QUYỂN THỨ NHẤT

Thật vui sướng biết bao khi tôi đã đi rồi! Bạn quýơi, có nghĩa chi đâu trái tim của con người! Phải từgiã bạn ra đi, từ giã người tôi yêu thương vô hạn,từ giã người tôi không thể tách rời, thế mà lòng tôilại sướng vui! Tôi biết bạn sẽ lượng thứ cho tôi.Nhưng còn những mối giao du khác của tôi thì phải chăngđịnh mệnh đã cố tình run rủi, khiến cho một trái timnhư trái tim tôi phải lo âu sợ hãi? Tội nghiệp Leonorequá chừng! Vậy mà tôi đâu có tội tình gì. Đâu phảilỗi của tôi, khi vẻ quyến rũ tinh anh của cô chị làmlòng tôi khuây khỏa thì trong trái tim đáng thương ấylại bùng lên ngọn lửa si mê! Thế nhưng - đã chắc đâutôi hoàn toàn vô tội? Chẳng phải tôi đã nuôi dưỡngnhững tình cảm của nàng đó sao? Chẳng phải chính tôiđã hoan hỉ trước những biểu hiện rất chân thật, rấthồn nhiên của nàng đó sao? Và những biểu hiện ấy, cógì đáng cười đâu - thế mà chúng ta vẫn bật cười.Chẳng phải tôi đã... ôi, con người, con người là gìmà lại đám than thân trách phận! Bạn mến thương ơi,xin hứa với bạn từ nay tôi sẽ cố sửa mình, tôi khôngmuốn lòng tôi day dứt mãi vì một chút rủi ro mà sốphận đã an bài cho chúng ta, như tôi vẫn thường làm,tôi muốn tận hưởng khoảnh khắc Hiện tại, còn Quákhứ thì mặc lòng để cho nó qua đi. Vâng, đúng rồi,bạn có lý đấy, bạn tốt nhất của tôi ạ: những nỗithống khổ của con người trên trần thế sẽ bớt đi,nếu như con người - có Trời mới biết được vì saocon người lại như thế - vâng, nếu như con người khôngquá siêng năng dùng trí tưởng tượng khêu gợi lạinhững kỷ niệm về nỗi niềm bất hạnh đã qua, mà hơnthế, biết gánh chịu cái khoảnh khắc của Hiện tại vôtình và hờ hững.

Xin bạn làm ơn báo cho mẹ tôi biết rằng tôi sẽ làmhết sức mình để hoàn thành công việc được giao, vàtôi sẽ báo tin cho người biết sớm nhất. Tôi đã nóichuyện với cô tôi và chẳng thấy ở cô tôi chút gì làác ý như người ta đơm đặt. Cô tôi là một người đànbà sôi nổi, nóng tính, nhưng vô cùng tốt bụng. Tôi đãtrình bày cho cô nghe những điều mẹ tôi phàn nàn vềphần của thừa kế cô còn giữ lại; cô cũng đã nóicho tôi rõ những nguyên cớ và những điều kiện nào màtheo đó cô sẽ sẵn sàng giao hoàn lại tất cả những đisản, thậm chí còn nhiều hơn cả phần chúng tôi đòihỏi nữa. Tóm lại, giờ đây tôi chẳng thể viết gìhơn về việc ấy, chỉ xin bạn thưa lại với mẹ tôirằng mọi chuyện sẽ tốt lành. Tuy nhiên, nhân câu chuyệnnhỏ này, một lần nữa tôi lại nhận ra rằng: trên thếgiới này có lẽ những sự hiểu lầm và trì trệ gây ranhiều rắc rối hơn cả sự xảo trá và hung bạo. Ít rathì ta cũng cầm chắc được rằng hai thói xấu sau xuấthiện hãn hữu hơn.

Ở nơi đây tôi cảm thấy rất dễ chịu, trong miền đấtthiên đường này thì sự cô đơn chính là liều thuốcdiệu kỳ đối với trái tim tôi, và mùa của tuổi trẻcũng sưởi ấm tràn đầy con tim vốn thường hay ớn lạnhcủa tôi. Mỗi một cái cây, mỗi một bờ giậu đều làmột bó hoa, và con người bỗng khát khao muốn hóa mìnhthành một chú cánh cam để chao liệng trong biển hươngngào ngạt và tìm thấy trong đó thức ăn nuôi dưỡngmình.

Thành phố này tự nó chẳng có gì thú vị cả, nhưng lạicó thiên nhiên vùng phụ cận đẹp tuyệt trần. Đó cũnglà lý đo khiến cố bá tước M. dựng trên một trongnhững trái đồi ở đây khu vườn của ông ta, nhữngtrái đồi muôn hình muôn vẻ đẹp cứ đan chen nhau đểtạo nên những thung lũng đáng yêu nhất. Khu vườn nàythật bình dị, vậy mà mới bước chân vào ta đã cảmthấy ngay rằng không phải một nhà làm vườn thông tháimà là một trái tim mẫn cảm đã vẽ sơ đồ cho khu vườnấy để chính mình tới đây tận hưởng. Và cũng chínhtrong căn lều nghỉ chân vòm bằng lá cây đã đổ nátấy, nơi xưa kia bá tước thích ngồi và giờ đây tôihằng lui tới, tôi đã từng để giọt lệ rơi xót thươngngười quá cố. Chẳng bao lâu nữa tôi sẽ trở thành chủnhân của khu vườn này. Kể từ mấy ngày tôi có mặttại đây, người coi vườn rất tận tụy với tôi, vàchắc rằng bác ta sẽ thấy lòng thư thái.

Ngày10 tháng Năm

Tâm hồn tôi bừng sáng một niềm hứng khỏi diệu kỳ,giống như những sớm xuân ngọt ngào mà tôi đang tậnhưởng bằng cả trái tim mình. Tôi chỉ có một mình thôibạn ạ, và ở nơi đây, nơi cảnh vật được tạo dựngcốt dành cho những tâm hồn như tâm hồn tôi, tôi lạithấy rất yêu đời. Tôi sung sướng lắm, bạn quý nhấtcủa tôi ạ, và hiện đang đắm chìm cùng độ trong cảmgiác về một cuộc sống yên bình, đến nỗi công việcsáng tạo nghệ thuật của tôi bị tổn hại. Giờ đây,tôi chẳng thể vẽ vời gì được đâu, một đường nétcũng không, nhưng chưa bao giờ tôi lại là một họa sĩvĩ đại hơn lúc này. Khi thung lũng thân thương quanh tôisương giăng và mặt trời thanh cao nằm yên tĩnh trên cáinền thâm u kín bưng ở phía trên cánh rừng tôi yêu, vàchỉ có vài tia nắng len lỏi được tới chốn u huyềntôn nghiêm dưới đó, khi tôi ngả người trên thảm cỏmọc cao cao cạnh con suối rì rào, và phát hiện ra hàngngàn loài cỏ đa dạng mọc sát mặt đất, khi tôi cảmnhận được ở ngay sát tim mình cái thế giới nhỏ bélao xao sinh động giữa những ngọn cỏ lá cây, thế giớicủa những con sâu bé bỏng và những chú muỗi li ti vớivô vàn hình thể kỳ thú không sao cắt nghĩa nổi, khi

tôi cảm nhận được sự hiện diện của đấng ToànNăng đã sáng tạo ra chúng ta theo hình ảnh của Người,cảm nhận được nỗi đau sinh thành của đấng Toàn Áiđã ru mang và gìn giữ chúng ta bập bềnh trên đại đươnghoan lạc đời đời, những lúc ấy - bạn mến yêu ơi,khi quanh đôi mắt tôi bừng rạng ánh trời và cả thếgian quanh tôi và bầu trời cô dọng lại trong tâm hồntôi như hình bóng của người yêu - những lúc ấy, tôivẫn ước ao và tự nhủ: "Ôi! Giá như ta tái hiệnđược cuộc đời, giá như ta truyền được lên tranggiấy tất cả những gì đang tràn đầy, đang nồng cháytrong ta, để cho trang giấy trở thành tấm gương phảnchiếu tâm hồn ta cũng như tâm hồn ta là tấm gương phảnchiếu của Thượng đế vô song!" Nhung, bạn của tôiơi! Lực bất tòng tâm, và tôi quỵ xuống, lặng ngườiđi trước những hiện tượng hùng lệ của thiên nhiên.

Ngày12 tháng Năm

Tôi chẳng biết có phải vì các vị thần lừa gạt đangchập chờn dạo gót nơi đây, hay vì trí tưởng tượngnồng nàn bay bổng tới cao xanh trong hồn tôi xui khiến màtất cả những gì ở quanh tôi đều như thể thiên đường!Ngay lối vào thị trấn là một giếng nước, và tôi, nhưtiên nữ Melusina và các em gái của nàng, đã bị cuốnhút tới đó. Dưới chân một ngọn đồi nhỏ là mộtthạch động, và xuống dưới đó chừng hai mươi bậcthang nữa, bạn sẽ thấy những làn nước trong suốt tràora từ những tảng đá cẩm thạch. Trên cao có một bứctường nhỏ bao quanh, những cây cổ thụ sum suê cành láche kín vùng thạch động, và khí trời lành lạnh; toànbộ cảnh tượng ấy vừa có cái gì thật quyến rũ, vừacó cái vẻ rùng rợn ghê người. Không ngày nào tôi lạikhông tới đó chừng một tiếng đồng hồ. Các cô gáitrong thị trấn thường đến đây lấy nước, họ làmmột công việc thật thường tình và cũng thật cầnthiết mà ngày xưa đích thân các cô gái con vua vẫnthường làm. Mỗi lần tới nơi đây, ý nghĩ về tổ tiênvà dòng dõi bỗng sống động trong tôi, và tôi hình dungthấy cảnh các đấng tiên liệt đã làm quen với nhau vàkết thân với nhau bên bờ giếng ra sao, và quanh các giếngnước, các ngọn nguồn, các vị thiên thần đã bay lượnnhư thế nào. Ôi, nếu có ai không cảm nhận được nhưtôi thì chắc rằng người ấy chưa bao giờ được tắmmát hồn mình bên bờ giếng nước sau một cuộc hànhtrình vất vả dưới nắng hè.

Ngày13 tháng Năm

Bạn hỏi xem có cần gửi sách cho tôi không ư? Bạn mếnthân, xin bạn hãy vì Chúa và để mặc cho những cuốnsách ấy khuất mắt tôi! Tôi không muốn bị người tadẫn dắt, khích lệ và khơi dậy ngọn lửa lòng nữađâu, trái tim tôi tự nó bốc men say cũng quá đủ đầy.Điều tôi cần lúc này là một khúc ca êm ái ru tôi, vàkhúc ca ấy tôi đã tìm thấy trong tập thơ Homer tôi vẫnmang bên mình. Ôi, biết bao lần tôi đã bắt dòng máu sôisục trong tôi phải tắt lặng, bởi vì, bạn ơi, bạnchẳng thể tìm đuợc một thứ gì lại chao đảo và thấtthường như trái tim tôi đâu.

Chả lẽ tôi phải nói điều đó với bạn, người đãnhiều phen từng khốn khổ nhìn thấy tôi chao đưa từcái bến ưu sầu sang cơn vui cuồng dại, từ nỗi buồnman mác sang tới bến cuồng si, có phải thế không hỡibạn quý của tôi? Chính vì thế mà tôi vẫn xem con tim bébỏng của tôi như một đứa trẻ bệnh hoạn, và tôichiều chuộng nó đủ điều. Xin bạn đừng nói điềunày với ai nhé, nhỡ có kẻ lại bất bình mà bêu xấutôi.

Ngày15 tháng Năm

Những người dân hèn mọn nơi đây đã quen biết tôi vàquý mến tôi, nhất là những đứa trẻ. Buổi đầu, khitôi đến bên họ, hỏi han họ thân tình về chuyện nàychuyện nọ, có người tưởng rằng tôi muốn nhạo bánghọ, nên cư xử với tôi rất cộc cằn. Nhưng tôi khôngphiền lòng vì chuyện đó, mà chỉ cảm thấy thấm thíahơn bao giờ hết những gì tôi vẫn hằng chiêm nghiệm:những kẻ có đôi chút địa vị nào đó thường hay giữmột khoảng cách lạnh nhạt với đám dân hèn, có lẽ họtưởng rằng gần gũi đám dân ấy, họ sẽ mất chút địavị giành được, ngược lại cũng có những kẻ chỉ hờihợt bên ngoài, và cũng có những thằng hề xấu tính làmra vẻ ta đây cúi mình xuống lớp dưới, chỉ cốt làmcho lớp dân nghèo nhận thức được sâu sắc hơn sựkiêu kỳ của họ.

Tôi biết lắm, chúng ta không bình đẳng và cũng khôngthể nào bình đẳng được với nhau, nhưng tôi nghĩ kẻnào quan niệm rằng muốn giành được sự trọng vọngthì cần thiết phải tách mình ra khỏi đám người đượcgọi là đám tiện dân, kẻ đó cũng đáng chê cườichẳng khác gì một tên hèn nhát trốn tránh trước kẻthù vì sợ mình thua trận.

Vừa rồi tôi lại ra giếng nước, ở đó tôi đã gặpmột cô hầu trẻ tuổi, cô gái ấy để bình nước của mình trên bậc giếng dưới cùng và ngó quanh xem có côbạn nào đến giúp cô đặt bình nước lên đầu haykhông. Tôi bước xuống và nhìn cô. - "Ôi, trinh nữơi, tôi có được phép giúp đỡ cô hay không?" - Tôihỏi cô. Cô bé đỏ bừng cả mặt. - "Ô, không đám,thưa quý ông," - cô đáp lại...

"Không cần phải khách sáo như thê'!" Cô bé sửangay tấm vòng đệm trên đầu và tôi đặt bình nướcgiúp cô. Cô cảm ơn tôi rồi đi lên.

Ngày17 tháng Năm

Tôi đã làm quen với đủ mọi hạng người, nhưng vẫnchưa tìm được bạn tâm tình. Đối với người dân ởđây, tôi chẳng hiểu mình có cái gì quyến rũ mà nhiềungười lại quý mến tôi đến thế, họ quấn quýt bêntôi, đến nỗi tôi cảm thấy đau lòng khi chúng tôi chỉđược đi cùng với nhau một đoạn đường ngắn ngủi.Nếu bạn hỏi tôi: dân xứ này ra sao, tôi sẽ đáp: -"Dân ở đâu cũng thế cả thôi!" Loài người làmột quần thể đồng nhất và đơn điệu thay! Họ dànhphần lớn thời gian để kiếm ăn, còn chút xíu nhàn rỗitự do họ được hưởng lại làm họ sợ hãi, đến nỗihọ phải tìm mọi cách để tống khứ nó đi. Ôi chao,thân phận của con người!

Nhưng dù sao họ vẫn là những con người trung hậu. Thỉnhthoảng, có khi tôi quên mình và cùng với họ tận hưởngnhững niềm vui mà con người còn được hưởng nơi trầnthế, cùng họ ngồi bên một bàn ăn thịnh soạn, cỏi mởvà chân tình nói với nhau những câu chuyện bông lơn, tổchức một cuộc dạo chơi bằng xe ngựa hay một buổi vũhội, hoặc những chuyện tương tự, tất cả những điềuđó có ảnh hưởng tốt đẹp đối với bản thân tôi,chỉ có điều tôi không được nhớ đến là trong tôicòn biết bao nhiêu tài năng đang yên nghỉ, đang mục rữavì không được đem dùng, và hơn thế, tôi lại phải cấtgiấu chúng thận trọng. Chao ôi, chính điều đó đã o éptim tôi. Nhưng biết làm sao! Bị người đời hiểu nhầmâu cũng là số phận của mỗi người trong chúng ta.

Thương thay, thế là người bạn gái của tuổi xuân tôiđã qua đòi! Nàng ơi, vì sao tôi gặp nàng không biếtnữa? Và tôi tự nhủ: "Mi là một thằng điên! Mi cấtcông tìm kiếm những gì không hề có ở trên thế giannày!"...

Nhưng tôi đã có nàng kia mà, tôi đã cảm nhận đượctấm lòng ưu ái của nàng, tâm hồn cao thượng của nàng,và ở bên nàng, tôi thấy mình lớn lao hơn chính mình,tôi đã là tất cả những gì tôi có thể hiện hữu.Chúa ơi! Khi ấy có sức mạnh nào của hồn tôi chịu nằmyên vô dụng cho cam? Chẳng phải đứng trước nàng toànbộ những cảm giác diệu kỳ ở trong tôi đã bừng nởvà nhờ đó tâm hồn tôi thâu tóm được cả thiên nhiênđó sao? Chẳng phải mối giao du của chúng tôi chính làmột cuộc tác thành, một sự đan dệt triền miên nhữngtình cảm tinh tế nhất, những câu chuyện vui đùa tàihoa nhất, kể cả những biến hóa của nó tới cái mứctinh nghịch khiếm nhã,

nhưng vẫn mang dấu ấn của thiên tài đó sao? Nhưng giờđây! Hôi ôi, những năm tháng nàng hơn tôi về tuổi đờiđã đưa nàng về yên nghỉ trước tôi. Tôi không bao giờquên được nàng, không bao giờ quên được tâm hồn kiênnghị và tấm lòng độ lượng thánh thiện của nàng.

Cách đây vài hôm tôi gặp chàng V. trẻ tuổi, một thanhniên xởi lởi có gương mặt khá tuấn tú. Chàng mới tốtnghiệp đại học, tuy không nhận mình là thông thái,nhưng cũng tự coi mình là hiểu biết hơn mọi người.Như tôi cảm thấy thì chàng cũng chăm chỉ, nói tóm lại,chàng cũng có kiến thức. Nghe đồn tôi biết tiếng HyLạp và biết vẽ - hai cái mốt ở xứ này - chàng đãtìm đến tôi và trưng ra khá nhiều kiến thức, từBatteux đến Woođ, từ Piles đến Winckelmann, chàng quả

quyết với tôi là đã đọc xong phần thứ nhất bộ Luậnthuyết của Sulzer, chàng còn có cả một tập bảnthảo của Heyne về việc nghiên cứu thời cổ đại 4.Tôi để mặc chàng nói thỏa thích.

Tôi còn quen một ông già phúc hậu, đó là viên phán quancủa ông hoàng cai trị xứ này, một người thẳng thắnvà trung tín. Người ta bảo rằng nếu được nhìn thấyông sống giữa đàn con, ông có chín đứa cả thảy, thìđó mới là một niềm vui lớn cho tâm hồn; đặc biệtngười ta tán tụng rất nhiều về cô con gái đầu lòngcủa ông. Ông đã mời tôi đến chơi, và thế nào tôicũng đến trong một ngày gần đây. Ông ở trong mộtngôi nhà săn, cách đây chừng dặm rưỡi, sau khi vợ ôngqua đời ông đã được phép dọn tới đó, vì ở lạithị trấn và sống trong ngôi nhà cũ là khổ hình đốivới ông...

Ngoài ra, tôi cũng gặp một vài người kỳ quặc hết chỗnói, mọi thứ ở họ đều không thể chịu nổi, khóchịu nhất là cái cách tỏ tình thân của họ.

Thôi, tạm biệt bạn nhé! Thư này chắc bạn sẽ vừa ývì tôi toàn kể chuyện.

Ngày22 tháng Năm

Đời người chỉ là giấc chiêm bao, có người đã cảmthấy như thế, và cả tôi nữa, cái cảm giác ấy cứ ámảnh tôi hoài. Mỗi khi xem xét những giới hạn chật hẹpkìm hãm tiềm năng sáng tạo và nghiên cứu của con người,mỗi khi nhận ra rằng tất cả mọi nỗ lực của chúngta chỉ hướng vào việc thỏa mãn các nhu cầu mà thôi,và việc làm đó chẳng có mục đích nào khác ngoài kéođài hơn nữa cuộc sống khốn khổ của chúng ta, và mỗikhi thấy rằng mọi sự tự trấn an làm ta yên lòng vềnhững vấn đề nào đó thực ra chỉ là nhịn nhục vàcam phận mơ hồ, vì như vậy con người có khác chi ngồitù mà lại vẽ lên tường nhà giam những bức tranh sặcsỡ với những viễn cảnh chói ngời... Wilhelm ơi, tấtcả những điều ấy làm cho tôi câm lặng. Và tôi trởlại với chính trái tim mình, và tìm được ở đó cảmột thế giới. Nhưng đó là một thế giới trong tiênniệm và dục vọng tăm tối, hơn là một thế giới tạolập đầy sức sống. Rồi tất cả lại chờn vờn trướcmắt tôi, và tôi mỉm cười đầy mộng mơ ru mình vàotrần thế. Con trẻ không biết vì sao chúng ước muốn -đó là điều mà mọi ông thầy cao đạo và gia sư thôngthái đều nhất trí với nhau, nhưng có điều những ngườilớn cũng thế, cũng thất tha thất thểu ở trên trái đấtnày, cũng như những đứa trẻ không biết mình từ đâuđến và sẽ đi về đâu, cũng ít khi hành động có chủđích thực sự và cũng bị người ta điều khiển bằngbích quy, bánh ngọt và roi vọt, đó là điều không mộtai muốn tin, nhưng theo tôi nó lại thật đến mức ta cóthể cầm nắm được.

Tôi biết chắc bạn sắp nói gì với tôi về chuyện ấy,và tôi sẵn sàng đồng ý với bạn rằng: những ngườisung sướng nhất là những kẻ sống ngày này qua ngàykhác hệt như những đứa trẻ, ôm búp bê rong chơi, mặcquần áo, cởi quần áo cho búp bê, và với cái vẻ đầytrịnh trọng rón rén quanh hộc tủ bà mẹ cất bánh ngọt,rồi tới khi được ăn thì phồng mồm nhai và kêu lên: -"Nữa ạ!..." Vâng, đó là những con người hạnhphúc. Và hạnh phúc thay những kẻ biết gắn cho các côngviệc lam lũ mình đang làm, thậm chí cho cả những thóiđam mê của mình, những danh hiệu tột cùng cao quý, coiđó như là những công trình vĩ đại mang lại hạnh phúcvà sự phồn vinh cho loài người. Hạnh phúc thay nhữngcon người như thế! Còn ai khiêm nhường nhận thức đượcvạn vật sẽ xoay vần tới đâu, ai cảm nhận đượcrằng: một người dân biết trang trí khu vườn riêng củamình thành một thiên đàng là người hạnh phúc, ai nhậnthức được rằng: ngay cả kẻ bất hạnh oằn lưng dướigánh đời cũng vẫn yên tâm lê bước tiếp trên đường,và tất cả, tất cả những người ấy

đều giống nhau trong khát vọng: muốn được tận hưởngánh sáng của thái dương dài hơn giây phút nữa! - vâng,đó là con người sống thâm trầm và xây đắp cho mìnhmột thế giới riêng, và người đó cũng sung sướng đượclảm người. Cho dù bị vây hãm đi nữa, anh ta vẫn luônluôn gìn giữ được trong tim cái cảm giác ngọt ngào củaTự do và anh ta có thể từ bỏ chốn cầm tù này vào bấtcứ lúc nào anh muốn.

Ngày26 tháng Năm

Từ trước đến giờ, bạn đã biết cách trú ngụ củađời tôi: gặp một nơi vừa ý, tôi cố tạo cho mình một mái nhỏ che thân, rồi náu mình ở đó, sống hếtsức khiêm nhường. Ở nơi đây, tôi cũng gặp một dảiđất quyến rũ tôi như thế.

Cách thành phố chừng một dặm có một làng tên làWahlheim3.Làng nằm trên một ngọn đồi, địa thế thật kỳ thú.Đi trên con đường mòn lên làng, ta như người bỗng dưngđược diễm phúc chiêm ngưỡng toàn cảnh của thung lũng.Ở đây có một bà chủ quán thật phúc hậu, vui tính vàniềm nở chào mời khách thưởng thức rượu vang, bia vàcà phê. Nhưng tuyệt vời hơn cả là hai cây bồ đề cổthụ, lá cành sum suê phủ kín cả khoảnh đất nhỏ trướcgiáo đường, và vây quanh chốn ấy là những ngôi nhàtranh của nông dân, những nhà kho, vựa thóc và trang trại.Thật khó tìm được một nơi nào lại hữu tình và thânthương đến thế, họp với cõi lòng tôi. Tôi cho ngườimang từ quán trọ sang đó một chiếc bàn con, một chiếcghế, và ở đó, tôi ngồi uống cà phê và đọc thơHomer.

Lần đầu tiên, vào một buổi xế chiều đẹp trời, khitình cờ đạo gót dưới bóng cây bồ đề, tôi thấy nơiđây hoàn toàn hoang vắng. Mọi người đang làm việcngoài đồng, chỉ có một chú bé chừng bốn tuổi ngồitrên mặt đất, hai chân chú ôm giữ một em bé kháckhoảng sáu tháng tuổi, chú bé ngồi yên, trừ có đôimắt đen lanh lợi ngó nhìn quanh, còn hai tay thì ôm em sátvào ngực mình, như thể lấy ngực chú làm ghế tựa choem. Cảnh tượng đó làm cho tôi thích thú. Tôi bèn ngồilên một chiếc cày ở phía đối điện và hân hoan vẽlại cái thê ngồi đầy tình huynh đệ này. Sau đó, tôithêm vào bức tranh một hàng giậu, một chiếc cổng vàonhà kho chứa lúa và vài cái bánh xe gãy nằm ngổn ngangbên cạnh, tất cả đều theo trình tự mà mắt tôi nhìnthấy, không hề thêm thắt một chút nào theo ý riêng củamình. Trong vòng một giờ, tôi đã vẽ xong một bức tranhbố cục rất chỉnh và khá lý thú. Chính điều này khiếntôi càng kiên quyết theo đuổi ý tưởng của mình làtrong tương lai, tôi sẽ chỉ chú tâm đến thiên nhiên màthôi. Chỉ có thiên nhiên mới phong phú vô

tận, chỉ có thiên nhiên mới đào luyện nên những nghệsĩ bậc thầy. Người ta có thể nói nhiều đến nhữngcái hay, cái lợi của các quy tắc nghệ thuật, tương tựnhư những điều ta có thể nói để ca ngợi xã hội tưsản. Một kẻ răm rắp tuân thủ theo những quy tắc sẽkhông bao giờ sản sinh ra những thứ hàng tồi tệ hay vôvị, cũng giống như một kẻ ghép mình vào luật pháp vàlối sống phong lưu sẽ chẳng bao giờ có thể trở nênmột người láng giềng xấu chơi hay một tên gian ác kỳquái. Thế nhưng, mọi luật lệ và quy tắc, dù muốn nóithế nào mặc lòng, đều bóp nghẹt cảm xúc chân thựctrước thiên nhiên, làm hư hại đến cách thể hiện chânthực về thiên nhiên! Chắc bạn sẽ kêu lên: - "Anhnói quá lời! Luật lệ và quy tắc thực ra chỉ cốt đểgiới hạn hành động, chỉ cốt cắt tỉa những cành láquá vô ích mà thôi."

Bạn mến yêu ơi, bạn có muốn tôi đưa ra một ví dụđể so sánh hay không? Nó cũng giống chuyện yêu đuơng ấymà. Này nhé: một chàng trai đắm say một cô gái, suốtngày chàng vương vấn bên nàng, chàng tiêu tán tất cảsức lực và tài năng của mình để không ngừng bày tỏvới nàng là chàng đã dâng nàng trọn vẹn cả trái tim.Nhưng bỗng đâu có một tay trưởng giả xuất hiện, mộtkẻ có vai vế nơi công đường, nói với chàng: - "Nàyanh bạn trẻ! Yêu đương là bản tính của con người,nhưng có điều anh phải yêu cho ra đáng con người! Hãyphân chia thời gian của anh cho rạch ròi, giờ nào anh làmviệc, còn giờ nào anh giải trí thì hãy dành cho ngườiyêu. Hãy tính toán tiền bạc của anh cho chi li, ngoàikhoản tiền đành riêng cho những nhu cầu thiết yếu củaanh, phần còn thừa tôi không dám can anh mua quà cáp tặngnàng, nhưng chớ có thường xuyên, tốt nhất chỉ nêntặng vào ngày sinh nhật nàng hay ngày lễ đặt tên, thếthôi!..." Nếu anh bạn trẻ của chúng ta tuân theonhững lời giáo huấn trên đây, anh sẽ trở thành mộtngười rất hữu ích, và chính tôi sẽ khuyên các ônghoàng tuyển chọn anh vào làm trong vương phủ. Nhưng cóđiều tình yêu của chàng đã gãy cánh, và giả dụ chànglại là nghệ sĩ, thì than ôi! Còn đâu nữa là nghệthuật của chàng!

Các bạn của tôi ơi! Vì sao mà dòng thác của thiên tàirất ít khi cuồn cuộn chảy tràn bờ? Vì đâu mà dòngthác ấy rất hiếm khi nổi cồn cao sóng dữ rung chuyểnnhững tâm hồn đang sửng sốt của các bạn? Các bạnmến thương ơi, chỉ vì hai bên bờ có những đức ônglạnh lùng đang trú ngụ, nếu thác lũ tràn bờ, thìnhững ngôi nhà nho nhỏ trong vườn cây của họ, nhữngluống hoa uất kim cương và những cánh đồng trồng câythuốc của họ sẽ bị ngập chìm trong con nước, và vìthế, họ đã sớm biết cách đắp đập xây kè và dẫnnước để loại trừ hiểm họa cho tương lai.

Ngày27 tháng Năm

Tôi biết ngay mà, vì mải mê phấn hứng nói chuyện sosánh và lý thuyết dông dài, hôm qua tôi đã quên không kểnốt cho bạn nghe câu chuyện về mấy đứa trẻ. Ngâyngất trong cảm xúc về nghệ thuật mà bức tranh tôi vẽkhông sao thể hiện nổi, tôi cứ ngồi lặng người trênchiếc cày suốt hai tiếng đồng hồ. Mãi tới chiều tốimới thấy một thiếu phụ xách giỏ tiến về phía haiđứa trẻ vẫn còn ngồi im lặng. Từ xa, bà đã lêntiếng gọi con: "Philip, con ngoan lắm!" Bà chàotôi. Tôi đứng đậy đáp lễ rồi lại gần để hỏixem có phải bà là mẹ của hai em hay không. Bà gật đầurồi đưa cho đứa lớn một nửa ổ bánh mì, đoạn bếthốc đứa nhỏ lên hôn với tất cả tình thương củangười mẹ. Bà nói với tôi: - "Tôi giao cho Philiptrông em để cùng thằng con cả ra phố mua bánh mì trắng,đường và một chiếc nồi đất." Tôi nhìn thấy tấtcả những thứ đó ở trong giỏ, vì nắp giỏ bị mất.- "Tôi định chiều nay nấu xúp cho thằng Hans (Hans làtên chú út), - bà nói tiếp, - nhưng hôm qua, khi tranh ăncháy nồi với Philip, thằng con cả vô ý đã đánh vỡmất nồi." Tôi hỏi cậu cả đâu, bà vừa kịp trảlời là nó đang đuổi ngỗng ngoài đồng cỏ, thì cu cậuđã nhảy chân sáo trở về, đem cho đứa thứ hai của bàmột cành dẻ. Tiếp tục câu chuyện với bà mẹ, tôiđược biết bà là con gái một ông giáo và chồng bàhiện đang đi Thụy Sĩ để đòi của thừa kế của mộtngười anh họ. - "Bọn chúng đinh lừa gạt ông ấy,- bà giải thích, - ông ấy viết thư, chúng không thèm trảlời. Thế là ông ấy phải đích thân sang đó. Cầu mongông ấy không gặp phải tai họa! Từ ngày ông ấy đi,tôi chẳng nhận được tin tức gì của ông ấy gửi về."

Lòng tôi thật nặng nề khi phải từ biệt người đànbà ấy. Tôi cho mỗi đứa bé một đồng Kreuzer, đưa chobà mẹ một đồng để lần sau ra phố bà mua bánh mì vềnấu xúp cho đứa út, và chúng tôi xa nhau.

Bạn quý mến của tôi ơi! Mỗi khi tâm hồn tôi ứa trànnhững suy tư nhức nhối thì không có liều thuốc nào xoadịu lòng tôi bằng được gặp gỡ một con người nhưthế - một người thật thản nhiên hạnh phúc trong vòngđời chật hẹp, tần tảo và tất bật hết ngày này quatháng khác, thản nhiên nhìn những chiếc lá rơi mà khônghề nghĩ ngợi điều chi ngoài mỗi chuyện là mùa đôngsắp tới.

Từ độ ấy, tôi thường ra đó chơi. Lũ trẻ đã hoàntoàn quen thân với tôi, chúng được ăn đường khi tôiuống cà phê, và tối tối chúng chia nhau sữa chua và bánhngọt. Chủ nhật nào chúng cũng nhận được một đồngKreuzer, nếu sau giờ cầu nguyện tôi không ra chơi đượcvới chúng thì đã có bà chủ quán thay tôi phát cho chúng.Bọn chúng rất thân tình, chúng kể cho tôi nghe đủ thứ

chuyện, và tôi rất thích thú trước những trò đam mêcủa chúng, nhất là trước những biểu hiện ganh tịthật ngây thơ của chúng với lũ trẻ trong làng đến tụtập quanh tôi. Phải khó khăn lắm tôi mới thuyết phụcđược bà mẹ an lòng, vì bà cứ sợ "chúng làm phiềnquý ông", Wilhelm ạ.

Ngày30 tháng Năm

Những gì mới đây tôi đã viết cho bạn về hội họachắc chắn cũng có giá trị đối với thi ca, có điềulà người ta phải nhận thức được những cái hay cáiđẹp và đám diễn tả nó. Nói như vậy thực ra là nóiít mà ý nhiều.

Hôm nay, tôi đã chúng kiến một màn kịch, chỉ cần saochép lại y nguyên cũng có được một bản tình ca tuyệtdiệu nhất thế gian. Nhưng thi ca, tình ca và kịch nghệcó ý nghĩa gì? Chả lẽ con người cứ luôn luôn phảinhờ vào sự gia công thô tháp của nghệ thuật, mỗi khimình muốn cảm thụ thiên nhiên?

Sau đoạn mào đầu này, nếu bạn hy vọng được nghenhững gì cao đạo và tao nhã, thế là bạn lại bị đánhlừa rồi! Kẻ đã cuốn hút tôi vào nỗi niềm cám kíchsôi động đến như thế thật ra chỉ là một nông dânthuần phác. Tôi sẽ kể cho bạn nghe, và theo thói quen,tôi kể chuyện rất tồi, còn bạn, cũng theo thói quen, sẽcho rằng tôi cường điệu quá đáng. Nhưng vẫn làWahlheim đấy bạn ạ, lúc nào cũng là Wahlheim sản sinhra những điều kỳ diệu ấy.

Có một tốp người rủ nhau ra uống cà phê dưới bóngcây bồ đề. Vì họ chẳng làm tôi thích thú nên tôi tìmcớ ngồi lui lại về phía sau.

Lúc ấy có một người nông dân trẻ tuổi từ nhà bênbước ra. Anh ta lúi húi sửa chiếc cày mà mới đây tôiđã vẽ. Vì rất ưng cung cách của anh, nên tôi đến bắtchuyện, hỏi han anh về gia cảnh, và chẳng mấy chốcchúng tôi đã quen nhau, thậm chí đã thân nhau, như lẽthường mỗi khi tôi gặp gỡ những con người chân chấtnhư anh. Anh kể cho tôi rằng mình đang làm thuê cho mộtgóa phụ và được bà ta rất chiều đãi. Anh ta nói rấtnhiều về bà ấy và ca tụng bà hết lời, đến nỗitrong chốc lát tôi đã ngầm hiểu được rằng tất cảcon người và tâm hồn anh đã dâng tặng nơi nàng. "Nàngkhông còn trẻ nữa, - anh kể tiếp, - nàng đã bị ngườichồng cũ đối xử tệ bạc nhưng nàng không muốn đibước nữa." Nghe anh kể, tôi thấy lung linh hình ảnhnàng, vì đối với anh, nàng xinh đẹp biết bao, đáng sayđắm biết bao, và anh ước ao được nàng chọn làm bạnđòi để xóa

nhòa những đấu tích mà lỗi lầm của người chồng cũcòn để lại. Đáng lẽ tôi phải nhắc lại đúng từnglời từng chữ để bạn hiểu thấu được nỗi say mêthuần khiết, tình yêu và lòng trung tín của người đànông ấy. Ôi, giá như tôi có được tài năng của mộtđại thi hào để có thể diễn tả cho bạn nghe thậtsinh động những cử chỉ và sắc điện của anh, hòađiệu trong giọng nói cũng như ánh lửa huyền diệu trongmắt nhìn. Không, bạn ơi, không có lời nào có thể diễntả nổi vẻ trìu mến dịu hiền toát lên từ tất cảcon người và phong thái của anh, còn mọi điều tôi thuậtlại cho bạn hay, thật ra chỉ là vụng đại và thô tháp.Tôi vô cùng xúc động khi thấy anh lo ngại cho nàng, chỉsợ tôi hiểu sai mối liên hệ giữa anh đối với nàngcũng như hoài nghi ở đức hạnh của nàng. Chỉ trong chốnthẳm sâu nhất của tâm hồn tôi mới dám nhắc lạirằng: thật hấp dẫn biết bao khi được nghe anh nói đếnhình dáng và thân thể của nàng, dù không còn vẻ quyếnrũ của thời xuân sắc nữa, nhưng thân thể nàng vẫn mêhoặc và trói buộc anh khôn cưỡng. Trong đời tôi, chưabao giờ tôi được thấy một khát vọng nào lại bứcbách và một ước muốn nào lại nồng cháy trong sựthuần khiết đến như thế, vâng, tôi cũng có thể nóivới bạn rằng: tôi chưa hề suy tưởng, chưa hề mơ màngđến một sự thuần khiết như vậy. Xin bạn đừng tráchtôi nếu tôi thú nhận với bạn rằng: mỗi khi nhớ lạivẻ hồn nhiên trinh trắng và mối tình ấy, trong đáythẳm hồn tôi hừng hực cháy, hình ảnh về lòng chungthủy và sự âu yếm kia cứ theo đuổi tôi cùng khắp,đến nỗi tôi tưởng chính mình đang bốc lửa bởi mốitình yêu ấy, tôi đâm ra héo hơn và tương tư.

Giờ đây, tôi cũng muốn sớm tìm gặp được nàng hoặcđúng hơn, khi đã suy ngẫm kỹ, tôi muốn tránh mặt nàng.Tốt hơn hết là tôi hãy nhìn nàng qua đôi mắt con ngườiyêu nàng, cũng có thể trước mắt tôi nàng không như thếnữa, nàng không còn là nàng đang lung linh trong mườngtượng hồn tôi, vậy thì tội chi tôi lại phá hỏng củamình một hình ảnh yêu kiều kia chứ?

Ngày16 tháng Sáu

Tại sao tôi lại không viết thư cho bạn? - Bạn hỏi thế,vậy mà bạn cũng là một trong những người uyên bácđấy! Bạn cứ đoán là tôi mạnh khỏe đi, và hơn thế...Thôi nhé, nói vắn gọn: tôi đã có được một cuộc kỳngộ làm xao xuyến trái tim. Tôi đã... Tôi cũng không biếtnữa.

Kể cho bạn nghe thật tường tận rằng làm thế nào tôiđã quen biết một người đáng yêu nhất trên đời, quảlà khó lắm. Tôi đang hân hoan, đang hạnh phúc đây, vậythì tôi cũng không phải là người kể chuyện hay.

Một thiên thần đấy nhé!... Ui cha cha! Ai mà chẳng ngợica người đẹp của mình như thế, phải không bạn? Nhưngmà tôi không sao miêu tả nổi để bạn hiểu được nànghoàn hảo như thế nào, vì sao nàng hoàn hảo, chỉ biếtrằng: nàng đã bắt giam trọn vẹn tâm hồn tôi.

Ôi, biết bao ngây tho chân chất hòa điệu với biết baothông minh tài trí ở nơi nàng! Biết bao đức hạnh vàthiện tình hòa hợp với biết bao kiên định trong tínhcách của nàng! Và tâm hồn nàng bình an biết bao giữacuộc đời sôi động và náo nhiệt! Tất cả những điềutôi vừa nói về nàng thật ra chỉ dông dài và tản mạn,chỉ là những điều trừu tượng đáng thương, không mảymay diễn tả được một nét nhỏ con người nàng. Thôi,để lần khác vậy... Nhưng không, không thể để đếnlần khác được đâu, tôi phải kể cho bạn nghe ngay bâygiờ, nếu không sẽ chẳng bao giờ kể được nữa. Bởivì... thú thật với bạn, từ lúc bắt đầu viết lá thưnày, tôi đã ba lần toan quăng bút, cho người thắng ngựađể ra đi. Vậy mà sáng nay tôi đã thề là không ra khỏinhà, nhưng cứ chốc chốc tôi lại đến đứng bên cửasổ xem mặt trời lặn hay chưa...

Tôi không sao cưỡng lại được lòng mình, và đã phảilên ngựa đến thăm nàng. Tôi vừa về đến nhà đấy,Wilhelm ạ, tôi sẽ ăn bánh mì thay bữa tối và viết tiếpcho bạn. Ôi chao! Thật là diễm phúc cho tâm hồn khi tôiđược ngắm nàng giữa tám đứa em trai và gái; linh lợivà dễ thương biết bao, đang xúm xít quanh nàng!... Cứcái đà này thì cuối cùng bạn sẽ chẳng hiểu gì hết,vậy bạn lắng nghe nhé, tôi cố gắng đi vào chi tiếtđây.

Vừa rồi, tôi đã viết thư cho bạn kể chuyện tôi quenbiết một vị pháp quan tên là S., ông đã khẩn khoảnmời tôi sớm đến thăm ông tại nơi ở ẩn của ông,hay nói đúng hơn là tại vương quốc bé nhỏ của ông.Tôi sao nhãng chuyện đó, và có lẽ sẽ chẳng bao giờtới thăm ông, nếu không có sự tình cờ giúp tôi khámphá ra kho báu được cất giấu ở chốn ẩn cư bằnglặng ấy.

Đám thanh niên ở đây tổ chức một đêm vũ hội tạilàng quê, tôi nhận lời tham đự. Tôi mời một cô gáiđịa phương cùng đi hội, một người xinh đẹp, tốtnết, nhưng quả tình rất vô duyên. Chúng tôi thỏa thuậnrằng tôi sẽ dùng xe ngựa đưa cô bạn nhảy của tôicùng với cô em họ của cô ta đến nơi dự vũ hội, trênđường đi sẽ tới rước Charlotte S. đi cùng. Khi chiếcxe đi qua một cánh rừng quang đãng tiến về ngôi nhàsăn, cô bạn nhảy bảo tôi: - "Anh sẽ gặp một nàngtiên giáng trần!" Và cô em tiếp luôn: - "Nhưngcoi chừng! Phải lòng người ta thì khốn đấy!" -"Sao lại thế?" Tôi

hỏi. - "Vì nàng đã có nơi chốn rồi! Nàng đã hứahôn với một người đàn ông rất tử tế. Vì cha chết,anh ta phải vắng nhà để lo thu xếp mọi việc cho ổnthỏa, vả chăng, anh chàng cũng đang chạy một chức quantốt lộc." Nghe chuyện ấy, lòng tôi dửng dưng.

Khi xe chúng tôi đừng lại trước cổng sân, mặt trờicòn độ một khắc nữa mới lặn sau dãy núi. Tiết trờirất ơi bức, ngột ngạt. Mấy cô tỏ ý lo sợ có dôngbão vì thấy những đám mây xám xỉn và tối đen đùnlên ở phía chân trời. Tôi cố trấn an họ bằng nhữngkiến thức của khoa khí tượng học, mặc dù trong thâmtâm tôi cũng bắt đầu linh cảm thấy rằng tối nay, buổidạ hội sẽ bị xáo trộn.

Tôi xuống xe, và một cô hầu bước ra cổng, xin chúngtôi thứ lỗi đợi cô Charlotte một lát, cô sẽ xuốngngay bây giờ. Tôi băng qua sân tiến về phía ngôi nhàkhang trang trước mặt. Khi lên khỏi bậc tam cấp và bướcqua ngưỡng cửa, trước mắt tôi bỗng hiện ra một cảnhtượng thật thần tiên mà suốt đời tôi chưa hề đượcthấy: sáu đứa trẻ từ hai đến mười một tuổi xúmxít vây quanh một thiếu nữ yêu kiều, đáng người tầmthước và thanh tú, nàng vận xiêm y trắng dung dị, cóđính những chiếc nơ hồng nhạt ở nơi tay và trướcngực. Nàng cầm trên tay một ổ bánh mì và đang chia phầncho các em, tùy theo độ tuổi và cơn đói của mỗi đứa,và nàng ban phát với biết bao tình thương, còn các em,ngây thơ biết bao, hồn nhiên biết bao, các em: - "Cảmơn chị!" và chới với đưa những bàn tay bé bỏnglên cao, trước khi nàng cắt xong từng khoanh bánh, rồihớn hở nhận phần ăn bữa tối, đứa thì nhảy chânsáo lảng xa, đứa thì nghiêm trang bước về phía cửasân để nhìn những khách lạ và chiếc xe sẽ đưa chịLotte của chúng ra đi. - "Xin anh thứ lỗi, - nàng bảotôi, - đám phiền anh phải khó nhọc lên đây, và mấychị phải chờ đợi. Mải sửa soạn và lo liệu nốt mấycông việc vặt vãnh trong nhà phòng khi tôi đi vắng, nêntôi quên khuấy chuyện cho mấy đứa bé ăn, mà chúng lạikhông muốn ai chia phần, ngoài tôi ra." Tôi đáp lạibằng mấy lời tán dương vô nghĩa, trong khi trọn vẹntâm hồn tôi bị mê hoặc bởi gương mặt, giọng nói vàcung cách của nàng. Tôi chỉ kịp định thần trong lúcnàng sang phòng bên lấy găng tay và quạt. Mấy đứa trẻđứng lánh xa và nhìn tôi xét nét. Tôi tiến lại chỗchú út có gương mặt khôi ngô tuấn tú nhất, chú sợsệt lùi lại. Vừa lúc ấy Lotte bước ra, nàng bảo em: -"Louis, em bắt tay ông anh họ đi nào!" Chú béchìa tay cho tôi bắt thật dễ thương, và bất chấp cảchuyện chứ đang thò lò mũi, tôi không sao kìm nổi xúcđộng và ôm hôn chú rất thân tình. - "Anh họ à?"Tôi vừa hỏi vừa chìa tay cho Lotte. - "Thế cô tin tôixứng đáng với hạnh phúc làm thân quyến của cô haysao?" - "Ô! - nàng đáp, miệng mỉm cười ý nhị,- họ hàng nhà Lotte đông lắm, và Lotte sẽ giận nếu anhlại là người tệ nhất trong số anh em họ!" Khi đi,nàng căn dặn Sophie, cô em gái kế nàng khoảng chừng mườimột tuổi, phải để mắt đến các em và nhớ chào thânphụ khi người đi dạo về. Đoạn

nàng quay lại nói với mấy đứa nhỏ: - "Các em phảinghe lời chị Sophie như nghe lời chị nhé!" Mấy đứahứa vâng lời, riêng cô bé tóc hung vàng chừng sáu tuổiphụng phịu: - "Ứ ừ, chị Sophie không phải là chịLotte, chúng em thích chị hơn cơ!" Hai cậu em trai lớnnhất của nàng đã bám vào sau xe, theo lời thỉnh cầucủa tôi, nàng cho phép chúng bám theo xe cho tới cửa rừng,nếu chúng hứa không trêu nhau và bám chặt khỏi ngã. Mọingười ngồi vào chỗ. Mấy cô vừa mới kịp chào hỏinhau, trao đổi dăm ba câu về trang phục, nhất là về cáckiểu mũ và điểm danh các quý ông họ có thể gặp mặttrong vũ hội, thì Lotte đã bảo bác xà ích cho dừng xe đểcác em leo xuống. Hai đứa còn nài nỉ hôn tay nàng lầnnữa. Thằng anh hôn tay nàng với tất cả vẻ trìu mếncủa một thiếu niên mười lăm tuổi, còn cậu em thì cứhôn chùn chụt, rất thơ ngây. Qua hai em, nàng một lầnnữa gửi lời chào mây đứa nhỏ ở nhà, rồi chúng tôilại tiếp tục lên đường.

"Chị đã đọc xong cuốn sách em gửi cho chị chưa?" Cô em họ của cô bạn tôi hỏi. - "Chưa, chị ạ!

Lotte đáp. - Em không thích cuốn sách đó, chị có thể lấy lại. Cuốn trước cũng chẳng hay hơn gì..." Tôi tò mò muốn biết đó là những sách gì, và kinh ngạc hết sức khi biết đó là các tác phẩm của ...5 Và qua tất cả những điều nàng nói, tôi nhận thấy biết bao là tài trí và tư chất, mỗi lời

nàng thốt ra, tôi như thây có những nét quyến rũ mới,những tia sáng mới của trí tuệ hiển hiện trên gươngmặt của nàng và gương mặt ấy hình như cứ rạng rỡdần lên, trong nỗi hân hoan khi cảm nhận được rằngtôi đang hiểu nàng.

Nàng nói: - "Ngày còn nhỏ, tôi chẳng thích đọc gìbằng tiểu thuyết. Chỉ có Chúa mới biết là tôi sungsướng biết nhường nào, mỗi khi, vào những ngày Chủnhật, tôi được náu mình vào một góc nhỏ, đem trọnvẹn tâm hồn chia sẻ với hạnh phúc hay với nỗi bấthạnh của một nàng Jenny 6.

Tôi cũng không chối cãi rằng những loại sách như thếvẫn còn đôi chút hấp dẫn với tôi. Nhưng giờ đây, vìrất hiếm có thời gian đọc sách, nên cuốn sách tôi đọcphải hợp với sở thích của tôi. Tác giả tôi thíchnhất là người có tác phẩm mà khi đọc tôi gặp lạithế giới tôi đang sống, ở đó, mọi cái cũng diễn ranhư diễn ra quanh tôi, nhưng câu chuyện lại phải thíchthú và quyến rũ tôi y như cuộc sống gia đình tôi, đànhrằng cuộc sống ấy không phải là một thiên đường,nhưng với tôi, đó lại là cội nguồn của hạnh phúc vôtận."

Tôi cố giấu nỗi xúc động trước những lời nàng nói,nhưng khốn thay, không giữ lòng được lâu: Khi nàng bấtchợt nhắc đến tác phẩm Linh mục Wakefield 7và...8với một sự am hiểu thấu đáo đến như thế,thì tôi không tự chủ được nữa. Tôi đã nói với nàngtất cả những điều tôi muốn nói, mãi một lúc sau, khiLotte gợi chuyện với hai cô bạn đồng hành, tôi mớichợt nhận ra là họ ngồi

đó, và trong suốt thời gian ấy, họ cứ ngồi như thểkhông có mặt trong xe, mắt thao láo mở to. Cô em họ củabạn tôi đã nhiều lần hỉnh mũi chế nhạo tôi, nhưngđiều đó chẳng làm tôi bận tâm.

Cuộc trò chuyện xoay sang thú vui khiêu vũ. Lotte nói: -"Nếu thói đam mê này là một tật xấu thì tôi xinsẵn sàng thú nhận rằng: tôi không biết có gì lạithích hơn khiêu vũ nữa. Cứ mỗi khi gặp chuyện khôngvui, tôi chỉ cần gõ loạn xạ lên chiếc dương cầm lỗinhịp của tôi một bản đối vũ, thế là mọi việc đềuêm xuôi."

Nghe nàng nói chuyện, tôi ru hồn ngây ngất biết bao trongđôi mắt đen láy của nàng! Và làn môi sinh động củanàng, đôi má hân hoan tươi mát của nàng đã cuốn húttrọn vẹn tâm hồn tôi! Hoàn toàn chìm đắm trong ý tứdiễm tuyệt của lời nàng, đến nỗi nhiều khi tôi khôngnghe thấy tiếng nàng thốt ra!... Thế đấy, Wilhelm ạ,bạn có thể hình dung được, vì bạn vốn hiểu tôi. Nóingắn gọn, khi xe dừng lại trước ngôi nhà của niềmvui, tôi đã bước xuống xe như một kẻ trong mơ, và đắmchìm vào mộng ảo giữa một thế giới vây quanh đangchạng vạng hoàng hôn, tôi hầu như không nghe thấy tiếngnhạc vọng ra từ gian phòng đèn nến sáng trưng.

Hai chàng, một tên là Audran và một là N.N gì đó (ai mànhớ hết tên người đời kia chứ!) là những bạn nhảycủa cô em họ và Lotte, đón tiếp chúng tôi ở cửa xe,bắt cặp với bạn nhảy của họ, còn tôi bước lên lầucùng với cô bạn nhảy của mình. Chúng tôi quấn quýtbên nhau trong những vũ điệu nhịp ba, và lần lượt tôimời hết cô này đến cô khác nhảy, những cô xấu gáinhất lại chính là những cô không thể quyết định đưatay ra để chấm dứt vũ điệu. Lotte và bạn nhảy củanàng đã bắt đầu một điệu vũ Anh, và bạn có thểhiểu là tôi hân hoan biết chừng nào khi đến lượt nàngcặp nhảy với chúng tôi! Phải được tận mắt nhìnthấy nàng khiêu vũ, Wilhelm ạ! Bạn sẽ thấy rằng nàngkhiêu vũ với tất cả trái tim, với trọn vẹn tâm hồn,toàn bộ thân thể nàng là một hòa điệu, vô tư biếtbao, hồn nhiên biết bao, tưởng đâu đối với nàng đóđã là tất cả, đường như nàng không nghĩ đến gìkhác, không cảm nhận gì khác, và trong khoảnh khắc ấy,thế giới còn lại như tan biến trước mắt nàng.

Tôi xin nàng nhảy với tôi điệu đối vũ thứ hai, nàngnhận lời nhảy điệu đối vũ thứ ba, và với một vẻthành thực đáng yêu nhất trần đời, nàng nói với tôilà nàng rất thích nhảy những vũ điệu Đức. Nàng nóitiếp: - "Cái lệ ở đây là, mỗi một cặp đã quennhảy cùng nhau thì khi nhảy điệu vũ Đức cũng khiêu vũvới nhau, nhưng anh bạn của tôi lại nhảy valse rất kém,anh chàng sẽ biết ơn, nếu tôi miễn cho anh công việcấy, còn bạn nhảy của anh cũng không giỏi và khôngthích valse. Qua mấy điệu vũ Anh, tôi đã biết là anhnhảy valse rất cừ. Nếu anh muốn nhảy cùng tôi trong những

điệu vũ Đức, anh hãy đến xin phép bạn nhảy của tôiđi, còn tôi sẽ thưa chuyện với bạn nhảy của anh."Tôi ưng ngay, và sau đó chúng tôi đã thỏa thuận vớinhau: trong khi chúng tôi nhảy điệu vũ Đức thì anh bạnnhảy của nàng sẽ tiêu khiển cùng cô bạn nhảy củatôi.

Nhạc đã nổi lên! Và chúng tôi vui sướng trong nhữngđộng tác giao kết muôn vẻ của đôi tay. Ôi, nàng khiêuvũ mới duyên dáng làm sao, mới kiều diễm làm sao! Khichúng tôi chuyển sang điệu valse và xoay tròn quanh nhau nhưnhững thiên cầu thì thoạt đầu có đôi chút chuệchchoạc vì ít cặp nhảy sành. Chúng tôi ý tứ để cho họcứ thỏa lòng cuồng nhiệt, đến khi những cặp nhảyvụng nhất đã về chỗ, chúng tôi mới bước vào sànnhảy và bắt đầu bay lượn, cùng một cặp nữa làAudran và bạn nhảy của chàng. Chưa bao giờ tôi lại lướtđi nhẹ nhàng đến như thế. Tôi không còn là một conngười nữa! Trong vòng tay ôm ấp của tôi là nàng tiênkiều diễm, đáng yêu nhất thế gian, và cùng với nàng,tôi lướt đi như gió thoảng, tất cả quanh tôi đều tanbiến như thinh không. Và... Wilhelm ơi, nói thật với bạnnhé, nhưng chính tôi cũng đã thề với mình: một thiếunữ tôi yêu và định cưới làm vợ không bao giờ đượcnhảy valse với ai, chỉ được nhảy với tôi, cho dù tôicó cùng nàng nhảy valse đến tàn đời đi nữa! Bạn hiểutôi đấy chứ?!

Chúng tôi đi vài vòng quanh phòng để lấy lại hơi sức,rồi nàng ngồi xuống ghế. Tôi đem đến mấy trái camvẫn để đành cho nàng, những trái cam duy nhất còn lại,và lúc này nó là món giải khát thật tuyệt hảo. Nhưngcứ mỗi một múi cam nàng cắt mời một cô bạn bất nhãngồi bên vì phép xã giao, tôi lại cảm thấy như bị mộtmũi đao đâm vào con tim.

Khi bước sang điệu vũ Anh thứ ba thì chúng tôi là cặpxếp thứ nhì. Chúng tôi lướt theo đọc hàng người,và... xin có Chúa chứng giám, tôi ngây ngất biết bao khiđắm đuối nhìn vào đôi tay và đôi mắt của nàng, nótỏa rạng niềm vui thú thuần khiết nhất và cỏi mở,chân tình nhất của con người, và cùng lúc ấy, chúngtôi đến trước một phụ nữ đã luống tuổi, nhưng vẻquyến rũ rất đáng yêu trên gương mặt không còn trẻcủa bà đã làm tôi để ý. Bà mỉm cười nhìn Lotte rồiđưa ngón tay lên răn đe nàng, và hai lần trong khi lướtqua bà đã nhắc đến cái tên Albert với rất nhiều ngụý.

- "Albert là ai thế, nếu tôi hỏi không phải là khiếmnhã?", tôi nói với Lotte. Nàng đang định trả lờithì chúng tôi phải rời nhau để múa lượn theo vòng sốtám. Khi đến trước mặt nàng lần nữa, tôi tưởng nhưđọc trên trán nàng phảng phất chút ưu tư. - "Emchẳng muốn giấu làm gì, - nàng vừa đáp vừa đưa taycho tôi nắm trong đoạn hành điệu, - Albert là một ngườitử tế, hầu như em đã đính hôn với anh ấy." Đốivới tôi, điều này không có gì là mới mẻ (vì mấy côgái đã mách bảo cho tôi biết lúc đi đường), nhưng giờđây tin ấy rất bất ngờ, vì lúc trước tôi không nghĩnó liên

quan đến con người mà chỉ trong vài khoảnh khắc ngắnngủi đã trở nên vô cùng thân thiết đối với tôi. Vàtôi đã rối loạn tâm hồn, tôi đã quên mất mình, vàđiên đại, tôi bổ nhào vào một đôi khác làm náo loạncuộc vui, đến nỗi Lotte phải dùng hết sức mình kéoníu tôi chao qua chao lại để nhanh chóng tái lập trậttự.

Cuộc khiêu vũ chưa kết thúc thì những tia chớp đã lóesáng từ lâu phía chân trời, mà tôi vẫn bảo rằng đóchỉ là chớp nguồn, giờ bắt đầu mãnh liệt hơn rấtnhiều, và tiếng sấm rền át cả tiếng nhạc. Ba cô chạykhỏi hàng, theo sau là những bạn nhảy của họ. Cả gianphòng hỗn loạn.

Dàn nhạc đừng chơi. Điều hiển nhiên là đang giữacuộc vui, nếu chúng ta bị một nỗi bất hạnh hay mộtnỗi kinh hoàng bất ngờ ập đến, thì ấn tuợng của nómãnh liệt hơn rất nhiều so với lúc bình thuờng, phầnvì sự tương phản làm cho con nguời cảm nhận đuợc mọiđiều thật sống động, phần vì mọi giác quan của tađã hé mở cho cảm xúc ùa vào, và vì thế càng nhạy béntruớc những ấn tuợng mới dội đến. Đó là nhữngnguyên nhân tôi vận dụng để lý giải những nét mặtnhăn nhở kỳ dị của mấy bà mấy cô tôi nhìn thấy. Côgái tinh khôn nhất đã nép mình vào góc phòng, lưng quayra cửa sổ, đưa tay bịt kín tai. Một cô khác, quỳ gốitrước cô kia, giấu đầu vào lòng bạn. Cô thứ ba, chenvào giữa hai người, ôm chặt lấy chị khóc tấm tức.Vài người muốn về nhà. Những người khác lại càngkém trí khôn hơn nữa, họ chẳng biết mình phải làm gì,họ không còn đủ minh mẫn để ngăn chặn mấy anh chàngtáo tợn đang có vẻ rất hăng hái trong việc tiếp nhậnnhững lời cầu nguyện đầy lo âu từ làn môi các côgái xinh đẹp, mà đáng ra, những lời cầu nguyện ấyphải được gửi tới chốn cao xanh. Vài người đàn ôngbước xuống thềm, để hút tẩu được yên tĩnh. Nhữngngười còn lại vội vàng chấp nhận lời đề nghị củachủ nhân, khi bà ngỏ ý đành cho chúng tôi một gian phòngcó cửa chớp và rèm che. Chúng tôi vừa bước vào thìLotte đã vội sắp tất cả ghế trong phòng thành mộtvòng tròn, và theo lời mời của nàng, mọi người ngồixuống nghe nàng giải thích một trò chơi.

Tôi thấy nhiều anh chàng háo hức, hy vọng được hưởngmột chút gì êm ái, nên vội dẩu miệng ra và co duỗitay chân chờ đợi. - "Chúng ta sẽ chơi trò đếm số,- nàng nói, - và các bạn chú ý nhé! Tôi sẽ đi theo vòngtròn từ phải sang trái, và các bạn cũng đếm vòng quanhnhư thế, mỗi người phải hô lớn lên con số thuộcphần mình, và tất cả phải hô liên tục như một vònglửa quay, ai ngắc ngứ hoặc nhầm số sẽ nhận một cáitát, và cứ như thế, ta đếm tới một nghìn." Quangcảnh lúc đó thật vui nhộn. Nàng đang tay ra và đi theovòng tròn. Một, người thứ nhất bắt đầu, hai, ngườithứ nhì, ba, người kế theo và cứ như thế tiếp tục.Rồi nàng bắt đầu đi nhanh hơn, mỗi lúc một nhanh

hơn, nhanh hơn nữa. Một người quên đếm: bốp! một cáitát, anh chàng bên cạnh cười rộ lên nên cũng quên luôn:bốp! một cái tát nữa và nàng lại quay nhanh, quay nhanhhơn. Riêng tôi được hưởng những hai cái tát của nàngvà trong thâm tâm tôi sung sướng nhận ra rằng: nàng táttôi mạnh hơn những người khác. Những tràng cười rộnlên và sự hồ hởi sôi động đã kết thúc trò chơitrước khi đếm tới con số một nghìn. Dông tố đã qua.Những người thân tình nhất đối với nhau tách riêngra, còn tôi theo Lotte trở lại phòng vũ hội. - "Nhữngcái tát đã giúp họ quên đi sấm sét và mọi chuyện!"nàng vừa đi vừa nói với tôi như thế. Tôi không thểtrả lời nàng... Nàng tiếp lời: - "Lotte là mộttrong những người nhát gan nhất hạng, nhưng khi phải tỏra can đảm để truyền nó cho người khác thì Lotte đãtrở nên can đảm." Chúng tôi đến bên cửa sổ. Từxa có tiếng sấm vọng về. Một trận mưa mát lành laoxao rải hạt xuống đồng quê, và bầu không khí nồng ấmmang đến cho chúng tôi từng làn hương ngào ngạt. Nàngđứng tì tay vào bậu của sổ, đưa mắt nhìn toàn cảnhcánh đồng, nhìn lên bầu trời, rồi lại nhìn tôi, vàtôi thấy mắt nàng ứa lệ.

Nàng đặt tay lên tay tôi, thì thầm: - "Ô Klopstock!"9 Và lúc ấy tôi nghĩ ngay đến khúc ca tuyệt

tác của thi nhân 10đang vương vấn hồn nàng, và tôi đắm mìnhtrong dòng thác cảm xúc nàng đã truyền sang tôi. Khôngsao ngăn được mình, tôi cúi xuống hôn lên bàn tay nàng,và phủ tràn lên đó những giọt lệ chứa chan bao diễmphúc của lòng tôi... Klopstock cao quý! Giá như người được thấy sự tôn sùng đối với người trong ánh mắtcủa nàng, và từ nay tôi cầu mong không phải nghe ai nhắcđến tên người một cách phàm tục như xưa nữa!

Ngày19 tháng Sáu

Tôi không nhớ là bữa trước tôi đã kể đến đâu, chỉbiết một điều là hai giờ sáng hôm ấy tôi mới lêngiường ngủ, và nếu có bạn để tâm sự, khỏi phảikể bằng thư, có lẽ tôi đã giữ bạn thức tới sáng.

Câu chuyện trên đường từ vũ hội về nhà, tôi chưa kểbạn nghe, nhưng hôm nay chẳng có mấy thì giờ.

Chúng tôi về, vào lúc rạng đông mỹ lệ nhất, xe điqua khu rừng còn ẩm ướt và cánh đồng tươi mát biếtbao! Những người bạn gái cùng ngồi xe ngủ gà ngủ gật.Lotte hỏi tôi có muốn như họ không, và xin cứ tựnhiên, chớ bận tâm vì nàng. Tôi đáp: - "Chừng nàotôi còn thấy đôi mắt của Lotte mở to, - và tôi đắmđuối nhìn nàng, - thì chừng ấy chẳng có gì đáng gọilà nguy hiểm!" Hai chúng tôi đã thức và trò chuyệncho tới lúc xe đến cổng nhà nàng. Một đầy tớ gái ranhẹ nhàng

mở cổng, trả lời câu hỏi của Lotte, cô gái quả quyếtrằng phụ thân và các em của nàng vẫn bình an và đangngủ. Tôi từ biệt và xin phép được đến thăm nàngngay trong ngày hôm đó. Nàng ưng thuận, và tôi đến vớinàng. Từ đó trở đi, mặt trời, mặt trăng, và các vìsao muốn vận hành ra sao tùy thích, tôi chẳng biết làngày hay đêm nữa, cả thế giới quanh tôi đã tan biếnmất rồi!

Ngày21 tháng Sáu

Tôi đang sống những ngày chứa chan bao hạnh phúc, nhưnhững ngày Chúa dành riêng cho thánh đồ của Người. Từnay, đời thế nào mặc lòng, tôi không thể nói rằng tôichưa từng được nếm trải niềm vui, những niềm vuithuần khiết của cõi đòi. Bạn đã biết Wahlheim củatôi, giờ đây, tôi hoàn toàn định cư ở đó. TừWahlheim đến với Lotte mất chừng nửa dặm đường, vàchỉ đến với nàng, tôi mới cảm thấy mình là mình,mới cảm nhận được tất cả những diễm phúc mà conngười được hưởng.

Khi chọn Wahlheim làm cái đích cho những cuộc du ngoạn,tôi đâu có ngờ rằng Wahlheim gần thiên đường đếnthế! Biết bao lần trong những chuyến đi chơi xa, từtrên đỉnh núi cao hay giữa đồng bằng bên kia sông, tôiđã nhìn thấy ngôi nhà nàng mà giờ đây, nó đang ấp ủmọi ước vọng của đời tôi!

Wilhelm thân yêu! Tôi đã nghĩ nhiều về khát vọng củacon người, muốn vươn rộng mãi ra, muốn khám phá cáimới và chu du thiên hạ, và tôi cũng nghĩ đến những gìthôi thúc ở trong lòng, đẩy con người tự phủ phụctrước cảnh đời tù túng, cam lòng trườn theo đườngray của thói quen và không hề bận tâm đến thế giớichung quanh.

Thật diệu kỳ biết bao! Khi tôi mới bước chân tớiđây, từ ngọn đồi nhìn thung lũng xanh tươi, tôi bỗngbị bốn phương trời quyến rũ. A, kia là cánh rừng con!Tôi ước gì được nhập thân vào bóng mát của rừngcây! Và kia, đỉnh núi cao! Ước gì tôi đứng đó đểngưỡng vọng cả không gian bao la! Và kia nữa, đồi núiđiệp trùng, những thung lũng thân thương! Ôi, ước gìtôi lạc mình vào nơi chốn ấy! Và hồn tôi phiêu điêutới đó, rồi trở về, tôi chẳng thấy những gì tôiước mơ. A, khát vọng chân trời xa như khát vọng tươnglai! Một viễn cảnh bao la và kỳ ảo đang an nghỉ trước hồn ta, tình cảm của ta chờn vờn nơi xa ấy, mắt tavời vợi trông chờ, và ôi chao! Ta khao khát dâng đời đểrót đầy hồn ta cái cảm giác ngất ngây, duy nhất vàthanh cao với tất cả mọi nỗi niềm hoan lạc. Và, thươngthay! Chúng ta vội vàng bay tới đó, nhưng khi chân trờixa đã trở thành

thực tại, thì tất cả vẫn thế thôi, ta gặp lại chínhmình trong đau khổ, trong cảnh đời tù túng, và hồn talại khao khát cái hạnh phúc cứu rỗi đã trượt khỏitầm tay.

Thế đấy, một kẻ giang hồ sôi động nhất rốt cuộccũng hướng về quê cha đất tổ, và tìm thấy trong cănlều của mình, trên bầu ngực vợ, giữa đàn con sum vầy,trong những bận bịu để nuôi dưỡng chúng, tất cảniềm hạnh phúc tràn trề mà anh hoài công tìm kiếm trongcõi đời xa rộng.

Khi tôi tới Wahlheim vào buổi sáng lúc mặt trời ló dạng,tự tay hái đậu trong vườn bà chủ quán, rồi ngồixuống, vừa bóc gân đậu vừa đọc thơ Homer, khi tự taychọn lấy một chiếc nồi trong bếp nhỏ, thả bơ vào,đặt nồi lên bếp lò, đậy nắp lại, ngồi kề bên vàthỉnh thoảng khuấy đảo đậu trong

nồi: lúc đó tôi mường tượng thật sinh động biếtbao cảnh lũ người kiêu ngạo đến cầu hôn nàng Penelopeđang giết bò giết lợn, xả thịt và đem quay11.Không có gì làm dâng đầy trong tôi cái cảm giác êm đềmvà chân thực bằng những nét thuần phác của cuộc sốnggia đình, và những nét ấy, đội ơn Chúa, tôi có thểthâu nhận vào lối sống của tôi một cách rất tựnhiên.

Tôi thật lòng sung sướng vì tim tôi có thể đồng cảmđược niềm hạnh phúc đơn sơ và giản dị của mộtcon người đặt lên bàn chiếc bắp cải tự tay mình vuntrồng, và giờ đây anh không chỉ hưởng thụ riêng mìnhnó, mà trong khoảnh khắc ấy, anh cũng tận hưởng tấtcả những tháng ngày tươi đẹp đã qua, tận hưởng buổimai rực rỡ anh trồng cây cải xuống, những buổi chiềuêm ả anh múc nước tưới cây, và những niềm vui tronglòng anh khi thấy cây trồng cứ ngày một lớn thêm...

Ngày29 tháng Sáu

Hôm kia, một thầy thuốc ngoài thị trấn vào thăm viênpháp quan. Ông ta thấy tôi đang bò lê trên đất giữa mấyđứa em của Lotte. Đứa thì leo lên người, đứa thìtrêu chọc tôi, còn tôi cù buồn khiến chúng kêu tướnglên ầm ĩ. Ông thầy thuốc đích thực là một hình nộmrất gia giáo, vừa nói chuyện vừa sửa đi sửa lại cổtay áo, chuốt miết thành những đường nếp và luôn taygiật đứt những sợi vải rối. Ông ta cho rằng cảnhtượng đó không xứng với đanh giá của người có học vấn. Điều này tôi nhận ra qua cái mũi nheo nhúm củaông ta. Nhưng tôi chẳng bận tâm, cứ để mặc cho ông tagiảng những điều cao đạo, còn tôi lo dựng lại cho lũtrẻ tòa nhà bằng giấy bồi mà chúng đã làm đổ. Sauđó về thị trấn, lão kêu rêu khắp nơi rằng mấy đứacon của viên pháp quan quá ư mất nết, nhưng bây giờ thìgã Werther đã làm cho chúng hoàn toàn hư hỏng.

Phải rồi, Wilhelm thân mến ạ! Trên đời này chỉ cótrẻ em là thân cận nhất đối với trái tim tôi! Mỗikhi tôi ngắm chúng và nhìn thấy trong sự bé bỏng ấynhững mầm non của tất cả mọi đức hạnh, mọi tàinăng mà rồi đây chúng sẽ rất cần cho cuộc đời; mỗikhi tôi nhận thấy trong sự bướng bỉnh của chúng yếutố tác thành tính kiên cường và bản lĩnh của chúngtrong tương lai, mỗi khi tôi nhận thấy trong những tròtinh nghịch cố ý của chúng sự hưng phấn và lanh lợisẽ giúp chúng mai đây vượt qua mọi hiểm nguy của cuộcđời; - và tất cả vẫn còn trong trắng

nhường kia, trọn vẹn nhường kia!... thì bạn ơi, lúc ấytôi không ngớt nhắc lại những lời nói vàng ngọc củaChúa: - Nếu như các ngươi không trở thành như những đứatrẻ này 12...Vậy mà, bạn quý ạ, những đưa trẻ ấy, những ngườiđồng đắng với chúng ta và lẽ ra chúng ta phải coichúng là mẫu mực thì lại đối xử với chúng như bầytôi của mình! Chúng không được có ước muốn! - Thế

chúng ta không có ước muốn hay sao? Vì sao ta lại có đặcquyền? - Vì ta già hơn và khôn hơn chứ gì? Hỡi Chúanhân từ nơi cao xanh! Ngài chỉ nhìn thấy ở chốn đâynhững đứa trẻ người lớn và những đứa trẻtrẻ con mà thôi, ngoài ra chẳng có gì hơn nữa, vàhạng trẻ con nào làm Ngài vui thích hơn, điều ấy contrai Ngài đã phán truyền từ lâu. Nhưng họ đâu có tinvà nghe theo - điều này cũng đã quá cổ xưa - họ cứdạy con sao cho giống hệt mình và... thôi vậy, tạm biệtnhé, Wilhelm! Tôi chẳng thiết nói nhiều về chuyện đó.

Ngày1 tháng Bảy

Lotte có ý nghĩa quan trọng như thế nào đối với mộtngười ốm, điều này tự tôi cảm nhận được qua tấmlòng khốn khổ của tôi, một tấm lòng còn đau đớn hơnnhiều người đang héo tàn trên giường bệnh. Nàng sẽđến ở thị trấn một vài ngày, tại nhà một phụ nữđoan trang mà theo lời các thầy thuốc - bà đang tiến dầnđến cõi chết, và trong những giây phút cuối cùng củađời mình, bà muốn có Lotte ở bên. Tuần trước, tôi đãcùng nàng tới thăm vị mục sư ở St., một làng nhỏ ởgiữa vùng đồi núi, cách đây chừng một dặm. Chúng tôiđến đó lúc bốn giờ. Lotte dẫn theo cô em gái thứ haicủa nàng. Khi chúng tôi bước vào sân tu viện rợp bóngmát của hai cây hồ đào, thì vị mục sư già phúc hậuđang ngồi trên một chiếc ghế dài trước cửa nhà. Vừatrông thấy Lotte, vị mục sư như người bỗng trẻ lại,ông cụ hấp tấp đứng đậy toan bước về phía nàng,bỏ quên cả cây gậy sần sùi của ông. Lotte vội chạyđến chỗ ông, nài nỉ ông ngồi xuống rồi nàng ngồixuống theo, chuyển tới ông lời thăm hỏi của cha nàng,và nàng ôm hôn đứa con út nhem nhuốc và ngỗ

ngược của vị mục sư, đứa con cưng của tuổi già.Ôi, giá mà bạn được thấy nàng chăm chút ông cụ nhưthế nào, nàng cất cao giọng ra sao để ông cụ nghễnhngãng nghe cho rõ, nàng kể cho ông cụ nghe chuyện mấychàng thanh niên vạm vỡ chết đột ngột ra sao, nàng catụng như thế nào thứ nước chữa bệnh tuyệt vời vùngKarlsbad, khi nghe ông cụ quyết định sắp tới sẽ đếnđó nghỉ hè, và nàng khen cụ độ này linh hoạt hơn vàtrông khá hơn lần trước nàng gặp cụ! Trong khi đó tôihầu chuyện bà vợ vị mục sư. Ông cụ thật hỉ hả,và khi thấy tôi không tiếc lời khen ngợi mấy cây hồđào xinh đẹp phủ lên chúng tôi bóng mát thật dễ chịu,thì vị mục sư già, mặc đầu phải cố sức đôi chút,đã kể cho chúng tôi nghe về lai lịch của chúng.

"Cây hồ đào già, - cụ nói, - ai đã trồng nó chúng tôi không biết nữa. Người thì bảo vị mục sư này, người thì nói vị mục sư khác. Nhưng còn cây hồ đào trẻ hơn ở chỗ kia thì nó bằng tuổi bà nhà tôi, tháng Mười này được năm mươi tuổi. Ông cụ thân sinh bà nhà tôi trồng nó vào buổi sáng thì buổi chiều bà ấy chào đời. Đối với ông cụ, cây hồ đào ấy thân thiết như thế nào thì thật khó nói, nhưng chắc nó cũng thân thiết đối với tôi không kém. Ngày xưa, cách đây hai mươi bảy năm, khi còn là một chàng sinh viên nghèo lần đầu tiên bước vào sân tu viện, tôi đã gặp bà ấy ngồi đan áo trên một chiếc ghế dài dưới cái gốc cây hồ đào ấy đấy..." Lotte hỏi thăm cô con gái vị mục sư và được biết cô đã cùng chàng Schmidt ra đồng xem thợ làm việc. Ông cụ tiếp tục kể cho chúng tôi nghe chuyện cụ đã được vị mục sư rồi đến cô con gái đem lòng yêu thương cụ ra sao, và cuối cùng, từ một người trợ tế, cụ đã trở thành người kế nghiệp của bố vợ như thế nào. Câu chuyện vừa đứt thì cô con gái cùng anh chàng có tên là Schmidt trở về qua lối vườn. Cô ta hớn hở chào Lotte rất nồng nhiệt và chân tình. Phải thú nhận rằng cô ta không làm tôi thất vọng, một cô gái có mái tóc nâu nhạt, lanh lợi, thân hình cân đối, một kiểu người có thể giúp ta sống được đôi ngày dễ chịu ở làng quê. Người yêu của cô (vì chẳng mấy chốc chàng Schmidt đã tỏ ra như thế!) là một người mảnh khảnh, ít nói, hầu như không muốn góp chuyện với chúng tôi, cho dù Lotte đã nhiều lần gọi chuyện. Điều làm tôi phiền lòng nhất là khi nhìn nét mặt chàng Schmidt, tôi ngờ rằng anh ta không góp chuyện vì cố ý và vì tính khí ủ dột hơn là vì một sự khiếm khuyết của tinh thần. Tiếc thay, điều này mỗi lúc càng lộ rõ: vì sau đó, trong lúc đi đạo ch ơi, Friederike luôn quấn quýt bên Lotte, thỉnh thoảng lại đi đôi với tôi, khiến sắc mặt của Schmidt vốn đã sạm màu bỗng tối sầm lại, đến nỗi Lotte phải giật khẽ tay áo tôi và ra hiệu cho tôi tránh đi riêng với cô nàng. Thật không có gì làm cho tôi bực mình bằng chuyện người đời tự hành hạ lẫn nhau, nhất là những người trẻ tuổi, cuộc sống đang độ nở hoa, tâm hồn đang độ rộng mở để có thể thụ hưởng mọi niềm vui, vậy mà họ lại mặt ủ mày chau để làm hại của nhau những

chuỗi ngày tươi đẹp rất hiếm h ơi của đời người;và đến khi họ biết mình đã phí phạm ngày xanh khôngsao bù đắp được, thương ôi, đã quá muộn mất rồi.Chuyện này làm day dứt lòng tôi, và buổi chiều, khi trởlại sân tu viện, chúng tôi ngồi vào bàn uống sữa, vàkhi cuộc trò chuyện xoay quanh chuyện buồn vui của conngười nơi trân thế, tôi đã không kìm nổi mình, tôichớp lấy cơ hội và đả kích cuồng nhiệt thói mặt ủmày chau.

"Chứng ta thường than vãn với nhau, - tôi cất lời, - rằng những ngày tươi đẹp quá ít còn những ngày u ám lại quá nhiều. Theo ý tôi, phần lớn là chứng ta đã kêu than không đúng. Nếu chứng ta có tâm hồn rộng mở để hưởng thụ hạnh phúc Chúa ban cho mỗi ngày thì chúng ta cũng đủ sức để chịu đựng sự thống khổ khi nó đến với mình!" - "Nhưng chúng ta có làm chủ được tính khí của mình đâu! - bà vợ vị mục sư đáp lại. - Nó phụ thuộc vào thể trạng con người một cách thật đáng sợ! Khi ta ốm đau, trong người không được khỏe, thì ở đâu ta cũng không vui và khổ sở." Tôi thừa nhận điều này bà nói phải, và tiếp lời: - "Vậy chúng ta hãy xem tính khí ủ dột như một căn bệnh và hãy xem có phương thuốc nào chữa trị được nó không?" - "Phải đấy, Lotte nói, - nhưng tôi cho rằng cái chính vẫn là ở chúng ta. Mỗi khi tôi có chuyện ưu phiền, có điều gì làm cho tôi bực mình, tôi đứng ngay lên, tôi chỉ cần đi dạo trong vườn và hát lên đôi bản nhạc đối vũ, thế là mọi chuyện tan biến hết." - "Đấy là điều tôi muốn nói, - tôi tiếp lời nàng. - Tính khí ủ dột hoàn toàn giống như sự lười biếng, vì nó là một dạng của sự lười biếng; bản tính con người rất dễ hướng vào sự tĩnh tại và biếng nhác, nhưng nếu ta có đủ sức lực để tự vượt qua mình, thì mọi việc ta làm đều vui vẻ mau xong, và ta sẽ tìm thấy trong sự hoạt động một niềm vui thực sự!" Friederike rất chăm chú nghe tôi nói. Còn chàng trai thì bác lại rằng con người không thể là ông chủ của chính mình, ít nhất thì cũng không thể ra lệnh cho tình cảm của mình. Tôi đáp: - "Vấn đề ở đây là cái thứ tình cảm bứt rứt khó chịu ở trong người mà bất kỳ ai cũng muốn thoát ra khỏi. Có điều là không ai hiểu hết được mức độ năng lực của chính mình khi chưa đưa nó vào thử thách. Đưong nhiên là một người bệnh sẽ tìm đến đủ các loại thầy thuốc, sẽ không khước từ những quy định kiêng khem khắt khe nhất, sẽ chấp nhận những liều thuốc đắng nhất, miễn sao khôi phục được sức khỏe như ước muốn của mình." Tôi nhận thấy vị mục sư phúc hậu cố sức để nghe cho rõ câu chuyện của chúng tôi. Tôi cất cao giọng nói với ông cụ: "Người ta đã rao giảng

chống lại biết bao là thói hư tật xấu, nhưng cháu chưabao giờ được nghe các mục sư dạy người ta phải chốnglại tính khí ủ dột của con người!" 13-"Nhưng đấy lại là việc mà các mục sư ở thànhphố phải làm, - ông cụ trả lời, - chứ dân quê họkhông biết ủ dột là gì. Tuy nhiên thỉnh thoảng nên răndạy đôi điều về chuyện đó cũng hay; ít ra nó cũng làbài học đích đáng cho bà cụ

nhà tôi và ông pháp quan." Mọi người cười rộ lên,ông cụ cười rất hể hả, cho đến khi bị một trậnho làm đứt quãng câu chuyện của chúng tôi. Sau một lát,chàng trẻ tuổi tiếp lời: - "Anh bảo tính khí ủdột là một tật xấu, tôi nghĩ nói thế là quá đáng."- "Không đâu, - tôi đáp, - nếu nó làm tổn hạichính mình và cả người thân cận thì đáng gọi là tậtxấu lắm chứ! Chúng ta đã không thể làm cho nhau hạnhphúc, như thế vẫn chưa đủ hay sao? Vậy thì tại sao lạicòn cướp của nhau một chút niềm vui mà đôi khi mỗingười có thể cho phép mình được hưởng. Đố anh tìmđược một người nào tính khí ủ dột mà lại đủkhôn ngoan để che giấu và chịu đựng một mình, khôngmảy may ảnh hưởng đến những người chung quanh! Hoặcnói cho đúng thì phải chăng tính khí ủ dột chẳng quachỉ là sự bất mãn với chính mình, bực dọc vì thấymình kém giá trị, chán ngán bản thân mình, và điều đóluôn luôn đi kèm với thói tị hiềm được kích thíchbởi một lòng tự ái điên dại! Ta nhìn thấy những conngười hạnh phúc mà chính ta không có chút dự phần, thêlà ta không chịu nổi điều đó!" Lotte mỉm cườikhi thấy tôi khoa tay nói say sưa như thế; và một giọtlệ trong khóe mắt Friederike đã khích lệ tôi tiếp lời:- "Thật bất hạnh thay cho kẻ nào có diễm phúc đượchưởng một trái tim, nhưng lại lạm quyền cướp đoạtmất mọi niềm vui bình dị nảy nở chính từ trái timđó! Tất cả những món quà tặng, tất cả những sự ưuái ân cần trên cõi đời đều không sao đền bù đượcmột khoảnh khắc hoan lạc đã bị nhiễm độc bởi sựgiận dỗi vì tị hiềm của một kẻ tàn bạo." Tronggiây phút ấy, lòng tôi trào dâng bao nỗi niềm, biết baohoài niệm về những gì đã qua trỗi dậy xô lấn hồntôi, và mắt tôi rưng lệ. Tôi kêu lên:

Ôi, giá như hằng ngày mỗi chúng ta đều biết tự nhủ mình: mi chẳng có quyền gì đối với bạn bè của mi đâu, mi chỉ có quyền để yên cho họ hưởng thụ lạc thú hoặc tăng thêm hạnh phúc cho họ bằng cách chia vui với họ mà thôi! Và một khi tâm hồn người bạn mi bị hành hạ khốn khổ bởi một nỗi si mê đầy lo âu, héo úa vì sầu muộn, liệu mi có đám nhỏ một giọt lệ cảm thương an ủi bạn mi không?

Và một khi người con gái ấy... đã tàn tạ vì mi giữanhững ngày xuân sắc nhất của đời nàng, giờ quằnquại trong cơn bệnh cuối cùng thật khủng khiếp, vànàng nằm đó với sức tàn lực kiệt thật thảmthương... mắt nàng đại đi ngước lên nhìn bầu trời,mồ hôi của Tử thần vã ra trên trán nàng nhợt nhạt,và mi đứng đó trước giường nàng, như một kẻ bịnguyền rủa, bị xâu xé bởi cảm giác sâu lắng là chínhmi bất lực không thể làm được gì ngoài nỗi khiếpđảm khiến mi như tê đại, đến nỗi mi muốn dân gtặng, muốn hy sinh tất cả chỉ cốt để truyền chongười hấp hối một giọt nồng sự sống, một đốmsáng nhỏ nh ơi của lòng tin!.. "

Nói đến đây, kỷ niệm về một cảnh tương tự tôitừng chứng kiến sống đậy mãnh liệt, xao xuyến cảhồn tôi. Tôi đưa khăn lau mắt và rời bàn. Giọng Lottegọi tôi: - "Nào, ta về đi anh!" đã làm tôi bừngtỉnh. Trên đường về, nàng trách tôi thật hết lời vềsự phấn khích thái quá của tôi, nàng bảo tôi sẽ tànlụi vì quá phấn khích cho mà xem! Nàng khuyên tôi phảibiết giữ sức mình!

Ôi, thiên thần của tôi! Vì em, tôi phải sống!

Ngày6 tháng Bảy

Nàng luôn luôn ở bên người bạn đang hấp hối củanàng, và mãi mãi vẫn là nàng tiên kiều diễm ấy: ánhmắt nàng làm dịu những nỗi đau; nàng nhìn ai, ngườiấy được hạnh phúc. Chiều hôm qua nàng đi đạo cùngMarianne và bé Malchen; tôi biết vậy nên đã đón gặpnàng và chúng tôi cùng đi với nhau. Sau khi đi đạo hơnmột giờ chúng tôi quay trở về thị trấn, đến chỗcái giếng nước đã trở thành thân thiết đối vớitôi, và giờ đây lại càng thân thiết gấp ngàn lần.Lotte ngồi xuống bờ thành nhỏ, chúng tôi đứng trướcnàng. Tôi nhìn khắp xung quanh, ôi chao! Quãng đời tráitim tôi cô đơn bỗng sống lại trong tôi! - "Giếngnước thân yêu, - tôi thầm nhủ, - từ độ ấy đến giờta chẳng còn nghỉ ngơi trong sự tươi mát dịu dàng củangươi nữa, và có lúc qua đây, ta vội vàng cũng chẳngđoái nhìn ngươi!" Tôi nhìn xuống và thấy Malchenđang thận trọng bưng cốc nước đi lên. Tôi ngắm nhìnLotte và cảm nhận tất cả những gì tôi được hưởngnhờ nàng. Vừa lúc ấy Malchen đã bưng cốc nước tới.Marianne muốn lấy trước em. - "Không đâu!" - đứabé kêu lên với giọng thật dễ thương. - "Không mà!Chị Lotte, em mời chị uống trước đấy!" Tôi xúcđộng vô cùng trước sự chân thật và lòng tốt của béMalchen, đến nỗi tôi không biết cách nào khác để biểulộ tình cảm của mình ngoài cách nhấc bổng cô bé lên,hôn cô rất nồng nhiệt; cô bé kêu ầm lên, và òa khóc.- "Ô, anh làm điều không hay rồi!" Lotte nói. Tôingẩn người. "Nào đến đây, Malchen!"

- nàng vừa nói vừa đưa tay đắt cô bé xuống mấy bậcthang. - "Em hãy xuống rửa mặt bằng nguồn nướctrong lành kia đi, nhanh lên, nhanh lên, rồi sẽ không làmsao nữa đâu!" Tôi đứng nhìn cô bé ra sức vốc nướclên đôi bàn tay nhỏ để kỳ cọ hai bên má, chắc hoàntoàn tin rằng mạch nước thần kỳ ấy sẽ rửa sạchmọi vết nhơ, sẽ làm cho bé khỏi tủi hổ vì phải mọcmột bộ râu xấu xí... Lotte luôn miệng kêu: - "Thôi,đủ rồi!" nhưng đứa bé vẫn cố sức kỳ cọ, nhưthể càng rửa nhiều càng mầu nhiệm. Wilhelm, xin thề vớibạn rằng: tôi chưa bao giờ được chứng kiến một lễ

rửa tội nào lại tôn nghiêm hơn thế. Và khi Lotte từdưới giếng đi lên, tôi những muốn phủ phục trướcnàng như thể trước một đấng tiên tri vừa ra tay xóatội cho cả một quốc gia.

Tối đến, trong niềm hân hoan của trái tim, tôi không thểkhông thuật lại câu chuyện đó với một người tôitưởng là nhạy cảm, vì ông ta cũng là người có trithức, nhưng khốn thay, tôi mới khéo chọn bạn làm sao!Ông ta bảo Lotte đã xử sự rất không hay; đối với contrẻ, ta không nên làm cho chúng sợ hãi bất kỳ một điềugì, vì như vậy là kh ơi nguồn cho biết bao lầm lạc vàmở đường cho sự mê tín. Đó là điều ta phải tránhcho con trẻ ngay từ bé... Nhung tôi chợt nhớ ra là cách đây tám hôm, ông bạn này đã chịu lễ rửa tội, thêlà tôi cứ để mặc cho ông nói, còn trong thâm tâm tôivẫn trung thành vót chân lý: đối với con trẻ, ta phảicư xử như là Chúa vẫn cư xử với chính ta. Không baogiờ Chúa làm ta ngẩt ngây hạnh phúc bằng khi Ngài ru hồnta chếnh choáng trong ảo mộng.

Ngày8 tháng Bảy

Thật trẻ con biết bao! Sao tôi lại khao khát một cáinhìn đến thế! Ôi, thật trẻ con quá chừng!... Chúng tôiđến Wahlheim. Mấy bà mấy cô đi xe ngựa tới đó. Tronglúc dạo chơi, tôi ngỡ như mình bắt gặp đôi mắt đencủa nàng... Tôi là một thằng điên, bạn ơi, thứ lỗicho tôi nhé! Ôi, giá như bạn được thấy nàng, đượcthấy đôi mắt ấy đẹp biết nhường bao! Tôi viết ngắngọn thôi (bởi mắt tôi đang díu lại vì buồn ngủ).Chuyện thế đấy bạn ạ: đến lúc phải ra về, mấy bàmấy cô leo lên xe, còn chàng V. trẻ tuổi, Selstadt, Audranvà tôi đứng vây quanh. Qua cửa xe, mấy cô tán chuyệnvới mấy chàng nhẹ dạ và vô duyên. Còn tôi tìm kiếmđôi mắt nàng! A, đôi mắt nàng đang nhìn hết ngườinày sang người khác! Nhưng còn tôi, còn tôi, kẻ đangđứng một mình trọn vẹn hiến dâng nàng thì nàng chẳngđoái hoài! Trái tim tôi thổn thức lên ngàn lời từbiệt! Vậy mà nàng - có nhìn đến tôi đâu! cỗ xe lướtqua và một giọt lệ ngấn ướt mi mắt tôi. Tôi nhìntheo, thấy chiếc mũ của Lotte nhô ra ngoài cửa xe, vànàng ngoái lại nhìn, chao ơi! Nàng nhìn tôi đó ư?... Bạnthân mến ơi! Tôi cứ bồng bềnh trong sự bán tín bánnghi như thế, đấy là niềm an ủi của tôi: có lẽ nàngquay lại nhìn tôi! Có lẽ thế!... Chúc bạn ngủ ngon! Ôi,tôi mới thật trẻ con làm sao!

Ngày10 tháng Bảy

Wilhelm! Giá như bạn được thấy tôi đã thành anh chàngngố ra sao, khi trong đám bạn bè của tôi có người nhắcđến nàng! Nhất là khi người ta hỏi tôi là liệu nàngcó làm tôi hài lòng hay không!... Hài lòng! Chao, tôi thùghét chí tử hai chữ ấy! Ai là người mà Lotte không làmcho tràn đầy mọi cảm giác và xáo động cả tâm hồn?!Và kẻ ấy là ngữ người như thế nào mà Lotte chỉ làmhắn hài lòng?! Làm cho hài lòng! Thế đấy! Vậy màmới đây có kẻ dám hỏi tôi rằng thi hào Ossian14 có làm tôi hài lòng không?!

Ngày11 tháng Bảy

Bà M. ốm nặng, tôi cầu nguyện cho sự sống của bà, vìtôi cùng đau buồn với Lotte. Rất ít khi tôi được gặpnàng tại nhà cô bạn tôi. Hôm nay, nàng kể cho tôi mộtcâu chuyên lý thú: lão M. là một kẻ hà tiện và thamlam. Lão hành hạ vợ suốt cuộc đời và kiềm giữ bàthật khắt khe. Nhưng bà vợ luôn luôn biết cách tự cứumình, xoay xỏa xong mọi việc. Cách đây vài hôm, khi thầythuốc bảo đời bà sắp tắt, bà đã cho gọi ông chồngđến - lúc ấy Lotte cũng có mặt trong phòng - và bà nói với chồng: "Ông ạ, tôi phải thú thật với ông câuchuyện này, vì sau khi tôi qua đời, nó có thể gây ra rắcrối và phiền muộn. Bao nhiêu năm nay tôi đã thu xếp mọicông việc gia đình, hết sức ngăn nắp và tằn tiện,với toàn bộ khả năng của tôi; nhưng tôi xin ông hãytha lỗi cho tôi, vì suốt ba mươi năm trời qua, tôi đãlừa đối ông. Ngay từ khi mới lấy nhau, ông đã ấnđịnh một khoản tiền quá ít ỏi để cho tôi lo liệuchuyện ăn uống và mọi khoản chi tiêu khác cho gia đình.Nhưng khi gia đình chúng ta đông đúc hơn, công việc làmăn phát đạt hơn, tôi vẫn không sao lay chuyển đượcông để ông tăng thêm khoản chi tiêu hằng tuần cho thíchhợp! Nói ngắn gọn, ông biết cả rồi mà, trong lúc giađình ta cần phải chi tiêu nhiều, ông vẫn khăng khăngđòi hỏi tôi mỗi tuần chỉ được tiêu vỏn vẹn cóbảy quan tiền như trước kia. Và tôi đã nhận mấy đồngtiền ông đưa không một lời nói lại, nhưng hằng tuần,để bù vào chỗ thiếu hụt, tôi đã lén rút tiền từtrong két của ông, vì chẳng có ai lại ngờ rằng bà chủlấy cắp tiền của ông chủ cả! Tôi không hề tiêuhoang hay phung phí tiền của; lẽ ra, không cần phải thúnhận với ông chuyện này, tôi vẫn yên lòng ra đi vềvới đấng Vĩnh hằng, nhưng chỉ thương cho người đànbà nào sẽ thay tôi cai quản gia đình này

mà lại không biết cách tự cứu mình như tôi, bởi vìông có thể sẽ khăng khăng nhất mực rằng: người vợtrước của ông, với bảy quan tiền, vẫn xoay xở êmxuôi!"

Tôi nói với Lotte về sự mù quáng không thể tưởngtượng nổi của tâm trí con người. Làm sao lại có kẻvô tình đến như thế, không mảy may nghi hoặc khi thâyngười ta chỉ có bảy quan tiền nhưng đã phải chi chonhững khoản phí tổn nhiều gấp đôi, gấp ba lần màvẫn xong! Tuy thế, tôi đã từng thấy những con ngườikhông hề kinh ngạc, thản nhiên chấp nhận trong nhà mìnhcó được chiếc bình đầu không bao giờ biết cạn củađấng Tiên tri15.

Ngày13 tháng Bảy

Không, tôi không tự dối mình! Tôi đọc thấy trong đôimắt đen láy của nàng mối đồng cảm chân tình mà nàngđành cho tôi và số phận của tôi! Vâng, tôi cảmthấy..., và trong chuyện này tôi hoàn toàn tin tưởng tráitim mình, tôi cảm thấy rằng nàng... Ô! Tôi đám nói thếchăng, tôi có thể diễn đạt cả thiên đường bằngnhững lời đó chăng?... Nàng yêu tôi! Yêu tôi! - Và tôitrở nên quý giá đối với mình biết bao, tôi... tôi đámnói như thế với bạn, vì bạn nhạy cảm với chuyệnđó... Tôi tôn thờ mình biết bao, từ khi nàng yêu tôi!

Phải chăng đó là một sự quyết đoán táo bạo, hay đólà cảm thức chân thực về hiện trạng của mình?... Tôikhông biết con người ấy, không một chút lo ngại conngười ấy trong trái tim Lotte. Vậy mà, cứ mỗi khi nàngnói về vị hôn phu của nàng với tấm lòng nồng nhiệtvà thương yêu, tôi lại như một kẻ bị truất hết cáctước hiệu, mất hết mọi uy danh, và bị cướp đi mấtthanh kiếm của mình.

Ngày16 tháng Bảy

Một ngọn lửa nóng chạy rần rật suốt các mạch máucủa tôi, khi ngón tay tôi vô tình chạm phải tay nàng, khichân tôi vô tình chạm phải chân nàng dưới gầm bàn!Tôi rụt lại như người chạm phải lửa, rồi một sứcmạnh huyền bí lại lôi cuốn tôi một lần nữa... Vàmọi giác quan trong tôi đều

choáng váng chao đưa... Ôi chao! Sự trinh bạch của nàng,tâm hồn vô tư của nàng đâu có cảm nhận được rằngmột đôi chút thân mật nhẹ nhàng ấy đã làm tôi khổsở đến nhường nào! Mỗi khi nói tay nàng đặt lên taytôi và trong lúc trò chuyện say sưa nàng nhích lại gầntôi, đến nỗi hơi thở thần tiên của nàng lướt nhẹtrên làn môi tôi... khi đó, tôi tưởng mình đang tan thànhmây khói, như thể tôi chạm vào tia chớp... Wilhelm thươngquỷ! Nếu có lúc nào lòng tôi đời đoạn... thiên thầnấy, và sự tin cậy kia! Mong bạn hiểu tôi. Không đâu!Trái tim tôi không tệ hại đến thế đâu! Nhưng nó yếuđuối! Yếu đuối lắm!... và như vậy, có phải là nguyhại không?

Đối với tôi, nàng thiêng liêng lắm. Đứng trước nàng,mọi dục vọng, mọi thèm muốn đều câm lặng. Mỗi khiở bên nàng, tôi không biết con người tôi ra sao nữa;hình như tâm hồn tôi chảy ngược dòng tan vào tất cảcác dây thần kinh. Có một bản nhạc được nàng chơitrên cây đàn dương cầm với tài năng của một thiênthần, tràn đầy sức sống và đung dị xiết bao! Đó làbản nhạc nàng yêu thích nhất, và chỉ cần nghe nàng đạonhững âm điệu đầu tiên thì mọi đau khổ, mọi đaydứt trong tôi đều tiêu tan. Giờ đây đối với tôi,những lời ca ngợi xưa nay về ma lực diệu kỳ của âmnhạc không có gì là lạ. Chỉ một bản nhạc dung dị ấycũng đã làm tôi xao xuyến biết nhường nào! Nàng lạibiết đạo đàn khôn khéo thay, cứ đúng vào những lúctôi muốn dùng súng bắn vào đầu mình! Trong tiếng đànấy, sự thác loạn và bóng tối của hồn tôi tan biếnđi, và tôi lại hít thở dễ dàng hơn.

Ngày18 tháng Bảy

Wilhelm, đối với trái tim ta, một thế giới không cótình yêu chẳng có ý nghĩa gì! Và cũng chẳng ra sao mộtchiếc đèn ảo thuật khi không có ánh sáng! Nhưng chỉcần bạn đặt vào trong đó một ngọn đèn nho nhỏ, thìlập tức những hình ảnh muôn màu sẽ hiện ra trên vách!Ngay cả khi những hình ảnh ấy vô nghĩa đi nữa, và chỉthoáng qua như những bóng ma, nhưng bao giờ nó cũng mangđến cho ta niềm hạnh phúc, khi ta - như những cậu bétươi vui đứng trước đèn, ngẩn người sung sướngtrước hình ảnh thần tiên và ảo điệu. Hôm nay, tôikhông đến được với Lotte, vì bị giam hãm bởi mộtđám bạn bè không làm sao thoát khỏi. Biết làm gì bâygiờ? Tôi bèn phái tên gia nhân đến nhà nàng, để ít racũng có được một người ả bên tôi có dịp gần gũinàng trong ngày.

Tôi nôn nóng biết bao khi đợi y trở về! Và khi gặp lạiy, lòng tôi vui như hội! Giá như không xấu hổ, tôi đãnhảy lên víu lấy cổ và hôn y.

Người ta kể rằng những viên đá xứ Bologna khi đem phơingoài nắng chúng hút lấy những tia sáng mặt trời, vàđêm đến, chúng sáng lên một lúc lâu. Chuyện tên gianhân đối với tôi cũng vậy. Cái cảm giác rằng ánh mắtnàng đã đừng lại trên gương mặt y, trên đôi má, trênnhững cúc áo, trên chiếc cổ áo khoác ngoài của y làmcho tôi cảm thấy tất cả những gì trên người y đềuvô cùng quý giá, vô cùng thiêng liêng! Và trong giây látấy, dẫu đánh đổi ngàn vàng tôi cũng chẳng giao y choai! Sự hiện diện của y mang cho tôi biết bao là hạnhphúc! - Wilhelm, cầu Chúa cho bạn đừng cười tôi! Phảichăng đó là những ảo ảnh mang cho ta biết bao là hạnhphúc?

Ngày19 tháng Bảy

Tôi sẽ gặp nàng! Sáng sáng tôi kêu lên như vậy mỗikhi tỉnh giấc và với tất cả tấm lòng hồ hỏi, tôingưỡng vọng vầng đưong đẹp tuyệt trần. Tôi sẽ gặpnàng! Và từ đó suốt ngày dài, tôi chẳng có một ướcvọng nào khác. Tất cả, tất cả đều đắm chìm trongviễn cảnh ấy.

Ngày20 tháng Bảy

Ý bạn muốn tôi nên đi cùng viên sứ thần đến vùng...hiện chưa phải là ý định của tôi. Tôi không thích lệthuộc vào người khác, vả chăng, như mọi người đềubiết: viên sứ thần lại là người ngang ngược. Bạnbảo mẹ tôi rất muốn tôi làm việc, điều đó làm chotôi bật cười. Chả lẽ hiện giờ tôi lại không làmviệc hay sao? Tôi đếm đậu Hà Lan hay tôi đếm đậubiển, xét cho cùng thì có khác gì đâu? Trên thế giannày, mọi chuyện đều dẫn tới những trò lẩn thẩn, vàmột con người, trong lúc lòng mình không tha thiết, khôngmảy may ham muốn, nhưng vì muốn chiều lòng người khác mà khốn khổ kiếm tiền, kiếm đanh vọng hay bất kểthứ gì mà người khác mong muốn, con người đó luônluôn là một kẻ điên rồ...

Ngày24 tháng Bảy

Vì bạn rất lưu tâm không muốn tôi sao nhãng hội họa,nên lẽ ra tôi im lặng về điểm này thì hơn là thúnhận với bạn: từ độ ấy đến giờ, tôi chẳng vẽvời được là bao.

Nhưng chưa bao giờ tôi lại hạnh phúc hơn, chưa bao giờtình cảm của tôi đối với thiên nhiên, cho đến từngngọn cỏ, từng viên sỏi nhỏ nhoi, lại tràn đầy vàtha thiết hơn lúc này! Thế nhung... Tôi không biết nêndiễn đạt như thế nào, trí tưởng tượng của tôi nóyếu đuối quá đỗi, mọi thứ cứ bồng bềnh, cứ chaođảo trước hồn tôi, đến nỗi tôi không sao phác thảonổi một bức tranh, nhung tôi lại thầm nhủ: giá có đấtsét hay sáp dẻo, thế nào mình cũng sáng tạo được mộtcái gì. Cứ đà này thì cuối cùng tôi sẽ lấy đất sétvà nhào nặn thực sự, cho dù tác phẩm chỉ trở thànhnhững chiếc bánh đất cũng xin vâng!

Đã ba lần tôi bắt tay vào việc vẽ chân dung Lotte, nhưngcả ba lần tôi đều tự ngượng với chính mình; điềunày càng làm tôi khổ sở, vì trước đó không lâu tôiđã rất thành công trong những chuyện như thế. Vì vậy,tôi đành họa lại hình bóng nàng, và phải bằng lòng vềchuyện đó.

Ngày25 tháng Bảy

Vâng, Lotte thương yêu, tôi sẽ làm tất cả mọi việc,chỉ xin em giao việc cho tôi nhiều hơn; thường xuyên hơn.Tôi xin em một điều: đừng rắc cát lên những mảnhgiấy em viết cho tôi nữa16.Hôm nay, tôi đã cuồng nhiệt đưa thư em lên môi hôn, vàcát kêu rào rạo dưới răng tôi.

Ngày26 tháng Bảy

Đã nhiều lần tôi có ý định là không nên đến thămnàng quá thuồng xuyên như thế. Nhưng khốn thay, ai mà giữđược lòng mình kia chứ! Ngày lại ngày, tôi bị sự cámdỗ khuất phục, và đêm đêm tôi cất tiếng thề nguyền:"Ngày mai, ta nhất quyết sẽ không đến thăm nàng!"Nhưng khi ngày

mai đến, tồi đã có một cái cớ không sao cưỡng lạiđược, và trước khi kịp nhận ra điều đó, tôi đã ởbên nàng từ lúc nào. Có khi chỉ vì chiều hôm trướcnàng căn dặn: "Ngày mai anh đến nhé?" - Thế thìai lại không đến cho đành? Khi thì nàng nhờ tôi mộtviệc gì, và tôi thấy phải đích thân trả lời mới hợplẽ; hoặc là ngày hôm ấy trời đẹp đến đường kia,tôi đến Wahlheim, và từ đó tới nơi nàng chỉ có nửadặm đường!... Tôi ở gần chốn thiên đường biếtbao. - Hấp! Thế là tôi đã lại ở bên nàng! Ngày xưa,bà nội tôi đã kể một câu chuyện cổ tích về ngọnnúi nam châm: tất cả những con tàu đến gần đều độtnhiên bị hút mất mọi thứ làm bằng sắt, đinh ốc vunvút bay về phía ngọn núi, và những kẻ bất hạnh đángthương chìm dần giữa những tấm ván tàu đổ sập lênnhau.

Ngày30 tháng Bảy

Albert về, và tôi sẽ ra đi. Dù chàng có là một con ngườicao quý nhất, tốt đẹp nhất đi nữa, và ngay cả khi tôisẵn lòng thừa nhận chàng hơn tôi về mọi mặt, thì tôivẫn không thể chịu đựng nổi khi thấy chàng đượctận hưởng, được sở hữu những gì hoàn mỹ đến nhưthế trước mắt tôi!... Ôi chao, sở hữu!... Thôi, đủrồi Wilhelm, người chồng chưa cưới đã về kia! Mộtngười đàn ông tử tế, đáng mến, xứng đáng đượcngười đời vị nể. Cũng may là tôi không có mặt trongbuổi đón tiếp chàng! Nếu không cõi lòng tôi đã tan nátmất rồi. Albert cũng là người quân tử, chưa bao giờchàng hôn Lotte trước mặt tôi. cầu Chúa ban thưởng chochàng về điều đó! Chỉ riêng sự tôn trọng của chàngđối với người thiếu nữ ấy cũng đã buộc tôi phảimến chàng. Albert có vẻ vui mừng khi gặp tôi, tôi ngờđó là công trình của Lotte hơn là tình cảm tự nhiêntrong lòng chàng; bởi vì trong những chuyện như thế, đànbà họ tinh khôn lắm, và họ có lý: nếu như họ có thểlàm cho hai kẻ cùng tôn thờ minh giữ hòa khí với nhauthì bao giờ họ cũng có lợi, mặc dù điều này rất ítkhi thành công.

Vả chăng, tôi không thể không quý trọng Albert, vẻ điềmtĩnh của chàng hoàn toàn tương phản với tính khí nồngnhiệt, nôn nóng, không sao che giấu được của tôi.Albert giàu cảm xúc, chàng biết có Lotte chàng đượchưởng những gì. Chàng có vẻ rất ít khi ủ dột, vàbạn biết đấy, trong tất cả những tật xấu của conngười, tật xấu ấy tôi thù ghét hơn cả.

Albert xem tôi như người có học thức; sự quyến luyếncủa tôi đối với Lotte, niềm hân hoan nồng nhiệt củatôi trước mọi cử chỉ và hành vi của nàng chỉ làmtăng vinh quang cho chiến thắng của Albert, và vì thếchàng càng yêu nàng hơn. Liệu Albert có đôi lần dằn vặtLotte vì ghen tuông bóng gió hay không, điều này tôi đểngỏ, nhung nếu tôi ở địa vị của chàng thì chắc chắnkhó thoát được hoàn toàn con quỷ ghen tuông ấy.

Thôithì, phận ai người â ấy chịu! Dầu sao thì niềm vuicủa tôi bên cạnh nàng đã tiêu tan. Có phải đó làcuồng điên hay nên gọi là mê dại? Gọi thế nào chảđược. Sự việc tự nó đã nói lên tất cả! Trướckhi Albert về, tôi đã biết mọi điều mà giờ đây tôibiết; tôi đã biết là tôi không được nuôi hy vọng ởnơi nàng - mà nào tôi có hy vọng cho cam! - nghĩa là, nếucó thể được, tôi không nên ham muốn và khát vọngtrước biết bao là quyến rũ yêu đương. Giờ đây, chàngngốc ấy là tôi, ngây người trố mắt nhìn kẻ khác đãđến thật và cướp đi mất người đẹp củamình.

Tôi nghiến răng chế giễu nỗi khốn khổ của mình, vàtôi chế giễu gấp bội phần kẻ nào lại khuyên tôi camphận, bởi vì đời là thế, không thể nào khác được...Hãy tống khứ những tên bù nhìn không tim ấy cho họkhuất mắt tôi! Tôi chạy quanh cánh rừng; và mỗi lầnđến thăm Lotte, thấy Albert ngồi bên nàng dưới vòm câytrong khu vườn, còn tôi lại không thể đi xa hơn, tôi nhưkẻ điên khùng, bắt đầu nói huyên thuyên biết bao điềudớ dẩn. Hôm nay, Lotte đã bảo tôi: "Ôi, Lạy Chúa!Em van anh, xin anh đừng như tối qua nữa! Khi vui vẻ quámức, trông anh thật dễ sợ!" Nói thật với bạn:tôi vốn thường rình lúc Albert bận việc, và... trongchớp mắt, tôi đã ở ngoài đó, lòng hân hoan biết baođược gặp nàng một mình.

Ngày8 tháng Tám

Wilhelm thương yêu! Khi tôi trách những người đời hỏichúng ta phải quy phục số phận không thể tránh khỏi lànhững kẻ xấu chơi, tôi không có ỷ nói bạn đâu, mongbạn hiểu cho. Quả tình, tôi không ngờ bạn lại có thểcó ý niệm như thế. Và xét cho cùng thì bạn có lý, duycó một điều, bạn quý của tôi ạ: trên thế gian này,với cái kiểu hoặc là thế này hay ỉà thế kia, thậthiếm khi người đời làm được gì, vì tình cảm vàphương cách hành động của con người nó phong phú vàkhác biệt nhau lắm, khác như cái mũi khoằm so với mũi tẹt vậy. Vì thế, chắc bạn sẽ không giận

tôi, nếu như tôi thừa nhận mọi lý lẽ của bạn vàlại tìm cách thoát khỏi cái hoặc là và hay là của bạn.

Bạnnói rằng: "Hoặclà anh hy vọng nơiLotte, hay là anhchẳng hy vọng gì. Được đi! Trong trường hợp thứnhất, anh hãy cố gắng để đạt được hy vọng, hãytìm cách thỏa mãn những ước muốn của anh; còn trongtrường hợp sau: anh hãy can đảm lên, hãy tìm cách thoátkhỏi tình cảnh khốnkhổ â ấ y, vì nóchỉ làm rã rời mọi sức lực của anh mà thôi!" -Bạn quý ơi! Nói thế có lý lắm, và cũng... dễ lắm!

Nhưng với một kẻ bất hạnh mà cuộc đời đang chếtdần chết mòn vì một bệnh hiểm nghèo khó chữa, bạncó thể đòi hỏi con người ấy hãy nhanh chóng chấm đứtnỗi đau đớn quằn quại bằng một nhát dao không? Vảchăng, nỗi bất hạnh ấy đã tàn phá mọi sức lực củangười bệnh, chẳng phải đồng thời nó cũng cướp mấtcủa anh lòng can đảm để tự giải thoát hay sao?

Cố nhiên, bạn có thể bác lời tôi bằng một sự sosánh tương tự, chẳng hạn: kẻ nào lại chẳng thíchchặt một cánh tay của mình hơn là để cuộc đời ngàncân treo sợi tóc, triền miên khiếp đảm và lo âu? - Tôicũng chăng biết nữa! Nhưng chúng ta chẳng nên làm khổnhau bằng những chuyện so sánh làm gì. Thế cũng đủrồi, Wilhelm ạ. Và đôi khi, bạn ơi, tôi cũng có đượcmột chốc lát bùng lên lòng can đảm để bay lên và rũbỏ tất cả, nhung lúc ấy - giá như tôi biết đượcmình đi đâu về đâu?... Tôi sẽ dấn thân đi.

Buổitối

Cuốn nhật ký của tôi lâu nay bị lãng quên, hôm nay lạirơi vào tay tôi, và tôi ngạc nhiên thấy mình có ý thứcđến thế khi ghi vào trang sách mọi đoạn đường tôi đãdấn thân qua! Tôi đã luôn nhìn thây rõ cảnh ngộ củamình, nhưng vẫn hành động chẳng khác gì con trẻ. Giờđây, tôi vẫn nhìn rõ ràng như thế, nhưng tình cảnh củatôi chẳng có vẻ gì là sẽ tốt đẹp hơn.

Ngày10 tháng Tám

Lẽ ra tôi có thể sống một cuộc đời vô cùng êm đẹpvà hạnh phúc khôn cùng, nếu như tôi không phải là mộtthằng điên. Những hoàn cảnh thuận lợi mà tôi đangsống đây, dễ mấy khi đã tụ hội đầy đủ để làmngất ngây tâm hồn một con người! Và lẽ đời cũnghiển nhiên như thế đấy: tự trái tim ta rèn hạnh phúccho ta!... Tôi được xem như một người trong gia đìnhthân thương ấy, được ông cụ quý mến như con đẻ,được mấy đứa bé yêu thương như một người cha, vàđược Lotte...! Rồi cả Albert trung hậu nữa, chàng chưahề có những biểu hiện không vui làm tổn thương đếnhạnh phúc của tôi; chàng đón nhận tôi với tình bạnthiết tha, coi tôi như người yêu quý nhất trần đờisau Lotte của chàng... Wilhelm ơi, thật là lý thú khi dạochơi, chúng tôi nói với nhau về Lotte: trên thế gian nàychưa có ai phát minh ra được một cái gì lại tức cườihơn là một mối quan hệ như thế! Vậy mà, trong nhữnglúc ấy, đã nhiều lần mắt tôi rưng lệ khi Albert kểcho tôi nghe về bà mẹ đảm đang đức hạnh của nàng,rằng lúc hấp hối bà cụ đã giao lại gia đình và mấyđứa con nhỏ cho Lotte, đã gửi gắm con gái bà cho Albertra sao, và nàng, từ độ ấy, đã sống theo tinh thần mới,và do sự tận tâm chăm sóc gia đình và tính tình nghiêmtrang, nàng đã trở thành một người mẹ thực thụ củamấy đứa em như thế nào; và không có giờ phút nào trôiqua nàng lại không thương yêu chúng, không bộn bề côngviệc, vậy mà nàng vẫn thanh thản, vẫn tươi vui nhưthế... Tôi đi cạnh Albert, đưa tay ngắt những bông hoaven đường, cẩn thận kết thành một bó hoa và... quăngxuống dòng nước đang chảy qua, và tôi đưa mắt nhìntheo những cánh hoa cứ lặng lờ trôi đi, xa xa mãi...

Tôi không biết đã báo tin này cho bạn hay chưa: Albert sẽở lại đây, chàng sẽ được triều đình bổ nhiệm vàomột chức vị có bổng lộc khá hậu, triều đình rấtquý trọng chàng. Trong công việc, tôi ít gặp người nàocó thể sánh với chàng về sự mẫn cán và tính tình cẩntrọng.

Ngày12 tháng Tám

Đưong nhiên, Albert là con người tốt nhất ở dưới vòmtrời này. Hôm qua, tôi đã có một cuộc tiếp xúc thậttuyệt vời với chàng. Tôi đến từ biệt chàng, vì bỗngnhiên tôi nảy ra ý muốn cưỡi ngựa đi chơi núi, vàcũng từ nơi ấy, tôi đang viết thư cho bạn đây. Khi tôiđi tới đi lui trong phòng Albert thì những khẩu súng củachàng đập vào mắt tôi. - "Bạn cho tôi mưọn mấycây súng này nhé, tôi nói, để mang theo trong chuyến đidu ngoạn." Chàng đáp: "Rất sẵn sàng, nếu nhưbạn chịu khó lắp đạn lấy! Tôi treo súng thực ra chỉlàm vì." Tôi cầm một cây súng xuống, Albert nóitiếp: - "Từ dạo tôi bị cái tính cẩn trọng củatôi chơi cho một vố đau, tôi chẳng thiết gì khí giớinữa." Tôi tò mò muốn biết chuyện gì đã xảy ra.Chàng kể: - "Hồi đó, tôi đến nghỉ khoảng ba thángtại nhà một người bạn ở miền quê, tôi mang theo haikhẩu súng chưa nạp đạn và ngủ rất yên bình. Nhưngvào một buổi chiều mưa đang ngồi rảnh rỗi, chẳnghiểu sao tôi lại nảy ra ý nghĩ là chúng tôi có thể bịđột nhập bất ngờ, và có thể sẽ phải dùng đếnsúng, và có thể... Bạn biết rõ như thế nào rồi. Tôibèn giao súng cho tên gia nhân lau chùi và nạp đạn, nhunghắn lại quay ra chòng ghẹo mấy đứa hầu gái, dùng súngdọa họ, và Chúa ơi! Chỉ có Chúa mới biết vì sao súnglại phát hỏa, đạn đã nạp bắn trúng bàn tay phải củamột đứa hầu gái, phá gãy ngón tay cái. Tôi đã phảinghe mọi lời ta thán, và hơn nữa, lại còn phải trảtiền điều trị cho con bé. Từ đấy, súng của tôi chẳngbao giờ nạp đạn. Anh bạn quý thấy chưa, sự cẩn trọngnào có ích gì đâu? Trong những mối hiểm họa đang rìnhrập mình, nào có ai học được hết chữ ngờ! Tuynhiên..." Wilhelm, giờ thì bạn đã rõ là tôi quý mếnAlbert như thế nào, trừ hai tiếng tuy nhiên củachàng, bởi lẽ bất kỳ ai cũng tự hiểu được rằng:một quy tắc tổng quát bao giờ cũng có những ngoại lệ,phải không bạn? Nhưng Albert lại thận trọng khôn lường!Một khi chàng tưởng mình đã nói điều gì đó vộivàng, thất thố, chung chung và nửa vời, thì chàng sẽkhông ngớt lời thanh minh đối với bạn, để hạn chế,cải chính hoặc thêm bớt điều đã nói, cho tới khi sựviệc chẳng còn lại gì hết. Trong chuyện này cũng vậy,Albert tiến rất sâu vào bài bản: cuối cùng, tôi chẳngcòn nghe chàng nói gì nữa, tôi

rơi vào tâm trạng khó chịu, và đột ngột, tôi gí họngsúng vào trán tôi, phía bên trên mắt phải. - "Trờiđất ơi!" Albert kêu lên, giật súng khỏi tay tôi."Làm cái gì thế hả? Hừ!" - "Nhưng súngkhông nạp đạn kia mà!" tôi đáp. Albert vẫn nóng nảyvặn lại: "Phải, nhưng làm như thế là nghĩa làmsao? Tôi không thể tưởng tượng được vì sao một conngười lại có thể điên rồ đến cái mức tự bắn vỡsọ mình; chỉ riêng ý nghĩ ấy cũng làm tôi kinh tởm!"

Tôi kêu lên:

"Các người, hễ cứ nói đến chuyện gì là y nhưrằng phải thốt ra: chuyện đó là điên rồ, chuyện đólà khôn ngoan, chuyện đó là tốt đẹp, chuyện đó làxấu xa! Thế là nghĩa làm sao? Các người đã tìm hiểusâu xa những động lực bên trong dẫn tới một hành độngbao giờ chưa? Các người đã biết chắc chắn nhữngnguyên nhân dẫn đến một hành động hoặc phải dẫnđến một hành động bao giờ chưa? Nếu biết được,chắc các người sẽ không bao giờ phán xét quá vội vãnhư thế!"

Albert bác lại:

"Nhưng anh bạn phải thừa nhận với tôi rằng: cómột vài hành động luôn luôn là phạm tội, bất luậnnguyên nhân như thế nào cũng vẫn là phạm tội."

Tôi nhún vai, nhận là chàng có lý về điểm này.

"Nhưng bạn thân mến ơi, tôi tiếp tục, ngay cả ởđây cũng có những ngoại lệ. Cố nhiên ăn cắp là phạmtội, nhưng để cứu mình và cứu vợ con khỏi thảm họachết đói, một kẻ buộc lòng phải đi móc túi, hỏi kẻấy đáng được hướng lòng thương xót hay đáng bịtrừng phạt? Ai sẽ là kẻ ném viên đá đầu tiên nguyềnrủa một người chồng bị xúc phạm, trong con thịnh nộcuồng dại, đã giết chết người vợ bất trung và tênlừa lọc hèn hạ của nàng? Ai sẽ là kẻ đầu tiênnguyền rủa một thiếu nữ trong giờ phút hoan lạc mêđại, đã buông mình cho những niềm vui bất tận củatình yêu? Ngay cả luật pháp của chúng ta, cả những taymô phạm lạnh lùng nhất cũng còn bị xúc động và rútbàn tay trùng phạt lại nữa là!"

Albert đáp:

"Đấy lại là chuyện khác, vì một người bị nhữngthói đam mê của mình lôi kéo, người ấy sẽ mất mọikhả năng suy nghĩ và bị coi như một kẻ cuồng say haymột kẻ cuồng điên."

"Ôi chao, các người có lương tri và phải đạo biếtbao! - tôi mỉm cười, thốt lên. - Đam mê! Cuồng say!Cuồng điên! Các người đứng đó mới ung dung làm sao,dửng dưng không một chút cảm thông, hỡi những con ngườicủa đạo lý luân thường! Các người sỉ mắng kẻ say,kinh tởm kẻ ngu,

bước qua mặt họ như một tên cha cố né tránh họ, vànhư một tên đạo đức giả khoác tấm áo mộ đạo, cácngười cảm ơn Chúa, vì Chúa đã không sinh ra các ngườigiống như những kẻ ấy. Riêng tôi, đã nhiều phen cuồngsay, và những thói đam mê của tôi không cách xa sự cuồngđiên là mấy, nhung cả hai điều đó không làm tôi ânhận, bởi vì trong phạm vi của mình tôi đã nhận rarằng: xưa nay, những con người phi thường đã thực sựsáng tạo ra một cái gì đó kỳ vĩ, một cái gì đó màngười đời không sao làm được thì ở thời nào cũngbị mang tiếng là thằng cuồng, là kẻ điên đấy bạnạ!

Ngay cả trong đời thường cũng vậy, thật không sao chịuđựng nổi, mỗi khi có một người nào đó trên đườngtìm đến một hành động giải thoát, bất ngờ và caoquý, thì y như rằng lại phải nghe thiên hạ gọi vớitheo: Thằng cha ấy cuồng rồi, hắn điên! Hãy biết xấuhổ và tránh xa hắn ra, hỡi những ai còn minh mẫn tínhtáo! Hãy biết xấu hổ và tránh xa hắn ra, hỡi cấc bậchiền nhân quân tử!'"

- "Nhưng đấy cũng lại là những ý niệm kỳ dị củabạn? Albert nói. - Bạn đã phóng đại tất cả mọichuyện và chắc chắn là ở đây, bạn đã không có lýkhi đem so sánh những hành động kỳ vĩ với chuyện tựtủ mà ta đang bàn đến, vì tự tử, người ta chỉ cóthể xem xét nó như một sự yếu hèn. Vả chăng, chếtthì dễ dàng hơn là kiên cường chịu đựng một cuộcsống đầy khổ đau quằn quại."

Tôi đã định cắt đứt câu chuyện, vì không có gì làmcho tôi phẫn nộ hơn là một người nói với tôi bằngnhững lời khuôn sáo và vô nghĩa, trong khi tôi lại nóibằng cả trái tim mình. Nhưng tôi trấn tĩnh được, vìđã quá nhiều lần tôi phải nghe những câu nói kiểucách như thế, và đã quá nhiều lần bực bội vì chuyệnđó. Tôi đáp lời Albert hơi gay gắt: - "Anh bạn bảođó là yếu hèn hay sao? Tôi xin bạn đừng để cho ảogiác mê hoặc mình! Một dân tộc rên xiết dưới áchthống trị nghiệt ngã của một tên bạo chúa, bạn đámnói dân tộc ấy yếu hèn hay không khi cuối cùng nó đãđứng lên và đập tan xiềng xích? Một người thấy lửacháy nhà mình, khiếp đảm, và cảm thấy mọi sức lựcbỗng căng ra trong cơ thể, thế là anh ta khiêng đượcnhững đồ vật nặng một cách nhẹ nhàng mà bình sinhkhông sao nhúc nhích được; một người trong cơn điênkhùng vì bị xúc phạm đã đám địch lại sáu tên khácvà quật ngã chúng, vậy cả hai kẻ đó có phải yếu hènkhông? Và anh bạn của tôi ạ, nếu như nỗ lực là sứcmạnh, thế thì tại sao vượt quá giới hạn đó lại coilà yếu hèn?" - Albert nhìn tôi, nói: "Xin bạn chớgiận, nhưng những ví dụ bạn đưa ra hình như không ănnhập gì với câu chuyện!" - "Có thể lắm, - tôiđáp, - người ta vẫn chê tôi là đôi khi lập luận lẩnthẩn và vô nghĩa. Vậy chúng ta hãy tìm một cách khác đểhình dung xem tại sao một con người lại quyết

định hất bỏ cái gánh nặng cuộc đời vốn thân thiếtvới mình. Tuy nhiên, chỉ khi nào chúng ta đồng cảm vớikẻ khác, chúng ta mới đủ tư cách để phán xét một sựviệc.

Bản tính con người, - tôi nói tiếp, - tự nó có giớihạn. Nó có thể chịu đựng niềm vui, nỗi buồn và sựđau đớn đến một mức độ nhất định, nhưng quá mứcđộ đó, nó quỵ ngã. Vậy thì ở đây vấn đề khôngphải là một con người kiên cường hay hèn yếu mà làkhả năng chịu đựng khổ đau của con người kéo đàiđược bao lâu, xét về mặt tinh thần hay thể chất. Vàtôi lấy làm lạ khi người ta nói rằng: con người tựkết thúc đời mình là hèn nhát, cũng như bảo một ngườichết vì sốt ác tính là một kẻ hèn nhát thì chẳngđúng chút nào!"

Albert kêu lên:

"Thật là ngược đời! Một nghịch lý kỳ đị!"Tôi đáp:

"Điều đó không hoàn toàn như bạn tưởng đâu! Bạnsẽ đồng ý với tôi rằng: chúng ta gọi một cơn bệnhlà nguy hiểm chết người, vì qua đó cơ thể bị hủyhoại đến cái mức mà một phần sức mạnh của thiênnhiên trong ta bị tàn tạ, còn phần khác đã bị vô hiệuhóa, đến nỗi không thể nào khôi phục được, và cũngkhông có phương thuốc mầu nhiệm nào có thể phục sinhđược dòng chảy bình thường của sự sống.

Bây giờ, bạn thân mến của tôi, chúng ta hãy áp dụngđiều đó cho tinh thần. Hãy xem xét một con người trongcảnh đời tù túng đã bị những ấn tượng dữ dộitác động như thế nào, đã bị những lý tưởng bámriết anh ta ra sao, và cuối cùng, một nỗi đam mê cuồngnhiệt lớn dần lên, cướp đi mất của anh mọi sứcmạnh của tư duy bình yên và đẩy anh xuống vực.

Một người bình tâm và có lương tri nhìn thấy cảnh ngộcủa kẻ khốn khổ ấy, khuyên can anh, nhưng uổng công vôích! Chuyện này cũng giống như chuyện một người khỏeđứng cạnh giường người ốm, không làm sao truyền sangcho người ốm được mảy may chút sức lực của mình!"

Đối với Albert, nói the quá chung chung. Tôi nhắc Albertnhớ đến chuyện một thiếu nữ mới đây được ngườita tìm thấy đã chết ở dưới hồ17.Tôi kể lại cho chàng nghe: - "Thiếu nữ ấy là mộtngười nhân hậu, lớn lên trong vòng đời chật hẹp củacuộc sống gia đình, tất bật suốt tuần vì công việc,đến nỗi nàng không biết một thú vui nào khác ngoài mỗichuyện là Chủ nhật trang điểm bằng những thứ rẻtiền lâu dần tích cóp được và cùng các bạn dạo chơivùng ngoại ô, hãn hữu được khiêu vũ một lần trongdịp lễ hội lớn, còn thường ra, nàng chỉ có một đôigiờ thanh thản để

hào hứng tán gẫu với cô bạn láng giềng về nguyên docủa một cuộc cãi lộn hay những chuyện gièm pha... Nhưngcuối cùng, bản tính nồng nhiệt của nàng đã cảm nhậnđược những khát vọng thầm kín sâu xa hơn, và nhữngkhát vọng ấy cứ lớn mãi lên bởi những lời tán tụngcủa đàn ông. Dần dần, những thú vui trước đây củanàng đã trở nên vô vị, cho tới khi nàng được gặpmột chàng trai và bị cái cảm giác kỳ lạ không saocưỡng lại được cuốn hút mình... đến với chàng; giờđây, mọi hy vọng của đời nàng gửi gắm ở nơi chàng,nàng đã quên đi thế giới ở quanh mình, nàng không nghethấy gì nữa, không nhìn thấy gì nữa, không cảm nhậnđược gì nữa ngoài một người duy nhất, đó làchàng, và lòng nàng đời đoạn chỉ một người duynhất đó thôi. Vì không bị những thú vui nhạt nhẽocủa chứng tật làm dáng vô duyên làm tổn hại, nên khátvọng của nàng hướng thẳng tới cái đích là muốnthuộc về chàng, nàng muốn tìm thấy hạnh phúc trong sựgắn bó bất tận với người con trai ấy, muốn tậnhưởng trọn vẹn và hòa hợp tất cả mọi niềm vui mànàng hằng khao khát. Những lời hứa hẹn được nói đinói lại nhiều lần đối với nàng đã in những dấutích chắc chắn, bảo đảm cho mọi niềm hy vọng; nhữngcử chỉ âu yếm mạnh bạo đã rạo rực nhân mãi lênnỗi khát vọng trong lòng nàng, vây phủ ngập hồn nàng;nàng chập chờn trong bâng khuâng, trong sự tiên cảm vềmọi niềm hoan lạc, và lâng lâng ngây ngất đến cùngđộ, cuối cùng nàng đã đang rộng hai tay ôm siết lấymọi mơ ước của đời mình. - Và nàng bị người yêuruồng bỏ. - Tê tái, không hồn, nàng đứng trước vựcthẳm, mọi thứ sầm tối vây quanh nàng, không một chúttương lai, không một lời an ủi, chẳng biết gì đếnmai sau! Bởi vì, nhờ có người ấy, nàng mới cảm thấymình hiện hữu, và chính người ấy đã bỏ nàng bơ vơ.Nàng không nhìn thấy nữa cái thế giới bao la trướcmắt nàng, nàng không biết đến bao người khác có thểbù đắp cho những gì mất mát nàng phải chịu, nàng thấymình cô đơn và bị cả nhân quần ruồng rẫy - và mùquáng, bị dồn vào ngõ cụt bởi sự quẫn bách khủngkhiếp của trái tim, nàng gieo mình xuống làn nước đểđập tắt những đón đau quằn quại, để cái chết sẽôm ấp cưu mang nàng. - Bạn thấy không, Albert, đấy cũnglà câu chuyện của biết bao con người! Nào, bạn nói đi,có phải nó cũng giống một căn bệnh hiểm nghèo haykhông? Bản tính con người không còn tìm được lốithoát nào để ra khỏi mê cung nữa, đó là mê cung củanhững sức mạnh đã bị rối loạn và chống đối lẫnnhau, và con người phải chết.

Thật là vô phúc cho kẻ nào, khi chứng kiến cảnh tượngnày mà lại nói: một con điên. Giá như cô nàng biết chờđợi, biết chờ cho thời gian làm nguôi lòng, rồi thìnỗi thất vọng sẽ tự nó tan đi, và một người đànông khác sẽ tìm đến an ủi!... Nói như vậy thì khôngkhác gì bảo rằng: thằng điên! Ai lại đi chết vì consốt ác tính! Giá như hắn biết chờ đợi cho đến khisức lực được bình phục,

khí huyết được lưu thông, máu trong người bình thườngtrở lại, thế có phải là vạn sự đều sẽ tốt lànhkhông, và hắn sẽ còn sống đến tận ngày hôm nay!"

Albert, vẫn chưa thấy sự so sánh của tôi là rõ ràng,nên còn bác lại một đôi điều. Chàng bảo tôi chỉ mớinói về một thiếu nữ tầm thường và khờ khạo, nhưngmột người có tri thức, không bị giới hạn chật hẹpđến như thế, hiểu biết các mối tương quan thấu đáohơn sẽ thanh minh thế nào về hành động như vậy, điềunày chàng không sao hiểu nổi. Tôi kêu lên: - "Ôi, anhbạn của tôi, người nào chả là người, một chút íttri thức hơn kẻ khác thì có giá trị gì, khi mà sự đammê nổi loạn, khi mà những giới hạn của nhân loại quáchật hẹp dồn nén một con người! Hơn nữa... Nhưngthôi... để một dịp khác," tôi vừa nói vừa đưatay lấy mũ. Ôi, trái tim tôi đã ứ tràn! Chúng tôi chiatay nhau mà không hề hiểu nhau. Vả chăng, trên thế giannày, con người đâu đã dễ hiểu nhau!

Ngày15 tháng Tám

Quaá tình trên thế gian này, chỉ có tình yêu mới làmcho con người thấy sống là cần thiết. Tôi cảm nhậnđược điều đó là nhờ có Lotte, nàng không muốn mấttôi, và nhờ lũ trẻ chẳng có ý nghĩ nào khác là ngàymai và ngày mai tôi lại đến với chúng. Hôm nay, tôi đếnso đây đàn cho Lotte, nhưng không làm được gì vì mấyđứa nhỏ cứ nài nỉ đời tôi phải kể chuyện, vìchính Lotte cũng bảo tôi nên chiều theo ý chúng. Tôi phátcho chúng thức ăn chiều, bây giờ chúng cũng thích nhậnbánh từ tay tôi như từ tay Lotte, rồi tôi kể cho chúngnghe câu chuyện chúng ưa thích về một nàng công chúađược những bàn tay vô hình cung phụng. Tôi học đượcnhiều điều, xin cam đoan với bạn như vậy, và tôi kinhngạc vì ấn tượng mà câu chuyện gây ra đối với mấyđứa trẻ. Vì khi kể, thỉnh thoảng tôi đã bịa ra mộtbiến cố, nhưng lần sau kể lại tôi quên khuấy đi mất,thế là chúng nhao nhao lên: chỗ ấy lần truớc khác kiamà! Đến nỗi bây giờ tôi phải tập để kể cho chúngnghe như người đọc nguyên văn, với những âm điệu lênbổng xuống trầm, ngân nga y hệt như lần trước. Từchuyện đó tôi hiểu rằng: khi tái bản một cuốn truyện,nếu tác giả lại thay đổi, thêm bớt thì nhất thiếttác giả đã làm hại đời quyển sách của mình, cho dùnó có tăng thêm gấp bội lần thi vị! Ấn tuợngđầu tiên dễ in sâu vào tâm trí chúng ta, và con ngườiđược tạo ra là cốt để cho người đời thuyết phụcmình theo những chuyện phiêu lưu, kỳ dị nhất; nhữngchuyện ấy cũng

khắc sâu ngay vào tâm trí con người, và thật vô phúcthay cho kẻ nào lại muốn xóa nhòa và hủy hoại ấntuợng khỏi tâm trí con người!

Ngày18 tháng Tám

Có lẽ nào đời lại như thế ư: những gì làm cho conngười ngây ngất hạnh phúc lại trở thành cội nguồncủa mọi khổ đau?

Cái cảm giác nồng ấm trong trái tim tôi đối với thiênnhiên đầy sức sống, cảm giác từng phủ ngập con ngườitôi trong biết bao niềm hoan lạc cuộc đời, từng biếnthế giới vây quanh tôi thành một thiên đường - giờđây đối với tôi, nó đã thành một cực hình không saochịu đựng nổi, đã trở thành một ác thần hành hạtôi, bám riết tôi trên khắp mọi nẻo đường. Xưa kia,từ mỏm đá cao, khi tôi ngắm nhìn cánh đồng phì nhiêubên kia sông chạy đài tới triền đồi, khi tôi thấy mọithứ ở quanh tôi đâm chồi nảy lộc, khơi nguồn mạchsống; khi tôi chăm chú nhìn rặng núi phủ trên mìnhnhững cây cao bóng cả và những thung lũng uốn lượnquanh co rợp bóng mát của rừng cây thân thương; khi tôithấy con sông hiền hòa lách mình qua những khóm lau bờsậy xào xạc, in bóng những bông mây trìu mến đượcgió chiều thổi nhẹ ru đưa giữa bầu trời; khi tôi nghethấy tiếng chim muông ở quanh tôi làm xao động cánhrừng; khi tôi nhìn những đàn muỗi đang can trường nhảymúa trong ráng chiều đỏ rực cuối ngày của vầng đương,và khi tia nắng cuối cùng rùng mình giục giã con cánh camđang ngâm nga thoát mình khỏi bờ cỏ, và tiếng lao xaochao động nhẹ nhàng gợi tôi chú tâm tới mặt đất,tới rong rêu đang hút lấy dưỡng chất từ mỏm đá khôcứng dưới chân tôi, tới những cây kim tước chỉ bámvào bờ cát khô cằn để trườn mình mọc đậy,

- thì tất cả, tất cả như hé mở cho tôi cái cuộc sốngnội lực, thiêng liêng và nồng nhiệt của thiên nhiên.Tôi đã đón nhận tất cả những cái đó vào trái timnồng ấm của mình! Trong sự sung mãn tràn trề ấy, tôithấy mình như được hóa thánh thần, và trong hồn tôi,những hình ảnh nguy nga của thế giới vô song dạt dàosống động. Tôi như người đứng giữa những ngọn núikhổng lồ, trước mặt là vực thẳm, thác nước trờidội xuống, những dòng sông cuộn chảy dưới chân tôi,và núi rừng vang vọng... Và tôi nhìn thấy tất cả đangvận động, đang kiến tạo trong lòng sâu trái đất,nhìn thấy những sức mạnh chưa được khám phá, và trênmặt đất, dưới bầu trời, tôi thấy những sinh linhmuôn hình muôn vẻ chen chúc nhau sinh tồn, và thấy nhữngcon người co mình

chắc chắn trong những căn nhà tí hơn, xây tổ ấm, vàtheo ý họ thì họ đang cai trị cả thế giới bao la! Hỡicon người điên dại đáng thương! Ngươi coi tất cả đềunhỏ bé chỉ vì ngươi cũng vô cùng nhỏ bé...! Từ núinon hiểm trở, qua những miền hoang vu không in đâu chânngười, cho đến tận cùng của đại đương xa lạ, đâuđâu cũng có anh linh của đấng Sáng tạo vĩnh hằng, vàNgười vui khi mỗi một hạt bụi cảm nhận được Ngườivà tồn tại. - Ôi chao! Ngày ấy, đã biết bao lần tôiao ước được cưỡi lên cánh hạc đang lướt ngang quađầu để bay tới bến bờ của Đại dương vô lượng,ao ước được ghé môi vào chén rượu sủi tăm của Vôbiên để uống lấy niềm hoan lạc của Đời đang ầmào vỗ sóng, và dù chỉ là khoảnh khắc, dù chỉ vớisức lực hạn hẹp của con tim, tôi củng muốn đượcnếm trải một giọt nồng ngây ngất của Tạo hóa, màtất cả đều được tạo ra từ chính mình và bởi chínhmình!

Bạn ơi, chỉ có hoài niệm về những giờ phút ấy mớian ủi được lòng tôi. Nhưng ngay cả những cố gắng củatôi để hồi tưởng và diễn tả lại những cảm giáckhông sao diễn tả được trên kia, tuy nó nâng hồn tôivượt lên khỏi chính mình, nhưng rồi lại làm tôi cảmnhận được gấp bội nỗi lo âu về hiện trạng đangbủa vây quanh tôi. Trước tâm hồn tôi, một cái gì đóđã hé mở như một tấm rèm được kéo lên, và trướcmắt tồi, khung cảnh về một cuộc sống bất tận đãbiến thành vực thẩm của nấm mồ ngàn đời rộng mở.Chẳng lẽ có thể nói: - Đó là tồn tại! Khi mọi thứđã qua đi? Khi mọi thứ đã tan nhanh như ánh chớp, khitoàn bộ sức mạnh của hiện hữu rất ít khi bền vữngvà, ôi chao!

Khi con người bị cuốn phăng vào dòng đời, bị nhậnchìm và bị quăng quật nát tan bên ghềnh đá? Chẳng cógiây phút nào đời không day dứt bạn, không day dứtnhững người thân của bạn, và dù bạn không phải làmột kẻ ác đi nữa... Một cuộc dạo chơi vô tư nhấtcũng đã hủy hoại cuộc sống của hàng ngàn con sâu nhỏđáng thương! Chỉ một bước chân thôi, thế là bao côngtrình lao khổ của bầy kiến đã tiêu ma, cả một thếgiới nhỏ bé bị vùi sâu trong nấm mồ ô nhục. A! Đâucó phải những thảm họa lớn lao nhưng hiếm khi xảy ratrên thế gian, đâu có phải những trận lũ lụt cuốnphăng bao làng mạc, đâu có phải những trận động đấtchôn vùi bao đô thị làm cho tôi xúc động, mà trái timtôi đau thương vì cái sức mạnh tiềm ẩn trong thiênnhiên đang mòn mỏi. Có cái gì mà sức mạnh ấy tácthành và tạo đựng lại không hủy hoại xung quanh và hủyhoại chính bản thân mình. Và thế đấy, tôi loạngchoạng lo âu; trời và đất, và những sức mạnh tiềmtàng vây quanh tôi, tôi không thấy gì hết, tôi chỉ thấyhình ảnh con quái vật đời đời nhai lại và đời đờihủy hoại mình.

Ngày21 tháng Tám

Tôi đã hoài công đang tay về phía nàng, vào lúc ban mai,khi tôi mơ màng tỉnh thức sau một giấc mộng nặng nề;và đêm đến, tôi đã hoài công tìm nàng bên cạnh tôi,khi một giấc mơ trinh trắng và hạnh phúc đánh lừa tôi,tưởng đâu mình đang ngồi bên nàng ngoài đồng nội,đang cầm bàn tay nàng và phủ lên đó muôn ngàn nụ hônnồng. Ôi chao! Khi còn đang chập chờn trong giấc mộng,tôi đã loạng choạng tìm kiếm nàng, và giật mình tỉnhgiấc - một dòng suối lệ trào tuôn từ trái tim thắtnghẹn của tôi, và tôi khóc khôn nguôi trước một tươnglai mịt mùng ảm đạm.

Ngày22 tháng Tám

Thật bất hạnh, Wilhelm, mọi sức lực năng động trongtôi đã lạc điệu mất rồi, đã rã rời, bất định.Tôi không thể sống nhàn hạ, nhưng cũng không thể làmđược gì. Chẳng còn đâu trí lực để tưởng tượng,chẳng còn đâu cảm xúc trước thiên nhiên và sách vởchỉ làm tôi lợm giọng. Khi chúng ta thiếu vắng vớichính mình, thì với ta, tất cả đều thiếu vắng. Xinthề với bạn là đôi khi tôi ước mình làm người thợcông nhật, chỉ cốt để ban mai khi tỉnh đậy có đượcviễn cảnh về một ngày sẽ đến, một niềm thôi thúc,một hy vọng. Tôi thường ganh tị với Albert, khi thấychàng chúi đầu vào những tập hồ sơ, và tôi hình dungở địa vị của chàng, tôi sẽ thấy vô cùng hạnh phúc!Đã bao lần tôi nghĩ đến chuyện viết thư cho bạn vàcho quan thượng thư để xin một việc làm trong sứ quán,mà theo bạn thì chuyện đó đối với tôi chắc chắn sẽêm xuôi. Tôi cũng tin như vậy. Từ lâu quan thượng thưđã có lòng quý mến tôi, ngài thường thúc ép tôi nênhiến mình cho một công vụ nào đó, và có lúc, tôi đãthấy xiêu lòng. Nhưng sau đó, khi nghĩ lại chuyện này,tôi bất giác nhớ đến chuyện ngụ ngôn về con ngựa:Chồn chân trong cuộc sống tự do, nó để cho người đờithắng yên cưong và cưỡi nó thành thân tàn ma đại! Tôikhông biết mình nên làm gì nữa. Bạn thân mến ơi! Phảichăng cái khát vọng muốn đổi gió trong tôi chính là sựchồn chân nhức nhối trong tâm can, và nó sẽ còn rượtđuổi theo tôi cùng khắp mọi phương trời?

Ngày28 tháng Tám

Thật ra, nếu như căn bệnh của tôi có thể cứu chữađược, thì những người bạn ấy sẽ chữa chạy đếncùng. Hôm nay là sinh nhật tôi, từ sáng sớm, tôi đãnhận được một gói quà nhỏ của Albert 18.Vừa mở ra, vật trước hên đập ngay vào mắt tôi làmột chiếc nơ màu hồng nhạt mà Lotte đã

đính trước ngực, khi tôi gặp nàng lần đầu và đãnhiều lần hỏi xin nàng. Ngoài ra còn có hai cuốn sáchnhỏ (loại bỏ túi), đó là tập thơ Homer do Wetstein xuấtbản, một ấn phẩm tôi vẫn hằng ao ưóc, để mỗi khiđi đạo khỏi phải khệ nệ mang theo cuốn sách đoErnestie ấn hành. Bạn thấy đấy, họ đã ân cần biếtbao trong việc chiều đãi những ý muốn của tôi, và tếnhị biết bao trong việc tìm kiếm những niềm vui nho nhỏvun đắp cho tình bạn, và điều đó quý giá gấp ngànlần những món quà hào nhoáng, diệu vợi, mà qua đóchúng ta thấy mình bị sỉ nhục bởi thói hợm mình của những kẻ đem cho. Tôi hôn lên chiếc nơ hàng ngàn lần,và trong từng hơi thở, tôi tận hưởng kỷ niệm vềnhững niềm hoan lạc từng dâng đầy hồn tôi trong nhữngngày tháng ấy, ngắn ngủi, hạnh phúc, và đã qua đikhông bao giờ trở lại! Wilhelm ơi, tôi đâu có thở than,nhưng đời là thế đấy: hoa thơm của cây đời - chỉlà ảo ảnh thôi! Có biết bao nhiêu là hoa tàn nhụy héochẳng mảy may để lại dấu tích gì! Những bông hoa kếttrái mới ít ỏi làm sao! Và những quả cây non tơ ấy,nào có được bao nhiêu đậu tới ngày trái chín!

Vậy mà, trái chín nơi kia còn khá sai; và còn... Ô, ngườianh em của tôi ơi!... Lẽ nào chúng ta lại có thể dửngdưng, khinh thị và bỏ lơi cho trái chín hư thối mà khônghề hưởng thụ?

Từ biệt bạn! Mùa hè thật tuyệt diệu. Tôi vẫn thườngngồi trên mấy cây lê trong vườn cây ăn quả của Lotte,và dùng đồ hái buộc sào dài, tôi hái những quả lêcao tít trên ngọn cây. Nàng đứng dưới gốc cây và đónnhững trái chín tôi chuyển xuống cho nàng.

Ngày30 tháng Tám

Hỡi con người bất hạnh kia! Ngươi không phải mộtthằng điên đấy chứ? Ngươi không tự lừa đối mìnhđây chứ? Sự si mê cuồng loạn vô biên ấy phỏng cónghĩa lý gì?

Tôi không có lời cầu nguyện nào hơn ngoài lời cầunguyện nàng; trí tưởng tượng của tôi không mang lạicho tôi một hình ảnh nào khác ngoài hình ảnh của nàng,và tất cả những gì vây quanh tôi trên cõi đời, tôichi nhìn thấy chúng có liên quan đến nàng. Và nhờ thế,tôi tận hưởng một đôi giờ hạnh phúc - cho đến khitôi buộc lòng phải bứt khỏi nơi nàng! Wilhelm ơi! Nàoai biết trái tim tôi thường xô đẩy hồn tôi đến nơinao! - Mỗi khi ngồi bên nàng, suốt hai ba giờ liền, tôichiêm ngưõng hình dáng nàng, cung cách của nàng, đắmmình trong những lời nàng diễn đạt tựa thần tiên, vàtất cả các cảm giác trong tôi cứ dần dần dâng tràolên, đôi mắt tôi tối lại, tôi hầu như không còn nghethấy nữa, cổ họng tôi tắc nghẹn như nghẹt trong bàntay của một kẻ giết người, và rồi trái tim tôi đậplồng lên, hoang đại, cố sức giải thoát cho những giácquan đang ngột ngạt, nhưng chỉ làm tăng thêm sự rốiloạn mà thôi!... Nhiều khi tôi chẳng biết là liệu mìnhcó sống trên đời này hay không, Wilhelm ạ! Và... đôilần, sự đau khổ đã thắng thế, và nếu như Lotte khôngban cho tôi một niềm an ủi khốn cùng là được khóctrên tay nàng để làm vọi nỗi đau... thì lúc ấy, tôiphải đi ngay... tôi phải chạy trốn! Và tôi lang thang xatít ngoài cánh đồng; tôi trèo lên một ngọn núi hiểmtrở; tôi mở đường qua một cánh rừng không có lốiđi, tôi xuyên qua những bờ giậu làm cho mình bị thương,tôi lao qua những bụi gai cào rách đa thịt; và đó làniềm vui của tôi. Và lòng tôi vợi buồn đi đôi chút!Nhưng chỉ đôi chút thôi! Và đôi khi, vì mệt mỏi vàkhô khát, tôi nằm lại đọc đường; có lần, trong đêmkhuya giữa khu rừng thanh vắng, trên đầu tôi là trăngrằm sáng lạnh, tôi ngồi lên một thân cây cong cho bànchân rớm máu dịu đau, và rồi trong sự vắng lặng đêmtàn ấy, tôi đã thiếp đi vào lúc trời chạng vạng! ÔWilhelm! Một chốn dung thân cô quạnh trong buồng con tuviện, một chiếc áo lông ngựa dây buộc bằng vải gai,có lẽ đó là sự vỗ về cứu rỗi mà hồn tôi khắckhoải đợi chờ. Giã biệt bạn! Với những đau khổkhôn lưòng ấy, tôi chẳng thấy một kết thúc nào tốthơn một nấm mồ.

Ngày3 tháng Chín

Phải ra đi! Wilhelm, xin cám ơn bạn đã thôi thúc và củngcố cái quyết định còn chao đảo của tôi. Đã hai tuầnnay tôi quẩn quanh với ý định xa nàng. Tôi phải ra đi!Nàng lại vào thị trấn thăm bạn gái. Và Albert... và...Tôi phải ra đi!

Ngày10 tháng Chín

Wilhelm ơi! Một đêm mới kỳ lạ biết bao! Và giờ đâytôi đã vượt qua được tất cả. Tôi sẽ không bao giờgặp lại nàng nữa! Ôi, người bạn tốt nhất của tôiơi! Giá như tôi có thể bay đến níu lấy cổ bạn, cóthể thổ lộ với bạn bằng nỗi niềm xúc động sâu xavà dòng ỉệ chứa chan tất cả những tình cảm náo độnghồn tôi! Tôi ngồi đây, và khó nhọc lắm tôi mới thởđược; tôi tìm cách tự trấn tĩnh và chờ đợi ban mai,khi mặt trời mọc đậy thì ngựa xe đã chờ tôi trướccửa.

A! Nàng đang ngủ một giấc yên lành, và không nghĩ rằngnàng sẽ chẳng bao giờ còn gặp lại tôi nữa. Tôi đãtự dứt mình ra khỏi cuộc đời nàng và trong hai giờtrò chuyện, tôi đã đủ nghị lực để không tiết lộvới nàng ý định của tôi. Và Chúa ơi! Cuộc trò chuyệnmới tuyệt diệu làm sao!

Albert hứa với tôi là ngay sau khi dùng xong bữa tối,chàng sẽ cùng Lotte có mặt ở ngoài vưòn. Tôi đứngtrên sân thượng, dưới tán lá những cây dẻ cao, đưamắt nhìn mặt trời đang lặn, lần cuối cùng đối vớitôi, mặt trời lặn trên thung lũng thân thương và dòngsông hiền dịu. Đã biết bao lần tôi cùng nàng đứngnơi đây và say sưa chiêm ngưỡng cảnh trí diễm lệ này!Và giờ đây... Tôi bước tới bước lui trên con đườngđã trở nên vô cùng thân thiết đối với tôi, một sứcmạnh bí ẩn và thân tình đã thường níu chân tôi đừnglại ở nơi đây, ngay cả khi tôi chưa quen Lotte! Và chúngtôi, khi khỏi đầu tình bạn, chúng tôi đã vui sướngxiết bao khi khám phá ra rằng cả hai cùng yêu mến phongcảnh này; và chắc chắn đó là một trong những phongcảnh lãng mạn nhất mà tôi được thấy trong nghệthuật sáng tạo.

Trước tiên, đứng giữa những cây dẻ, ta có được mộtviễn cảnh xa rộng... A, tôi nhớ rồi, tôi đã viết chobạn bao nhiêu lần về những cây dẻ gai tạo nên nhữngbức tường - cây cao vây lấy bạn, rồi con đường trởnên thâm u bởi những bụi cây sum suê mọc hai bên, đểcuối cùng, tất cả khép lại trong một khoảng không giannhỏ hẹp, nơi mọi cơn ớn lạnh rùng mình của nỗi côđơn đang chờn vờn vây quanh. Tôi vẫn còn nhớ cái cảmgiác cô tịch đã xâm chiếm lòng tôi, khi tôi đến đâylần đầu tiên vào một buổi trưa hè đứng bóng. Và tôiđã mơ hồ tiên cảm rằng: nơi ấy, một ngày kia sẽ còntrở thành một diễn trường của nỗi niềm hoan lạc vàmuôn nỗi khổ đau.

Tôi cứ đắm chìm trong những suy tư ngọt ngào và khắckhoải về giây phút chia phôi và tái ngộ, như thế khoảngnửa giờ, rồi tôi nghe thấy tiếng chân họ đi lên sânthượng. Tôi chạy đến với họ và với nỗi niềm xúcđộng khôn xiết, tôi cầm lấy tay Lotte và hôn lên taynàng. Khi chúng tôi

cùng lên tới sân thượng, thì vầng trăng cũng bắt đầuló dạng sau những bụi cây phía triền đồi. Trong khi tròchuyện, chúng tôi đã tiến đến gần thư phòng mờ tốilúc nào mà không hay. Lotte bước vào và ngồi xuống.Albert ngồi cạnh nàng, và cả tôi nữa. Nhưng lòng tôibồn chồn không sao ngồi yên được; tôi đứng đậy,tiến đến trước nàng, bước tới bước lui, rồi lạingồi xuống: tôi đang sống trong tâm trạng phấp phỏngnhững lo âu. Nàng chỉ cho chúng tôi thấy những bóng sánglung linh tuyệt đẹp của vầng trăng, lúc ấy đã lấp lótrên bức tường bằng những cây dẻ gai và rọi sáng cảmột vùng sân thượng trước mặt chúng tôi: quả là mộtquang cảnh thật diễm lệ, thậm chí còn ru say lòng người,vì chúng tôi bị vây phủ trong bóng đêm đày đặc. Chúngtôi cùng im lặng, một lúc sau, Lotte lên tiếng: - "Khôngbao giờ, vâng, không bao giờ đi đạo dưới ánh trăng màhồn tôi không nghĩ đến những người thân đã quá cố,hoặc không bị xúc động bởi sự tiên cảm về cái chếtvà về tương lai. Chúng ta sẽ trường tồn! - nàng nóitiếp bằng một giọng biểu lộ những tình cảm huyềndiệu nhất, - nhưng... Werther, liệu rồi đây chúng ta còngặp nhau nữa không? Liệu chúng ta còn nhận ra nhau không?Anh mường tượng ra sao về chuyện đó? Ý anh thế nào?"

"Lotte, - tôi vừa đáp vừa đưa tay cho nàng, mắt nhòa lệ, - chúng ta sẽ gặp lại nhau! Dầu ở kiếp này hay kiếp khác, chúng ta sẽ gặp lại nhau!"... - Tôi không thể nói tiếp được nữa, Wilhelm, sao nàng lại hỏi tôi như thế nhỉ, trong lúc lòng tôi đang đau đớn nỗi chia ly!

Nàng tiếp lời:

"Và liệu những người thân yêu đã quá cố của chúng ta có biết đến chúng ta chăng? Liệu họ có linh cảm được rằng trong khi sung sướng, chúng ta vẫn tưởng nhớ đến họ với một tình yêu nồng nàn hay không? Ôi! Hình ảnh của mẹ tôi vẫn hằng hiển hiện trước mắt tôi mỗi khi chiều xuống, khi tôi ngồi giữa những đứa con của người, giờ đây như bầy con của tôi, và chúng quây quần quanh tôi như ngày xưa đã quây quanh mẹ. Mỗi khi ngước mắt nhìn trời với giọt lệ nhớ thương, tôi vẫn cầu mong mẹ có thể nhìn thấy tôi trong khoảnh khắc, xem tôi giữ lời hứa với người vào giờ phút lâm chung như thế nào: tôi hứa sẽ làm mẹ cho mấy đứa con của người! Và tôi đã thảng thốt kêu lên: - 'Mẹ ơi, mẹ yêu quý nhất đời, xin mẹ hãy tha thứ cho con, nếu như con đối với các em không sao được như mẹ ngày xưa. Thương ôi! Con đã làm tất cả những gì con có thể làm; các em con được ăn mặc, được nuôi dưỡng, và hơn thế nữa, mẹ ơi, chúng được chiều chuộng và thương yêu. Hỡi linh hồn thánh thiện và thân yêu của mẹ, ước gì mẹ thấy được sự hòa hợp giữa chúng con! Mẹ sẽ ngợi ca đức Chúa Trời với tấm lòng biết ơn nồng nhiệt nhất, biết ơn vị Chúa mà trong lúc lâm chung, mẹ đã khóc những giọt lệ cuối cùng cay đắng biết đường bao cầu nguyện Người rủ lòng thương đến lũ con thơ!'"

Ôi, Wilhelm, nàng đã nói như thế đấy! Chẳng ai có thểtruyền đạt lại lời nàng đã thốt ra! Những dòng chữvô hồn, băng giá kia, làm sao có thể diễn tả đượcnhững tinh hoa thiên thần của hồn nàng! Albert dịu dàngngắt lời nàng: - "Lotte thương yêu! Chuyện đó làmem xúc cảm quá chừng! Anh biết tâm hồn em rất thânthiết với những ý tưởng này, nhưng anh xin em..." -"Ô, Albert, - nàng đáp. - Em biết chứ, em biết anhkhông quên những buổi tối chúng ta cùng ngồi bên mộtchiếc bàn tròn nho nhỏ, khi cha em đi xa chưa về, và chúngta đã cho mấy đứa trẻ đi ngủ. Anh thường mang theo mộtcuốn sách hay, nhưng có mấy khi anh đọc được gì đâu:Sự tôn kính tâm hồn kỳ diệu kia há chẳng cao đẹp hơntất cả mọi thứ sao? Ôi, người đàn bà xinh đẹp, hiềndịu, vui tươi và ham làm biết bao! Chúa đã biết đếnnhững giọt lệ của em, đã biết bao lần em than khóctrên giường, hạ mình cầu xin Chúa cho em được như mẹ."

"Lotte!" tôi kêu lên và quỳ xuống chân nàng, tôi cầm lấy tay nàng và đan lên đó muôn ngàn giọt lệ. - "Lotte! cầu Chúa ban phước lành cho em cùng hồn thiêng của mẹ!" - "Giá như anh được quen biết người, - nàng vừa nói vừa siết chặt bàn tay tôi. - Người xứng đáng để được anh biết đến!" Tôi tưởng mình tan thành mây khói. Chưa bao giờ tôi được nghe một lời nào lại cao đẹp như thế, vinh hạnh như thế nói về tôi... Nàng tiếp lời: - "Vậy mà người đàn bà ấy đã phải ra đi, giữa những tháng năm xuân sắc của đời mình, phải ra đi lúc đứa con trai non đại nhất của người chưa tròn đầy sáu tháng! Cơn bệnh của người không lâu; người bình thản cam chịu. Chỉ có những đứa con của người làm cho người xót xa, nhất là đứa út. Khi biết mình sắp ra đi, người bảo tôi: 'Con hãy đem chúng lên với mẹ.' Tôi dẫn chúng vào phòng. Tội nghiệp mấy đứa nhỏ, chúng không hay biết gì, còn những đứa lớn vẻ mặt thất đảm đứng chung quanh giường người. Người dâng tay lên cầu nguyện cho các con, lần lượt hôn tay từng đứa, đoạn nhủ chúng về lại phòng, rồi bảo tôi: - 'Con hãy làm mẹ của các em!' Tôi hứa vâng lời. - 'Con gái yêu của mẹ, - người nói tiếp, - con hứa như thế là nhiều lắm đấy, con ạ! Phải có trái tim của một người mẹ! Đôi mắt của một người mẹ! Những giọt lệ biết ơn mà đã bao lần mẹ nhìn thấy ở nơi con làm cho mẹ yên lòng rằng con hiểu lời mẹ. Hãy có trái tim và đôi mắt như thế đành cho các em con! Và đối với cha con, hãy có một tấm lòng trung hiếu và sự tòng phục như một người vợ. Con sẽ an ủi người...' Mẹ đời gặp cha. Người đã bỏ ra ngoài để che giấu nỗi khổ đau cùng cực trước các con. Người đàn ông ấy đã hoàn toàn tan nát cõi lòng!

"Albert, lúc ấy anh cũng có mặt ở trong phòng. Mẹnghe thấy tiếng chân người nên hỏi ai đó, rồi bảoanh đến gần. Và mẹ nhìn anh, nhìn em, với ánh mắtthanh thản chứa chan niềm an ủi rằng chúng ta sẽ hạnhphúc, chúng ta sẽ cùng nhau hạnh phúc... Albert ôm lấy mẹ,vừa hôn vừa kêu

lên: 'Chúng con đây, mẹ ơi! Chúng con sẽ hạnh phúc!' Conngười Albert vốn điềm tĩnh lúc ấy đã hoàn toàn mấttự chủ, còn tôi, tôi không biết gì nữa."

"Werther! - nàng tiếp lời. - Vậy là người đàn bàấy không còn ở cõi đời! Ôi, Chúa ơi, mỗi khi nghĩ đếnlúc người ta khiêng đi mất của mình con người yêu quýnhất cuộc đời, thật đau đớn biết bao! Và chẳng cóai cảm nhận nỗi đau ấy mãnh liệt bằng mấy đứa trẻ,mãi sau này chúng vẫn còn kêu thương: những người mặcđồ đen đã mang mẹ đi mất rồi!..."

Nàng đứng đậy. Tôi sực tỉnh và xúc động khôn cùng.Tôi cứ phải ngồi yên, và giữ lấy tay nàng. - "Chúngmình phải về thôi, khuya mất rồi!" nàng nói. Nàngmuốn rút tay ra, nhưng tôi càng giữ chặt. - "Chúng tasẽ gặp lại nhau, - tôi kêu lên, - chúng ta sẽ tìm thấynhau, và dù dưới hình đáng nào mặc lòng, chúng ta sẽvẫn nhận ra nhau. Tôi đi đây, - tôi nói tiếp, - tôi tựý đi xa, nhưng bảo rằng sẽ đi xa vĩnh viễn, tôi khôngsao chịu nổi. Vĩnh biệt nhé, Lotte! Vĩnh biệt, Albert!Chúng ta sẽ gặp lại nhau!" - "Vào ngày mai,"nàng đáp lại và mỉm cười trêu tôi. Và ngày mai ấy,tôi đã cảm thấy rồi! A! nàng chẳng biết, khi nàng rúttay ra khỏi tay tôi.

Hai người đi xuống lối mòn. Tôi đứng yên, đõi mắtnhìn theo họ bước đi trong ánh trăng, và tôi vật mìnhxuống, khóc cho thỏa nỗi lòng, rồi đột ngột vùng dậy,tôi chạy ra sân thượng, nhìn xuống dưới kia; trong bóngtối của những cây bồ đề cổ thụ, tôi còn thấy thấpthoáng chiếc áo dài trắng của nàng lấp loáng về phíacổng vườn; tôi đang hai tay về phía nàng, và tất cảnhòa đi, tan biến mất.