Chương IV. Càng Yêu Con Càng Cần Lùi Bước"Bao bọc quá độ" và "nuôi chậm"Tôi từng tham dự một buổi biểu diễn ca nhạc nhằm gắn kết tình cảm học sinh tại một trường tiểu học trong nước, các cháu say sưa thể hiện tài nghệ của mình. Khi chương trình vừa kết thúc, mọi người liền xúm quanh bà mẹ của cháu bé đã thể hiện bản nhạc Tristesse của Chopin hay tuyệt, nhao nhao hỏi: "Cháu nhà chị bắt đầu học đàn từ năm mấy tuổi? Luyện tập thế nào? Thầy nào dạy vậy?" Thực ra, tiếng đàn kia gợi lên trong lòng các bậc phụ huynh không phải là mong muốn thưởng thức mà là những sự bất an và so bì. Kết cấu gia đình "421", "621" của Trung Quốc khiến người lớn đặt cược vào tương lai của con em mình "chỉ có thể thành công, không được phép thất bại".Không riêng Trung Quốc, mấy năm gần đây, các nước khác cũng xuất hiện hành vi cha mẹ "quá quan tâm", "quá sốt sắng", "quá can dự" vào cuộc sống của trẻ. Các học giả giáo dục dùng cụm từ "cha mẹ trực thăng" (helicopter parents) để miêu tả những người cha người mẹ "bao bọc quá độ" con cái, lúc nào cũng bay lượn trên đầu và theo sát nhất cử nhất động của trẻ.Thậm chí, họ thường nảy sinh những biểu hiện tiêu cực như vui mừng, đau buồn quá mức, chỉ vì một chút thành công hay thất bại của con. "Cha mẹ trực thăng" vô tình bay càng nhanh, quản càng chặt, chỉ e một khi giảm tốc độ họ sẽ phá hủy cuộc đời của mình và cả cuộc đời của con.Các bậc "cha mẹ trực thăng" nghĩ rằng càng vất vả công lao của họ càng lớn, nhưng thực tế, sự bao bọc quá mức của họ có phát huy hiệu quả hay không? Điều đáng lo là các bậc "cha mẹ trực thăng" không đắn đo khi dùng thời gian nghỉ ngơi của mình đưa con tới các lớp phụ đạo, trong khi con đã chán ngấy lớp học đó hoặc có sở thích khác. Họ bỏ ra mấy trăm tệ cho một lớp phụ đạo chẳng khác nào ném đá lướt qua mặt nước, phụ huynh tiêu tốn biết bao nhiêu tiền, còn con cái phải mang tội. Họ không tiếc tiền đóng cho con theo học trường điểm, nhưng đến khi nhận thấy thành tích học tập của con chẳng có chút khởi sắc thì cứ như là ngày tận thế sắp đến tới nơi. Họ quyết định nghề nghiệp sau này của con, không làm bác sĩ thì phải làm giáo viên hoặc nghệ sĩ lớn, cho dù nhiều khi ngoài miệng cha mẹ không nói ra tâm ý muốn con mình thành rồng, nhưng trong tiềm thức vẫn cương quyết muốn bồi dưỡng chúng thành anh tài. Thấy trẻ vẫn chậm chạp bước đi trên con đường dẫn tới ước mơ, phụ huynh đứng trước vạch xuất phát, lòng nóng như lửa đốt, tại sao nó không hiểu chuyện? Tại sao nó không nỗ lực, không tiến bộ, không xuất sắc?"Cha mẹ trực thăng" không ngừng đặt ra các câu hỏi: Rốt cuộc con tôi làm sao thế này? Tại sao dạy con lại khó đến vậy? Đối với tất cả những vấn đề có liên quan đến trẻ, cha mẹ trực thăng hiếm khi tìm hiểu nguyên nhân từ chính bản thân mình, trước sau họ vẫn luôn tin rằng tất cả những gì họ làm đều vì muốn tốt cho con, đều xuất phát từ tình yêu thương vô bờ bến đối với con, hoàn toàn không biết tình yêu của họ đang dần trở nên nặng nề, cố chấp, lẫn lộn hay thậm chí mất phương hướng.Tại sao lại có "cha mẹ trực thăng." Các chuyên gia giáo dục Israel cho rằng, cha mẹ trực thăng bị rơi vào cạm bẫy của tình yêu, lầm tưởng rằng yêu con tức là phải quét sạch mọi trở ngại, dốc toàn bộ sức lực giúp con giành chiến thắng ở ngay vạch xuất phát. Giá trị quan của quan niệm này chỉ như những bong bóng xà phòng, một lúc nào đó ắt hẳn sẽ vỡ tung ra. Khác với cách "quá bao bọc" của "cha mẹ trực thăng", phụ huynh Israel nhiệt tình làm "chiến sĩ bí mật", đưa ra nhiều phương pháp giáo dục khác nhau nhưng đều mang lại hiệu quả tương tự như "nuôi chậm", "giáo dục chậm".Có lần, tôi đến thăm nhà một thầy giáo của Muội Muội, trong lúc thầy giúp tôi chuẩn bị hoa quả ở phòng khách, cậu con trai chưa đầy ba tuổi của ông loay hoay cắm chìa vào ổ khóa. Thằng bé muốn mở cửa phòng ngủ, nhưng do không với tới và không cắm đúng chìa vào ổ khóa, nên nó không làm sao mở được cửa. Thấy thằng bé lóng ngóng vụng về, tôi vội vàng bước tới, định giúp nó một tay, nào ngờ ông thầy giáo cản lại. Ông ấy nói: "Chị cứ kệ nó, cứ để cho cháu tự mày mò một lúc." Quả nhiên, thằng bé loay hoay lúc lâu, cuối cùng cũng mở được cửa, nó sung sướng vỗ tay.Khi trẻ em Israel bước vào năm học cuối cấp một, phụ huynh tuyệt đối sẽ không giúp trẻ hoàn thành mọi việc, mà chỉ xuất hiện vào những thời khắc quan trọng. Họ bảo vệ trẻ trong bóng tối nhưng không vượt quá chức phận của mình. Nhà trường bầu ra hội trưởng hội phụ huynh, chức trách của ông ta là tổ chức buổi gặp mặt định kỳ cho các phụ huynh và thầy cô giáo trong khu vực nhất định. Hội trưởng hội phụ huynh ở trường của con trai tôi đưa ra ý kiến: Tham quan (không cần nhiều), giao lưu (cũng không cần nhiều), không lo lắng (thái quá), trông đợi vào sự thay đổi và tin tưởng trẻ. Tức là cha mẹ lùi lại phía sau trẻ, chỉ làm quân sư có trách nhiệm tham mưu, quan sát, nhắc nhở trẻ, chứ không ôm đồm mọi việc.Theo quan niệm giáo dục gia đình của người Do Thái, cha mẹ "quá bao bọc" là một kiểu xâm phạm tâm hồn con trẻ và cũng là xem thường nhu cầu trưởng thành của chúng, làm giảm khả năng miễn dịch, khả năng tự lo liệu và thích nghi của chúng. Phụ huynh càng lái "trực thăng", con càng trở thành thai nhi quá hạn, rồi phụ huynh lại càng cảm thấy con cần phải được "bao bọc" hơn nữa. Cứ tiếp tục luẩn quẩn như vậy trong một thời gian dài, mọi chuyện sẽ chuyển biến tồi tệ, con trẻ thiếu tính độc lập, khả năng kiên nhẫn, sự chịu đựng và ý thức kém. Sau này lớn hơn, đứa trẻ ngày càng bộc lộ rõ những khuyết điểm đó khiến phụ huynh lúc nào cũng điên đầu trách mắng: "Con xem con đi, lớn thế rồi mà vẫn không hiểu chuyện, còn phải để mẹ nhọc lòng lo nghĩ. Thật làm mẹ tức chết!" Dưới danh nghĩa của tình yêu, các bậc phụ huynh chỉ có vất vả mà không có công lao.Tôi từng nghe tâm sự của một tri thức trẻ mới lên chức mẹ, cô ấy tự nhận mình là người mẹ cần mẫn, đảm đang, đáng tiếc hiệu quả nuôi dạy con cái lại hoàn toàn trái ngược với những gì cô ấy mong đợi. "Từ khi biết mình mang thai, cháu đã đọc vô số sách dạy cách nuôi con. Vì muốn nuôi con một cách khoa học ngay từ giai đoạn đầu đời của trẻ, kể từ khi con trai cất tiếng khóc chào đời, cháu đã tuân thủ nghiêm ngặt giờ giấc cho con bú theo như trong sách, nếu quá thời gian quy định, cháu đều nhẫn tâm rút đầu vú ra, bất kể đó là thời điểm con cháu thèm ăn nhất. Để cung cấp đầy đủ dinh dưỡng cho con, cháu thường thái nhuyễn rau củ, ép nước hoa quả cho nó ăn. Đến khi con cháu đi nhà trẻ, dù có ông bà đưa đi đón về, nhưng cháu vẫn cảm thấy không yên tâm, sau khi tan ca, cháu vác cái xác mệt mỏi rã rời chạy như bay về nhà, chỉ lo con gặp chuyện gì bất trắc. Trước khi đi ngủ, dù mệt đến mấy, cháu cũng sẽ đi rửa chân tay mặt mũi cho con, cháu sợ nó rửa không sạch, vẫn còn vi khuẩn. Đến cơ quan, cháu thường xuyên nói chuyện với ông thầy MSN, để tránh lơ là từng giai đoạn phát triển của con. Trong quá trình nuôi dạy, cháu luôn hết lòng vì con, không hề lười biếng, nhưng còn kết quả? Con trai cháu không những không có được những thành tích như cháu kỳ vọng ở từng độ tuổi, ngược lại nó còn bộc lộ rất nhiều thói hư tật xấu khiến cháu vô cùng chán nản. Chắc là tại cháu cho con ăn thức ăn quá nhỏ, nên nó rất kén ăn. Nó không ăn quen đồ ăn ở nhà trẻ, không tiêu hóa được thức ăn, thành thử cứ mười giờ trưa hằng ngày bà ngoại phải cho nó uống nước ép trái cây qua tường rào của nhà trẻ. Khi tất cả các bạn nhỏ trong nhà trẻ đi rửa tay trước lúc ăn cơm, nó luôn là đứa chậm chạp, lề mề nhất, đến khi ăn cơm, nó cứ ngồi nhìn ngang nhìn dọc, vì nó quen ở nhà mọi người đuổi theo nó bón cơm. Đáng lo là, khi tham gia hoạt động mẹ và bé, gặp chút chuyện là nó lại quay sang nhìn cháu dò hỏi, không có một chút chính kiến nào. Gặp chuyện không vừa ý, mồm nó lại méo xệch, cháu cũng nghi hoặc, liệu có phải do mỗi buổi tối cháu đọc quá nhiều truyện cho nó nghe, nên bây giờ nó mới nhạy cảm như vậy. Khổ tâm nhất là nhà hàng xóm của chúng cháu có một cô bé xấp xỉ tuổi con trai cháu, cha mẹ con bé đều làm ở khoa tim mạch của bệnh viện Đại học Y nên rất bận, căn bản không có thời gian chế biến các kiểu món ăn cho con giống như cháu. Lúc đầu, cháu còn lo họ sẽ làm con chậm lớn, nhưng đến giờ biểu hiện của con gái họ ở nhà trẻ được cô giáo hết lời khen ngợi, nó có thể tự lo liệu rất nhiều việc, biết chào hỏi cô giáo và chơi cùng các bạn trong nhà trẻ, bữa trưa tự ngồi xúc cơm ngon lành. Làm việc gì cũng có chủ kiến của mình, đọc sách gì, chơi trò gì đều theo chủ trương của nó. Thấy con bé rất "chững chạc", cha mẹ nó càng ngày càng ung dung thoải mái, cháu lại nghĩ đến đứa con cháu hết lòng nuôi nấng càng ngày càng làm cháu mệt mỏi, thật sự là tinh thần cháu rất suy sụp!"Người mẹ trẻ tự phản tỉnh: "Tại sao cháu dốc hết tâm huyết vào việc nuôi con nhưng lại thành ra kết cục như vậy! Thay vì làm một người mẹ bao bọc con quá mức, cần mẫn, chịu khó nhưng không thu được kết quả tốt, cháu có nên đổi phương pháp để đạt hiệu quả cao hơn không?"Nghĩ lại hồi mới trở về, tôi cũng là một bà mẹ "trực thăng." Buổi trưa mỗi ngày, tôi đều mang bữa trưa cho con gái. Giống như ngày trước ở Thượng Hải, đối với bọn trẻ, tôi "nâng như nâng trứng, hứng như hứng hoa", tôi là một bà mẹ Trung Quốc điển hình. Khoảng mười một giờ trưa hằng ngày, dù bận rộn đến đâu, tôi cũng vội vàng dọn dẹp nhà cửa, cất cơm và thức ăn nóng hổi vào cặp lồng, mang tới trường cho con gái. Những khi trời lạnh, tôi còn bọc khăn lông ra bên ngoài cặp lồng cho cơm khỏi nguội. Thầy cô và bạn bè ở trường của con gái tôi, bao gồm cả bác bảo vệ đều quen mặt "bà mẹ Trung Quốc" là tôi. Tôi mới đi tới cổng trường, họ đã chào: "Trời ơi, bà mẹ Trung Quốc lại tới đưa cơm à!" Bạn học của con gái tôi cũng cười nhạo con bé, nói nó lớn như thế rồi mà vẫn để mẹ tới đưa cơm. Vài thầy giáo cũng kể cho tôi nghe rất nhiều cách giáo dục con cái của người Do Thái, khuyên tôi nên buông tay. Một phụ huynh người Do Thái còn mau miệng nói với tôi: "Chị có thật sự mong muốn con mình thành công không? Biết rút lui vào lúc thích hợp. Chị phải buông tay thì chúng mới bay cao được." Về sau, tôi không đưa cơm cho con gái nữa, tôi nghĩ con bé sẽ không thích ứng được. Không ngờ, con bé như trút được gánh nặng, nó thở phào nói với tôi: "Cuối cùng con cũng không bị các bạn cười nhạo nữa rồi!"Có lẽ, ban đầu từ bao bọc quá độ (Overparenting) mang hàm nghĩa tốt. Nghe nói nguồn gốc của từ này có liên quan đến Douglas MacArthur, vị tướng nổi tiếng của Mỹ. Năm đó, MacArthur vào Học viện Quân sự West Point, mẹ ông thuê hẳn một nhà trọ gần trường, giám sát ông, nghe đâu bà ấy có thể dùng ống nhòm nhìn rõ con trai mình có đang học tập chăm chỉ hay không.Nhưng, trong thế kỷ XXI, từ "bao bọc quá độ" mang ý nghĩa kịch tính hơn rất nhiều, giống như một chiếc phanh ô tô không ăn, thể hiện sự kỳ vọng của cha mẹ trực thăng đối với "đứa trẻ hoàn hảo" (perfect child) của mình. Các bậc phụ huynh can thiệp vào mọi mặt cuộc sống của con, từ lựa chọn nhãn hiệu sữa chua, quần áo, khẩu vị ăn vặt đến kết hợp thực đơn, từ sắp xếp lịch học âm nhạc, học hội họa, thể dục đến vấn đề vui chơi, kết bạn, thậm chí mục tiêu của cuộc đời, lựa chọn hướng đi, người lớn đều quản hết. Phụ huynh đuổi theo trẻ, giúp trẻ mặc quần áo, rửa mặt, ăn cơm, thu dọn đồ chơi, cắt trái cây thành từng miếng nhỏ bón vào miệng trẻ, trẻ hơi khó chịu trong người cha mẹ đã cuống lên chạy chữa, không có bệnh thì bồi bổ cho khỏe, dẫn đến dư thừa chất dinh dưỡng khiến tỷ lệ trẻ em béo phì gia tăng. Ngoài ra, các bậc phụ huynh còn sắp xếp lo liệu toàn bộ cuộc sống của con, không màng đến suy nghĩ của trẻ. Thế nhưng, những bậc cha mẹ có hành vi quá bao bọc con như vậy lại cho rằng bản thân họ là người hiểu con nhất, phản đối người khác đưa ra bất kỳ ý kiến gì về cuộc sống và cách giáo dục đối với con cái họ.Các nhà giáo dục học rất lo lắng về hiện tượng này, cố gắng tìm biện pháp giúp các bậc "cha mẹ trực thăng" rút lui một cách hợp lý.Không chỉ ở Israel, mà tại Mỹ, một số bà mẹ đã sáng tạo ra từ Momtini. Các bà mẹ Mỹ đang dần ý thức được tình yêu thương cha mẹ "trực thăng" dành cho con cái là có thiếu sót, nên họ mới viết "Momtini" vào từ điển."Momtini" là một từ ghép được tạo thành từ từ "mom" (mẹ) trong tiếng Anh và "martini" tên một loại rượu cocktail, nghĩa đen là "bà mẹ uống rượu." Những bà mẹ Mỹ như thế này thường tổ chức các buổi dã ngoại cùng con cái họ. Bọn trẻ uống nước cam hoặc ăn bánh ngọt, mải mê chơi đùa, trong khi các bà mẹ thảnh thơi uống rượu martini, hưởng thụ thời gian của mình. Tuy rằng các bà mẹ không nên uống rượu trước mặt con trẻ, nhưng không thể phủ nhận từ momtini biểu đạt được mong muốn của các bà mẹ Mỹ, họ muốn thoát khỏi hình ảnh "bà mẹ trực thăng", muốn tìm cuộc sống thuộc về mình, điểm này nhận được rất nhiều sự tán đồng từ các bà mẹ Mỹ.Khi xét lại những mối nguy hại của việc "quá bao bọc" con cái, sau đó quan sát phương pháp lùi một bước của các bậc phụ huynh Do Thái, tôi dần hiểu rằng "nuôi chậm" là quan niệm giáo dục có hiệu quả cao hơn. Nếu như nói sự thành bại trong vai trò làm cha mẹ dựa vào hiệu quả và thành tích của con cái trên đường đời sau này, thì những người cha người mẹ 100 điểm không được coi là chuẩn mực của thành công, thay vào đó, những người cha người mẹ 80 điểm mới là những người có thành tích tốt hơn.Tiến sĩ James, nhà giáo dục uy tín có một câu danh ngôn nói về các bậc cha mẹ thời đại mới rất có sức thuyết phục, ông nói: "Một phụ huynh 100 điểm, tuyệt đối không phải là một phụ huynh thành công. 'Tình yêu' của họ giống như con dao hai lưỡi, vừa thương con vừa hại con." Trần Hạc Cầm, nhà giáo dục trẻ em nổi tiếng của Trung Quốc cũng từng lên tiếng: "Tốt nhất người làm mẹ chỉ nên dùng một tay."Có một bộ ảnh ghi lại quá trình sinh trưởng của cây hồ dương, giảng giải bí quyết trồng hồ dương của chuyên gia Bồi Lâm, cũng có ngụ ý nhắc nhở các bậc cha mẹ xem xét lại cách nuôi dạy con cái "quá bao bọc" với "nuôi chậm." Nếu chúng ta bón nhiều phân bón cho cây hồ dương, rễ của nó sẽ không ăn sâu xuống lòng đất, chỉ chạy lòng vòng trên mặt đất. Còn nếu chúng ta kiểm soát một lượng phân bón phù hợp, rễ của cây hồ dương sẽ tự cắm sâu xuống, xuyên qua các tầng đất, chạm tới mạch nước ngầm nằm trong lòng đất. Rễ đâm sâu như vậy, sợ gì cây hồ dương không sum suê cành lá. Sợ gì cây dễ bị giông bão quật đổ?Con trai cả Dĩ Hoa đi tòng quân.Nguyên lý sinh trưởng của cây hồ dương cũng tương tự như cách nuôi dạy trẻ, muốn cây sinh mệnh của con sâu rễ tốt cây, không bị khuất phục trước giông bão, cha mẹ không được tưới quá nhiều nước và phân bón cho nó. Họ cần có con mắt nhìn xa, khuyến khích con tự vươn rễ, đó mới là "yêu con tính kế lâu dài cho con''.Đôi khi phụ huynh thường coi nhẹ quy luật phát triển và khả năng thích nghi của con, đặt quá nhiều kỳ vọng hoặc quá vội vàng, nôn nóng. Sự bao bọc quá mức của họ không những tăng thêm cảm giác thất bại ở trẻ, mà còn khiến chúng mất đi động lực phấn đấu. Trên đường đời vạn dặm, tình thương của cha mẹ luôn nồng đượm trải dài năm tháng, "nuôi chậm" giống như phụ huynh xây dựng từng trạm xăng trên đại lộ, vừa cổ vũ con dốc sức chạy về phía trước, vừa đảm bảo nó có thể tiến xa hơn.

Phương pháp bồi dưỡng nuôi chậm

1. Lắng nghe là một liều thuốc bổ. Lắng nghe không có nghĩa là cha mẹ dạy trẻ "con cần phải làm như thế nào", "con không nên làm gì." Lắng nghe chỉ đơn giản là cha mẹ làm một thính giả có lòng nhẫn nại, khéo hiểu ý con và vỗ về tâm hồn con những lúc chúng cảm thấy tủi thân.

2. Khi con đột nhiên gặp vấn đề khó khăn, khó tránh khỏi những biểu hiện chần chừ, lưỡng lự, thậm chí còn không biết phải xử trí ra sao. Cha mẹ cần giúp con làm rõ suy nghĩ của mình, cho chúng một cơ hội trao đổi.

3. Cha mẹ cần phải có phản ứng kịp thời khi con tự giải quyết thành công một việc nào đó. Ngoài ra, ý kiến của cha mẹ chỉ mang tính chất tham khảo, không phải là mệnh lệnh.

4. Trong cứng ngoài mềm. Đừng để cho con cảm thấy cha mẹ giám sát và điều khiển tất cả các hoạt động của chúng, nếu không cha mẹ sẽ dễ làm hao mòn khả năng tự xử lý những vấn đề đột xuất của con.

5. Nếu con có bản tính nhu nhược, nhát gan, thiếu khả năng quyết đoán. Cha mẹ không nên làm con bị kích động, mà cần dẫn dắt, gợi mở để con nói ra nỗi sợ hãi trong lòng mình, cần thông cảm với những nỗi lo lắng, băn khoăn của chúng, tiếp nhận cảm nhận của chúng, đồng thời bày tỏ thái độ ủng hộ.

6. Cha mẹ nên tích cực đưa con đến những nơi công cộng, rèn luyện tầm nhìn của chúng, loại bỏ nỗi lo sợ đối với môi trường lạ và tăng tính thích nghi khi gặp vấn đề đột xuất.

Dây dưa làm rối cuống rốnChúng ta thường thấy không ít vị phụ huynh lúc nào cũng kiểm soát và quản thúc con trẻ chặt chẽ. Tất nhiên, những gì họ làm cũng đều xuất phát từ tình cảm quý giá và thiêng liêng của người làm cha làm mẹ, có điều họ quên mất rằng, đó cần là sự dâng hiến một cách vô tư, thầm lặng, chứ không phải là chi phối, không phải là độc đoán. Theo độ tuổi tăng dần của trẻ, các bậc cha mẹ cần thay đổi cách yêu con, từ chăm sóc, bao bọc, chi phối quá nhiều sang tâm thế khoan hòa, giữ khoảng cách nhất định. Chỉ khi con cái bước ra thế giới rộng lớn hơn, chúng mới có thể thấu hiểu tình yêu vô bờ bến cha mẹ dành cho mình và bản thân chúng cũng mới có thể phát triển, thành tài, hạnh phúc hơn. Nhưng trong gia đình, cha mẹ lại luôn luôn thể hiện tình cảm quá mức đối với con cái, từ đó rơi vào hoạt động chi phối tình yêu, kiểm soát tình yêu một cách không có giới hạn. Hiện tượng này rất phổ biến, chỉ là họ vẫn chưa nhận ra mối nguy hại tiềm ẩn.Người Israel có một câu chuyện ngụ ngôn liên quan đến khoảng cách trong tình yêu, hy vọng nó có thể soi sáng cho các bậc cha mẹ đang chìm đắm trong biển tình yêu thương với con, chưa tự tìm được lối thoát: Mùa đông đến, nhím mẹ muốn rúc vào một chỗ với nhím con cho ấm. Nhưng nhím mẹ không biết nên giữ khoảng cách bao nhiêu mới được. Xa một chút thì hơi ấm trên người nhím mẹ không truyền tới được chỗ nhím con, còn nằm sát vào nhau thì lông gai trên người hai mẹ con sẽ làm đau nhau... Sau nhiều lần ướm thử, cuối cùng nhím mẹ cũng tìm ra khoảng cách thích hợp, khoảng cách đó là khoảng cách trong tình yêu, vừa có thể sưởi ấm cho nhím con lại vừa không làm tổn thương nó.Dĩ Hoa trong bộ quân phục.Khi đứa trẻ mới cất tiếng khóc chào đời, việc đầu tiên chúng ta cần làm là cắt bỏ cuống rốn nối liền giữa người mẹ và đứa trẻ. Chỉ có cắt đứt cuống rốn, thì cả hai mẹ con mới bình an vô sự và đứa bé cũng mới có thể tự sinh tồn. Tương tự như vậy, trong quá trình phát triển của trẻ, nếu cha mẹ không cho chúng không gian sống độc lập, xem thường tính chủ động trong sinh tồn của chúng, thì bề nổi là cha mẹ tạo ra một môi trường giống như căn phòng ấm áp cho con, nhưng trên thực tế lại chẳng khác nào cướp đoạt quyền tự do phát triển của chúng.Một bà mẹ Do Thái là hàng xóm nhà tôi có hai cậu con trai, trong đó đứa lớn hơn bốn tuổi, còn đứa bé mới hơn một tuổi, luôn biết giữ một khoảng cách thích hợp với con cái. Cô thường đứng ở phía sau các con, cách chúng một khoảng không xa cũng không gần để khi bọn trẻ cần thì có thể nhìn thấy cô ngay, đồng thời cô cũng không quấy rầy chúng. Con trai lớn mải mê khám phá thế giới, trong khi con trai bé thích thú làm trò bắt, kéo, bò, tập nhận thức về thế giới xung quanh. Cảnh tượng này làm người mẹ Do Thái cảm thấy tự hào, cô nói: "Con em không cần quay đầu tìm mẹ, nhiều đứa sợ không trông thấy mẹ đâu nên luôn ngoái đầu lại phía sau."Những đứa trẻ luôn quay đầu tìm mẹ, thì không dám chạy xa, cũng không dám tiến về phía trước. Thuở còn nhỏ, con cái luôn nằm trong tầm mắt của người mẹ, người mẹ không bao giờ rời xa, lúc nào cũng kịp thời đáp lại tiếng gọi của con. Đến khi con lớn hơn, phạm vi tìm hiểu rộng hơn, lúc cần con có thể tới tìm mẹ ở chỗ làm, không lo mẹ bỏ mình. Cho đến khi đủ lông đủ cánh, không phải hoàn toàn dựa vào sự che chở của mẹ nữa, con sẽ tự động rời xa. Sự phân ly của hai mẹ con vốn là lẽ tự nhiên, là quá trình được thực hiện dần dần từng bước.Nói đến đây, tôi chợt nhớ tới cuộc "cãi nhau vì yêu" giữa hai mẹ con bà bạn, do tôi tận mắt chứng kiến.Con gái bà bạn tôi mời tôi đến phân xử giúp nó, con bé nước mắt giàn giụa, oán trách: "Cháu sắp ba mươi đến nơi rồi mà mẹ vẫn xem cháu như đứa trẻ lên ba. Buổi tối về nhà, sau bữa cơm, lúc thì mẹ cháu chạy sang xem cháu làm gì, lúc thì mang hoa quả cho cháu ăn, cháu không muốn ăn thì mẹ bắt cháu phải ăn, nói là ăn hoa quả tốt cho da."Bà bạn tôi cảm thấy rất tủi thân, rơm rớm nước mắt.Mượn danh của tình yêu để kiểm soát người khác, ai sai đây? Con cái là khúc ruột của người mẹ, bẵng đi một lúc thấy con không ở bên, người mẹ sẽ cảm thấy trái tim mình như bị người ta đánh cắp.Nhưng suy cho cùng, con cái vẫn phải bước ra ngoài xã hội, làm một người tự lập. Huống hồ vào tuổi dậy thì, bọn trẻ giống như con chim nhỏ học bay, khao khát được tôn trọng, mà rất nhiều sự tôn trọng lại đồng nghĩa với khoảng cách. Các bậc cha mẹ hãy giữ một khoảng cách thích hợp, vừa giúp duy trì mối quan hệ với con cái, cũng vừa giúp con trẻ phát triển lành mạnh.Cách đây không lâu, tôi xem được câu chuyện đáng tiếc về một cháu gái mười bốn tuổi tên là Ninh Ninh trên ti vi, mẹ cháu phát hiện ra cháu lén lút xem phim người lớn, thế là hầm hầm mắng chửi cháu. Bà mẹ quá thất vọng về cô con gái, nhất nhất bắt nó phải khai ra nguồn gốc cái đĩa, cô ấy nghi ngờ Ninh Ninh bị bạn thân xúi giục. Cha mẹ ly hôn từ lúc cô bé sáu tuổi, Ninh Ninh sống cùng mẹ. Bà mẹ dồn hết tình yêu thương của mình vào cô con gái rượu, Ninh Ninh không những có thành tích học tập xuất sắc, mà còn hiểu phép tắc, nền nếp nên bà mẹ cũng cảm thấy an ủi phần nào. Chẳng ngờ, cô con gái ngoan hiền ấy lại làm chuyện tày trời này. Bà mẹ quyết định tra bằng được chân tướng sự việc, nước mắt cùng sự im lặng của con gái biến thành bằng chứng trong tay bà. Cảm giác bị sỉ nhục, hối hận và tội lỗi đan quyện vào nhau làm tâm trạng Ninh Ninh rơi xuống vực thẳm. Cô bé thường một mình thẫn thờ nhìn cảnh vật bên ngoài cửa sổ, hễ có người quen đi tới là lại vội vàng tránh mặt, dường như bí mật của cháu đã được công bố cho cả thế giới cùng biết, nên cháu chỉ muốn tìm cái hố để chui xuống.Ở đây, chính tình mẫu tử rối rắm đã đẩy cháu vào tình cảnh khó xử. Khi tìm hiểu về giới tính, ai cũng có phản ứng tự nhiên là ngại ngùng, xấu hổ, thanh thiếu niên thì lại càng lo sợ những bí mật về giới tính của mình bị người khác biết được, vì đó là điều không thể chia sẻ. Việc làm của mẹ Ninh Ninh chẳng khác nào vạch áo cho người xem lưng, đưa tin về bí mật riêng tư của con mình, tạo gánh nặng tâm lý cho cô bé, làm tổn thương cháu cả về tâm, sinh lý.Nếu phụ huynh phát hiện ra con em mình tiếp cận những thông tin về giới tính, cách xử lý tốt nhất là có điểm dừng, không nên tra hỏi nhiều, quan trọng nhất là phải bảo vệ lòng tự trọng của trẻ. Cha mẹ hãy cho trẻ một lối thoát, để chúng tự lĩnh ngộ, tránh đẩy chúng vào thế khó xử. Về sau, cha mẹ tìm cơ hội và chọn cách thức phù hợp, dạy những kiến thức về giới tính cho con trẻ.Xem câu chuyện về cô bé Ninh Ninh trên ti vi, tôi chợt nhớ tới một bí mật nhỏ giữa tôi và bọn trẻ: Cuối tuần cả nhà chúng tôi cùng ngồi quây quần bên nhau xem ti vi. Các chương trình chiếu trên ti vi của Israel đều không thu phí, sau mười hai giờ tối thứ sáu đài truyền hình sẽ phát một số bộ phim trẻ em không nên xem, đương nhiên những bộ phim này cũng không thu phí.Vào một buổi tối thứ sáu nọ, đã hơn mười hai giờ, tôi vừa thiu thiu ngủ thì loáng thoáng nghe thấy những âm thanh khó chịu phát ra từ phòng khách. Tôi bước xuống giường, vừa hé cửa ra, thì có tiếng tắt ti vi "phụt" một cái. Tôi cân nhắc, dứt khoát là mình không nên bước ra ngoài, lẳng lặng đứng nép vào góc cửa.Bọn trẻ thấy hình như không có động tĩnh gì, một lúc sau, chúng lại mở ti vi, nhưng lần này tôi không nghe được những tiếng rì rầm ngoài kia nữa, vì chúng đeo tai nghe, tôi chỉ nhìn thấy tia sáng màn hình lóe lên qua khe cửa.Tôi vẫn ở nguyên vị trí cũ, không vượt qua "Lôi Trì" nửa bước, cho các con không gian tự do bước vào tuổi dậy thì. Sau đó, mỗi tối thứ sáu, tôi có thói quen rửa mặt, đi ngủ trước mười hai giờ, còn các con tôi cũng không xem phim quá nửa đêm.Bọn trẻ nhớ kỹ sự việc tối hôm đó, rất lâu sau, chúng vẫn nhắc lại chuyện này. Chúng dành lời khen cho cách ứng xử của tôi: Mẹ thật đáng yêu.Các bậc cha mẹ cần sử dụng quyền uy ông trời ban cho mình đúng lúc đúng chỗ. Nếu sử dụng một cách bừa bãi, bất hợp lý, con cái sẽ tự chọc thủng bức tường ngăn ấy, chúng chẳng biết sợ là gì nữa, chúng coi cha mẹ là không khí, còn quyền uy chỉ là danh hão. Vì vậy, cha mẹ hãy cho con trẻ một không gian phù hợp để chúng thể hiện cá tính của mình và cũng là để giữ gìn mối quan hệ tình thân máu mủ.Cha mẹ cần lựa chọn phương pháp giáo dục, phê bình trẻ nhỏ phù hợp, không nên nói đi nói lại nhiều lần. Cha mẹ cần để cho con có không gian suy xét lại mình, như vậy chúng mới dễ tiếp thu lời cha mẹ dạy bảo. Một số phụ huynh hay dài dòng, lúc nào cũng chất vấn con cái: "Con nghe thấy lời mẹ nói chưa?" Bọn trẻ vì khiếp sợ quyền uy của phụ huynh, vì muốn tránh đòn roi, nên chỉ có thể đáp: "Con nghe thấy rồi." Trong khi chúng chẳng nghe thấy gì, lời vào tai trái ra tai phải, dần dần sẽ khiến con trẻ không phân biệt được đúng sai. Hơn nữa, phụ huynh thường xuyên phàn nàn, ngăn cản con cái tìm hiểu giới tính sẽ khiến trẻ "mất khả năng nghe", xuất hiện "phản ứng O" trong tâm lý giáo dục, cuối cùng đánh mất hiệu quả giáo dục.Có một lần, tôi thấy một người bạn của mình không kiềm chế, nặng lời quát mắng con: "Mày thật sự vô tích sự. Tao quá thất vọng về mày..." Tôi không thể làm ngơ, liền cắt ngang lời: "Ông hãy đọc bài viết trên tờ tạp chí này đi."Bài viết trên cuốn tạp chí kể về một câu chuyện rất bi thương: Một bé gái bốn tuổi cầm miếng sắt vẽ nguệch ngoạc lên xe ô tô của cha, để lại rất nhiều vết xước. Người cha nổi cơn thịnh nộ, dùng dây thép trói tay con gái, phạt đứng trong gara. Mấy tiếng sau, người cha mới chợt nhớ đến cô con gái, lúc này tay cô bé bị dây thép siết chặt, máu không lưu thông được, nên bắt buộc phải cắt bỏ hai bàn tay. Nửa năm sau, người cha mang xe đi phun lại sơn, cô con gái bé bỏng chìa hai cánh tay bị cắt mất bàn tay ra nói: "Cha, xe của cha lại đẹp như mới rồi, khi nào cha mới cho con hai bàn tay?" Người cha vì không chịu nổi câu hỏi ngây thơ ấy của con gái, nên đã dùng súng tự kết liễu đời mình.Cha mẹ cũng cần lưu ý, không được kể tội cũ của con. Khi con cái mắc lỗi, các bậc phụ huynh thường lôi tất tần tật những chuyện bé như hạt vừng và đủ loại "việc xấu" của chúng ra phán xét, trách mắng, càng nói càng kích động, càng kích động càng giận dữ. Thật ra, con trẻ mắc một vài sai lầm trong quá trình trưởng thành của mình là chuyện hết sức bình thường, chúng sẽ chín chắn dần từ chính những lỗi sai ấy. Nên khi con trẻ mắc sai lầm, cha mẹ nên có thái độ phân minh, con mắc lỗi gì thì uốn nắn lỗi đó, không nên lôi cả tội khác vào nói.Cha mẹ là người đưa con đến với cuộc đời này, nhưng cha mẹ không thể vịn vào cớ đó để đối xử không hay với chúng. Nhất là khi con đến một độ tuổi nhất định, có ý thức tự chủ, cách dạy con thô bạo sẽ hạn chế sự phát triển của trẻ. Chúng ta hãy để cho trẻ tự nhìn nhận lại mình từ trong sai lầm, cách giáo dục giữ khoảng cách có hiệu quả hơn rất nhiều so với kiểm soát, chi phối và độc đoán.Một nhà giáo dục Israel nói: Giữ khoảng cách trong tình yêu là một nghệ thuật. Tại sao không gọi là kỹ thuật? Tôi nghĩ là vì khoảng cách trong tình yêu nằm ở tầng hiểu biết cao hơn, chúng ta chỉ có thể dùng trái tim để lĩnh hội, chứ không thể truyền đạt bằng lời. Chúng ta cũng không thể mang khoảng cách ấy ra cân đo đong đếm, cách tốt nhất là nên nắm bắt được tâm trạng của con trẻ.Tôi từng đọc một câu chuyện như sau: tương truyền thời cổ có một vị thiền sư, một buổi tối đi tản bộ trong thiền viện, ông tình cờ phát hiện một cái ghế đẩu đặt cạnh tường rào. Ông lập tức hiểu ra có người xuất gia đã trèo tường ra ngoài, làm trái quy định của nhà chùa. Nhưng thiền sư không loan tin, ông lặng lẽ đi đến bên bức tường, dời cái ghế sang chỗ khác, còn mình thì ngồi thế vào đó.Chưa đến nửa canh giờ sau, quả nhiên ông nghe thấy tiếng bước chân bên ngoài tường. Trong tích tắc, một tiểu hòa thượng trèo tường, giẫm lên lưng thiền sư, nhảy xuống sân thiền viện trong bóng tối bao phủ. Khi hai chân chạm đất, tiểu hòa thưởng mới ngớ người phát hiện ra, thứ ban nãy vừa anh ta giẫm lên không phải là cái ghế, mà là thầy mình. Tiểu hòa thượng luống cuống lo sợ, chẳng nói được lời nào, đứng nguyên tại chỗ, đợi thầy chỉ trích và xử phạt.Nằm ngoài dự liệu của tiểu hòa thượng, thiền sư không nghiêm giọng trách phạt, ông ôn tồn nói:"Đêm khuya trời lạnh, mau về mặc thêm áo vào."Giữa thầy trò còn làm được như vậy, huống hồ là cha mẹ và con cái với nhau. Bạn đừng nghĩ, vì tôi đẻ ra con tôi nên tôi muốn đối xử với nó thế nào là quyền của tôi. Làm sao các bậc cha mẹ có thể giữ một khoảng cách thích hợp với con cái? Đó là một môn nghệ thuật mà những người làm cha, làm mẹ nên nghiêm túc học hỏi.

Sự rộng lượng với con cái của phụ huynh do thái

1. Phụ huynh Do Thái hết sức phòng tránh những biện pháp trừng phạt nghiêm khắc hoặc khiển trách con em mình, họ cũng cố tránh cảnh cáo chúng bằng lời nói.2. Nếu buộc phải trừng phạt con cái, phụ huynh Do Thái cũng tránh mỉa mai, nhiếc móc bọn trẻ, càng không cậy thế "tôi sinh ra nó, tôi nuôi nó" để mạt sát con cái.3. Khi lên cơn giận, các bậc cha mẹ Do Thái chọn cách tránh mặt hoặc giữ im lặng là đối sách tốt nhất. Tránh mặt có thể khiến cho trẻ nhận thức được tính nghiêm trọng của sự việc, tránh bùng nổ xung đột giữa cha mẹ và con cái, đồng thời cha mẹ cũng tránh được những lời nói quá đáng làm tổn thương con trẻ trong lúc đang giận dữ.4. Khi con cái chọc giận cha mẹ, bạn nhận ra cơn phẫn nộ trong mình đang dâng trào, bạn có thể nói ra tâm trạng của mình cho con biết theo ba cấp độ: "Mẹ rất không hài lòng với cách làm của con!" "Mẹ thật sự rất bực!" "Mẹ sắp bốc hỏa rồi!" Những cách nói này có hiệu quả hơn là nổi trận lôi đình.5. Cha mẹ tuyệt đối không nên nổi giận trước mặt mọi người. Nếu không con cái sẽ cảm thấy quá mất mặt, từ đó nảy sinh ý nghĩ chống đối. Cha mẹ dạy bảo con cái vào những lúc thích hợp sẽ khiến chúng cảm thấy dù cha mẹ rất tức giận nhưng vẫn nghĩ đến thể diện của mình, nên sẽ giảm bớt biểu hiện đối đầu.6. Sau khi xảy ra chuyện không vui, cha mẹ và con cái đều cần phải nhanh chóng lấy lại tâm trạng của mình. Đối với trẻ nhỏ, đôi khi một nụ hôn, một cái ôm hoặc là một câu nói "mẹ yêu con" cũng xoa dịu nỗi ấm ức của con ngay lập tức. Còn đối với những đứa trẻ lớn hơn, một cuộc đối thoại giữa cha mẹ và con cái là rất cần thiết.Khi trừng phạt con cái, các bậc cha mẹ Do Thái thường để tay lên ngực tự hỏi:Cách trừng phạt như thế có thể giúp sửa đổi những hành vi, cử chỉ không tốt của con không?Khi áp dụng hình phạt với con, tôi có đang tức giận không?Trừng phạt kiểu này có làm con tôi cảm thấy bị sỉ nhục hay xấu hổ không?Khi không tức giận, liệu tôi có phạt con ngay lúc đó không?Tôi có nên thử áp dụng biện pháp bù đắp tích cực trước hay không?Liệu sự trừng phạt của tôi có thể dạy con tôi học cách cư xử đúng không?Sự trừng phạt này có làm giảm nhẹ mức độ cần thiết của những lần phạt sau không?Sự trừng phạt này có là một phần trong kế hoạch dạy con của tôi? Tôi có kích động khi phạt con không?Hình phạt dành cho trẻ có cần nhất quán không?Sự trừng phạt của tôi có hợp lý, công bằng và ngay thẳng không?

Không bồi dưỡng con thành "thai nhi quá hạn"Có vị phụ huynh hỏi Makarenko, một nhà giáo dục nổi tiếng:"Bây giờ con tôi coi trời bằng vung, không ai quản nổi, rốt cuộc tôi phải làm sao?"Makarenko hỏi ngược lại anh ta: "Anh thường xuyên gấp chăn cho cháu?""Vâng, tôi thường xuyên gấp chăn cho con!"Makarenko lại hỏi: "Anh thường xuyên lau giày da cho nó?""Đúng vậy, tôi thường xuyên lau giày cho con!"Makarenko nói: "Tật xấu của con anh xuất phát từ những chỗ đấy."Hồi mới về Israel, Huy Huy tham gia hoạt động cắm trại dã ngoại do nhà trường tổ chức. Nhà trường chỉ giới thiệu sơ qua về địa điểm cắm trại, còn những vật phẩm cần mang theo thì học sinh phải tự lên danh sách.Tôi vốn nghĩ như trước đây, giúp Huy Huy chuẩn bị đầy đủ mọi thứ như đồ ăn, bình nước, băng y tế cá nhân... để cho thằng bé đi ngủ sớm lấy sức, đến khi nó đi cắm trại tôi không cần phải lo lắng điều gì nữa.Nhưng cũng vào lúc này, những lời khuyên tôi không nên ôm đồm mọi việc, nếu không là hại con của mấy chị hàng xóm lại văng vẳng bên tai, ngăn cản hành động của tôi. Tôi giấu lòng mình, dùng ánh mắt quan sát Huy Huy bận trong bận ngoài chuẩn bị các loại vật dụng cho chuyến đi, thằng bé còn hăm hở hơn cả lần tôi giúp nó chuẩn bị.Sau một hồi bận rộn, Huy Huy trèo lên giường đi ngủ, tôi nén lòng tò mò, không đi kiểm tra ba lô của thằng bé, chỉ trông thấy ba lô căng phồng.Hai ngày sau, Huy Huy đi cắm trại trở về. Tôi vồn vã hỏi con: "Sao rồi, đi cắm trại tốt chứ con?"Huy Huy đáp: "Tất cả đều rất tốt mẹ ạ, chỉ có điều con quên mang con dao con nên mỗi lần cần dùng đến đều phải hỏi mượn bạn. Con nhớ là mình phải bỏ dao vào ba lô nhưng vì lúc đi vội quá nên con quên khuấy đi mất. Lần sau đi cắm trại, con nhất định phải lên danh sách trước, đảm bảo không xảy ra sơ suất."Sớm muộn con cái cũng phải tách khỏi cha mẹ và bước ra ngoài xã hội, phương pháp giáo dục gia đình của người Do Thái nhắc nhở các bậc phụ huynh nên tập cho con em mình kỹ năng tự lo liệu mọi việc trong trường hợp đột xuất, để đến khi rời khỏi vòng tay cha mẹ, chúng biết sống tự lập, biết giải quyết các vấn đề phát sinh trong cuộc sống.Hai anh em vô cùng thân thiếtKhi tham dự tiệc sinh nhật của các bạn học, các con tôi phát hiện ra, món quà sinh nhật con trai thích nhất vẫn là hộp đồ nghề "phiên bản trẻ em", trong đó có cưa tay, bào, tuốc nơ vít và các loại tua vít khác nhau... Cha mẹ dạy cho bọn trẻ biết công dụng, tính năng của những dụng cụ này để trẻ nắm được thao tác chính, tự sửa đồ chơi của mình hoặc giúp cha mẹ sửa chữa một số đồ dùng nhỏ bé trong nhà. Các bậc cha mẹ Israel cho rằng: Một đứa trẻ không có cơ hội và ham muốn mày mò vào đồ vật từ nhỏ, thì sẽ không có trí sáng tạo. Họ không lo những dụng cụ này làm trẻ bị thương, ngược lại, họ muốn trẻ loại bỏ cảm giác sợ hãi, dạy trẻ tìm hiểu chúng một cách cẩn thận và sử dụng thành thạo.Khi Huy Huy đi nghỉ đông kiêm làm việc ở sân trượt tuyết, thằng bé nhận ra hầu hết phụ huynh Do Thái đều dạy trẻ đi men theo sườn núi để phán đoán độ dày của tuyết và tốc độ trượt; phán đoán mỗi chỗ ngoặt và lao xuống dốc liệu người phía sau trượt nhanh hơn có đâm vào mình không. Các bậc cha mẹ còn đưa một số tay đua nhí tới "trượt đêm", để trẻ dần dần biết phán đoán phương hướng đường trượt qua việc quan sát bầu trời sao.Trẻ em Israel dũng cảm và thận trọng, không tách rời sự dạy bảo chu đáo của cha mẹ, như khi trèo đèo lội suối, phụ huynh hướng dẫn trẻ quan sát thế nước trong khe núi, tìm chỗ nông, dòng nước chảy chậm nhất để lội qua một cách an toàn. Khi lên núi, phụ huynh không cho trẻ đi cáp treo, mà dạy trẻ nhìn vào bản đồ, chọn đường lên núi, dựa vào đó để xác định xem mình có phải đeo dây an toàn, có cần cầm theo gậy hay không, đồng thời phải mang đầy đủ đồ ăn và thức uống. Qua nhiều lần rèn luyện trèo đèo lội suối, trẻ dần trở thành một nhà thám hiểm tí hon.Để phối hợp với cách giáo dục buông tay của gia đình, các trường học ở Israel cũng bổ sung một số bài học tương ứng, thậm chí những bài học này còn được triển khai từ giai đoạn trẻ đi mẫu giáo. Khi con gái tôi đi mẫu giáo, nó đã được tiếp nhận phương pháp giáo dục buông tay của nhà trường, ngay đến bản thân tôi cũng nhận được không ít lợi ích.Khi tới Israel, con gái Muội Muội của tôi vừa tròn ba tuổi, tôi đưa con bé đi nhà trẻ. Một hôm, tôi tới trường đón Muội Muội, nó không đợi được đến khi về nhà, liến thoắng kể cho tôi nghe một việc xảy ra trong nhà trẻ.Câu chuyện như sau:Ngày hôm đó có một tiết học ngoài trời. Cô giáo dẫn tất cả các bạn nhỏ trong lớp của con gái tôi ra sân sau. Ở đó có một cây táo, tuy không cao nhưng rất chắc khỏe và sai quả. Cô giáo bế một bạn nhỏ lên cây, sau đó cô giả vờ biến mất.Tất nhiên bạn nhỏ đó chẳng dám nhúc nhích.Lúc sau, cô giáo quay lại, bế bạn nhỏ xuống và nói với mọi người: "Nếu các con thật sự muốn ăn quả trên cây, thì phải biết tự trèo cây hoặc đi tìm thang. Miếng bánh không từ trên trời rơi xuống. Nếu có một người bế con lên cây rồi bỏ đi, con phải làm thế nào?"Muội Muội kể lại câu chuyện cho tôi nghe: "Hôm nay có một bạn ngồi trên cây không leo xuống được. Cô giáo hỏi: Tại sao? Con thưa với cô giáo, người Thượng Hải cũng có một câu chuyện nhỏ:Con chuột nhỏ, lên bàn mỡ, ăn vụng mỡ, con mèo kêu, không xuống nổi. Cô giáo rất ngốc, con nói nửa buổi, nói đi nói lại mấy lần, thế mà cô vẫn không hiểu.""Nhưng, chuyện cô kể, con hiểu rồi." Con gái ngửa mặt tự hào nói.Tôi hỏi: "Muội Muội, con được gì nào?"Con gái trịnh trọng trả lời: "Không nên ỷ vào bất cứ người nào, phải dựa vào chính mình."Vậy là con gái tôi đã theo kịp giáo dục mầm non của người Do Thái. Ví dụ trên thể hiện đặc trưng tư duy của người Do Thái. Đặt vào vị trí của những người nước ngoài, cách làm của cô giáo không đúng chuẩn mực, nhưng xét trong giáo dục gia đình của người Do Thái thì đây lại là chuyện rất bình thường. Phụ huynh Do Thái nói: "Lặp lại như vậy vài lần, trẻ không còn tâm lý ỷ lại nữa."Có lần, tôi cùng con trai đi tản bộ ở vùng ngoại ô thành phố Tel Aviv, chúng tôi bắt gặp một cặp vợ chồng trẻ cho đứa con trai sáu tuổi học lái xe. Khi chiếc ô tô trẻ em của thằng bé sa vào vũng bùn, cha mẹ nó chỉ nói "Đi qua!" rồi tiếp tục đi thẳng. Quả thực, thằng bé không làm sao lái được chiếc xe đi qua vũng bùn đó, nó đành phải xuống xe, đẩy từng tí. Khi thằng bé lái xe chạy bon bon tới chỗ cha mẹ, đầu ướt đẫm mồ hôi, cha mẹ nó vui vẻ khen: "Giỏi lắm! Con giống một người đàn ông thực thụ rồi đấy!"Vì phụ huynh Do Thái chú trọng việc tập "buông tay" con, nên trẻ em Do Thái từ mười tám tuổi trở lên hoàn toàn có đủ kỹ năng sống độc lập. Theo họ, con cái trở thành "thai nhi quá hạn" là phụ lại tấm lòng cha mẹ dành cho một sinh mệnh hoàn hảo và cũng là sự thất bại của cha mẹ trong giáo dục.Tôi liên tưởng đến một số bài báo gần đây đưa tin, hầu như các nhà trọ ở thôn Bối Cương, thôn Bắc Đình xung quanh một trường Đại học thuộc thành phố Quảng Châu đều có phụ huynh ở lâu dài "đi học cùng con", người ở xa nhất đến từ Thẩm Dương. "Công việc" chính của họ là chăm lo chuyện ăn uống sinh hoạt hằng ngày của con em mình. Trên thực tế, không chỉ có Quảng Châu, những "thôn cùng học" tương tự như vậy đã sớm phân bố rải rác trên khắp Trung Quốc, như thôn Hạ Sa của Đại học Hàng Châu. Hai năm trước còn có bài báo đưa tin một bà mẹ Phúc Châu, vì con đi học ở Thanh Đảo nhớ nhà, muốn ăn hoành thánh tự gói, nên đã đi máy bay mang một bát hoành thánh cho con.Những câu chuyện như thế này, thật khiến người ta thao thức khôn nguôi. Phụ huynh có muôn vàn lý do để đi học cùng con em mình, nhưng chung quy lý do phổ biến nhất vẫn là lo lắng con ở bên ngoài không biết làm việc gì; lo con không vượt qua được cám dỗ của thế giới bên ngoài, đi vào con đường sai trái... Nghĩ tới nghĩ lui, vẫn là mình nên đi làm "bảo mẫu" cho con.Tôi cũng từng là một bà mẹ không thể rời mắt khỏi con năm phút. Nhưng từ khi chịu ảnh hưởng bởi phương pháp giáo dục con cái của người Do Thái, tôi bắt đầu suy nghĩ: Rốt cuộc cha mẹ phải yêu thương và che chở cho con đến tận bao giờ? Đặc biệt là sau khi so sánh khoảng cách về kỹ năng sinh tồn giữa Dĩ Hoa và Huy Huy với những đứa trẻ Do Thái cùng lứa, tôi tự hỏi, phải chăng người mẹ không nên chiếm hữu, bá đạo và độc đoán?Năm Huy Huy mười lăm tuổi, tôi thực hiện một lần "nuôi thả" kéo dài một tháng. Thời điểm ấy, tôi và Dĩ Hoa đều tới Tel Aviv, trong nhà chỉ còn lại một mình Huy Huy, đó là lần đầu tiên nó trông nhà một mình trong thời gian dài như vậy. Nói thực, lúc đó trong lòng tôi luôn thấp thỏm lo âu. Dù sao năm xưa, khi theo hội đoàn sản xuất tình nguyện Cao Bưu về nông thôn, tôi cũng chỉ lớn hơn Huy Huy bây giờ một tuổi. Nhưng tôi nghĩ, qua mấy năm tiếp xúc với cách giáo dục gia đình tại quê hương, Huy Huy không còn là tiểu hoàng đế cơm bưng tận miệng như lúc đầu nữa, giờ nó cần phải có kỹ năng tự quản lý cuộc sống của mình, nên tôi coi đây như là một lần "bay thử", kiểm tra thành quả giáo dục của mình.Sự thật chứng minh, lần đó tôi cho Huy Huy cơ hội sống độc lập có tác dụng rất lớn đối với sự trưởng thành của nó. Hằng ngày thằng bé đều gọi điện cho tôi, báo cáo hành tung của nó trong ngày: "Mẹ, tiếng Hebrew của con có tiến bộ rồi, thầy giáo khen con đấy." "Mẹ ạ, buổi tối con và bạn cùng tới quảng trường Tự Do bán hàng, bán được rất nhiều tinh dầu, con đã nhờ các bạn ở Thượng Hải gửi giúp một tải qua đường bưu điện!" "Mẹ ơi, hôm nay con đổi món, con và A Phi ăn cơm rang Dương Châu, còn cho thêm rất nhiều lạp xưởng. A Phi ăn no đến nỗi không đi nổi..."(A Phi là một chú chó lùn của nhà tôi, Huy Huy coi nó như một thành viên quan trọng trong gia đình, chăm sóc nó từng li từng tí.)Sau khi tôi và Dĩ Hoa trở về nhà, tôi nhận ra Huy Huy hoàn toàn có thể gánh trách nhiệm làm chủ gia đình, nó sắp xếp mọi việc trong nhà đâu ra đấy, còn dán từ vựng Hebrew lên tường, vừa làm việc nhà, vừa lẩm nhẩm học, sắp xếp cuộc sống một cách ngăn nắp, trật tự. Ngoài ra, nó còn tự nấu nướng, ăn uống khỏe mạnh, chứng tỏ kỹ năng sinh tồn của nó hơn hẳn ngày trước.Tôi kể cho rất nhiều bà mẹ Trung Quốc nghe chuyện tôi "nuôi thả" Huy Huy, họ có ý xem thường. Nhưng có một bà mẹ có con gái đã mười tuổi kể rằng, trong quá trình nuôi dạy con gái, cô ấy luôn sợ này sợ nọ, cũng mắc bệnh đa nghi thường thấy ở rất nhiều bà mẹ, chỉ sợ thói đời làm hại con cái mình, nên muốn dốc toàn bộ sức lực của mình che chở cho con lâu hơn nhiều hơn, biết rõ làm vậy là không tốt cho con, song trong lòng lại chẳng nỡ. Bà mẹ này còn tự an ủi chính mình: "So với bạn bè xung quanh, em vẫn chưa được coi là người mẹ nuông chiều con cái một trăm phần trăm đâu, nhìn chung con gái em vẫn rất tự lập. Vợ chồng em không đưa con đi học, nhưng có mấy người bạn phê bình em, bảo em tuyệt đối không được mang con cái ra đánh cuộc, thua một lần là mất tất, phải cẩn thận từng li từng tí mới được.""Khi nào chúng ta mới có thể để con cái rời khỏi tầm mắt của mình?""Phải đợi đến khi con hoàn toàn có khả năng rời khỏi tầm mắt của cha mẹ, nếu không thì làm sao?"Vì không yên tâm nên phụ huynh vẫn không chịu buông tay, đến khi ngoảnh đầu nhìn lại, con trẻ đã trở thành "thai nhi quá hạn", phải chăng đó cũng là một dạng khác của thất bại?Tôi thường bắt gặp một hiện tượng ở các nhà hàng của Israel, cha mẹ không gọi món thay con, mà để trẻ tự chọn. Trẻ trực tiếp nói với nhân viên phục vụ: "Cho cháu một cái sandwich, trong đó có hai miếng jăm bông, trứng gà gần chín, rau sống và có thể cho thêm ba lát cà chua." Chúng luôn tỏ ra tinh tế và cụ thể. Trong khi đó, ở Trung Quốc, khi cha mẹ hỏi: "Con muốn ăn gì?". Trẻ thường đáp: "Con ăn gì cũng được ạ." Giáo dục gia đình của Trung Quốc chưa tôn trọng đầy đủ quyền tự chủ của trẻ, căn bản phụ huynh không có ý thức rèn tính tự chủ cho con em mình. Sau khi trẻ nói ăn gì cũng được, cha mẹ sẽ gọi món thay trẻ, đến khi đồ ăn được đưa lên, trẻ lại ngúng nga ngúng nguẩy không ăn, nói là không thích, nhưng cho nó tự do chọn món thì nó cũng có biết gọi món nào đâu. Vì vậy, chúng ta đừng bắt bẻ, cuộc sống thay đổi phức tạp làm con trẻ không có chủ kiến.Có một bài đồng dao Trung Quốc khá hài hước: "Một dây dưa ra hai trái dưa hấu, một trái to, một trái nhỏ. Trái nhỏ núp dưới lá xanh, sợ ánh mặt trời chiếu rọi, nâng niu từ bé không vận động, thời gian trôi qua quả vẫn bé tèo. Một trái dưa, to tròn, vui vẻ tắm nắng, nào sợ sấm sét gầm trời, lớn thôi thổi trong gió trong mưa, biến thành một em bé khỏe mạnh." Cha mẹ hay mủi lòng, quá ôm đồm việc của con sẽ biến chúng thành một người lười biếng, yếu ớt. Chúng ta không sao kể hết những bài học "Tôi gieo nhân rồng, nhưng toàn thu về bọ chét." Cha mẹ hãy buông tay, buông chân để cho con em mình tự vẫy vùng trong biển đời, như vậy trẻ mới có thể vượt qua sóng gió mà không bị nhấn chìm. Tố chất bắt buộc phải có của những bậc làm cha làm mẹ ngày nay là cần bước ra khỏi sai lầm, không làm thay con cái, không bồi dưỡng trẻ thành "thai nhi quá hạn".

Một số phương pháp giúp phụ huynh giảm bớt gánh nặng cho mình

1. Để con tự sắp xếp thời gian. Giống như người lớn, con trẻ cũng có thời gian riêng của mình. Nếu người lớn toàn quyền sắp xếp quỹ thời gian của trẻ, bản thân trẻ chỉ việc thực hiện, vậy thì vĩnh viễn chúng ta không bao giờ có thể tập cho chúng tính tự chủ. Khi con cái còn quá nhỏ, cha mẹ hãy cho trẻ tự sắp xếp những việc chúng muốn làm vào một khoảng thời gian nhất định trong ngày, miễn sao không xảy ra nguy hiểm. Chúng có thể vui chơi, đọc sách hay vẽ tranh tùy thích. Tất nhiên cũng có lúc chúng bận ngược bận xuôi mà chẳng làm được việc gì, nhưng dần dần chúng sẽ biết quý trọng thời gian và biết phân bổ thời gian hợp lý.2. Cho con một không gian độc lập. Ở trong không gian đó, chỉ cần con trẻ không làm hại bản thân, không xâm phạm người khác, chúng có thể tùy ý nô đùa, học tập, cười nói thả cửa, trút hết những điều bất mãn trong lòng. Phụ huynh không nên tự tiện can thiệp vào không gian riêng của con cái. Điều này cực kỳ có lợi cho sự phát triển hài hòa cả về thể chất lẫn tinh thần của trẻ.3. Đối với những đứa trẻ nhỏ tuổi, trước hết, phụ huynh cần dạy chúng biết tự phục vụ mình, tự xúc cơm ăn, mặc quần áo, đi vệ sinh, rửa chân tay, giặt khăn tay, bít tất. Đối với những đứa trẻ lớn hơn, phụ huynh có thể sắp xếp để chúng giúp người lớn làm một số việc tùy theo sức của mình như quét dọn nhà cửa, đổ rác, thậm chí là rửa bát, giặt quần áo, nấu cơm.4. Phụ huynh tự giảm bớt gánh nặng của mình không có nghĩa là bỏ mặc con cái, không ngó ngàng gì, mà là dạy trẻ tự làm những việc chúng có thể làm, tập làm những việc chúng chưa biết làm, bồi dưỡng trẻ thành một người tự lập.

Để sự hứng thú thôi thúc con học tậpCon cái không thích học là nỗi phiền não lớn nhất của các bậc cha mẹ, đôi khi chuyện học hành trì trệ của bọn trẻ còn làm cha mẹ cảm thấy thất vọng hơn việc chính bản thân mình bị thất nghiệp. Có một hậu bối từng than thở với tôi chuyện con trai cô ấy chán học, cô ấy rất khổ sở: "Đi họp phụ huynh, cháu chẳng biết giấu mặt vào đâu. Thầy cô bộ môn nào cũng phàn nàn: Ở trên lớp con trai cháu không chú ý nghe giảng, về nhà không hoàn thành bài tập, điểm thấp nhưng vẫn không chịu thừa nhận. Từ trường về đến nhà, đầu óc cháu quay cuồng, nhưng cháu vẫn phải kiềm chế cơn giận, đôn đốc con hoàn thành bài vở. Nhưng thằng bé vẫn không chú tâm học, lúc thì nằm bò ra bàn nhìn đồng hồ, lúc thì lấy máy chơi game Psp ra chơi, thấy đã hơn chín giờ tối rồi mà nó vẫn cứ nhơn nhơn, thật sự không nhịn nổi nữa, cháu bắt đầu quát cho nó một trận. Thế mà nó vẫn coi như không, cháu tức điên lên, quay sang đánh nó. Thằng bé lì lợm, nghiêng đầu, liếc mắt nhìn cháu, không nói lấy một câu cầu xin, cứ như là sắp không thèm nhận người mẹ này nữa. Cháu nói: 'Hôm nay không làm xong bài tập, thì đừng đi ngủ, mẹ không cần con nữa!'Nào ngờ, cháu vừa dứt lời, nó liền quay người chạy vọt ra ngoài.Bên ngoài trời đang mưa, cháu lo lắng gọi với theo: 'Con đi đâu thế?' Nó chạy thẳng, không thèm quay đầu lại. Cháu hốt hoảng gọi cha nó đuổi theo bắt về."Nghe xong câu chuyện, tôi phân tích cho cô ấy hiểu.Về phương diện dạy con học, người Do Thái có một lời khuyên chân thành: Đừng ép buộc trẻ, chỉ khi phụ huynh truyền đạt yêu cầu học tập một cách nhẹ nhàng, khéo léo thì mới có hiệu quả. Cha mẹ kéo trẻ từ chỗ vui chơi trở về quỹ đạo học tập hay nghĩ trăm phương ngàn kế theo dõi trẻ, rất khó khiến trẻ có tâm trạng học, vì hai bên đã tạo thành thế đối đầu. Người Do Thái coi học tập là thú vui của cuộc sống, quan niệm của các bậc phụ huynh là trước hết phải vun bồi niềm yêu thích và hứng thú học tập cho trẻ nhỏ, cứ thế hun đúc tinh thần học tập để cho chúng vui vẻ ngồi vào bàn học.Hai cậu con trai của tôi cũng không hẳn là siêng năng, chăm học, nhiều lúc chúng cũng ham chơi hay nhụt chí. Vì vậy cho nên, tôi tác động đến chí tiến thủ của các con bằng sự dí dỏm, hài hước, chứ không đao to búa lớn. Ví dụ như chuyện học ngoại ngữ, tôi kể cho bọn trẻ nghe câu chuyện sau:Có hai con chuột một lớn một nhỏ hẹn nhau đi chơi, vui đùa thỏa thích. Nhưng trên đường về, bất thình lình chúng gặp một con mèo. Đúng là oan gia ngõ hẻm, hai con chuột chạy vào ngõ cụt, bị con mèo chặn đứng trước mặt."Lần này chúng mình chết chắc rồi. Tiếc là sau khi tôi chết đi, người nhà sẽ không biết tôi chết ở chỗ nào!" Con chuột lớn tuyệt vọng nói.Đúng lúc này, vang lên một tràng tiếng chó sủa. Con chuột lớn run cầm cập, mãi đến lúc tiếng chó sủa dứt, nó mới dám he hé mắt nhìn xung quanh không thấy bóng dáng con chó nào, mà chỉ thấy con chuột nhỏ cười khoái trá, nó lại ngước mặt nhìn lên, thì ra con mèo chặn đường ban nãy cũng đã sớm bỏ chạy rồi.Con chuột lớn ngơ ngác không hiểu, hỏi con chuột nhỏ đầu đuôi sự việc là thế nào.Con chuột nhỏ cười đắc ý, nói: "Tôi bắt chước tiếng chó sủa, dọa con mèo chạy mất dép rồi. Anh xem, biết một ngoại ngữ quan trọng nhường nào!"Nghe xong câu chuyện, các con tôi cười ngặt nghẽo, chúng đều tranh nhau nói con muốn làm "con chuột nhỏ" và bắt đầu dán kế hoạch học tập lên tường:Không thể để việc học ngoại ngữ bị ngắt quãng giữa chừng, dù chỉ một ngày. Nếu thật sự không có thời gian, thì mỗi ngày chỉ cần bỏ ra mười phút.Buổi sáng là thời gian học ngoại ngữ tốt nhất.Ngay cả khi chán học, cũng không được bỏ bẵng không học.Bất cứ lúc nào cũng phải ghi lại và học thuộc những mẫu câu được sử dụng nhiều nhất trong cuộc sống hằng ngày.Ngoại ngữ giống như lô cốt, bắt buộc phải tấn công đồng thời từ bốn phía: đọc báo, nghe đài, xem ti vi, nghe diễn thuyết, chịu khó đọc sách giáo khoa và trao đổi thông tin, giao tiếp với bạn nước ngoài.Dám nói, đừng sợ sai, cần nhờ người khác sửa sai cho mình. Không nên xấu hổ, không nên nản lòng.Phải tin rằng mình có nghị lực quật cường và tài năng phi thường về phương diện ngôn ngữ.Bởi vậy nên, bất cứ vị phụ huynh Trung Quốc nào muốn giải quyết triệt để vấn đề học tập của con thì trước tiên phải hiểu chúng. Nếu phụ huynh không tìm ra nguyên nhân dẫn đến vấn đề học tập của trẻ, thì dùng bao nhiêu cách khắc phục cũng đều có tính hạn chế. Một khi biết rõ nguyên nhân, phụ huynh sẽ lựa chọn phương pháp giải quyết phù hợp đối với trường hợp của con em mình, như vậy thì mọi việc rất dễ xử lý.Ở Israel, các bậc cha mẹ rất chú trọng nâng cao sự hứng thú và thói quen đọc sách cho con cái. Khi trẻ lên một lên hai, họ sẽ chuẩn bị cho con một số sách tranh màu đẹp hoặc sách có những ký hiệu kỳ thú, rồi đặt những cuốn sách này ở trước mặt trẻ, thu hút sự chú ý của chúng. Các bà mẹ sẽ nhỏ một giọt mật ong lên trang sách để cho trẻ ngầm hiểu rằng đọc sách sẽ có mật ngọt. Đây là cách làm phổ biến của các bà mẹ Do Thái nhằm vun đắp cảm tình của trẻ đối với sách, ngụ ý bảo trẻ những tri thức con học được từ trong sách vở có thể giúp con loại bỏ những phiền muộn và cảm nhận được mật ngọt của cuộc sống.Ngoài ra, người Do Thái còn duy trì thói quen đọc sách đến cuối đời để làm gương cho con cháu. Trong năm triệu bốn trăm ngàn dân của Israel, có hơn một triệu người có thẻ thư viện, cả nước có gần ba mươi đơn vị báo chí, xuất bản ấn phẩm theo mười lăm ngôn ngữ khác nhau. Số lượng nhà xuất bản và thư viện tính theo đầu người của Israel đứng đầu thế giới, họ có xấp xỉ chín trăm loại ấn phẩm, bình quân cứ bốn ngàn người lại có một thư viện công cộng.Theo kết quả điều tra của tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa của Liên hiệp quốc, người Do Thái đứng đầu bảng xếp hạng đọc sách mỗi năm, trung bình một năm một người Do Thái đọc sáu mươi tư cuốn. Người Thượng Hải cũng đứng đầu bảng xếp hạng đọc sách ở Trung Quốc, nhưng một năm họ chỉ đọc tám cuốn.Tiến sĩ Kezhi, nhà tâm lý học xã hội nổi tiếng của Israel đưa ra mười phương pháp đọc sách làm tăng khả năng học tập của trẻ, đồng thời nuôi dưỡng ý chí học tập của chúng. Mười phương pháp đó là:1. Cho trẻ hiểu rõ nhiệm vụ học tập là quan trọng nhất. Ví dụ, khi trẻ em Do Thái vừa mới hiểu chuyện, phụ huynh sẽ cho trẻ liếm mật ong trên trang sách; giá sách trong các gia đình Do Thái đều được đặt ở đầu giường, biểu thị ý nghĩa người lớn tôn trọng tri thức. Đàn ông Do Thái xây dựng gia đình đều coi việc lấy được nữ học giả về làm vợ là một niềm vinh dự.2. Không nên cho trẻ đọc sách quá lâu, mỗi ngày chúng chỉ cần dành một khoảng thời gian vừa phải để ôn bài là được. Trẻ kiên trì thực hiện lâu dài như vậy sẽ có hiệu quả hơn là ngồi trước bàn học hàng giờ đồng hồ.3. Sau khi ăn cơm xong, tránh cho trẻ đọc sách. Vì lúc này máu đang dồn xuống dạ dày giúp tiêu hóa thức ăn, nên lượng máu vận chuyển lên não ít đi. Nếu cha mẹ bắt con mình đi đọc sách vào lúc này, trẻ sẽ cảm thấy hoa mắt chóng mặt, hiệu quả học tập thấp.4. Tìm ra đồng hồ sinh học của trẻ. Mỗi người đều có đồng hồ sinh học riêng, học tập theo nhịp thời gian của đồng hồ sinh học làm tăng hiệu quả học tập lên gấp nhiều lần. Vì vậy, cha mẹ phải chú ý quan sát và cùng con mình tìm ra đồng hồ sinh học của bản thân, chọn thời gian học hiệu quả nhất.5. Khuyên trẻ không nên nghe nhạc khi học, nếu không chúng sẽ bị phân tán tư tưởng và có cảm giác học tập là một gánh nặng.6. Cơ chế gia đình cho điểm. Cha mẹ cùng con cái thảo luận về nội dung cuốn sách trẻ mới đọc xong, sau đó cho trẻ làm một bài thu hoạch. Nếu trẻ lười đọc sách, đừng ngần ngại cho chúng điểm "C", ngược lại nếu trẻ thẳng thắn, vui vẻ và nhiệt tình nói ra cảm nhận của mình sau khi đọc sách, cha mẹ hãy thưởng cho chúng một điểm "A" xuất sắc.7. Khuyến khích trẻ biết nắm bắt thời gian học tập. Theo các bậc phụ huynh và giáo viên người Do Thái, quản lý thời gian là một kỹ năng học tập quan trọng, nó có thể phát huy hiệu quả to lớn, không thua kém gì việc vận dụng các định lý.8. Bachderta, giáo viên nổi tiếng nhất Do Thái từng nói: "Thành tích của trẻ nằm ở thói quen học tập, chứ không phải là tư chất. Học tập đòi hỏi phải tự ý thức, tự kiểm soát và tự chịu trách nhiệm. Cho nên, các bậc phụ huynh phải sớm giúp con em mình tạo thói quen học tập từ những năm tháng đầu đời."9. Khi phụ huynh đôn đốc trẻ học tập, tránh nói đi nói lại nhiều lần, tránh can thiệp vào chuyện lớn chuyện nhỏ của chúng. Vì khi bị phụ huynh cằn nhằn, mắng mỏ, trẻ sẽ không thể có tâm trạng vui vẻ và cũng rất khó có ý nghĩ chủ động tích cực trong học tập.

10. Phụ huynh tránh đi tắt đón đầu, chú trọng dạy con học tuần tự từng bước. Vì các bậc cha mẹ gửi gắm hy vọng rất lớn vào con cái, cho nên họ thường đặt ra quá nhiều kế hoạch học tập, gom tất cả cơ hội và thời gian rảnh rỗi của trẻ, bắt chúng học cái nọ học cái kia. Phụ huynh nhất định phải dạy trẻ tuần tự từng bước dựa vào trường hợp cụ thể của con em mình, liệu sức mà làm. Dạy con một cách hài hòa tốt đẹp hơn hẳn cách làm ào ào không đầu, không cuối.

Tìm tấm gương tốt cho con học tậpTôi dắt díu những đứa con của mình trở về quê hương là muốn chúng được tiếp cận với một phương pháp giáo dục tốt hơn, trở thành những nhân tài đa năng. Vì trước sau tôi luôn giữ cách nghĩ của các bà mẹ Trung Quốc: học hành thi cử vẫn là con đường công bằng nhất làm thay đổi số phận con người. Nên dù phải bán hết gia tài, dù phải đi ăn xin, tôi cũng quyết nuôi con theo học trường điểm và lên đại học.Dĩ Hoa tính tình hướng nội, làm việc điềm tĩnh, đối với vấn đề giáo dục học tập của nó, tôi chọn phương pháp phân tích, thảo luận, tạo cho nó một chút áp lực vừa phải, thôi thúc nó bước lên phía trước. Song, tôi không thể áp dụng phương pháp này với Huy Huy. Thằng bé có chủ ý, tính độc lập và tư chất kinh doanh cao hơn anh trai mình, vả lại Huy Huy đã được nếm trái ngọt trong kinh doanh, liệu nó có trở thành nô lệ của đồng tiền, không yêu tri thức mà chỉ yêu tiền bạc? Dường như tôi cũng lờ mờ nhận ra trong đầu nó có những sợi ý nghĩ học tập chẳng có tác dụng gì, nhưng nếu mỗi ngày tôi đều càm ràm bên tai nó "trung thư tự hữu hoàng kim ốc, trung thư tự hữu nhan như ngọc" thì chỉ e là nước đổ lá khoai.Phải làm sao đây? Đúng lúc này đã xảy ra một sự việc, tôi chớp lấy cơ hội và thực hiện phương pháp "giáo dục theo từng hoàn cảnh" đối với Huy Huy.Hôm ấy, sau khi đi học về, Huy Huy tới tiệm bánh mì làm thêm. Qua lớp cửa kính, nó tình cờ trông thấy một anh thanh niên trí thức phong độ, lái chiếc siêu xe lượn một đường cong hoàn hảo rồi tấp vào bên ngoài quán cà phê, điểm đến quen thuộc của các danh nhân nổi tiếng, một cô gái rất sành điệu mở cửa bước lên xe, chiếc xe lại lao vút đi. Trở về nhà, Huy Huy kể lại chuyện này cho tôi nghe bằng giọng điệu vô cùng ngưỡng mộ.Tôi khéo nhắc Huy Huy: "Con trai à, người không có tri thức thì không thể có cuộc sống hiện thực như vậy được. Con chỉ thấy những thương nhân Do Thái có đầu óc kinh doanh giỏi, nhưng con biết không, thương nhân Do Thái có kiến thức sâu rộng đều có trình độ học vấn cao, nếu con không có trình độ văn hóa, thì con chỉ có thể làm một con buôn nhỏ, sống tạm qua ngày, không bao giờ được xếp vào hàng thương nhân lớn. Cũng không có được cuộc sống như con mong muốn."Người Do Thái đã sớm đưa tri thức lên làm "vốn liếng", "của cải", họ ví tri thức "là của cải lúc nào cũng có thể mang theo bên mình mà không sợ ai cướp mất." Trong mắt người Do Thái, những thương nhân không có tri thức không được coi là thương nhân chân chính. Phần lớn thương nhân Do Thái đều có học thức uyên bác, đầu óc mẫn cán, cử chỉ nho nhã, tương tự như "nho thương" của Trung Quốc. Thoạt nhìn họ giống học giả hơn, vì ở họ toát lên phong thái của người trí thức.Nghe tôi nói vậy, Huy Huy bỗng có động lực học tập: "Mẹ, con nhất định phải đọc sách, hơn nữa phải đọc sách thật giỏi." Thằng bé lập tức hứa sẽ biến lời nói thành hành động thực tế. Những lúc đi làm ở tiệm bánh mì, nó dán sách photocopy lên giá, có thời gian rảnh là lại ngó mắt nhìn. Ở nhà, nó dán chi chít bảng từ đơn trên đầu giường, trước khi đi ngủ đều học thuộc một lượt các từ vựng học buổi sáng, thậm chí nó còn dở nát nhàu cả một cuốn Khái niệm mới về tiếng Anh mang từ Trung Quốc sang.Sau này, có lần tôi và Huy Huy làm khách mời chương trình Tham vấn tâm lý của Đài truyền hình Trung ương Trung Quốc, sau khi nghe Huy Huy chia sẻ quá trình tự học này với quý vị khán giả, Trần Tuệ, chuyên gia tham vấn tâm lý xúc động nói: "Khi phụ huynh Trung Quốc khuyến khích con em mình cố gắng học tập, họ thường vẽ cho trẻ một viễn cảnh tốt đẹp, nhưng việc phụ huynh vẽ ra viễn cảnh cho trẻ chỉ có tác dụng khích lệ khá nhỏ. Còn viễn cảnh của Huy Huy là do bản thân anh tự vẽ ra cho mình dưới sự khuyến khích của phụ huynh, vì Huy Huy muốn một cuộc sống như vậy, cho nên viễn cảnh của anh không phải là viễn cảnh của người khác, không phải là hư hão, mà đó là viễn cảnh rất cụ thể và thực tế. Dưới sự khích lệ của phụ huynh, viễn cảnh ấy càng tạo động lực cho anh phấn đấu. Vì vậy, khi phụ huynh tạo điều kiện vật chất vô cùng ưu việt cho trẻ, thì trước mắt chúng còn có thứ gì tốt hơn thế, trẻ sẽ không có ước muốn gì nữa. Con trẻ càng được ăn sung mặc sướng thì càng cảm thấy không có mục tiêu."Qua sự việc này có thể thấy, hiệu quả của việc trẻ yêu thích học tập, tự hoạch định lý tưởng của mình so với việc cha mẹ thúc ép trẻ học tập, xây dựng lý tưởng, khác nhau một trời một vực. Phụ huynh giúp con cái thực hiện mục tiêu học tập trong hoàn cảnh trẻ đã có lý tưởng và mục tiêu của đời mình, thì chúng sẽ không nảy sinh tâm trạng chống đối.Tôi tình cờ đọc được tự truyện của Jack Welch, nguyên Tổng Giám đốc của Tập đoàn General Electric, người từng được ca ngợi là "CEO vĩ đại nhất trong lịch sử", ông viết trong cuốn tự truyện như sau: Năm tôi chín tuổi, theo lời khuyên của cha, tôi nhận công việc vác gậy và nhặt bóng ở sân golf. Cha tôi không bảo tôi đi làm công việc này vì thù lao cao, sau chuyện này ông giải thích với tôi, ông hy vọng tôi đến nơi những người thành công thường lui tới nghỉ ngơi, thư giãn, nhận được sự khích lệ qua quá trình quan sát lời nói cử chỉ của họ, từ đó tìm được lý tưởng và tấm gương của cuộc đời mình, tìm được người mà mình cũng muốn trở thành người như thế. Quả thật, Jack Welch không phụ lòng dạy bảo của người cha, nhờ khả năng học hỏi, noi gương người khác cộng với những sự cố gắng, trau dồi của chính bản thân mình, ở tuổi bốn mươi lăm, ông đảm nhiệm chức vụ CEO của một công ty đã có lịch sử hàng trăm năm tuổi, đạt được ước mơ tốt đẹp mà ông đã đề ra từ thời niên thiếu.Tôi quan sát rất nhiều gia đình Trung Quốc và nhận thấy, các bậc phụ huynh thường theo sát con em mình từng bước, đặt gánh nặng lên vai chúng. Tôi sử dụng cụm từ "rối loạn hành vi cưỡng chế" để miêu tả hành vi của một số phụ huynh là không quá chút nào. Vừa đi làm về đến nhà, những vị phụ huynh này đã chạy vào kiểm xem con em mình có ngồi bên bàn học hay không, nếu thấy trẻ xem ti vi, họ sẽ thúc giục chúng mau đi làm bài tập. Nếu trẻ không nghe lời ngay tức khắc, họ sẽ nổi giận lôi đình cho đến lúc chúng chịu cầm sách bài tập lên mới thôi. Còn nếu trẻ răm rắp ngồi vào bàn học, họ sẽ cảm thấy khoan khoái, trong lòng tràn đầy hy vọng. Không ít phụ huynh không biết rằng, những hành vi lặp lại kiểu này sẽ khiến trẻ hình thành phản xạ có điều kiện không tốt, giảm hiệu quả học tập, hễ cha mẹ mở miệng, phản ứng trực tiếp nhất của trẻ là không muốn nghe, bực dọc và dần sinh ra phản ứng chống đối.Có lẽ từ trước tới giờ những vị phụ huynh này chưa từng nghĩ, lùi một bước có thể giúp con em họ nhận thức mối quan hệ quan trọng giữa học tập và gia đình đối với tương lai của chúng. Theo tôi, bất luận con cái bao nhiêu tuổi, phụ huynh đều phải cho chúng nhận thấy mình là một phần của gia đình, nhận thấy mối liên hệ mật thiết giữa số phận của mình và những nỗ lực hiện tại. Thật ra, đây cũng là một cách để cha mẹ bồi dưỡng tinh thần tự chịu trách nhiệm về cuộc đời cho con trẻ. Nếu có cơ hội, cha mẹ hãy cùng con tìm kiếm một người xuất sắc, tài đức vẹn toàn trong lĩnh vực chúng ta có hứng thú để cho trẻ noi theo. Đương nhiên, chúng ta không nên hiểu định nghĩa khái niệm thành công theo nghĩa hẹp, xung quanh chúng ta có rất nhiều người ưu tú có thể làm hình mẫu và lý tưởng cho con em mình.Tôi liên tưởng đến một chương trình truyền hình nước ngoài có tên gọi là Con cái trong thực tiễn được các bậc cha mẹ vô cùng ủng hộ. Nội dung chương trình là trẻ đi theo nhóm người làm nghề nào đó, quan sát để tìm ra những khó khăn, thành tựu trong công việc của họ, cuối cùng những điều này gợi cho trẻ những suy nghĩ gì.Cha mẹ rút về hậu phương giúp con cái xây dựng quan niệm học tập có tính tự chủ dựa trên sự hứng thú và ước muốn của trẻ. Một khi đã hình thành, quan niệm này sẽ đi theo trẻ suốt đời. Còn khi trẻ đã không có tính tự chủ, cho dù phụ huynh cho trẻ tham gia lớp học phụ đạo nhiều tiền, mua tài liệu dạy học đắt đỏ, cũng không thể hướng con mình đi theo con đường đúng đắn.Lại nói đến Huy Huy, tôi dùng cách giáo dục hứng thú và cuộc sống ước mơ, thôi thúc thằng bé tự tạo ra ham muốn học tập. Đến khi Huy Huy vào đại học, tôi có thể khoanh tay ngồi nhìn, hoàn toàn không lo nó xao nhãng việc học. Vì, trong đầu nó đã có quyết tâm "tôi phải trở thành người như thế", "sau này tôi phải làm..." và nó biết ước muốn ấy không tự nhiên biến thành hiện thực, cho nên nó cần phải vạch ra kế hoạch thật tốt và thực hiện từng bước một.Quả nhiên, trong thời gian học đại học, Huy Huy không những hăng say học ngoại ngữ, mà còn có hứng thú đối với lĩnh vực giám định kim cương. Để nắm vững những kiến thức về ngành này và sớm trở thành người giám định chuyên nghiệp, thằng bé trân trọng thời gian từng giây từng phút. Huy Huy từng nói với tôi: "Trong ký túc xá ngày nào con cũng là người đi ngủ muộn nhất và dậy sớm nhất. Con quý trọng thời gian hơn các bạn." Ngoài kiến thức chuyên ngành ra, chỉ cần có thời gian rảnh, Huy Huy lại tham gia các loại hội chợ quốc tế, làm phiên dịch, phân phát tài liệu, tuyệt đối không lãng phí thì giờ mỗi ngày."Mẹ ơi, con muốn một cái đồng hồ, đồng hồ của con hỏng rồi." Huy Huy thủ thỉ."Nhưng thôi mẹ ạ. Không cần mua đâu, nhà mình vẫn còn một cái đồng hồ cũ, con dùng cái đó cũng được." Huy Huy lại bổ sung một câu."Đi thôi con, chúng ta đi mua đồng hồ!"Tôi mua cho con trai một cái đồng hồ Longines tại một cửa hàng đồng hồ nằm ở phía bắc đường Tứ Xuyên."Mẹ, đeo chiếc đồng hồ mẹ mua cho con, con càng phải quý trọng từng giây từng phút."Sau khi trở thành một thương nhân kim cương có chút tiếng tăm ở khu vực Thượng Hải, Huy Huy vẫn không dừng chân, tiếp tục chạy đua với thời gian. Khi được hỏi về bí quyết thành công của mình, Huy Huy trả lời: "Tìm được con đường mình thích và am hiểu. Vì bản thân tôi có hứng thú đối với ngành kim cương, nên tôi mới tràn đầy nhiệt huyết, không sợ khó không sợ khổ, phấn đấu cho đến khi trở thành người chuyên nghiệp nhất trong lĩnh vực này. Có hứng thú, tôi có thể tập trung tinh thần và sức lực vào làm việc một cách tự nhiên, cảm thấy vui vẻ, đồng thời thành công cũng từ đây mà ra."Miosujw, chuyên gia đào tạo nguồn nhân lực Israel, cố vấn cho công ty phát triển đội ngũ quốc tế chỉ ra rằng: "Cần phải cho trẻ biết 'con muốn học', 'con có hứng thú học', thì đứa trẻ mới có khả năng học tập và suy xét!" Ngày nay là "thời đại thông tin", tương lai là thời đại "bùng nổ tri thức", về mặt khách quan, thời đại này sẽ thử thách khả năng học tập suốt một đời của mỗi người.

Cha mẹ không thể lúc nào cũng kè kè bên con, đốc thúc chúng học tập suốt đời, vì nhiều khi trống đánh xuôi, kèn thổi ngược. Như một chuyên gia đào tạo nguồn nhân lực Israel từng nói: khả năng học tập suốt đời được xây dựng dựa trên hứng thú và mong muốn của mỗi người. Cho nên, chúng ta hãy học tập các bậc cha mẹ Do Thái, rút về hậu phương một cách chuẩn mực để tinh thần hứng thú, hăng say học tập của con trẻ thay thế những nỗi lo lắng, bất an trong lòng chúng ta, dẫn dắt con trẻ hướng ra thế giới rộng lớn, giàu lý tưởng hơn, đó chính là điểm mấu chốt thay đổi vận mệnh tương lai của con cái. Đứng ở vị trí hậu phương, việc các bậc cha mẹ chúng ta nên làm là: Phân tích tố chất đặc biệt của trẻ, làm tham mưu và quân sư của chúng, giúp chúng mau chóng tìm được hứng thú và ước muốn của mình.

Đừng làm quản gia, hãy làm quân sưCho con tự lựa chọnNhờ các bà mẹ Do Thái khai sáng, tôi đã lĩnh hội được nghệ thuật làm mẹ thâm thúy nhất không phải là trở thành một tổng quản ôm đồm hết mọi việc, mà phải là một quân sư có trách nhiệm "quan sát, nhắc nhở, tham mưu" cho con.Người Do Thái có một câu danh ngôn chí lý: "Cha mẹ không tin con, chuyện gì cũng quyết định thay con chẳng khác nào tước mất cơ hội phát triển tự do của con. Đợi đến khi con cần tìm đến bạn để hỏi ý kiến hoặc tìm kiếm sự giúp đỡ, bạn hãy đưa ra quyết định của mình cũng chưa muộn, ngược lại còn mang lại hiệu quả tốt hơn những gì bạn mong đợi."Vì chịu ảnh hưởng từ những bà mẹ Do Thái ở xung quanh mình, nên đối với vấn đề của các con như cuộc sống ở trường lớp, quan hệ xã hội và tiền đồ tương lai, tôi xác định vị trí của mình là làm tham mưu cho bọn trẻ, cung cấp sự giúp đỡ giống như kim chỉ nam, chứ không can thiệp quá sâu vào cuộc sống của chúng hay bắt ép chúng chấp hành mệnh lệnh. Bởi lẽ, cuộc đời không có đáp án chính xác như một câu hỏi toán học. Không ít cha mẹ muốn ở bên con, không ngại lựa chọn thay con. Nhưng thực tế họ không thể quyết định được tất cả mọi việc thay trẻ, phán đoán chính xác và lựa chọn sau cùng vẫn phải do trẻ tự quyết định. Ngay từ lúc này, các bậc cha mẹ hãy cung cấp cho trẻ nhiều động lực hơn, rèn luyện kỹ năng tự lựa chọn cho trẻ nhiều hơn.Không sai, những kinh nghiệm chúng ta tích lũy trong mấy mươi năm cuộc đời đều hết sức quý giá. Nhưng cuộc đời không phải là con đường một chiều, nhất là cuộc đời còn dài của con trẻ. Xin các bậc làm cha làm mẹ đừng dùng giá trị quan của mình mà hoàn toàn áp đặt lên con cái, bởi lẽ những giá trị của cuộc sống luôn không ngừng biến đổi. Dựa vào kinh nghiệm sống của mình, việc chúng ta thật sự cần làm là giãi bày tâm sự cùng con: Con à, con hãy xem mình có hứng thú với cái gì, có năng khiếu gì? Con có thể có cuộc sống vui vẻ hay không? Con đã chuẩn bị tinh thần học tập suốt đời chưa? Là người cha người mẹ, chúng ta cần phải rèn luyện kỹ năng tự suy xét, kỹ năng tự lựa chọn, kỹ năng xây dựng hình tượng, kỹ năng tìm kiếm giá trị cho con em mình.Ở Israel lưu truyền một câu ngạn ngữ trứ danh: Mục đích của giáo dục là mỗi người đều phải tôi rèn thành một người có tư tưởng độc lập. Câu nói này được thốt ra từ miệng Albert Einstein, một hậu duệ tài ba của người Do Thái.Tôi có một người bạn thân làm bác sĩ ở Tel Aviv. Một hôm, chúng tôi nói chuyện về việc lựa chọn nghề nghiệp của con cái, ông bạn tôi nói:"Khi con trai tôi nói thằng bé muốn thi vào trường Đại học y, tôi khuyên nó: nếu chỉ muốn thi vào trường y vì mục đích kiếm tiền, thì con cần phải suy nghĩ lại."Nghe ông bạn nói vậy, tôi vô cùng ngạc nhiên, hỏi: "Tại sao chứ? Không phải có rất nhiều học sinh lao đầu vào trường Y vì tương lai có thu nhập tốt hay sao?"Ông bạn của tôi mỉm cười đáp: "Tôi không phản đối con tôi làm bác sĩ, nhưng nếu nó chỉ học y vì mục đích kiếm nhiều tiền, thì sớm muộn gì nó cũng sẽ hối hận và cuối cùng cũng không thể trở thành một vị bác sĩ giỏi. Vì nghề bác sĩ vô cùng vất vả, trước hết phải mất bảy năm học đại học, đến khi làm bác sĩ ở viện, gần như ngày nào cũng không thể ngủ ngon. Rồi khi làm bác sĩ điều trị chính, dù có được một phòng khám riêng, nhưng hằng ngày cũng vẫn phải nói chuyện với những bệnh nhân mặt ủ mày chau, không có ngày, không có đêm.""Tôi hy vọng con tôi chọn con đường này vì lý tưởng chân chính chữa bệnh cứu người, vì sứ mệnh chân chính cứu tế thế nhân, chứ không phải vì mục đích là kiếm tiền. Tôi không muốn chi phối tương lai của con mình, nhưng tôi cần phải nhắc nhở để nó tự quyết định sau khi suy nghĩ lại lần nữa."Xét lại cách giáo dục gia đình của Trung Quốc hiện nay thường nhìn vào khía cạnh tương lai con trẻ có tiền đồ không, có tìm được công việc tốt không, có thể xuôi chèo mát mái suốt cuộc đời không. Nên hễ thấy trong nước hay trên thế giới xuất hiện một tuyển thủ tennis xuất sắc, phụ huynh lại đổ xô cho con học tennis; cho rằng làm minh tinh màn ảnh thì có tên tuổi sáng chói, nên cho con thi vào Học viện Biểu diễn Nghệ thuật; nhà người ta bồi dưỡng ra nghệ sĩ dương cầm, con mình cũng phải đi học dương cầm... Nào biết những con người ấy nổi danh vì tìm được hướng đi phù hợp với bản thân, họ từng trải qua biết bao nhiêu phiền não, nỗ lực, trở ngại và bài học xương máu! Các bậc phụ huynh chưa từng nghĩ đến những điều này, chỉ sắp đặt cuộc đời con theo giá trị quan của mình.Là bậc sinh thành, phải chăng chúng ta nên để tay lên ngực tự hỏi: liệu chúng ta có mắc sai lầm trong nuôi dạy con cái chỉ vì tầm nhìn hạn hẹp của mình không? Chúng ta có khiến mai sau con cái thua trắng tay chỉ vì những sai lầm hôm nay không? Không ít phụ huynh thích chi phối, an bài, sắp đặt tất cả hướng đi của con em mình, bọn trẻ chỉ cần yên tâm học hành là được, còn những kỹ năng tự suy xét, kỹ năng tự lựa chọn, kỹ năng tự tìm kiếm bị xếp vào loại kỹ năng hạng hai, không được coi trọng. Nếu cha mẹ muốn con cái trở nên giỏi giang nhất bằng cách chịu khổ thay chúng thì rất khó thực hiện lâu dài. Khi những đứa trẻ quen được cha mẹ lo cho mọi việc bước ra ngoài xã hội, dẫu không bị ức hiếp, chúng cũng sẽ không được người khác xem trọng.Điều này có sự khác biệt rất lớn so với quan niệm giáo dục trẻ em của các gia đình Israel, điểm nhìn của phụ huynh Israel là buông tay trẻ, bồi dưỡng kỹ năng suy nghĩ độc lập cho trẻ. Suy nghĩ được cấu thành từ những nghi ngờ và đáp án, nó là nền tảng của học tập. Họ dạy trẻ: học tập là chiếc chìa khóa mở ra cánh cửa trí tuệ, nhưng khả năng suy nghĩ mới có thể giúp bạn mở toang cánh cửa ấy ra và bước ra thế giới rộng lớn. Xuất phát từ quan niệm này, người Do Thái rất coi trọng việc trao đổi tư tưởng, tình cảm giữa cha mẹ và con cái, phụ huynh thường đối thoại, thảo luận cùng con, dẫn dắt, khơi gợi con suy nghĩ. Vì thế nên người Do Thái cũng có tài hùng biện và khả năng phán đoán tốt.Trẻ em Trung Quốc ngày nay học rộng biết nhiều, thông minh hơn trước, song tâm hồn chúng lại chất chứa nhiều nghi hoặc hơn. Từ bé đã quen nghe theo sự sắp đặt của cha mẹ và thầy cô, dẫn đến mất phương hướng giữa biển cả "không xác định được tọa độ cuộc đời", trở thành người nghèo kỹ năng phán đoán.Vu Đan, học thuật gia nổi tiếng kiêm giáo sư đại học Sư phạm Bắc Kinh nói về phương pháp giáo dục sai lầm: "Trẻ em Trung Quốc hiện nay là thế hệ đầy đủ nhất về mặt vật chất, nhưng cũng là thế hệ thiếu thốn nhất về mặt tinh thần. Bất luận là về phương pháp dạy học hay môi trường dạy học, giáo dục hiện nay đều ở thời đại có điều kiện tốt nhất, nhưng cũng là thời đại tồn tại rất nhiều sai lầm. Cách duy nhất để những đứa trẻ đang được ăn ngon mặc đẹp thoát khỏi sự buồn rầu chính là làm sao đưa chúng ra thế giới bao la rộng lớn, giúp chúng xây dựng được tọa độ cuộc đời. Trong thế giới của một đứa trẻ chỉ biết có Olympic toán học và tiếng Anh, chỉ tập đàn và thi cử, thì nó làm sao biết thế nào là lý tưởng, trách nhiệm và gánh vác xã hội."Làm sao giúp trẻ xây dựng tọa độ cuộc đời? Làm sao dạy trẻ biết đối mặt đối với những lựa chọn của chính mình?Cha của Bill Gates từng nói: "Cho đến hôm nay, Gates có cái nhìn vô cùng ngoan cố về một số việc, nhưng tôi chọn cách bao dung và ủng hộ nó, điều này có ảnh hưởng rất lớn đến những thành tựu sau này của nó."Dạo trước, Trung Quốc công chiếu bộ phim Ai nắm giữ tuổi thanh xuân của tôi, các bậc cha mẹ trong bộ phim cũng tương tự như các bậc cha mẹ ngoài thực tế, suốt ngày hoạch định cuộc đời của con cái. Họ định đoạt tất cả những đường hướng, bước đi quan trọng nhất của con: học cái gì, lấy người nào... dường như làm vậy mới tạo ra đứa con hoàn hảo, không tì vết.Tôi và các đồng hương ở Trung tâm giao dịch kim cương Thượng Hải.Thế hệ 8x, 9x hết sức ca ngợi bộ phim này, tôi có ghi lại một câu nói sâu sắc của nhân vật bà ngoại trong phim và thường chia sẻ với các bạn bè: "Rất nhiều bậc cha mẹ, cả đời đều không hiểu tâm lý của con mình. Nếu không thể thay đổi được kết quả, thì hãy hoàn thiện quá trình."Cuộc đời không có đáp án hoặc công thức rõ ràng và chuẩn xác. Thế giới càng phức tạp, càng đòi hỏi con người phải đưa ra những phán đoán và lựa chọn chính xác. Không ít cha mẹ muốn ở bên con, không ngại lựa chọn thay con. Nhưng, thực tế họ không thể quyết định tất cả mọi việc thay trẻ, phán đoán chính xác và lựa chọn sau cùng vẫn phải do trẻ tự quyết định. Ngay từ lúc này, các bậc cha mẹ hãy đem lại cho trẻ nhiều động lực hơn, rèn luyện kỹ năng tự lựa chọn cho trẻ nhiều hơn.Cha mẹ Do Thái làm "tham mưu" của conKhi Gordimer, nữ nhà văn Israel từng đoạt giải Nobel văn học, khi bàn về phương pháp giáo dục gia đình của dân tộc mình, bà chia sẻ: "Nền tảng trong giáo dục gia đình của chúng tôi là dân chủ, văn minh. Yêu cầu đầu tiên là các bậc cha mẹ phải tôn trọng lựa chọn của con cái, phụ huynh không bao giờ muốn ép buộc con, họ luôn khuyến khích chúng tôi tự suy nghĩ và đưa ra quyết định của mình."Đúng vậy, Gordimer nói không sai. Làm một bà mẹ di dân từ Trung Quốc sang Israel, bắt đầu tiếp cận với phương pháp giáo dục gia đình của người Do Thái từ năm bốn mươi bốn tuổi, tôi nhận ra trẻ em Do Thái nói nhiều hơn so với trẻ em Trung Quốc, thoạt nhìn giống như chúng đang tranh cãi ồn ào. Theo phương pháp giáo dục gia đình quen thuộc của người Trung Quốc chúng ta, con cái phải nghe lời cha mẹ, chứ không được phép tranh luận ngang hàng với cha mẹ. Nhưng, đến bất cứ nơi nào ở Israel, bạn đều dễ dàng bắt gặp cảnh cha mẹ và con cái đối thoại thẳng thắn với nhau. Cách giáo dục đối thoại như thế đòi hỏi cha mẹ phải có đủ tình cảm và tính nhẫn nại. Những bậc cha mẹ người Do Thái luôn xác định vị trí của mình là "tham mưu", họ hết sức đề cao kỹ năng tự phán đoán, tự lựa chọn của con cái.Có sinh viên Do Thái chăm chỉ học môn tâm lý học trong thời gian theo học lớp dự bị, nhưng đến khi vào đại học nó lại chuyển sang chuyên ngành luật và cuối cùng ra trường làm luật sư. Cũng có sinh viên đang học ngành triết học, đột nhiên chuyển sang ngành y. Những trường hợp học sinh hoặc sinh viên Do Thái tự thay đổi lựa chọn giữa chừng như vậy cực kỳ phổ biến. Vì chúng vẫn luôn tìm kiếm lĩnh vực phù hợp nhất với mình và cũng vì chúng tin rằng, chỉ có như vậy chúng mới phát huy cao độ khả năng của mình. Thậm chí những lựa chọn sai lầm còn giúp chúng làm giàu kinh nghiệm và mở rộng tầm nhìn.Phụ huynh hãy giao cuộc đời của con trẻ cho chúng tự chịu trách nhiệm, hãy để chúng tự phân bổ thời gian học tập và giải trí, tự lựa chọn ngành nghề tương lai, tự quyết định sử dụng hai mươi bốn giờ mỗi ngày như thế nào... Làm vậy có rất nhiều điểm tốt, nhất là về bồi dưỡng kỹ năng tự lập cho trẻ, một loại kỹ năng mà có dùng tiền chúng ta cũng không mua được.Khi con trẻ có kỹ năng tự lập, cha mẹ sẽ cảm thấy thoải mái, nhẹ nhõm hơn, vì chúng biết tự giác làm việc mà không cần cha mẹ phải yều cầu nhắc nhở, như vậy phụ huynh còn lo lắng điều gì nữa? Nhưng để đạt được hiệu quả này, các bậc cha mẹ cần phải nhớ, dù con trẻ có đưa ra những quyết định và hành động không giống với sự kỳ vọng của chúng ta, thì chúng ta cũng phải tin tưởng và ủng hộ chúng.Năm Huy Huy vào đại học, tôi nói chuyện với thằng bé về ý định ban đầu của tôi là trong thời gian học ở khoa ngoại ngữ, tôi muốn nó chú ý nhiều hơn tới ngành du lịch, vì đây là một ngành khá triển vọng, bấy giờ các nhà đầu tư nước ngoài đang rất quan tâm tới du lịch Trung Quốc. Nhưng Huy Huy lại có tầm nhìn vượt xa tôi.Thằng bé thẳng thắn nói: "Hằng ngày con đều ra ngoài quan sát tìm hiểu, cuộc sống thực tế giúp con xác định được khả năng của mình. Con không muốn làm vì tiền, con không quan tâm mình kiếm được bao nhiêu tiền. Giờ con vẫn đang suy nghĩ xem mình nên đi sâu vào ngành nào, hy vọng mỗi ngày của con đều trôi qua một cách có ý nghĩa."Đi sâu nghiên cứu một lĩnh vực hay một ngành nghề nào đó là con đường thành công tất yếu của người Do Thái. Tôi phân tích con đường thành công của rất nhiều người Do Thái và nhận thấy, phần lớn họ đều đi sâu tìm hiểu một ngành nghề nhất định, sau khi trở thành người sành sỏi trong lĩnh vực đó, họ mới bắt đầu lập nghiệp. Ở Israel, khi nói chuyện với các thương nhân Do Thái, bạn cũng sẽ nhận ra, họ có tri thức và tầm nhìn rất rộng, không hổ danh là dân tộc có truyền thống mấy ngàn năm về các hoạt động trao đổi thương mại và thực tiễn thương mại phong phú."Vậy con nghĩ thế nào?""Con muốn thử sức ở ngành kim cương mẹ ạ." Con trai giải thích với tôi, trong một lần làm phiên dịch cho ông chủ của một công ty kim cương Israel, nó nhận thấy bản thân mình có cái duyên kỳ lạ với kim cương. Để trở thành một người thành thạo trong ngành kim cương không phải là chuyện dễ, hơn nữa giám định và phân loại kim cương là công việc có tính kỹ thuật cao, đòi hỏi người hành nghề phải có sự tinh tế và nỗ lực gấp bội so với người bình thường. Và Huy Huy rất trân trọng cơ hội này.Biết con trai mình muốn thử sức ở lĩnh vực kim cương, người làm mẹ như tôi cảm thấy vừa mừng vừa lo. Có luồng ý kiến cho rằng, từ "Jewel" (đá quý) trong tiếng Anh bắt nguồn từ từ "Jew" (người Do Thái), mặc dù ý kiến này không có cơ sở khoa học đáng tin cậy, nhưng chuyện người Do Thái biết khai thác đá quý làm đồ trang sức sớm nhất thế giới là sự thật. Kỹ thuật gia công kim cương và tư chất kinh doanh của người Do Thái bắt nguồn từ quá trình tích lũy kinh nghiệm trong suốt chiều dài lịch sử dân tộc. Người Do Thái đã có lịch sử buôn bán trao đổi kim cương từ hơn ba ngàn năm trước, hiện tại Israel là quốc gia có trình độ tự động hóa gia công kim cương cao nhất thế giới, thương nhân kim cương ở các nơi trên thế giới cũng chủ yếu là người Do Thái. Bởi vậy, tôi chưa bao giờ dám nghĩ tới chuyện con trai mình sẽ trở thành một thương nhân kim cương, thế mà thằng bé lại dám có ước mơ này. Điều khiến tôi lo lắng là, thương nhân kim cương người Do Thái là những nhà buôn có kiến thức rộng nhất thế giới, có một câu tục ngữ hình dung họ như thế này: Ngay đến những vấn đề hiếm thấy như "dưới đáy Thái Bình Dương có loài cá nào đặc biệt" họ cũng nắm rõ trong lòng bàn tay. Vậy làm sao Huy Huy có thể bước vào ngưỡng cửa cao như thế?Song vốn đã xác định rõ vai trò làm tham mưu cho các con, nên tôi không chỉ tay năm ngón, việc tôi phải làm lúc này là nhắc nhở và ủng hộ con một cách thỏa đáng. Tôi nói: "Huy Huy, nếu con muốn dấn thân vào lĩnh vực kim cương thì từ giờ con hãy bổ sung những khóa học cơ bản về kim cương, nhưng con phải nhớ là không được làm lỡ việc học chuyên ngành chính của mình."Huy Huy chọn đúng ngành mình yêu thích, nó đầu tư nhiều công sức hơn so với mọi người, đồng thời nắm bắt được cơ hội của cuộc đời, khi thị trường Trung Quốc có nhu cầu rất lớn về kim cương, nó thực hiện được ước mơ như những gì mình từng mong muốn, trở thành một thương nhân thành công, học thức uyên bác.Quá trình trưởng thành của Huy Huy gợi cho tôi nhiều suy nghĩ, bây giờ là thời đại toàn cầu hóa, sự cạnh tranh giữa các nhân tài không hề mang những nét tương đồng so với trước đây. Những người làm cha mẹ phải buông lỏng xiềng xích trói buộc tâm hồn và chân tay con trẻ, cho chúng tự tìm kiếm tọa độ cuộc đời theo ý chí và lộ trình của chính bản thân mình.Với đạo lý này, tôi nghĩ có lẽ nên dùng chính lời nói của Huy Huy thì có sức thuyết phục hơn. Có một lần, Huy Huy nói với tôi qua điện thoại: "Khi dạy dỗ chúng con, mẹ luôn giúp chúng con xác định tọa độ cuộc đời, khuyến khích chúng con xây dựng lý tưởng, suy nghĩ về con đường mình đã chọn. Con vô cùng biết ơn mẹ vì điều này. Sau này hiểu chuyện, con nghĩ lại, hồi chúng con còn nhỏ, một mình mẹ nuôi ba anh em con vất vả là vậy, cuộc sống cũng chẳng khá giả gì, đáng lẽ mẹ phải dạy chúng con kiếm thật nhiều tiền. Nhưng mẹ không hề làm vậy. Con đi theo cách giáo dục của mẹ, dốc sức theo đuổi lý tưởng của mình. Đến khi con học đại học ở Thượng Hải, mẹ còn ủng hộ con, cho con rất nhiều tiền đi học giám định kim cương, động viên con không nên nhìn vào cái lợi trước mắt mà phải phóng tầm mắt ra xa. Bây giờ, con đạt được thành công trong sự nghiệp, có điều kiện kinh tế tốt, có cuộc sống tự do, hạnh phúc, đó đều là món quà mẹ dành tặng cho con."Trong quá trình trưởng thành của cô con gái út, tôi cũng kiên định đứng trên cương vị "tham mưu trưởng." Vào các ngày nghỉ, tôi thường hẹn con gái cùng đi uống trà chiều, trong tiếng nhạc du dương trầm lắng, hai mẹ con vừa uống trà vừa trò chuyện tâm tình về những ước mơ dễ thương của con bé. Đó là khoảng thời gian mật ngọt giữa tôi và con. Theo kinh nghiệm của tôi, những lời cha mẹ chia sẻ trong bầu không khí thân mật, gần gũi như thế dễ đi vào lòng con cái hơn là ra lệnh cho chúng khi nghiêm chỉnh ngồi trong nhà, ở đây phụ huynh thật sự phát huy được vai trò làm tham mưu của mình.Hiện giờ, Muội Muội vừa mới tốt nghiệp cấp Ba và đang thực hiện nghĩa vụ quân sự ở Israel. Tôi biết nó luôn mong quay trở lại Trung Quốc học đại học, có thời gian rảnh là nó lại vào các trang mạng Trung Quốc, lướt xem thông tin tuyển sinh của các trường đại học, cao đẳng. Tôi cũng biết, ước mơ của con bé là làm một nhà ngoại giao, nó muốn học chuyên ngành kinh tế chính trị để thực hiện mục tiêu này và vẫn luôn nỗ lực trải đường đến ước mơ bằng chính đôi bàn tay nhỏ nhắn của mình. Tôi bảo con gái, tôi cảm thấy tự hào vì nó có ước mơ, dám chịu trách nhiệm, bất luận sau này ước mơ làm nhà ngoại giao của nó có trở thành hiện thực hay không, tôi tin nhất định con bé sẽ vươn xa.Các ngành nghề trong xã hội tương lai thay đổi liên tục, lúc thì IT là ngành "hot", lúc thì ngân hàng là ngành "hot", cha mẹ không có con mắt nhìn xa ngàn dặm, không thể giúp con cái lắp khung cho một ngành nghề ổn định. Bộ Lao động Hàn Quốc từng mở một cuộc điều tra về sự phát triển của các ngành nghề, dữ liệu cho thấy, tính đến năm 2009, Hàn Quốc có tổng cộng 12.490 ngành nghề khác nhau. Tăng hơn mười lần so với con số hơn 1.000 nghề ở 50 năm trước. Nền kinh tế tri thức thử thách kỹ năng lập kế hoạch cho sự nghiệp của giới trẻ, nên họ càng cần phải suy nghĩ, phán đoán, quyết định, thực thi và sửa đổi dựa trên năng lực của chính bản thân.Ở thời đại này, nếu cha mẹ thật sự nghĩ cho hạnh phúc của con cái thì phải thay đổi quan niệm dạy con truyền thống, phải có con mắt dám vượt qua những định kiến đời thường, bản thân cha mẹ phải lùi một bước cho trẻ nhiều cơ hội sáng tạo, tìm kiếm thông tin bên ngoài, chứ không đứng mũi chịu sào, một tay lo hết mọi việc, che khuất tầm nhìn tương lai của trẻ.Nếu con cái có cách nghĩ, hướng đi của mình và có quyết tâm thực hiện thì phụ huynh cần buông tay. Nếu phụ huynh có ý kiến khác, sau khi trao đổi với trẻ, tốt nhất vẫn nên để trẻ tự quyết định. Phụ huynh có thể cho trẻ noi gương những người bình thường nhưng có lý tưởng không tầm thường, để trẻ có thể tìm ra tọa độ cuộc đời dựa vào ý chí và lộ trình của chính mình. Vì chỉ có sự tin tưởng và ngưỡng mộ xuất hiện sau quá trình suy nghĩ sâu sắc mới là sự tin tưởng và ngưỡng mộ bền vững nhất, như một con thuyền vững lái, cho dù khởi hành có chậm, nhưng lại chở được chuyến hàng giá trị nhất khi cấp bến cuối cùng.

Bồi dưỡng kỹ năng lựa chọn cho con như thế nào

1. Cha mẹ vừa khuyến khích con chấp nhận thử thách, vừa rèn luyện cho con sự can đảm khi đối mặt với hậu quả.

2. Cha mẹ nên bồi dưỡng trí tò mò cho con, không nên dạy chúng tất cả mọi việc. Cha mẹ hãy để cho con em mình tự trải nghiệm, thất bại cũng là bài học.

3. Cha mẹ phải trao quyền lựa chọn cho con cái để chúng tự làm chủ cuộc đời mình.

4. Cha mẹ phải tin tưởng con. Tin tưởng có tác dụng kích thích tinh thần trách nhiệm hơn so với trừng phạt.

5. Con trẻ cần phải luyện tập, phải mắc sai lầm và phải làm lại lần nữa. Cha mẹ bồi dưỡng kỹ năng lựa chọn cho con cái cũng giống như bồi dưỡng các kỹ năng khác, trẻ có thể phải ngã vài lần, sau đó mới có thể leo lên một nấc. Thất bại sau mỗi sự lựa chọn đều có thể bồi dưỡng tinh thần tự chịu trách nhiệm cho trẻ.

6. Cha mẹ hãy lắng nghe những ý nghĩ nhiều khi là kỳ quặc của con. Chưa biết chừng, những phát kiến lạ lùng của con trong mắt cha mẹ sau này sẽ trở thành những sáng kiến làm chấn động cả thế giới. Cha mẹ đừng giam giữ trẻ trong quan niệm cố định, chúng ta cần từ bỏ ý nghĩ bảo thủ, tiếp nhận "đứa trẻ làm việc theo sở thích", tán đồng và khen ngợi chúng nhiều hơn.

7. Khi bàn về kế hoạch tương lai của con, cha mẹ đừng tỏ ra lo lắng, sốt ruột, chúng ta hãy suy nghĩ cùng con và chọn thái độ đồng tình với ý kiến của con, không nên quá đề cao ý kiến của mình, vì những thứ cha mẹ cho là con đường tắt duy nhất để đi đến thành công, đôi khi lại trở thành vật cản trên con đường đi tới thành công riêng của chúng.

8. Tạo cho con cơ hội tìm hiểu thông tin và tự thể nghiệm, như chăm chỉ đưa con đi tham gia các cuộc triển lãm, trải nghiệm nghề nghiệp sinh động. Phụ huynh cùng con chú ý tới các thông tin về nghề nghiệp, giúp đỡ con xác định mục tiêu và kế hoạch cụ thể của mình.

Cho con cá không bằng cho cần câuỞ Israel, nhà nhà đều biết đến câu chuyện của người đánh cá.Người đánh cá nọ có kỹ thuật đánh cá hạng nhất, được mọi người tôn là "ngư vương." Nhưng về già, "ngư vương" rất khổ não vì kỹ thuật đánh cá của ba người con trai của ông đều rất tầm thường. Ông thường kể lể nỗi khổ tâm của mình với mọi người: "Tôi thật sự không hiểu, kỹ thuật đánh cá của tôi giỏi như thế, tại sao các con tôi lại kém cỏi vậy? Tôi truyền dạy cho chúng từ khi chúng bắt đầu hiểu chuyện, từ những thứ cơ bản nhất, nói cho chúng biết làm sao giăng lưới dễ bắt được cá nhất, làm sao chèo thuyền mà không làm kinh động đến cá, làm sao dụ cá vào rọ.""Khi chúng lớn lên, tôi còn dạy chúng nhận biết thủy triều, phân biệt luồng cá... Tất cả những kinh nghiệm được rút ra từ những nhọc nhằn vất vả bao năm qua của mình tôi đều truyền lại cho chúng. Vậy mà bây giờ, kỹ thuật đánh cá của chúng thậm chí còn không bằng con cái của những ngư dân hạng bét!"Một người đi đường, sau khi nghe ông giãi bày tâm sự, trầm ngâm hỏi: "Có phải ông vẫn luôn nắm tay các con, hướng dẫn chúng đánh cá không?""Đúng vậy, để chúng nắm được kỹ thuật đánh cá, tôi dạy chúng rất kỹ, rất kiên nhẫn.""Chúng làm theo từng động tác của ông đúng không?""Tất nhiên rồi, để chúng không đi đường vòng, tôi luôn cho chúng bắt chước tôi."Người đi đường đúc kết: "Nói như vậy thì chỗ sai của ông đã quá rõ rồi. Ông mới chỉ truyền kỹ thuật cho các con chứ chưa cho chúng luyện tập. Đối với tài năng mà nói, không có tập cũng đồng nghĩa với không có kinh nghiệm, đều không thể trở thành người xuất chúng."Ngư vương nắm được rất nhiều kinh nghiệm và bí quyết đánh cá qua những năm tháng bể dâu của cuộc đời mình, ông muốn truyền lại vốn quý ấy cho các con trai, hy vọng họ có thể đi đường tắt, nhanh chóng trở thành vua cá. Song ông đã đi sai "nước cờ", dẫn đến dục tốc bất đạt.Quả thật, những người làm cha làm mẹ chúng ta ai cũng có vốn sống quý giá cho riêng mình giống ngư vương kia, có ai không nóng lòng muốn truyền lại cho con? Nhưng hầu hết chúng ta đều phạm vào một sai lầm, xem thường mẫu số chung của mọi phương pháp giáo dục hiệu quả, đó là: Trải Nghiệm.Mỗi người khi mới sinh ra đều giống như một tờ giấy trắng, mỗi lần trải qua một sự việc hay vấp ngã đều trở thành một bài văn sinh động trong cuộc sống, bản thân chúng ta đều có thể viết nên một cuốn tiểu thuyết cuộc đời đặc sắc, muôn màu muôn vẻ trên tờ giấy trắng của chính mình, mà không cần cha mẹ phải chấp bút viết thay. Tôi trích dẫn một câu nói như sau: Tấm lòng cha mẹ luôn lo lắng, không nỡ nhìn thấy con vấp ngã; cha mẹ cần buông tay, rèn con như lửa thử vàng, lớn lên từ gió sương mới thành người tài giỏi.Về Israel không lâu, Huy Huy nói với tôi là nó muốn mua một chiếc xe đạp second-hand. Tôi nghĩ có xe đạp thằng bé đi học sẽ thuận tiện hơn, nên mua một chiếc đáp ứng mong muốn của con.Khi đi đá bóng cùng bọn trẻ hàng xóm, Huy Huy hỏi chúng có ai biết ở đâu bán xe đạp không.Brown, cậu bé mười bốn tuổi nhà bên cạnh nhanh nhảu lên tiếng: "Tớ biết một người cần bán xe đạp cũ, tớ sẽ giúp cậu liên hệ với anh ta."Huy Huy vô cùng cảm động, lập tức cảm ơn: "Tốt quá rồi, cảm ơn Brown. Vậy làm phiền cậu nhé!"Nhà tôi và nhà hàng xóm vẫn đối xử với nhau rất tốt, họ biết chúng tôi là gia đình đầu tiên di dân từ Trung Quốc ở Kiryat Shmona, nên thường ngày rất quan tâm đến chúng tôi, tôi thường làm nem rán và đưa cho Huy Huy mang sang biếu họ, còn họ cũng thường làm các loại điểm tâm cho chúng tôi thưởng thức. Tôi nghĩ, thằng bé nhà bên chủ động nhận lời giúp đỡ, thì nhất định nó sẽ giúp. Hơn nữa thằng bé cũng biết Huy Huy muốn mua xe đạp chở nem rán đi bán cho tiện, nên nó sẽ chú ý giúp con tôi.Quả nhiên, chưa đến hai ngày, Brown chạy sang gõ cửa tìm Huy Huy, "Tớ liên hệ giúp cậu rồi, giá cả là 150 shekel. Bây giờ bọn mình đi lấy xe được rồi đấy."Huy Huy lấy tiền rồi đi theo cậu bạn hàng xóm. Xuống dưới nhà, thằng bé bảo Huy Huy đứng đấy đợi, nó sang con đường trước mặt dắt xe qua. Huy Huy nhận xe, đưa tiền cho Brown, sau đó thằng bé quay lại con đường ban nãy đưa tiền cho người bán.Mấy hôm sau, Huy Huy về đến nhà, ủ rũ nói với tôi: "Mẹ ơi, con gặp người chủ bán xe đạp rồi, anh ta nói chỉ bán với giá 100 shekel, sao Brown lại bán cho con với giá 150 shekel? Tại sao bạn ấy có thể kiếm của con nhiều tiền như thế chứ?"Huy Huy nói nó không hiểu tại sao cậu bạn hàng xóm muốn kiếm 50 shekel của nó. Nghe vậy, tôi cũng ngỡ ngàng, không hiểu tại sao thằng bé lại ăn chặn tiền của bạn? Loáng một cái đã kiếm được một phần hai giá trị chiếc xe! Tại sao nó không biết thông cảm cho người khác?Nhưng mặt khác, Huy Huy cũng thiếu suy nghĩ trong chuyện này, nó quá non nớt.Khi các bậc cha mẹ thấy con mình đưa ra quyết định sai lầm, họ đều đứng ngồi không yên, lòng như lửa đốt. Nhưng những lúc như thế, chúng ta càng cần phải để cho bọn trẻ có không gian suy nghĩ, đừng ép chúng đi vào ngõ cụt.Ngược lại, đối với tôi, khi con cái đưa ra quyết định không mang lại kết quả như ý muốn, tôi cảm thấy vui vì qua đó bọn trẻ nhận được một bài học quý giá và hình thành thói quen tự chịu trách nhiệm.Tôi hỏi Huy Huy: "Khi Brown bảo con không cần sang con đường trước mặt, sao con lại nghe lời bạn, đứng nguyên tại chỗ? Sao con không đi theo bạn, hỏi han thêm?"Huy Huy hỏi lại tôi: "Nếu là mẹ, mẹ sẽ làm thế nào ạ?""Con trai, mẹ không phải là con. Nếu mẹ ở đó, mẹ sẽ hủy bỏ cuộc mua bán này. Nhưng không sao, mẹ biết con rất muốn mua chiếc xe này nên con hãy coi như là mình mất tiền mua một bài học.""Lúc đó có thể nói mua hoặc không mua sao mẹ? Lời đã trót nói ra, con không nói không được."Tôi chưa kịp trả lời, Huy Huy đã sực hiểu: "Mẹ, con hiểu rõ rồi, con biết mình thật quá non nớt."Cậu bé bán xe đạp cho Huy Huy hồi đó mười lăm tuổi, còn Huy Huy nhà tôi mười bốn tuổi. Hai từ "hiểu rõ" của Huy Huy bao hàm rất nhiều ý nghĩa, người làm mẹ như tôi không cần nói thêm nữa.Tuy nhiên, tôi vẫn phải dạy lẽ phải cho con trai. Tôi bảo Huy Huy, không được vì chuyện Brown chiếm dụng 50 shekel mà mất đi niềm tin vào tình bạn, mất đi niềm tin vào lòng trung thực. Cái được mất trước mắt không quan trọng, quan trọng là được hay mất đều phải thay đổi tính nết của mình, đó là làm một người chính trực, làm một người lý tưởng.Sau chuyện này, tôi không ngờ Huy Huy học được một quan niệm cơ bản về kinh doanh là nắm bắt mối liên hệ giữa giá thành và lợi nhuận. Chi phí Brown giúp Huy Huy liên hệ với người bán xe, gọi điện thoại liên lạc, chạy đôn chạy đáo khắp nơi, đều tính vào giá thành của chiếc xe đạp. Quan niệm này cho Huy Huy một bài học kinh doanh. Làm ăn buôn bán thì phải kiếm lời, đương nhiên giữa bạn học, giữa hàng xóm láng giềng và giữa bạn bè với nhau có thể tính theo cách khác.Xã hội mở cửa chịu ảnh hưởng của văn hóa đa nguyên, càng ngày càng trở nên phức tạp, vì vậy các bậc phụ huynh cần dẫn dắt con em mình tích cực suy nghĩ, nhận biết về mọi sự việc, nếu không, chẳng những con cái chúng ta không làm nên trò trống gì, mà còn dễ bị người khác lừa gạt, không bảo vệ được bản thân mình. Có điều, xét từ mong muốn chủ quan của phụ huynh, chúng ta lại không muốn con trẻ vướng vào những chuyện phức tạp, vì ở độ tuổi của mình, chúng giống như một loài động vật nhỏ, tuy lớn lên trong xã hội loài người, phải chịu ràng buộc, nhưng cơ bản nó không thể hiểu hết được những đạo lý rắc rối của con người. Con trẻ cần tìm tòi và học hỏi, cần một quá trình tự điều chỉnh hành vi của bản thân, càng cần sự bao dung và thấu hiểu của người lớn, cũng cần người lớn cho chúng một không gian riêng."Sự kiện chiếc xe đạp" cho Huy Huy một bài học thiết thực, mặc dù bài học này có vẻ không chiều theo ý muốn của thằng bé, nhưng nó lại rất đáng quý. Sau này, Huy Huy bước vào ngành kim cương, trong chuyện làm ăn giao dịch, nó luôn phân tích, suy nghĩ mọi việc thấu đáo, gặp cơ hội làm ăn nó đều không khinh suất, hấp tấp, biết suy xét ý tứ trong lời nói của đối phương, phân tích nguồn gốc và sự thật của thông tin, rồi mới quyết định ứng đối ra sao. Từ "Sự kiện chiếc xe đạp", Huy Huy cũng rút ra một chân lý là làm kinh doanh phải lấy thành tín làm gốc, không được tính toán cái lợi trước mắt. Như vậy, bạn bè của nó ngày càng nhiều, việc làm ăn ngày càng mở rộng, từ Trung Quốc sang Nhật Bản, Hàn Quốc, Singapore, Việt Nam, Philippines... Huy Huy thường nói: "Hồi đó, mẹ không trách con bị cậu bạn hàng xóm lừa, ngược lại mẹ còn nhắc nhở con làm kinh doanh quan trọng nhất là làm người. Ở Israel, một người vừa khôn ngoan vừa xấu xa, đừng bao giờ nghĩ tới chuyện kinh doanh. Trong giao dịch, con chưa bao giờ sợ người khôn ngoan, con chỉ sợ người không giữ chữ tín và danh dự. Thương nhân cần phải khôn ngoan thì mới có thể tiếp tục làm ăn, hợp tác lâu dài."Thật ra, Huy Huy không vấp ngã ở "Sự kiện chiếc xe đạp", thì sớm muộn gì nó cũng vấp ngã ở lần khác, vì đó là quy luật tất yếu của sự trưởng thành. Sau những dịp tổng kết kinh nghiệm, tôi nhận ra, con cái thường không thể đưa ra phán đoán chính xác khi chưa có tri thức phong phú cùng với khả năng tư duy logic tốt. Nhưng những yếu tố này sẽ được bồi đắp dần dần trong quá trình trưởng thành của chúng, nên chúng cũng sẽ dần có khả năng lựa chọn chính xác. Trong quá trình này, việc trẻ tích lũy kinh nghiệm là rất quan trọng, nói cách khác, cha mẹ bắt buộc phải cho trẻ cơ hội tập đưa ra quyết định như thế nào. Trong quá trình luyện tập, trẻ không thể tránh khỏi những phán đoán sai lầm, nhưng chính kinh nghiệm sai lầm đó là cơ sở cho trẻ đưa ra những quyết định đúng đắn sau này.Chúng ta mang một sinh mệnh mới đến với thế giới, là để cho chúng tự trải nghiệm, tự lĩnh hội. Đó chính là ý nghĩa của câu "Cuộc đời là hành trình, không phải là đích đến." Nhưng chúng ta thường vì quá lo lắng cho con mà tàn nhẫn bóp nghẹt sự tự do của sinh mệnh ấy.Tôi cũng từng mắc phải sai lầm tương tự. Có một lần, trường học của Muội Muội tổ chức cuộc thi thiết kế trang phục cho búp bê Barbie. Tôi mua cho nó rất nhiều búp bê Barbie, thường ngày con bé rất thích cầm kéo may quần áo cho búp bê. Có lúc nó bày một dãy búp bê Barbie trong phòng của mình, ban đầu tôi còn không hiểu nó có dụng ý gì, nhưng tôi không xen vào công việc của con bé, về sau tôi mới phát hiện, thì ra con bé đang tự chơi một mình."Xin chào!" Con gái tôi nói chuyện với một con búp bê Barbie."Chào bác sỹ, tôi thấy trong người không khỏe, cô có thể khám cho tôi không?"... Con bé thay quần áo cho các loại búp bê Barbie, rồi cùng chơi với chúng.Muội Muội rất để tâm đến trang phục dự thi của búp bê Barbie, con bé sử dụng thành thạo kéo và máy khâu trong nhà, nó khoác lên người búp bê Barbie miếng vải đủ màu sắc sặc sỡ, ngoài ra nó còn làm một chiếc mũ xinh xinh, bên trên gắn một chiếc lông vũ.Nhưng có một số công đoạn cắt may khá phức tạp, con gái tôi luống cuống chân tay, không biết làm thế nào, đành bỏ sang một bên chơi đồ hàng. Cuối cùng tôi làm giúp con gái, mặc dù trang phục tôi làm hài hòa hơn so với trang phục con bé tự thiết kế, song nghĩ một chút, tại sao tôi lại làm hộ con gái chứ?Nếu tôi cứ luôn ôm "lòng thương hại" dại dột ấy, dùng "cây kéo" của mình cắt bỏ tất cả trở ngại của con cái để bọn trẻ dễ dàng có được thứ mình muốn, dễ dàng làm những việc mình muốn, vậy các con tôi sẽ càng khó có được một cơ thể khỏe mạnh và tính cách kiên nhẫn trong quá trình "lăn lộn", ngược lại sẽ dễ trở thành những kẻ thất bại, đặc biệt là trong bối cảnh xã hội cạnh tranh gay gắt trong tương lai. Các bậc cha mẹ thật sự yêu thương con cái cần dùng sự hiểu biết của mình giúp con rèn luyện đôi cánh chắc khỏe, chứ không phải ngăn chúng chui ra khỏi cái kén.Tôi từng đọc một bài tản văn của nữ tác giả Tất Thục Mẫn có tựa đề là Học khám bệnh, kể về một câu chuyện có thật, xảy ra giữa Tất Thục Mẫn và con trai bà. Vì vậy, tôi khâm phục Tất Thục Mẫn ở điểm bà là người mẹ can đảm, đồng thời cũng khâm phục sự hiểu biết của bà.Bài văn kể, có một lần con trai bà bị ốm, vì muốn thằng bé biết tự lập nên dù bản thân bà là bác sĩ nhưng bà vẫn để cho nó tự đi tới bệnh viện khám bệnh. Trong lúc con trai một mình đi khám bệnh, trong lòng bà thấp thỏm không yên, bốn bề dậy sóng: "vì lo cho con, thương con, nên mẹ cảm thấy thời gian trôi đi thật nặng nề." Đó vốn là tình cảm yếu mềm ẩn trong trái tim người mẹ. Nhưng, tình mẫu tử đích thực cũng là một thử thách đối với người làm mẹ như bà: "mẹ hiểu rõ trách nhiệm làm mẹ của mình. Vậy nên, con trai, con đừng trách mẹ lạnh lùng trong lúc con đang ốm. Một ngày nào đó, con phải rời xa mẹ, tự mình đương đầu với biết bao khó khăn trong cuộc sống. Mẹ nhất định sẽ giúp đỡ con, mẹ sẽ cho con một tấm bản đồ chỉ dẫn, có lẽ nó không hoàn toàn chính xác, nhưng đó là trách nhiệm của mẹ."Không phải tất cả các bà mẹ đều có can đảm làm như Tất Thục Mẫn, nhưng bà là một tấm gương sáng của các bà mẹ thật sự yêu con trên khắp thế gian: Đừng để con trẻ trở thành kẻ tầm thường khi chúng rời xa chúng ta.

Phương pháp bồi dưỡng kỹ năng xử lý những vấn đề đột xuất

1. Lắng nghe là một liều thuốc bổ. Lắng nghe không có nghĩa là cha mẹ dạy trẻ "con cần phải làm như thế nào", "con không nên làm gì." Lắng nghe chỉ đơn giản là cha mẹ làm một thính giả có lòng nhẫn nại, khéo hiểu ý con và vỗ về tâm hồn con những lúc chúng cảm thấy tủi thân.2. Khi con đột nhiên gặp vấn đề khó khăn, khó tránh khỏi những biểu hiện chần chừ, lưỡng lự, thậm chí còn không biết phải xử trí ra sao. Cha mẹ cần giúp con làm rõ suy nghĩ của mình, cho chúng một cơ hội trao đổi.3. Cha mẹ cần phải có phản hồi kịp thời khi con tự giải quyết thành công một việc nào đó. Ngoài ra, ý kiến của cha mẹ chỉ mang tính chất tham khảo, không phải là mệnh lệnh.4. Trong cứng ngoài mềm. Đừng để cho con cảm thấy cha mẹ giám sát và điều khiển tất cả các hoạt động của chúng, nếu không cha mẹ sẽ dễ làm hao mòn khả năng tự xử lý những vấn đề đột xuất của con.5. Nếu con có bản tính nhu nhược, nhát gan, thiếu quyết đoán. Cha mẹ không nên làm con bị kích động, mà cần dẫn dắt, gợi mở cho con nói ra nỗi sợ hãi trong lòng mình, cần thông cảm với những nỗi lo lắng băn khoăn, tiếp nhận cảm nhận, đồng thời bày tỏ thái độ ủng hộ chúng. Ngoài ra, cha mẹ nên tích cực đưa con đến những nơi công cộng, rèn luyện tầm nhìn của chúng, loại bỏ nỗi lo sợ đối với môi trường lạ và tăng tính thích nghi khi gặp vấn đề đột xuất.6. Cần bồi dưỡng thói quen "tự nghĩ cách" cho con. Ban đầu phụ huynh có thể nói cho trẻ biết cách làm thế nào, nhưng quan trọng nhất là từng bước bồi dưỡng kỹ năng phán đoán cho trẻ, giúp trẻ biết tự nghĩ cách xử lý vấn đề. Không nên giúp trẻ làm tất cả mọi việc.