*  Khái niệm 

-  Hợp đồng kinh doanh, thương mại là sự thoả thuận giữa các bên (chủ yếu là các tổ chức kinh tế) nhằm làm xác lập, thay đổi hoặc chấm dứt các quyền và nghĩa vụ kinh tế với nhau và đều nhằm mục đích sinh lợi. 

-  Việc phân biệt hợp đồng kinh doanh, thương mại với hợp đồng dân sự có ý nghĩa quan trọng trong việc xác định thẩm quyền giải quyết tranh chấp của Toà án (Toà dân sự hay Toà kinh tế).

*  Đặc điểm:  Thực chất hợp đồng kinh doanh, thương mại là mối quan hệ kinh tế giữa các chủ thể ký kết, đó là mối quan hệ ý chí được xác lập một cách tự nguyện, bình đẳng và thoả thuận thông qua hình thức thường là bằng văn bản hoặc tương đương văn bản. Nhưng khác hẳn với hợp đồng dân sự hay hợp đồng thương mại, hợp đồng kinh doanh, thương mại có những đặc điểm riêng. 

-  Về mục đích :  Hợp đồng kinh doanh, thương mại được ký kết luôn nhằm mục đích sinh lợi của các bên. Mục đích nhằm đến trong việc thực hiện các công việc sản xuất, mua bán hàng hóa, cung ứng dịch vụ, nghiên cứu ứng dụng khoa học kỹ thuật, liên doanh liên kết và các thỏa thuận khác do các chủ thể tiến hành là nhằm sinh lợi hợp pháp. Điều này có nghĩa là khi ký kết hợp đồng kinh doanh, thương mại, các bên ký hợp đồng đều nhằm đến mục đích kinh tế, Khác với hợp đồng dân sự được ký kết với mục đích rất đa dạng, trong đó chủ yếu nhằm mục đích tiêu dùng hay sinh hoạt của các chủ thể ký kết; hay như hợp đồng thương mại, chỉ một bên là bắt buộc phải có mục đích kinh tế, còn bên kia thì không bắt buộc .

-  Về chủ thể của hợp đồng kinh doanh, thương mại: 

+  Trong hợp đồng kinh doanh, thương mại, chủ thể ký kết các bên đều phải là pháp nhân hoặc cá nhân có đăng ký kinh tế (theo Điều 29 Bộ luật TTDS), tuy nhiên theo điểm b, mục 1.1, Chương I Nghị Quyết số 01/2005/NQ-HĐTP ngày 31/3/2005, Toà kinh tế cũng có thẩm quyền giải quyết một số các tranh chấp về hợp đồng kinh doanh, thương mại phát sinh khi một hoặc các bên không có đăng ký kinh tế nhưng đều có mục đích lợi nhuận.

+  Chủ thể các bên trong hợp đồng kinh doanh, thương mại, tùy theo nội dung và đối tượng hợp đồng do luật chuyên ngành điều chỉnh, thường phải có chức năng hoạt động trong lĩnh vực mà mình ký kết hợp đồng kinh doanh, thương mại, chức năng này được ghi nhận trong giấy chứng nhận đăng ký kinh tế, giấy phép kinh tế hoặc các hình thức khác.

+  Trong hợp đồng dân sự, chủ thể tham gia gồm nhiều loại khác nhau như pháp nhân, cá nhân, hộ gia đình, tổ hợp tác. Nếu chủ thể là cá nhân thì pháp luật chỉ đòi hỏi cá nhân đó phải có năng lực hành vi dân sự.

+  Trong hợp đồng thương mại, chủ thể tham gia là các thương nhân. Khái niệm thương nhân rộng hơn nhiều so với chủ thể hợp đồng kinh doanh, thương mại, bao gồm cá nhân, pháp nhân, hộ gia đình có đăng ký kinh tế hoạt động thương mại một cách độc lập, thường xuyên. Hợp đồng thương mại còn được ký kết giữa một bên là thương nhân bên kia chỉ là chủ thể dân sự không có đăng ký kinh tế. 

-  Về hình thức thể hiện hợp đồng kinh doanh, thương mại

+  Hợp đồng kinh doanh, thương mại hoặc do luật chuyên ngành quy định hoặc do tính chất là hình thức thể hiện hoạt động kinh tế của các bên, nên đa phần được thể hiện dưới hình thức văn bản hợp đồng, trong đó chứa đựng những nội dung do luật định cần thiết. Đây là những văn bản có chữ ký xác nhận của các bên về các nội dung thỏa thuận. Nó cũng có thể là các hình thức có giá trị tương đương văn bản như công văn, điện báo, telex, fax, thông điệp dữ liệu, các tài liệu thể hiện giao dịch…. Việc xác lập hợp đồng bằng văn bản nhằm: 

+  Để ghi nhận một cách đầy đủ, rõ ràng các cam kết của các bên, đảm bảo tính không thể phủ nhận được của hợp đồng;

+  Để các cơ quan có thẩm quyền kiểm tra tính hợp pháp của mối quan hệ kinh tế, giải quyết các tranh chấp, xử lý các vi phạm nếu có.

+  Trong hợp đồng dân sự hoặc hợp đồng thương mại có thể được ký kết bằng văn bản, thỏa thuận miệng hoặc thông qua hành vi tùy theo nội dung của từng quan hệ hợp đồng và ý chí của các bên ký kết.

*  Phân loại hợp đồng kinh doanh, thương mại :  Hợp đồng kinh doanh, thương mại được phân chia thành nhiều loại khác nhau, dựa trên những căn cứ khác nhau.

-  Căn cứ vào tính chất hàng hoá-tiền tệ của mối quan hệ, hợp đồng kinh doanh, thương mại được chia làm hai loại sau :

+  Hợp đồng kinh doanh, thương mại mang tính chất đền bù: là loại hợp đồng theo đó, một bên có nghĩa vụ giao hàng hoá hoặc kết quả công việc, cung ứng dịch vụ đã thoả thuận, còn bên kia có nghĩa vụ nhận hàng hoá hoặc kết quả đó, sử dụng dịch vụ và thanh toán.

+  Hợp đồng mang tính chất tổ chức kinh tế: là loại hợp đồng theo đó, trên cơ sở pháp luật, các chủ thể của hợp đồng kinh doanh, thương mại thoả thuận thành lập ra một tổ chức kinh tế mới để thực hiện mục đích kinh tế chung của họ, hoặc các loại hợp đồng hợp tác kinh tế nhằm mục đích tạo ra mối quan hệ kinh tế mới và cùng có lợi.

-  Căn cứ vào luật chuyên ngành điều chỉnh ta có các loại hợp đồng kinh doanh, thương mại trong nhiều lĩnh vực: 

+  Hợp đồng kinh doanh, thương mại trong lĩnh vực tín dụng;

+  Hợp đồng kinh doanh, thương mại trong lĩnh vực đầu tư;

+  Hợp đồng kinh doanh, thương mại trong lĩnh vực địa ốc;

+  Hợp đồng kinh doanh, thương mại trong lĩnh vực xây dựng, kiến trúc;

+  Hợp đồng kinh doanh, thương mại trong lĩnh vực chứng khoán;

+  Hợp đồng kinh doanh, thương mại trong lĩnh vực thương mại;

+  Hợp đồng kinh doanh, thương mại trong lĩnh vực bưu chính, viễn thông;

+  Hợp đồng kinh doanh, thương mại trong lĩnh vực bảo hiểm;

+  Hợp đồng kinh doanh, thương mại trong lĩnh vực chuyển giao công nghệ;

+  Hợp đồng kinh doanh, thương mại trong lĩnh vực nghiên cứu khoa học…

-  Căn cứ vào bản chất của mối quan hệ kinh tế, ta có hợp đồng kinh doanh, thương mại có nguồn gốc từ hợp đồng thương mại và hợp đồng kinh doanh, thương mại khác :

ü   Các hợp đồng kinh doanh, thương mại có nguồn gốc từ hợp đồng thương mại do Luật Thương mại điều chỉnh, bao gồm: 

+  Hợp đồng mua bán hàng hoá, bao gồm: hợp đồng mua bán hàng hoá trong nước, hợp đồng mua bán hàng hoá quốc tế, hợp đồng mua bán hàng hoá qua Sở giao dịch hàng hoá.

+  Hợp đồng dịch vụ (cung ứng và sử dụng dịch vụ). 

+  Các loại hợp đồng xúc tiến thương mại như: Hợp đồng dịch vụ khuyến mại; Hợp đồng dịch vụ quảng cáo thương mại; Hợp đồng trưng bày, giới thiệu hàng hoá, dịch vụ; 

+  Các loại hợp đồng trung gian thương mại như: Hợp đồng đại diện cho thương nhân; Hợp đồng môi giới thương mại; Hợp đồng uỷ thác mua bán hàng hoá; Hợp đồng đại lý thương mại;

+  Hợp đồng dịch vụ tổ chức đấu giá hàng hoá; 

+  Hợp đồng đấu thầu hàng hoá, dịch vụ;

+  Hợp đồng dịch vụ logistics; 

+  Hợp đồng dịch vụ quá cảnh hàng hoá; 

+  Hợp đồng cho thuê hàng hoá;

+  Hợp đồng gia công;

+  Hợp đồng nhượng quyền thương mại;

Các hợp đồng kinh doanh, thương mại khác do các luật chuyên ngành điều chỉnh như đã nêu ở phần trên