Đọc truyện 🤭🤫 - SỰ NGỘ NHẬN TRẠNG THÁI BÌNH THƯỜNG

SỰ NGỘ NHẬN TRẠNG THÁI BÌNH THƯỜNG

Trước Sau

Màu nền

Font chữ

Font size

Chiều cao dòng

BẠN VẪN TƯỞNG

Bản năng đương đầu hay chạy ốn của bạn sẽ được kích hoạt khi đối mặt với hiểm nguy.

SỰ THẬT LÀ

Bạn thường ở nên bình thản một cách kỳ lạ ước mối nguy và vờ như mọi chuyện vẫn ổn.

------------------------------

Khi biết một thiên tai khủng khiếp đang ập tới, bạn sẽ làm gì? Gọiđiện cho những người yêu thương? Ra khỏi nhà và đứng ngắm cơnbão đang kéo tới? Hay bạn sẽ chui vào bồn tắm và lấy tấm đệm chethân?

Trước bất kỳ tình huống nào bạn gặp trong cuộc sống, phản ứngphân tích đầu tiên của bạn sẽ là đặt nó vào trong một bối cảnh bìnhthường đối với bản thân, sau đó so sánh và đối chiếu thông tin mớivới những điều mà bạn biết rằng thường sẽ xảy ra. Chính bởi điềunày mà bạn có xu hướng nhận định những việc kỳ lạ hoặc nhữngtình huống đáng báo động như thể đó là những chuyện bìnhthường.

Năm 1999, hàng loạt cơn lốc xoáy khủng khiếp đã tàn phá cảmột vùng quê của bang Oklahoma liên tục trong ba ngày. Trong sốchúng có một cơn lốc kinh hoàng với cái tên Bridge Creek-MooreF5. Phần F5 trong tên của nó là lấy từ Thang đo Lốc xoáy Fujita CảiSỰ NGỘ NHẬNTRẠNG THÁI BÌNH THƯỜNGBẠN VẪN TƯỞNGBản năng đương đầu hay chạy ốn của bạn sẽ được kích hoạt khi đối mặt với hiểm nguy.SỰ THẬT LÀBạn thường ở nên bình thản một cách kỳ lạ ước mối nguy và vờ như mọi chuyện vẫn ổn.tiến. Thang đo này đi từ mức EF1 cho tới EF5 và được dùng để đosức tàn phá của những cơn gió lốc. Chỉ có dướl 1% những cơn lốcxoáy có thể đạt tới mức độ cao nhất. Ở mức 4 thôi là đã đủ để cuốnbay xe hơi và phá tan những dãy nhà. Để đạt được mức 5 trênthang đo này, tốc độ gió của cơn lốc phải vượt 200 dặm⁄giờ (322 km⁄h).Cơn lốc Bridge Creek-Moore có gió giật lên tới 320 dặm⁄giờ (515 km⁄h).Cảnh báo thiên tai đã được đưa ra 13 phút trước khi thảm họa ậpđến, nhưng nhiều người vẫn không phản ứng gì. Họ đi quanh quẩnvới hy vọng rằng cơn lốc sẽ chừa mình ra. Họ thậm chí còn chẳngbuồn chạy tới nơi trú ẩn. Hậu quả là cơn lốc đã phá hủy tới 8000căn nhà và giết chết 36 người. Số thương vong sẽ cao hơn nhiềunếu trước đó không có cảnh báo. Ví dụ như vào năm 1925, một cơnlốc tương tự đã giết chết 695 người. Vậy tại sao đã có cảnh báo rồimà nhiều người vẫn không hành động và tìm chỗ trú ẩn?

Những người săn bão và các nhà khí tượng học hiểu rõ và mặcnhiên công nhận sự tồn tại của xu hướng trở nên lúng túng khi đốidiện với hiểm nguy của con người. Câu chuyện về những người cốgắng lái xe vượt mặt các cơn bão hay gió lốc đã quá phổ biến. Cácchuyên gia thời tiết và nhân viên cứu hộ hiểu rằng bạn có thể bịcuốn vào vòng tay ấm áp của sự bình thản khi nỗi sợ hãi len lỏi vàothâm tâm. Các nhà tâm lý học gọi hiện tượng này là ngộ nhậntrạng thái bình thường (normalog bias). Nhân viên cứu hộ khẩncấp thì gọi nó là nỗi hoảng loạn tiêu cực. Hiện tượng kỳ lạ và gây tácdụng ngược này luôn được tính đến trong dự báo thương vong củacác trường hợp khẩn cấp từ đắm tàu đến di tản sân vận động.Những bộ phim thảm họa đều sai toét. Khi được cảnh báo về mộtmối hiểm nguy cận kề, bạn và những người xung quanh thường sẽkhông nhanh chân chạy trốn trong lúc vừa khua tay vừa la hét đâu.

Mark Svenhold, một người chuyên săn lốc xoáy, đã viết về tínhlây lan của sự ngộ nhận trạng thái bình thường trong cuốn sách BigWeather của mình. Ông nhớ lại những lần người ta thuyết phục ôngbình tĩnh và rằng không cần chạy trốn khỏi thảm họa sắp xảy ra.Mark nhận xét rằng ngay cả khi đã có cảnh báo thiên tai, nhiềungười vẫn cho rằng đó là vấn đề của người khác. Có những ngườicòn cố gắng chế nhạo ông để khiến ông phải phủ nhận thực tại vìxấu hổ, nhờ đó bản thân họ có thể tiếp tục bình tĩnh. Họ khôngmuốn ông phá vỡ cái bong bóng đời thường của mình.

Mark Svenhold, một người chuyên săn lốc xoáy, đã viết về tínhlây lan của sự ngộ nhận trạng thái bình thường trong cuốn sách BigWeather của mình. Ông nhớ lại những lần người ta thuyết phục ôngbình tĩnh và rằng không cần chạy trốn khỏi thảm họa sắp xảy ra.Mark nhận xét rằng ngay cả khi đã có cảnh báo thiên tai, nhiềungười vẫn cho rằng đó là vấn đề của người khác. Có những ngườicòn cố gắng chế nhạo ông để khiến ông phải phủ nhận thực tại vìxấu hổ, nhờ đó bản thân họ có thể tiếp tục bình tĩnh. Họ khôngmuốn ông phá vỡ cái bong bóng đời thường của mình.

Hãy tưởng tượng bạn đang ngồi trên một chiếc máy bay Boeing747 vừa mới hạ cánh sau một chuyến bay dài. Bạn cố giấu đi tiếngthở phào nhẹ nhõm sau khi máy bay đã chạm bánh thành công trênđường băng. Bạn nâng tay vịn của chiếc ghế ngay khi tiếng động cơđã giảm bớt. Bạn cảm nhận được sự hối hả vội vã của 400 conngười đang chuẩn bị rời khỏi máy bay. Quá trình di chuyển chậm rãitới nhà ga bắt đầu. Bạn nhớ lại một số khoảnh khắc vừa trải quatrên chiếc máy bay khổng lồ này, đó là một chuyến bay tương đốithoải mái, ít xóc và bạn đồng hành dễ chịu. Bạn đã bắt đầu thu dọnhành lý và chuẩn bị tháo dây an toàn. Nhìn ra cửa sổ, bạn cố căngmắt tìm một thứ gì đó quen thuộc trong đám sương mù dày đặc.Bỗng dưng, chẳng có một tiếng cảnh báo nào cả, một cú sốc nhiệtvà áp suất cực mạnh cắt vào da thịt bạn. Tiếng nổ khủng khiếp làmrung động tất cả các bộ phận trong cơ thể bạn và xé toạc chiếc máybay. Tiếng rít của kim loại như tiếng hai đoàn tàu đâm sầm vào nhaungay dưới cằm bạn làm đôi tai muốn nổ tung. Luồng nhiệt nóng rátchạy xuyên qua không gian xung quanh bạn, lấp đầy mọi chỗ trống.Ngọn lửa phun trào qua những hàng ghế, lối đi, và ngay cả trên đầulẫn dưới chân bạn. Nó rút đi rất nhanh, nhưng để lại một luồng khínóng không thể chịu đựng được. Tóc bạn cháy xém thành tro. Giờthì bạn chỉ có thể nghe thấy tiếng lửa cháy râm ran xung quanhmình.

Hãy tưởng tượng bạn đang ngồi đó, trên ghế của mình. Nóc củachiếc máy bay đã biến mất và bạn có thể nhìn thấy bầu trời phíatrên. Hàng loạt những cột lửa lại đang bùng lên dữ dội. Những lỗ lớnbên hông máy bay có thể trở thành đường thoát thân. Vậy bạn sẽhành động thế nào?

Hẳn bạn đang nghĩ rằng mình sẽ đứng bật dậy thật nhanh và hétto "Nhanh lên! Hãy chạy ra khỏi đây!" Nếu không phải vậy thì chắcbạn nghĩ mình sẽ hoảng loạn tột cùng và co người lại tư thế của mộtthai nhi. Dựa trên số liệu thống kê thì không phải là cái nào trong cảhai phương án trên đâu. Điều bạn làm trong trường hợp ấy kỳ quặchơn nhiều.

Năm 1977, trên đảo Tenerife thuộc quần đảo Canary, một loạtnhững biến cố và sai lầm đã dẫn tới việc hai chiếc máy bay Boeing747 đâm vào nhau trong lúc một chiếc chuẩn bị cất cánh.

Một chiếc máy bay của hãng Pan Am chở 496 người đang dichuyển chậm dọc theo đường băng trong điều kiện thời tiết sươngmù dày đặc. Cùng lúc đó, ở cuối đường băng, máy bay của hãnghàng không Hà Lan KLM với 248 hành khách xin phép được cấtcánh. Sương mù dày tới nỗi phi hành đoàn của chiếc KLM khôngthể nhìn thấy chiếc máy bay còn lại, và tháp điều khiển cũng khôngthể nhìn thấy cả hai chiếc. Cơ trưởng của chiếc KLM đã nghe nhầmhiệu lệnh. Tin rằng đã được phép cất cánh, họ tăng tốc chạy dọcđường băng, lao thẳng về phía chiếc máy bay còn lại. Điều phối viênđã cố gắng cảnh báo, nhưng nhiễu sóng radio đã khiến cho lời cảnhbáo không tới được tai cơ trưởng của KLM. Cuối cùng, khi mà cơtrưởng có thể nhìn thấy được chiếc máy bay của Pan Am trước mặtthì đã quá muộn. Ông đã cố gắng nâng mũi máy bay và hạ đuôixuống sát đất để bay vượt qua nó nhưng không thể. Chiếc máy bayKLM đâm thẳng vào chiếc Pan Am với vận tốc 160 dặm⁄giờ (257 km⁄h).

Sau cú va chạm thảm khốc, máy bay KLM bật khỏi chiếc PanAm, bay trong không trung thêm khoảng 150 mét và lộn nhào xuốngđất, tạo nên một vụ nổ khủng khiếp. Tất cả mọi hành khách trênchiếc 747 của KLM đều tử vong. Đám cháy lớn tới nỗi nó có thể tiếptục cháy cho tới tận ngày hôm sau.

Đội cứu hộ nhanh chóng tiếp cận hiện trường, nhưng họ lạikhông nhìn thấy chiếc Pan Am. Thay vào đó họ chỉ lao tới quả cầulửa vốn là chiếc máy bay KLM. Trong vòng 20 phút hỗn độn, cácnhân viên cứu hộ và cứu hỏa tưởng rằng mình chỉ đang phải đốimặt với một chiếc máy bay gặp nạn, và tin rằng đám cháy ở đằng xaxa kia chỉ đơn thuần là các mảnh vỡ. Những người sống sót trênchiếc Pan Am đã không có được sự hỗ trợ cần thiết ngay lập tức.Động cơ của chiếc máy bay vẫn hoạt động ở công suất tối đa bởi vìcơ trưởng đã cố gắng tăng tốc ở những giây cuối cùng để rẽ thậtnhanh, và giờ thì họ không thể tắt nó đi do bộ điều khiển đã bị pháhủy. Cú va chạm đã xé toạc phần lớn nửa thân trên của chiếc 747.Rất nhiều xác người nằm lẫn trong đống đổ nát. Ngọn lửa dần baotrùm lên thảm cảnh mà không có gì có thể ngăn lại được. Khóinhanh chóng tràn đầy khoang máy bay. Để có thể thoát khỏi đây,những người sống sót sau cú va chạm cần phải hành động thậtnhanh. Họ phải tháo dây an toàn, di chuyển qua đám hỗn độn để đitới phía cánh trái còn nguyên vẹn, và rồi nhảy từ trên độ cao khoảng6 mét xuống đám mảnh vụn dưới đất. Việc thoát thân là hoàn toàncó thể, nhưng không phải tất cả những người sống sót đều nỗ lựcđể thoát ra. Một số ít ngay lập tức hành động, nhanh chóng tháo dâyan toàn cho người thân và những người xung quanh rồi đẩy họ tớinơi an toàn. Số còn lại thì ngồi yên tại chỗ, bị cú sốc nuốt trọn. Cuốicùng thì bình xăng chính của chiếc máy bay phát nổ, giết chết tất cảhành khách ngoại trừ 61 người đã kịp thoát ra ngoài.

Theo như cuốn sách The Unthinkable của Amanda Ripley, cácđiều tra viên cho rằng những người sống sót sau cú va chạm đầutiên có khoảng một phút để thoát thân trước khi chết cháy. Trongvòng một phút đó, hàng tá người vốn đã có thể thoát chết đã khônghành động. Họ đã bị tê liệt hoàn toàn.

Tại sao lại có nhiều người không thể hành động khi mà từng giâyđều quý giá đến vậy?

Nhà tâm lý học Daniel Johnson đã nghiên cứu sâu xa về hành vikỳ lạ này. Ông đã phỏng vấn những người sống sót sau vụ tai nạn ởTenerife và cả những thảm họa khác như hỏa hoạn ở các tòa nhàchọc trời hay các vụ đắm tàu để hiểu được tại sao trong những tìnhhuống khẩn cấp này, có những người tìm cách tháo chạy trong khisố còn lại không làm vậy?

Paul và Floy Heck là cặp vợ chồng đã sống sót sau tai nạn trênmáy bay của Pan Am. Họ kể lại rằng trong lúc hai vợ chồng hối hảtìm cách thoát thân, những người xung quanh không những khôngphản ứng, mà thậm chí đến khi Paul và Floy chạy ngang qua chỗhọ, họ cũng chẳng buồn đứng dậy.

Trong khoảnh khắc đầu tiên sau va chạm, ngay sau khi nửa trêncủa chiếc máy bay bị xé toạc ra, Paul Heck đã quay sang nhìn vợmình. Lúc đó bà ấy cũng bất động, đông cứng tại chỗ và không thểhiểu được chuyện gì vừa xảy ra. Paul đã phải hét lên để vợ mình đitheo. Họ tháo dây an toàn, nắm chặt tay nhau và ông kéo bà ra khỏimáy bay khi khói bắt đầu tràn ngập trong khoang. Sau này, Floynhận ra rằng bà ấy lẽ ra đã có thể cứu được những người đang ngồibất động chỉ bằng cách la lên và gọi họ đi theo mình, nhưng lúc đóchính bản thân bà cũng đang trong trạng thái mơ màng, không hềnghĩ tới chuyện thoát thân mà chỉ lơ đãng đi theo chồng. Nhiều nămsau, trong một lần được phỏng vấn bởi phóng viên tờ OrangeCounty Register, Floy Heck kể lại rằng bà nhớ rõ ngay trước lúcnhảy qua lỗ hổng trên thân máy bay, bà đã ngoái lại và thấy bạnmình vẫn đang ngồi yên, đôi mắt vô hồn và tay đặt lên đùi. Ngườibạn đó của bà đã không sống sót sau vụ nổ.

Trong bất kỳ tình huống nguy hiểm nào như một vụ đắm tàu haycháy nhà cao tầng, một vụ xả súng hay một cơn cuồng phong, cókhả năng bạn cũng sẽ trở nên quá tải với dòng chảy những thông tinkhông rõ ràng và sẽ không hành động gì cả. Tâm trí bạn sẽ trôi vàomiền vô định và chỉ để lại một cơ thể vô tri. Thậm chí bạn còn có thểtừ từ nằm xuống một cách bình thản. Và nếu không ai tới trợ giúp,bạn sẽ tiêu tùng.

John Leach, nhà tâm lý học tại Đại học Lancaster, cũng nghiêncứu về việc sợ đến mức đờ người ra. Ông cho rằng khoảng 75%trong số chúng ta sẽ không thể suy nghĩ mạch lạc khi đối mặt vớithảm họa hoặc mối nguy cận kề. Trong số còn lại, những ngườithuộc khoảng 15% ở hai cạnh của biểu đồ hình chuông hoặc là sẽphản ứng nhanh chóng với sự tỉnh táo ở mức tối đa, hoặc là sẽ rơivào trạng thái hoảng loạn tột độ.

Theo Johnson và Leach, những người có khả năng sống sót caonhất là những người đã chuẩn bị cho tình huống xấu nhất và đã cósự luyện tập từ trước. Những người này đều đã nghiên cứu kỹlưỡng về vấn đề, hoặc là đã xây chỗ trú ẩn, hay đã tập dượt trongcác tình huống giả định. Họ luôn tìm cửa thoát hiểm và tưởng tượngxem mình sẽ làm gì. Có thể họ đã từng trải qua hỏa hoạn khi cònnhỏ, hoặc đã từng sống sót qua một trận bão lịch sử. Những ngườinày không do dự trước hiểm nguy bởi vì họ đã từng trải qua sự dodự này rồi, trong khi những người xung quanh giờ mới trải nghiệm.

Ngộ nhận trạng thái bình thường là việc trì hoãn các hành độngcần thiết trong một cuộc khủng hoảng và vờ như thể mọi thứ sẽ lạitiếp tục suôn sẻ và dễ đoán như bình thường. Những người chiếnthắng được sự ngộ nhận này sẽ hành động, số còn lại thì không. Họbắt tay vào việc trong khi những người khác còn đang do dự xem cónên hành động hay không

Johnson chỉ ra rằng bộ não cần phải trải qua đủ những thủ tụccần thiết trước khi cơ thể có thể hành động – nhận thức, tri giác, lĩnhhội, quyết định, áp dụng, rồi cuối cùng mới hành động. Không cócách nào để đi tắt qua quá trình này, nhưng bạn có thể luyện tập đểnhững bước này không còn quá phức tạp nữa, và từ đó sẽ khôngchiếm nhiều tài nguyên của não bộ. Johnson so sánh điều này vớiviệc chơi nhạc cụ. Nếu bạn chưa bao giờ chơi hợp âm C trên đànguitar, bạn sẽ cần phải nghĩ cách bấm phím rồi gảy đàn một cáchlúng túng, tạo nên một tiếng bật vụng về. Nhưng chỉ sau vài phút tậpluyện, bạn đã có thể lướt phím nhẹ nhàng mà còn không do dự nhưtrước và tạo được tiếng nhạc êm dịu hơn.

Để nói một cách rõ ràng thì ngộ nhận trạng thái bình thườngkhông phải là phản ứng đông cứng tại chỗ khi phát hiện ra hiểmnguy như khi con thỏ nhìn thấy một con rắn, mặc dù đây cũng là mộtphản ứng con người không thể chống lại. Việc đột nhiên dừng mọihoạt động và hy vọng vào kết quả tốt nhất được gọi là suy giảm nhịptim do sợ hãi, và đây là một phản xạ tự động và vô điều kiện. Điềunày đôi khi được gọi là sự bất động có ích. Một số loài động vật nhưlinh dương sẽ trở nên bất động hoàn toàn khi cảm thấy có sự hiệndiện của thú săn mồi ở gần. Trong trạng thái bất động này, chúng cóthể đánh lừa khả năng nhận biết chuyển động bằng thị giác của cácloài thú đi săn và hòa lẫn vào với khung cảnh xung quanh. Một sốloài động vật thậm chí còn giả chết để thoát khỏi hiểm nguy.

Năm 2005, các nhà nghiên cứu tại Đại học Rio de Janeiro đãthành công trong việc tạo ra hội chứng suy giảm nhịp tim do sợ hãitrên con người bằng cách cho các đối tượng tham gia xem ảnh củanhững người bị thương. Nhịp tim của những người này đã giảmmạnh và các cơ trên cơ thể co cứng lại. Nói một cách công bằng thìphản xạ này cũng xảy ra khi đối diện với thảm họa, nhưng chúng tađang nói về sự ngộ nhận trạng thái bình thường, và đây là một thứhoàn toàn khác.

Đa số các hành vi của bạn đều có chung mục đích là để làmgiảm sự lo âu. Bạn biết rằng mình không gặp nguy khi mọi thứ đềuan toàn và diễn ra như mong đợi. Ngộ nhận trạng thái bình thườngxoa dịu bạn bằng cách khiến bạn tin rằng mọi thứ đều đang tốt đẹp.Nếu bạn vẫn làm mọi việc như bình thường, vẫn nhìn đời như thểkhông có gì xảy ra thì mức độ lo âu của bạn cũng sẽ không đổi. Ngộnhận trạng thái bình thường là một trạng thái của tâm thức mà quanó, bạn cố gắng làm mọi thứ ổn định bằng cách tự thuyết phục mìnhrằng không có gì nghiêm trọng đang xảy ra.

Sự ngộ nhận này không chấp nhận sự thật là những việc tồi tệcó thể xảy ra với bạn, mặc dù bạn có đầy đủ lý do để nhận thứcrằng điều đó là rất có thể. Điều đầu tiên mà bạn cảm thấy khi thảmhọa xảy ra sẽ là nhu cầu được an toàn và bình yên. Khi thực tế chothấy điều đó là không thể, bạn sẽ mơ tưởng về nơi nhu cầu đó đượcđáp ứng.

Để làm giảm mức độ lo âu trong một thảm họa cận kề, phản ứngđầu tiên của bạn sẽ là bấu víu vào điều mà bạn biết. Sau đó bạn sẽkhai thác thông tin từ người khác. Bạn gợi chuyện với đồng nghiệp,bạn bè và gia đình. Bạn dính chặt với chiếc đài hay chiếc TV. Bạn tụtập với những người khác để trao đổi các thông tin đã nắm được.Một số người tin rằng đây chính là điều đã xảy ra khi cơn lốc xoáyBridge-Creek Moore F5 tiến tới gần và nó đã khiến cho nhiều ngườikhông đi tìm nơi trú ẩn. Mọi công cụ để nhận diện các khuôn mẫu,mọi thông lệ mà bạn đã quen thuộc trở nên vô ích khi tai ương ậpđến. Tình huống khẩn cấp thường sẽ quá mới mẻ và mơ hồ. Bạn cóxu hướng trở nên bất động không phải vì sự hoảng loạn đã chiếmlấy bạn, mà bởi vì sự bình thường mà bạn quen thuộc đã biến mất.

Ripley gọi thời khắc đông cứng này là sự ngờ vực theo phảnxạ. Trong lúc bộ não đang cố gắng truyền tải thông tin, khát vọngsâu thẳm nhất của bạn là được mọi người xung quanh trấn an rằngchuyện tồi tệ không có thật. Bạn chờ đợi điều này cho đến khi bạnhiểu rằng chắc chắn nó sẽ không xảy ra.

Sự ngộ nhận này sẽ kéo dài cho tới khi con tàu nghiêng hẳnsang một bên, hoặc là khi toà nhà bắt đầu rung động. Bạn có thểtiếp tục giữ điềm tĩnh đến khi cơn lốc ném một chiếc xe hơi xuyênqua căn nhà bạn, hay cơn bão quật đứt đường dây điện. Nếu mọingười đều đang quanh quẩn chờ đợi thống tin, bạn cũng sẽ làm nhưvậy.

Những người có công việc liên quan tới các thủ tục sơ tán –nhân viên cứu hộ khẩn cấp, kiến trúc sư, nhân viên sân vận động,người làm trong ngành vận tải – đều nắm rõ về sự ngộ nhận trạngthái bình thường, và thường viết về nó trong các sổ tay hướng dẫnvà những tạp chí chuyên ngành. Hai nhà xã hội học Shunji Mikamivà Kenichi Ikeda tại Đại học Tokyo đã xác định những giai đoạn bạncó thể trải qua khi đối mặt với thảm họa trong bài nghiên cứu xuấtbản năm 1985 trong International Journal of Mass Emergencies andDisasters. Họ cho rằng bạn có xu hướng phân tích tình hình dựatrên bối cảnh quen thuộc và đánh giá thấp sự nguy cấp thực tế. Khimà từng giây đồng hồ đều quý giá, chính khoảnh khắc ngộ nhận nàycó thể cướp đi mạng sống con người. Theo hai nhà nghiên cứu thìsau đó, một chuỗi các hành vi dễ đoán sẽ diễn ra. Đầu tiên bạn sẽtìm kiếm thông tin từ những người bạn tin tưởng, sau đó là từ nhữngngười ở gần. Tiếp theo, bạn sẽ cố gắng liên lạc với gia đình, và rồibắt đầu chuẩn bị cho việc sơ tán hay tìm nơi trú ẩn. Cuối cùng, saukhi đã qua hết các bước trên, bạn mới thực sự hành động. Mikamivà Ikeda cho rằng bạn sẽ rề rà hơn khi không hiểu được sự nghiêmtrọng của tình hình, chưa bao giờ được nghe những lời hướng dẫn,hay chưa từng ở trong những trường hợp tương tự. Tệ hơn, bạn sẽtrì hoãn lâu hơn khi bị rơi vào cái bẫy so sánh và đối chiếu, khi màbạn tự thuyết phục mình rằng mối nguy đang tới gần cũng khôngkhác gì mấy so với những điều bạn đã từng trải qua – đó là sự ngộnhận trạng thái bình thường.

Họ đã dùng trận lụt lịch sử năm 1982 tại Nagasaki làm ví dụ. Khuvực này hàng năm đều có lụt nhẹ, và người dân đã cho rằng mưalớn năm đó cũng giống như những năm trước. Nhưng rồi họ sớmnhận ra mực nước dâng cao hơn và nhanh hơn nhiều so với mọinăm. Vào khoảng 4 giờ 55 phút chiều, chính quyền đưa ra cảnh báochính thức. Mặc dù vậy, không ít người vẫn nán lại để xem trận lụtnày sẽ khác tới mức nào. Tới 9 giờ tối, mới chỉ có 13% số ngườidân di tản thành công. Kết cục là đã có tới 265 người thiệt mạng.

Tôi còn nhớ lúc tới siêu thị mua thức ăn, nước uống và đồ dự trữđể chuẩn bị cho cơn bão Katrina đang tới gần, tôi đã bị sốc khi thấynhiều người chỉ mua vài ổ bánh mỳ và dăm ba chai nước ngọt. Tôinhớ họ đã rất cáu khi phải xếp hàng chờ tôi thanh toán hàng chồngnước đóng chai và đồ hộp. Tôi đã nói với họ, "Rất xin lỗi, nhưngchuẩn bị không bao giờ là thừa cả." Và họ nói sao? "Tôi nghĩ cơnbão này sẽ chẳng tệ lắm đâu." Giờ nghĩ lại tôi vẫn thường thắc mắckhông biết những người đó đã xoay sở ra sao trong hai tuần cả khuvực mất điện và bị cô lập.

Sự ngộ nhận trạng thái bình thường là một thiên hướng mà bạnkhông thể loại bỏ. Cuộc sống hàng ngày dường như quá buồn chánvà tẻ nhạt bởi vì bạn vô cùng gắn bó với sự bình thường. Nếu khôngnhờ thiên hướng có sẵn đó, bạn sẽ chẳng thể nào chịu nổi sự quátải thông tin. Hãy thử nghĩ đến chuyện chuyển nhà, mua một chiếcxe hay một chiếc điện thoại mới. Lúc đầu, bạn để ý tới mọi thứ và bỏra hàng giờ để chỉnh các chế độ hay sắp xếp lại đồ đạc. Sau mộtthời gian, bạn quen dần với sự bình thường mới và để kệ mọichuyện.

Bạn có thể quên mất cả một số đặc điểm nhất định trong căn nhàmới của mình cho tới khi có người khác chỉ ra, và bạn lại nhận ranó. Bạn tự làm quen với khung cảnh xung quanh để có thể nhận rasự thay đổi dễ dàng hơn, nếu không thì cuộc sống của bạn sẽ chìmnghỉm trong vô vàn tín hiệu mà không thể phân biệt được cái nàoquan trọng cái nào không.

Mặc dù thế, đôi lúc chính thói quen tạo ra những nhiễu động nềnnày và rồi bỏ qua chúng khi không cần thiết lại gây ra rắc rối. Nhiềukhi, dù không nên, bạn vẫn chú ý tới những tín hiệu thân thuộc vàkhao khát sự bình thường trong những tình huống không tưởng. Lấyví dụ như siêu bão hay lụt lội, chúng quá lớn, quá chậm và quá trừutượng để có thể khiến bạn giật mình nhảy vào hành động. Bạn thựcsự không thể nhìn thấy chúng đang tiến tới. Giải pháp, theo nhưMikami, Ikeda và các chuyên gia khác, là quan sát những người cóchuyên môn, những người có cái nhìn về thảm họa tốt hơn bạn, lặpđi lặp lại các phản ứng nhanh. Chỉ cần những lời cảnh báo vàhướng dẫn cụ thể được phát với tần suất vừa đủ thì chúng sẽ trởthành sự bình thường mới, và bạn sẽ nhanh chóng phản ứng khicần.

Chính việc truyền thông thổi phồng và gây hoảng loạn về nhữngvấn đề như Y2K, cúm lợn, SARS và những thứ tương tự đã thêmdầu vào sự ngộ nhận trạng thái bình thường ở phạm vi toàn cầu.Các nhà phê bình chính trị ở cả hai phe đều cảnh báo về nhữngkhủng hoảng chỉ có thể được ngăn chặn bằng việc bầu cho ứng viênphe họ. Ngập trong nguồn thông tin hỗn loạn với hàng loạt báo độnggiả, rất khó để bạn nhận ra khoảnh khắc nào mới là thật và thực sựđáng lo. Phản xạ đầu tiên của bạn sẽ là đo lường xem tình huốngnày đã ở xa mốc bình thường tới mức nào, và chỉ thực sự hànhđộng khi bạn không thể làm ngơ được nữa. Tất nhiên, thường thìlúc đó đã quá muộn rồi.

Bạn đang đọc truyện trên: Truyen2U.Pro

Trước Sau