W zdaniu liczebnik może pełnić funkcję: 

• podmiotu; 

Jeden jest liczbą naturalną (co? ). 

Właśnie minęła piętnasta (co? ). 

• przydawki; 

Trzy koleżanki wybrały się do miasta na zakupy (ile? ). 

Byłem z nim umówiony na godzinę siódmą (którą?). 

• dopełnienia; 

Z klasówki z matematyki dostałem cztery (co? ). 

Zegar wybił dwunastą (co? ). 

• orzecznika (element orzeczenia imiennego); 

W jutrzejszych zawodach narciarskich będę pierwszy (będę który?). 

Jestem druga w kolejce przed okienkiem w banku (jestem która? ).

Zaimek [za imię] - jest to część mowy zastępująca w zdaniu rzeczownik, przymiotnik, liczebnik lub przysłówek. W zależności od tego, jaką część mowy zastępują, są wyrazami odmiennymi lub nieodmiennymi. Biorąc pod uwagę ich funkcję, zaimki dzielimy na: rzeczowne, przymiotne, liczebne, przysłowne. Natomiast biorąc pod uwagą znaczenie poszczególnych zaimków, dzielimy je na: osobowe, dzierżawcze, zwrotne, wskazujące, pytające, względne przeczące, upowszechniające i nieokreślone. 

PODZIAŁ ZAIMKÓW ZE WZGLĘDU NA ICH FUNKCJĘ W ZDANIU: 

ZAIMKI RZECZOWNE - zastępują rzeczownik, mogą pełnić w zdaniu funkcję podmiotu lub dopełnienia. Odmieniają się tak jak rzeczowniki. Przykłady zaimków rzeczownych: ja, ty, wy, ona, ktoś, coś, nic, nikt. 

ZAIMKI PRZYMIOTNE - zastępują w zdaniu przymiotnik. Mogą pełnić funkcje przydawki, odmieniają się tak jak przymiotniki. Przykłady zaimków przymiotnych: taki, jaki, tamten, inny, gdzieś, kiedyś, mój, twój, czyjś. 

ZAIMKI LICZEBNE - stosowane w zdaniu zamiast liczebników, mogą pełnić funkcję przydawki. Tak jak liczebniki, są wyrazami odmiennymi. Przykłady zaimków liczebnych: tyle, ile. 

ZAIMKI PRZYSŁOWNE - stosowane są w zastępstwie za przysłówki. Najczęściej w zdaniu pełnią rolę okolicznika. Podobnie jak przysłówki, są wyrazami nieodmiennymi. Przykłady zaimków trzysłownych: tak, jak, gdzie, kiedy, tam, wtedy, stamtąd, tutaj.

zdanie pojedyncze zawiera 1 czasownik w formie osobowej. 

Wyróżniamy zdania pojedyncze rozwinięte i nierozwinięte. 

Zdanie pojedyncze rozwinięte zawiera podmiot, orzeczenie i określenia, a zdanie nierozwinięte zawiera tylko podmiot i orzeczenie.  

zdanie złożone zawiera 2 lub więcej czasowników w formie osobowej. Zdania złożone dzielą się na zdanie współrzędnie złożone(żadne ze zdań składowych nie zależy od drugiego.Połączone są spójnikami lub a ani oraz i albo jednak itd)i podrzędnie złożone(jedno ze zdań składowych zależy od drugiego) 

Zdanie złożone podrzędnie składa się ze zdania nadrzędnego i podrzędnego. Zdanie nadrzędne zadaje pytanie a podrzędne odpowiada na pytanie. Zdanie nadrzędne umieszczamy na wykresie wyżej niż podrzędne. 

zdanie pojedyncze- ma jedno orzeczenie, np. Wczoraj poszłam do kina z przyjaciółmi. Ala wyszła na spacer z psem. 

zdanie złożone- ma dwa lub więcej orzeczeń, np. Zapomniałam wziąć piórnika do szkoły i dostałam jedynkę. Pies Piotrka zaszczekał głośno, a potem zawył przejmująco.

1. Zdanie pojedyncze - wypowiedź zawierająca tylko jedno orzeczenie; dzieli się na zdania rozwinięte i nierozwinięte. 

Zdanie pojedyncze rozwinięte to, takie wypowiedzenie, które oprócz podmiotu i orzeczenia, posiada również inne części zdania w swych strukturach (przydawka, dopełnienie, okolicznik). Zdanie pojedyncze nierozwinięte to, takie wypowiedzenie, które posiada tylko podmiot i orzeczenie (dwie główne części zdania, które są konieczne, aby wypowiedzenie nazwać zdaniem).

- Zdanie pojedyncze rozwinięte: Mały chłopiec idzie ścieżką prowadzącą do lasu.  

- Zdanie pojedyncze nierozwinięte: Chłopiec idzie.

2. Równoważnik zdania to wyrazy lub grupy wyrazów, formalnie nie tworzące zdania (ponieważ nie mają formy osobowej orzeczenia), wyrażające jednak te same treści, co zdanie; np.: Piękna pogoda.

3. Zdanie złożone:

1). Współrzędnie 

W zdaniu złożonym współrzędnie zdania składowe (tzw. zdania współrzędne) nie określają się wzajemnie. Jedno zdanie składniowe nie wynika z treści drugiego i może istnieć osobno (np. Jem obiad i czytam gazetę. - Jem obiad. Czytam gazetę.). Rodzaje zdań złożonych współrzędnie można najłatwiej określić po spójnikach, jakie łączą zdania składowe:

a). Łączne - czynności współistnieją ze sobą, tzn. występują w jednakowym czasie i przestrzeni np. Zuzia jest zdolna i uczy się dobrze.

spójniki: "i", "oraz", "ni", "ani", "jak" lub bezspójnikowo (przecinek).  

wykres: __1__....__2__

b). Rozłączne - zdania składowe wykluczają się wzajemnie np. Jutro zrobię obiad albo przygotuję kolację.

spójniki: "albo", "lub", "czy", "bądź"  

wykres: __1____2__

c). Wynikowe - jedna czynność wynika z drugiej np. Andrzej jest pilny, więc w szkole ma dobre oceny.

spójniki: "więc", "zatem", "toteż", "dlatego",  

wykres: __1__>....>__2__

d). Przeciwstawne - czynności przeciwstawiają się sobie np. Turyści byli już zmęczeni, ale nie chcieli robić postoju.

spójniki: "ale", "lecz", "a", "jednak", "zaś", "natomiast" 

wykres: __1__>....<__2__

2. Podrzędnie 

W zdaniu podrzędnie złożonym jedno ze zdań składowych (zdanie podrzędne) wynika z drugiego (zdania nadrzędnego) i nie może bez niego zaistnieć, np. Okazało się, że pisały o tym wszystkie gazety. Rodzaje zdań podrzędnie złożonych:

a). Przydawkowe (jaki? jaka ? jakie ? czyj? czyja? czyje? który? która? które ? ile ? czego ? z czego?); np. 

- Usta, które kłamią, zabijają duszę. (Usta, jakie? które kłamią)

b). Dopełnieniowe (kogo? czego? komu? czemu? kogo? co? kim? czym? o kim? o czym?) (odpowiadają na pytania przypadków zależnych oprócz mianownika i wołacza); np.  

- Wiem, że nic nie wiem. (wiem, o czym? że nic nie wiem)

c).Okolicznikowe, w tym: 

* okolicznikowe miejsca (gdzie? skąd? dokąd? którędy?) np. Tam sięgaj, gdzie wzrok nie sięga. (sięgaj, gdzie? gdzie wzrok nie sięga) 

* okolicznikowe czasu (kiedy? jak długo? w jakim czasie? dopóki? odkąd?) np. Nie mów, kiedy cię nie poproszą. (nie mów, kiedy? kiedy cię nie poproszą) 

* okolicznikowe sposobu (jak? w jaki sposób?) np. Wykonał zadanie, stosując najprostszą metodę. (wykonał, jak? stosując najprostszą metodę) 

* okolicznikowe przyczyny (dlaczego? z jakiej przyczyny? z jakiego powodu?) np. Młodzież została zdemoralizowana, ponieważ wpłynęła na nią pop-kultura. (została zdemoralizowana, dlaczego? ponieważ wpłynęła na nią pop-kultura) 

* okolicznikowe celu (po co? w jakim celu?) np. Żołnierze wyruszyli, by bić się na wojnie. (wyruszyli, w jakim celu? by bić się na wojnie) 

* okolicznikowe przyzwolenia (mimo co? mimo czego?) np. Dostał piątkę, mimo że popełnił błędy. (dostał, mimo czego? mimo że popełnił błędy) 

* okolicznikowe stopnia i miary (ile? jak bardzo?) np. Praca w nadgodzinach opłaciła się tak bardzo, że zarobiłem więcej. (opłaciła się, jak bardzo? że zarobiłem więcej) 

* okolicznikowe warunku (pod jakim warunkiem?) np. Wstęp dozwolony pod warunkiem, że kieszenie zostaną opróżnione. (dozwolony, pod jakim warunkiem? że kieszenie zostaną opróżnione)

d). orzecznikowe (kim jest? czym jest? jaki jest?) np. 

- Nie byłem zawsze taki, jaki jestem. (nie byłem, jaki? Taki...)

e). podmiotowe (kto? co?) np.  

- Kto się uczy, ten zda egzamin. (zda egzamin, kto? kto się uczy)

Wykresy:

__1__ __2__ __1a__ __1b__ 

. .

. .  

(pyt.) . (pyt.) . (pyt.) . .  

. . . .  

.__2__ __1__ . 

__2__