Jacob en ik sloten ons weer aan bij de lange rij die langzaam naar voren bewoog, stapje voor stapje. We verlieten de wijken en kwamen in een onbebouwd heuvelgebied. De vroege zonnestralen betastten voorzichtig het landschap en strekten hun vingers steeds verder uit. Voordat de ronde bol achter de heuvels vandaan kwam, kwam onze bestemming in zicht. Er stonden een aantal gammele huisjes dicht op elkaar. Nooit eerder was ik daar in de buurt geweest. Naarmate we dichterbij kwamen, ontwaarde ik de contouren van enkele takelapparaten. Het waren houten stellages met een rad dat met de hand gedraaid kon worden. Ik zocht Jacobs blik voor een woord van steun, iets. Maar net als de anderen hield hij zijn blik voorwaarts gericht, naar het onvermijdelijke. 
    Voor ik het wist stonden we naast een van de houten gevaartes. Een groep van vijf man ging op een houten platform staan. Een zesde, gespierd en bezweet, begon aan het wiel te draaien, waardoor het touw in een flink tempo afwikkelde en het plateau naar beneden zakte. De mannen die erop stonden waren doodstil. Misschien waren ze gewend aan de bliksemsnelle afdaling. Of ze waren te bang. Vanaf waar Jacob en ik stonden kon ik niet goed zien hoe diep het gat precies was. Na wat wel een eeuwigheid leek hoorde ik een harde plof naar boven echoën. Als je in zo'n snelheid naar beneden gaat, hoe kan het dan nog zo lang duren tot je er bent?
    "Ze zijn beneden," zei ik zachtjes. Net daarna begon de man die aan het rad stond de andere kant op te takelen.
    Jacob keek me vreemd aan. "Hoe wist je dat?"
    "Oh, niks. Een gokje," mompelde ik. Ik merkte dat ik wit was weggetrokken.

Met een korte bonk kondigde het plateau zijn terugkeer aan. Jacob en ik stonden vooraan  de rij. 
    "Komen jullie nog of blijven jullie daar de hele dag staan staren?" mopperde de man aan het draairad. Zonder hem te antwoorden zetten we een stap naar voren, zodat we op het hout stonden. Drie oudere lieden achter ons sloten aan. Ik voelde hoe mijn hart sneller ging kloppen en ik greep de houten balk, die bovenop het plateau bevestigd was, stevig vast. Ik was niet bang voor hoogtes, herinnerde ik mezelf. Hoogtes zijn slechts afstanden. Pas dodelijk als je valt. 
    En ik stond op het punt om te vallen.

Het voelde niet alsof ik viel. Een harde ruk leek mijn maag en brein omhoog te trekken, terwijl de rest van mijn lichaam in een enorm tempo afdaalde. Het was bijna alsof ik vloog. Als de wind. Ik hield mijn ogen stevig dichtgeknepen. Ik was bang dat ik nooit meer op zou kijken naar een bladerdak, een blauwe lucht die er glinsterend doorheen brak.
    Ik merkte niet dat we vertraagden, vlak voordat we de grond raakten. Mijn maag, die eerst meters boven me leek te hebben gezeten, bleek plotseling toch bij me te zijn gebleven. 
    "Oef," pufte ik, dubbelklappend. Voorzichtig opende ik mijn ogen. Grote hoeveelheden werkers waren verderop in de mijn tegen elkaar aan het praten. Ik horde waterdruppels naar beneden vallen en door de grot echoën. Kleine beesten, waarschijnlijk ratten of muizen, scharrelden rond in de gangen.  Een enkele lantaarn hing aan de wand van een vochtige tunnel. Verder was het pikdonker. Te donker. Zo donker dat ik... Het niet zag? Voor het eerst in mijn leven ervoer ik het duister ten volste.
    "Groentje," mompelde een van de oudere mannen neerbuigend, waarna hij lachend zijn maten op de schouders klopte. Ze hadden een enkele kaars en eigen gereedschap bij zich, zag ik. Snel verdwenen ze in de duisternis.
    "Kom, snel." Jacob trok me van het plateau af. "Wilde je weer naar boven worden getakeld ofzo?" snauwde hij.
    Er was niets wat ik liever had gewild, maar dat vertelde ik hem niet. Het plateau kwam in beweging en keerde terug naar boven. Een laatste keer keek ik naar de lucht.
    Vanaf hier moet je het zonder me doen, Rose. De stem van de wind klonk zwakker dan ze ooit geweest was. En toen was ze verdwenen. Haar aanwezigheid trok langzaam uit me en verdween volledig. Een deel van mezelf leek samen met het houten plateau terug naar boven getakeld te zijn. Alle geluiden die ik eerder zo duidelijk had gehoord verstomden. Ook kwam het donker nog akeliger dichterbij dan het al geweest was. De wind had de helft van mijn zintuigen met zich meegenomen. Zelfs het geluid van de mannen verderop in de gang, die ik normaal gesproken makkelijk had moeten horen praten, was weggestorven. Huiverend keerde ik me naar de donkere tunnel voor ons, die op me wachtte.

Jacob stak zijn hand in zijn jasje en haalde een gebogen stukje ijzer tevoorschijn. Hij groef nog een keer in zijn binnenzak en vond uiteindelijk een vuursteentje. Hij keek op. "Kom, verderop zijn de kaarsen en houwelen."
    Ik volgde hem, bang om het schaarse licht van de lantaarn achter te laten. Mijn hand liet ik langs de vochtige wand van de tunnel glijden, zodat ik nog enig idee had waar ik liep. Ik struikelde meerdere keren bijna over losliggende stenen in de gang. 
    "Schiet op," zei Jacob, zijn stem licht echoënd. "Hoe sneller we aan het werk gaan, hoe meer kool we kunnen krijgen. Hoe meer kool we krijgen, hoe meer geld. Gesnopen?"
    Ik knikte beduusd en realiseerde me te laat dat hij me evenmin kon zien als ik hem in het donker. "Ja."
    Even later kon ik het weer mijn mond niet houden. "Waarom hebben we niet onze eigen houwelen mee?"
    "Te duur," zei hij slechts. "Als je ze hier pakt zijn ze botter. Ze worden nooit geslepen. Maar pap en mam willen niet dat ik er een voor mezelf koop. Het is niet voor altijd, dit werk. Tijdelijk. Alleen tot we genoeg geld hebben."
    Ik zweeg. Er zou nooit genoeg geld komen, en dat wist hij evengoed als ik en zijn ouders. Maar ik zou het nooit over mijn hart verkrijgen om dat kleine sprankje hoop in zijn stem te vernietigen. Dat leek nou juist het enige in deze jongen te zijn wat nog heel was. Plotseling had ik het met hem te doen. Hoewel hij nooit ook maar een aardig woord tegen me gesproken had, leefde ik met hem mee. Hij droeg zo veel op zijn schouders. Misschien was dat het enige wat we echt gemeen hadden.