Nếu loài vật và giống cỏ cây có thể làm bạn, hẳn rằng rùa và cúc sẽ là tri kỉ tâm giao, chỉ không rõ là vì cùng thẹn cái phận gà giữa bầy hạc lẻ loi đớn hèn kia hay là vì lòng tương liên giữa những vật tự biết mình khuyết đức kém tài hơn so với kẻ cùng lứa. Cùng là tứ linh mà sao rồng, lân, phượng uy nghi đến thế; còn rùa đây ì ạch cõng bia đá, đỡ chân hạc, bị lũ trẻ con lật ngửa mai ra mà cười cợt, đáng hờn là thế đấy mà cứ phải sống hoài sống mãi cái đời tủi nhục cho tỏ lòng trung với non nước. Cùng là tứ quý mà sao tùng, trúc, mai hợp thành Tuế Hàn Tam Hữu, để lẻ phận cúc giữa chốn hoa tàn cỏ úa, sắc rũ hương phai; cũng danh cao quý là phẩm đức quân tử, mà chẳng gióng ngay như trúc, chẳng cốt khiết như mai, chẳng lòng kiên như tùng, cúc đây không dùng cầu tài lộc thì cũng đứng chết gục đầu, vẻ vang gì cho cam. Rùa vai vác nhà, dạ buộc chắt chiu, rõ là phàm căn chưa dứt mà người cứ xem là tích cốc, vác giang sơn, ép cho đứng ngang với hàng thần thú thánh linh, gánh nhà kia lại càng nặng thêm gánh công danh hão, kể cũng thực bi ai. Còn cúc thì càng ngẫm càng thấy lạ, thường lấy làm hoa dâng cửa Phật, thường dùng cầu tài lộc phồn vinh, thế thì còn đâu cái dung dị đạm bạc của quân tử, còn đâu cái lí trí của kẻ thờ vua. Người có gán cho hàng tứ quý nhưng chí chẳng bằng, tâm chẳng thuận, dám cũng như thương nhân giữa vòng sĩ tử, có mà bị khinh bị ghét đến cùng tận mới thôi. Thế mới thấy ép cái phẩm sai nơi cũng thành ra đọa đày lắm chứ.

(21/3/2022)
#Đông_Thiên_Lam_Sắc