Tác giả: Kendra Cherry

Ngày đăng: 25/09/2021
-------------------------------------------------

Bạn có bao giờ cảm thấy lo lắng khi ngồi trong một căn phòng được sơn màu vàng? Liệu màu xanh dương có giúp bạn cảm thấy bình tĩnh và thư thái? Các họa sĩ và nhà thiết kế nội thất từ lâu đã tin rằng màu sắc có thể ảnh hưởng một cách đáng kể đến tâm trạng, cảm giác và cảm xúc của con người. Danh họa Pablo Picasso từng nhận xét rằng :"Màu sắc, cũng như những chi tiết đều phụ thuộc theo sự thay đổi của cảm xúc".

Màu sắc còn là một công cụ giao tiếp mạnh mẽ và có thể được sử dụng để báo hiệu hành động, tác động đến tâm trạng và thậm chí tác động đến cả những phản ứng sinh lý. Một số màu sắc còn liên quan đến các trường hợp như tăng huyết áp, tăng quá trình trao đổi chất diễn ra trong cơ thể, và gây mỏi mắt. Vậy chính xác thì màu sắc hoạt động như thế nào? Và nó ảnh hưởng như thế nào đến tâm trạng và hành vi của mỗi người?

❤ TÂM LÝ HỌC VỀ MÀU SẮC LÀ GÌ?

Năm 1666, Isaac Newton- nhà khoa học người Anh- đã phát hiện ra việc khi ánh sáng trắng đi qua lăng kính thủy tinh sẽ diễn ra hiện tượng "tán sắc"- nghĩa là nó sẽ phân tách thành những màu mà ta có thể nhìn thấy được. Newton cũng phát hiện ra mỗi màu sắc được tạo thành từ một bước sóng duy nhất và không thể bị tách ra thành những màu khác.

Các thí nghiệm tiếp theo cũng cho thấy, ánh sáng có thể kết hợp với nhau để tạo thành các màu sắc khác. Ví dụ, nếu kết hợp ánh sáng đỏ với ánh sáng vàng tạo ra được màu cam. Một số màu sắc, chẳng hạn như màu xanh lá với màu đỏ sậm, khi chung kết hợp chung sẽ triệt tiêu lẫn nhau và kết quả là tạo ra ánh sáng trắng.

Nếu bạn có kinh nghiệm trong hội họa, có thể bạn sẽ nhận thấy một số màu được tạo ra từ việc pha trộn các màu sắc khác lại với nhau.

Hai nhà nghiên cứu Andrew Elliot và Markus Maier cho rằng: "Cùng với sự phổ biến của màu sắc, chúng ta có thể mong đợi việc tâm lý học về màu sắc sẽ trở thành một lĩnh vực phát triển thuận lợi trong tương lai". "Một điều ngạc nhiên là cho đến nay, dù trên lý thuyết lẫn trong thực nghiệm, các công trình tiến hành nghiên cứu về ảnh hưởng của màu sắc đối với hoạt động tâm lý có rất ít, và những công trình này hầu hết được thúc đẩy bởi các mối quan tâm trong thực tế, chứ không phải bởi tính chính xác về mặt khoa học.

Mặc dù trong lĩnh vực này chưa có sự nghiên cứu chung, nhưng khái niệm tâm lý học về màu sắc đã trở thành một chủ đề nóng trong các ngành như marketing, nghệ thuật, thiết kế và các lĩnh vực khác. Mặc dù những bằng chứng trong lĩnh vực mới nổi này vẫn chưa có tính chính xác, nhưng các nhà nghiên cứu và chuyên gia đã thực hiện một số nghiên cứu và quan sát quan trọng về tâm lý học màu sắc cũng như ảnh hưởng của nó đối với tâm trạng, cảm xúc và hành vi.

Cảm nhận của bạn về màu sắc thường mang tính cá nhân sâu sắc và bắt nguồn từ chính kinh nghiệm bản thân hoặc từ nền văn hóa. Ví dụ, trong khi ở nhiều nước phương Tây, màu trắng tượng trưng cho sự trong trắng và tinh khiết, thì ở nhiều nước phương Đông nó lại được xem như một biểu tượng của sự tang tóc.

🧡 NHỮNG TÁC ĐỘNG CỦA MÀU SẮC VỀ MẶT TÂM LÝ

Vì sao màu sắc lại có sức ảnh hưởng mạnh mẽ đến cuộc sống của chúng ta như vậy? Và nó có những ảnh hưởng gì đến thể chất và tinh thần của chúng ta? Trong khi những nhận thức về màu sắc vẫn còn mang tính chủ quan, dưới đây là những tác động mang tính phổ biến.

Những màu sắc nằm trong vùng của màu đỏ trên bảng quang phổ màu được gọi là "màu nóng" và bao gồm các màu như đỏ, cam và vàng. Gam màu nóng sẽ gợi lên những cung bậc cảm xúc khác nhau, từ cảm giác ấm áp và thoải mái đến cảm giác tức giận và thù địch. Những màu sắc nằm trong vùng của màu xanh dương trên bảng quang phổ màu được gọi là "màu lạnh", bao gồm xanh dương, tím và xanh lá. Những màu này thường gợi những liên tưởng đến sự điềm tĩnh, nhưng cũng có thể gợi cho tâm trí cảm giác buồn bã hoặc thờ ơ.

💛 LIỆU PHÁP TÂM LÝ HỌC MÀU SẮC

Trong một nền văn hóa cổ đại, bao gồm Ai Cập và Trung Quốc, đã từng sử dụng phương pháp chromotherapy- liệu pháp sắc ký, hoặc sử dụng màu sắc trong việc chữa bệnh. Liệu pháp sắc ký đôi khi còn được gọi là liệu pháp ánh sáng hoặc liệu pháp sắc màu.

Liệu pháp sắc màu vẫn được sử dụng đến ngày nay như một phương pháp điều trị tổng thể hoặc phương pháp điều trị thay thế. Dưới đây là những màu sắc sử dụng trong việc điều trị:

- Màu đỏ được sử dụng để kích thích cơ thể và tâm trí, cũng như tăng cường quá trình lưu thông.
- Màu vàng được cho là có tác dụng kích thích hệ thần kinh và thanh lọc cơ thể.
- Màu cam thường được dùng trong việc chữa bệnh phổi và giúp tăng cường năng lượng.
- Màu xanh dương giúp xoa dịu bệnh nhân và giúp điều trị các cơn đau.
- Màu chàm có tác dụng làm giảm bớt các vấn đề về da.

💚 NGHIÊN CỨU HIỆN ĐẠI VỀ TÂM LÝ HỌC MÀU SẮC

Hầu hết các nhà tâm lý học khi xem xét liệu pháp màu sắc sẽ có sự hoài nghi và chỉ ra rằng những thứ được cho là tác động của màu sắc thường bị phóng đại quá mức. Trong những nền văn hóa khác nhau, màu sắc cũng mang những ý nghĩa khác nhau. Trong nhiều trường hợp, nghiên cứu đã chứng minh rằng tác động của màu sắc trong việc thay đổi tâm trạng chỉ mang tính tạm thời. Căn phòng được sơn màu xanh dương ban đầu có thể mang đến cảm giác yên bình, nhưng hiệu ứng này sẽ biến mất sau một thời gian ngắn.

Tuy nhiên, nghiên cứu hiện tại đã cho thấy màu sắc có thể tác động đến con người theo nhiều cách đáng ngạc nhiên:

- Trong một nghiên cứu cho thấy, những viên thuốc giả dược màu ấm có hiệu quả hơn những viên thuốc có màu lạnh.
- Theo một bằng chứng chưa xác thực, sử dụng đèn đường màu xanh dương có thể giúp giảm tội phạm.
- Theo các nhà nghiên cứu, màu đỏ khiến con người phản ứng với tốc độ và sức lực lớn hơn, điều này rất hữu ích trong các hoạt động thể thao.
-Đồng phục màu đen có nhiều khả năng nhận án phạt hơn. Ngoài ra, theo một nghiên cứu dựa trên việc xem xét dữ liệu lịch sử của các đội thể thao và những màu áo họ mặc, các nhà nghiên cứu cũng liên tưởng đến những phẩm chất tiêu cực khi một cầu thủ mặc đồng phục đen.

💙 MÀU SẮC ẢNH HƯỞNG ĐẾN HIỆU SUẤT

Các nhà nghiên cứu đã chỉ ra rằng một số màu nhất định có thể tác động đến hiệu suất. Không ai thích nhìn vào một bài kiểm tra đã chấm điểm bị bao phủ bởi mực đỏ, nhưng theo một nghiên cứu cho thấy việc nhìn màu đỏ trước khi làm bài kiểm tra thực sự làm ảnh hưởng đến kết quả bài kiểm tra đó.

Trong khi màu đỏ thường được mô tả là có tính đe dọa, kích thích hoặc phấn khích, những nghiên cứu trước đây về tác động của màu đỏ hầu như không đem lại kết quả cuối cùng. Tuy nhiên, nghiên cứu cho thấy rằng việc cho học sinh tiếp xúc với màu đỏ trước khi làm bài kiểm tra đã có tác động tiêu cực đến kết quả bài kiểm tra đó.

Thí nghiệm đầu tiên trong số sáu thí nghiệm được mô tả trong nghiên cứu, có 71 sinh viên thuộc các trường đại học ở Hoa Kỳ tham gia và được chia thành ba nhóm tương ứng với các màu như màu đỏ, xanh lá, đen và nhìn những màu đó trước khi làm bài kiểm tra năm phút. Kết quả cho thấy những học sinh trong nhóm màu đỏ trước khi làm bài kiểm tra đạt điểm thấp hơn 20% so với những học sinh trong nhóm màu xanh lá cây và màu đen.

💜 MÀU SẮC VÀ SỨC MUA HÀNG CỦA NGƯỜI TIÊU DÙNG

Tâm lý học màu sắc cho thấy rằng việc màu này chuyển sang màu khác một có thể có nhiều tác dụng, từ cải thiện tâm trạng cho đến gây nên tâm trạng lo lắng. Nhưng màu sắc của những sản phẩm bạn mua có bao giờ nói lên điều gì đó về tính cách của bạn không? Chẳng hạn như, màu sắc của chiếc xe bạn mua có thể liên quan đến một số đặc điểm tính cách cơ bản hoặc những thói quen của bạn không?

Sở thích màu sắc của bạn trong việc mua sắm các mặt hàng cũng là một cách để phản chiếu những hình ảnh về bản thân mà bạn muốn truyền tải đến mọi người. Sở thích về màu sắc, từ quần áo bạn mặc cho đến chiếc xe bạn lái, đôi khi cũng có thể nói lên cách chúng ta muốn người khác nhìn nhận về mình. Những yếu tố khác như tuổi tác hay giới tính cũng có thể ảnh hưởng đến việc chúng ta lựa chọn màu sắc cho mình.

- Màu trắng: như nhiều độc giả của chúng tôi cho rằng, màu trắng có thể tạo cảm giác tươi mát và sạch sẽ. Màu sắc này thường được sử dụng để gợi cảm giác trẻ trung và hiện đại.
- Màu đen: Các độc giả của chúng tôi thường mô tả màu đen là màu sắc của "quyền lực", đó có thể là lý do tại sao màu đen là màu phổ biến nhất cho các loại xe hạng sang. Mọi người thường mô tả màu sắc này ẩn chứa sự gợi cảm, mạnh mẽ, bí ẩn, và thậm chí là điềm báo xấu.
- Màu bạc: Đây là màu phổ biến thứ ba cho các loại xe cũng như liên quan đến sự cách tân và cảm giác hiện đại. Các sản phẩm công nghệ cao thường có màu bạc, vì vậy màu sắc này thường liên quan đến những thứ mới mẻ, hiện đại và tiên tiến.
- Màu đỏ: Bạn mong ước một chiếc xe màu đỏ? Màu đỏ là một màu đậm, gây sự chú ý, vì vậy việc yêu thích loại xe này có nghĩa là bạn muốn thể hiện một hình ảnh của sự quyền lực, hành động và sự tự tin.
- Màu xanh dương: Mọi người thường mô tả xanh dương là màu của sự ổn định và an toàn. Lái một chiếc ô tô hoặc SUV màu xanh dương có thể cho thấy bạn là người đáng tin cậy và ngay thẳng.
- Màu vàng: Theo các chuyên gia, lái một chiếc xe màu vàng có thể cho thấy bạn là người vui vẻ, hạnh phúc và đôi khi có thể là người sẵn sàng chấp nhận rủi ro hơn một chút so với người bình thường.
- Màu xám: Các chuyên gia cho rằng những người lái xe ô tô màu xám thường không muốn nổi bật và thay vào đó họ thích những gì tinh tế hơn một chút.

Tất nhiên, việc chúng ta lựa chọn màu sắc thường chịu ảnh hưởng từ những yếu tố như giá cả, lựa chọn và các mối quan tâm thực tế khác. Không chỉ vậy, sở thích về màu sắc cũng có thể thay đổi theo thời gian.

Một người khi còn trẻ sẽ thường ưa thích những màu sắc tươi sáng hơn, thu hút sự chú ý hơn, nhưng khi họ lớn tuổi dần, họ sẽ thấy mình bị thu hút bởi những màu sắc truyền thống hơn. Tính cách của người mua có thể đóng một vai trò quan trọng trong việc lựa chọn màu sắc, nhưng họ cũng thường bị ảnh hưởng nhiều bởi các yếu tố khác như giá cả hay tình trạng hàng sẵn có.

Ví dụ, những khách hàng mua một chiếc xe màu trắng có thể không phải vì họ muốn mọi người nghĩ rằng họ trẻ trung, hiện đại mà hầu như là do môi trường họ đang sống; những người sống ở vùng có khí hậu nóng thường thích xe có tông màu sáng hơn xe có tông màu tối.

🤎 VIỆC NGHIÊN CỨU BỔ SUNG VẪN LÀ ĐIỀU CẨN THIẾT

Mối quan tâm đến chủ đề tâm lý học màu sắc đang ngày càng tăng lên, nhưng vẫn còn một số câu hỏi chưa được giải đáp. Các nhóm màu sắc thể hiện như thế nào? Mức độ ảnh hưởng của những nhóm này đến hành vi trong thế giới thực mạnh mẽ như thế nào?

Màu sắc có thể được sử dụng để tăng năng suất làm việc của công nhân hoặc mang đến sự an toàn tại nơi làm việc không? Những màu sắc nào có tác động đến hành vi của người tiêu dùng? Một số kiểu tính cách nhất định sẽ có sự yêu thích một số màu cụ thể phải không? Khi các nhà nghiên cứu tiếp tục khám phá những câu hỏi như vậy, chúng ta có thể sẽ sớm biết thêm về tác động của màu sắc đối với tâm lý con người.

Zena O'Connor, một giảng viên tại Khoa Kiến trúc, Thiết kế và Quy hoạch tại Đại học Sydney đã gợi ý rằng mọi người đừng vội tin vào những thuyết về tâm lý của màu sắc mà họ thấy. Bà O'Connor giải thích rằng: "Những lý thuyết hoặc tuyên bố thiếu sự chứng minh về mặt thực nghiệm, thể hiện những sai sót cơ bản (chẳng hạn như đơn giản hóa quan hệ nhân quả và xác nhận chủ quan), và có thể bao gồm cả những dữ kiện giả định nhưng lại được trình bày như một sự thật hiển nhiên". Bà cho biết thêm "ngoài ra, những tuyên bố hay lý thuyết như vậy thường đề cập đến nghiên cứu lỗi thời mà không cập nhật những kết quả nghiên cứu hiện tại".

🤍 LỜI KẾT

Màu sắc có thể đóng một vai trò quan trọng trong việc truyền tải thông tin, tạo ra tâm trạng nhất định và thậm chí ảnh hưởng đến việc mọi người đưa ra những quyết định. Sở thích về màu sắc cũng ảnh hưởng đến những món đồ mà mọi người chọn mua, quần áo họ mặc và cách họ tô điểm cho môi trường của mình.

Mọi người thường chọn những đồ vật có màu sắc gợi lên tâm trạng hoặc cảm giác nhất định, chẳng hạn như chọn màu xe hơi mang tính thể thao năng động, theo kịp xu hướng trong tương lai, kiểu dáng đẹp hoặc đáng tin cậy. Màu sắc trong phòng cũng có thể được sử dụng để gợi lên tâm trạng cụ thể, chẳng hạn như sơn tường phòng ngủ một màu xanh lá cây nhẹ nhàng để tạo cảm giác yên bình.

Vậy điểm mấu chốt là gì? Các chuyên gia đã phát hiện ra rằng mặc dù màu sắc có thể ảnh hưởng đến cách chúng ta cảm nhật và hành động, nhưng những tác động này còn phụ thuộc vào các yếu tố khác như cá nhân, văn hóa và tình huống. Do đó chúng ta cần nhiều nghiên cứu khoa học hơn để hiểu rõ thêm về lĩnh vực tâm lý học màu sắc.