Cơ Chế Gây Vàng Da Sinh Lý

Vàng da là do trong máu có sự gia tăng của Bilirubin – là sản phẩm do sự dị hóa của Hemoglobin trong cơ thể.
Ở trẻ sơ sinh, bilirubin > 85 μmol/L (5 mg/dL) => biểu hiện vàng da.
Ở người lớn, bilirubin > 34 μmol/L (2 mg/dL) => biểu hiện vàng da.
(μmol/L = 17 x mg/dL)

Vàng da sơ sinh sớm trong tuần đầu sau sinh thường do tăng Bilirubin gián tiếp. Nó có thể lành tính, tự khỏi, được coi là “vàng da sinh lý” nhưng cũng có thể là triệu chứng của một số bệnh nặng cần được chẩn đoán và điều trị kịp thời để tránh biến chứng gây tổn thương não gọi là “vàng da nhân”.
Khoảng hơn 50% trẻ sơ sinh đủ tháng có hiện tượng vàng da, hơn 90% trẻ sơ sinh non tháng có hiện tượng vàng da.

TĂNG BILIRUBIN Ở TRẺ SƠ SINH LÀ MỘT QUÁ TRÌNH SINH LÝ

+ Hồng cầu vỡ phóng thích Bilirubin: số lượng hồng cầu/kg ở trẻ sơ sinh lớn hơn người lớn, sau sinh có sự thay thế từ hồng cầu bào thai HbF sang HbA, đời sống hồng cầu của trẻ sơ sinh ngắn 30 ngày.
+ Quá trình vận chuyển Bilirubin vào gan và chuyển hóa Bilirubin tại gan còn hạn chế do men gan chưa hoàn chỉnh.
+ Quá trình bài tiết bilirubin giảm: nhu động ruột kém nên sự tái hấp thu bilirubin qua chu trình ruột gan mạnh, chức năng thận chưa hoàn chỉnh.

NHỮNG YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN CHUYỂN HÓA BILIRUBIN

– Albumin máu giảm ở trẻ đẻ non, trẻ suy dinh dưỡng bào thai ảnh hưởng tới khả năng gắn của bilirubin với albumin huyết thanh, làm tăng bilirubin tự do trong máu.
– Tình trạng thiếu O2 nặng, rối loạn toan kiềm làm tổn thương tế bào gan, ảnh hưởng tới khả năng tổng hợp enzym glucoronyl transferase, ức chế chuyển hóa bilirubin tự do thành bilirubin kết hợp.
– Một số thuốc có ái lực với albumin huyết thanh hoặc với bilirubin làm giảm khả năng gắn của albumin và bilirubin => tăng bilirubin tự do trong máu.

NGUYÊN NHÂN GÂY VÀNG DA Ở TRẺ SƠ SINH

Vàng da tăng Bilirubin gián tiếp

Huyết tán

Bất đồng nhóm máu: ABO, Rh, khác

Huyết tán do bệnh di truyền:
+ Bất thường hình dạng hồng cầu
+ Thiếu men hồng cầu (G6PD, PK)
+ Bất thường về Hemoglobin

Nhiễm trùng huyết

Tai biến truyền máu

Không huyết tán

Vàng da sinh lý thường gặp

Các yếu tố làm tăng bil trực tiếp
+ khối máu tụ, bưóu huyết thanh to
+đa hồng cầu
+sinh non
+Tiểu đường mẹ
+Đói
+Nhiễm trùng
+Chậm ỉa phân su
+Teo tắc ruột

Các yếu tố làm  tăng  độc  tính  Bil. Gián tiếp:
+ Thiếu Albumin máu
+ Toan chuyển hóa.
+ Thiếu Oxy máu
+ Hạ thân nhiệt
+ Nhiễm trùng
+ Hạ đường huyết
+ Thuốc có kết hợp Albumin

VÀNG DA KÉO DÀI:
Vàng da do sữa mẹ: thường gặp

Nguyên nhân hiếm gặp:
+ Suy giáp
+ Tắc nghẽn đường tiêu hóa
+ Hẹp môn vị phì đại