Ông Xẩm cầm trong tay những cái gương sen đã luộc chín nhũn như tấm mền ong, giọng cảm động, hỏi :
- Cháu là con nhà ai mà thảo ăn rứa?
Cô bé chỉ mĩm cười. Mấy người ngồi cạnh ông già mù nói to :
- Con gái anh nho Sắc đó, ông ạ.
Ông Xẩm nở nụ cười trên cung môi héo hắt, nói:
- Ngỡ đứa mô chứ cháu Thanh, con gái đầu lòng của anh chị nho Sắc, cháu ngoại thầy tú Hoàng * thì... thì tôi mô có lạ lẫm chi! Để rồi tôi hát cho bà con ớ đây và cháu Thanh cùng nghe nhớ.
Bé Thanh lại đưa cho ông Xẩm cái bầu nước :
- Ông uống ngụm nước mát rồi hẵng hát ông ạ.
- Cảm ơn lòng thảo của cháu. Ông không khát. Chứ cháu đem nước ra đồng cho ai rứa? - Dạ... cho mệ cháu ạ.
- Ờ. Vậy ra mệ cháu vẫn chưa ở cữ, còn đi làm đồng xa được. Chứ.... cháu thích được bồng em gái hay bồng em trai, nói ông biết để ông hát mừng cháu nào?
- Cháu thích mệ cháu sinh em trai nữa ạ.
Ông già mù gật đầu, mỉm cười, tay lần mò lên dây đàn. Mọi người ngồi quanh gốc đa đã xúm xít bên ông Xẩm. Mấy con bò vẫn lim dim mắt ngủ, bọt mép tụ tan, tan tụ. Tiếng đàn bầu réo rắt bay lên lên theo lời ca của ông xẩm :
Trời ơi có thấu chăng trời!
Nước Nam cơ khổ nhiều đời đắng cay
Vì chưng Tây thổ sang đây,
Nó vào Gia Định, ở rày Đồng Nai.
Dần dà ra Lục tỉnh, Đàng ngoài,
Các quan tâu đánh, vua ngài không cho.
Bởi vì vua Tự Đức không biết đường lo,
Nó vào nó chiếm mất cả thành đô kinh kỳ...
Bé Thanh chưa hiểu thấu ý nghĩa lời ca, nhưng hai mắt của bé lim dim, bé lắng nghe tiếng đàn ông Xẩm. Những người ngồi cạnh bé Thanh, mặt luôn luôn biến đổi theo từng lời ca của ông Xẩm.
Trời ơi có thấu lúc này,
Khắp nơi khổ cực rạc rài tấm thân.
Một nước làm năm bảy nước ăn,
Để cho quân Tây bắt phu,bắt thuế trong dân nặng nề
Các quan ta tức giận nhiều bề,
Lập binh tiến đánh Tây thì cho tan
Để mà khôi phục nước Nam.......
Đang lúc người đắm vào tiếng đàn não ruột,lời ca xé lòng của ông Xẩm thì một bà tựa tay trên lưng bò,chỉ tay về phía đầm sen ,gọi:
-Cháu Thanh ơi!Mệ cháu.....có chuyện chi....người ta đang dìu mẹ cháu về nhà kia kìa!
Bé Thanh,tuổi lên bảy,dáng mảnh khảnh,rời khỏi gốc đa,tay cầm cái bầu nước,chạy hối hả về phía những người đang dìu mệ mình.Chạy đến với mẹ nhưng trong đầu bé Thanh vẫn còn vọng theo những lời ca của ông Xẩm: "....Lập binh tiến đánh Tây thì cho tan.....Để mà khôi phục nước Nam......Kéo dân tình cơ khổ gian nan nhiều bề....."
Dưới bóng tre đầu làng,bà đồ(vợ ông đồ Hoàng Xuân Đường,bà ngoại của bé Thanh)cùng mấy người đứng tuổi cũng đang chạy ra phía đầm sen.Gió đồng lùa những dải lưng,dải yếm của họ bay phấp phới về phía sau......
—còn-———
Chú thích
Thầy Tú Hoàng:chỉ ông Hoàng Xuân Đường
——————————
Cảm ơn đã đọc