Câu đối và giai thoại về nhà cách mạng Nguyễn Hàng Chi (1885 - 1908)

Màu nền
Font chữ
Font size
Chiều cao dòng


Nguyễn Hàng Chi quê ở thôn Đông Thượng, xã Ích Hậu, tổng Phù Lưu, huyện Can Lộc, nay thuộc huyện Lộc Hà, tỉnh Hà Tĩnh. Nguyễn Hàng Chi nguyên tên là Nối, khi đi học lại có tên là Đồ Nam và Đồ Tuy. Nguyễn Hàng Chi từng lãnh đạo cuộc làm reo phá kỳ thi miễn thuế thân (dao) cho Nho sinh năm 1906 tại tỉnh lỵ Hà Tĩnh thành công, khiến cả một bộ máy quan lại đầu tỉnh Pháp Nam một phen sửng sốt trở tay không kịp; cũng đã từng đánh lừa bọn lính khố xanh bằng vài đồng xu lẻ ném ra xung quanh mình để thoát cuộc săn đuổi của chúng dễ dàng. Người ta học thuộc và truyền nhau những cặp câu đối sắc bén của Nguyễn Hàng Chi tự giễu mình hủ lậu, chưa kịp mở mắt trước vận hội mới:

"Người người đều như Hàng Chi, còn ai là Nã Phá Luân(Napoléon), ai là Hoa Thịnh Đốn (Washington)?
Thời nay nếu sinh Khổng Tử, cũng sẽ thành Khang Hữu Vi, thành Lương Khải Siêu".
Trong một lễ chúc thọ ông ngoại, Nguyễn Hàng Chi tìm đến phô cái đầu trọc làm người ông tái mặt, mà còn dúi cả một bài hát cho đám nhà trò hát lên để mua cười, và cũng để đánh vào nỗi đau nước mất, cốt khuyến khích mọi người hăng hái duy tân, trong bài hát đó có xen lẫn đôi câu đối sau:

Khổng Tử nhược sinh đầu đoản phát (Khổng Tử nếu sống cũng cắt tóc)
Hàng Chi đáo tử khẩu minh nha (Hàng Chi đến chết răng vẫn trắng)
Người ta cùng tuôn trào phẫn uất với Nguyễn Hàng Chi khi ông lên án những kẻ cam tâm làm tay sai như Cao Ngọc Lễ đã hèn nhát bán đứng thầy học là Tống Duy Tân cho Pháp:

"Không đất để chôn Cao Ngọc Lễ
Có tiền khôn chuộc Tống Duy Tân"
Nguyễn Hàng Chi hy sinh lúc 24 tuổi, chưa có vợ con, và cái chết rất oanh liệt của ông đã gây nên một mối cảm kích lớn trong các tầng lớp nhân dân xứ Nghệ. Được tin ông hy sinh, các văn thân đang bị giam ở nhà lao Hà Tĩnh (như Ngô Đức Kế, Lê Văn Huân, Đặng Văn Bá, Đặng Nguyên Cẩn...) đã có đôi câu đối khóc ông:

"Khẩu năng ngôn cảm ngôn, thủ năng thư cảm thư, phiên phiên khả ái tai, nhân cách đô tòng tân học xuất;
Vấn quân thê vị thê, vấn quân tử vị tử, phẫn phẫn hồ vi giả, huyết ngân chỉ vị quốc dân lưu".
Tạm dịch:

Miệng nói giỏi dám nói, tay viết giỏi dám viết, phơi phới đáng yêu thay, nhân cách đúc nên từ học mới;
Hỏi vợ anh chưa vợ, hỏi con anh chưa con, uất uất làm gì thế, máu tươi tuôn chảy với đồng bào
Câu đối điếu Nguyễn Hàng Chi của Văn thân Nghệ-Tĩnh hiện đặt ở nhà thờ họ Nguyễn Đức

Bạn đang đọc truyện trên: Truyen2U.Pro