ta có thể thấy được thái độ ngượng ngùng của nhà thơ khi không có gì để tiếp bạn
   Bài thơ được khép lại bằng câu
    'Bạn đến chơi đây ta với ta'
   Cụng từ 'ta với ta' có nghĩa là tôi với bác, là một tấm lòng với một tấm lòng, mồi người tri kỉ với một người tri kỉ. Chẳng có mâm cao cỗ đầy, chẳng gà, chẳng cá, chẳng trầu, chẳng rau mà chỉ có tấm lòng với tấm lòng, vật chất trở thành thứ không quan trọng mà chỉ có thình bạn của hai người .
   Bài thơ thộc thể thất ngôn bát cú đường luật nhưng lại không theo kết cấu thông thường đề, thực, luận, kết. Bài thơ vừa mang phong cách riêng của thơ Nguyễn Khuyến vừa mang kết tinh nghệ thuật của thơ nôm đường luật. Ngôn ngữ thơ trong sáng, giản dị như mời ăn tiếng nói hàng ngày với nghệ thuật liệt kê, sử dụng các từ phủ định tác giả đã vẽ nên bức tranh thiên nhiên và cuộc sống làng quê Bắc Bộ, qua đó ta có thể thấy tình bạn gắn bó keo sơn giữa hai người.
   Bài thơ 'bạn đến chơi nhà' của Nguyễn Khuyến đã khắc họa ra một tình bạn trong cuộc sống gắn bó luôn là thú quý giá nhất, vượi qua mọi giá trị vật chất tầm thường Với cách sử dụng từ ngữ nghệ thuật độc đáo bình dị tác giả đã vẽ lên bức tranh thiên nhiên và cuộc sống nơi làng quê Bắc Bộ. Đọc những trang thơ đầy cảm xúc đấy, ta lại càng thêm quý trọng tài năng của Nguyễn Khuyến một cây bút xuất sắc trong nền văn học, góp phần làm nên diện mạo văn học Việt Nam phong phú, đa dạng và vô cùng sâu sắc.