Câu 2: Gãy XHT: triệu chứng, chẩn đoán, điều trị
- Gãy 1 phần
- Gãy toàn bộ
• Gãy dọc: - Dọc giữa
- Dọc bên
• Gãy ngang: - Lefort I (Guerin)
§ (N): bắt đầu từ dưới hốc mũi đi sang 2 bên, ngang trên các cuống R, đi dưới và cách đường GM-HT 1,5cm, cắt ngang LC XHT và 1/3 dưới xương CB(N)
§ (T): 1/3 dưới xương lá mía (vách ngăn mũi)
- Lefort II:
§ (N): đi qua giữa xương chính mũi, cắt mỏm lên XHT, qua xương lệ ra ngoài cắt bờ dưới hốc mắt hoặc qua lỗ dưới ổ mắt, rồi đi xuống XGM, ra sau, qua LC XHT, // Lefort I nhưng cao hơn, cắt qua 1/3 giữa xương CB(N)
· (T): cắt qua 1/3 giữa vách ngăn mũi
§ Cung tiếp còn nguyên vẹn
- Lefort III: 4 đường gãy
1) Đi qua xương chính mũi ở chỗ cao, sát khớp trán-mũi, chạy dọc vách trong ổ mắt qua mỏm lên XHT, qua xương lệ, xương giấy tới khe bướm cắt ngang qua 1/3 trên xương CB(N)
2) Chạy tiếp góc ngoài khe bướm tới vách ngoài ổ mắt tới mấu mắt ngoài – nơi tiếp nối giữa xương trấn và XGM
3) Cắt rời cung tiếp GM
4) (T): qua 1/3 trên xương lá mía, sát nền sọ
Triệu chứng LS
- Khám ngoài: - Xây xát da, thâm tím, phù nề tầng giữa mặt
- Tụ máu, bầm tím quanh ổ mắt 2 bên
- Chảy máu mũi, có hoặc không kèm theo chảy dịch não tủy
- Mất cân xứng mặt: vẹo mũi hoặc lõm mặt hình đĩa → d.h điển hình
- Tăng chiều dài tầng mặt giữa
- δ ở mắt: tăng khoảng cách giữa 2 mắt, song thị, giảm thị lực
- Tê má, môi trên do tổn thương DTK dưới ổ mắt
- Lung lay cả khổi tháp-HT, có dấu hiệu đeo hàm giả hoặc không
- Khám trong: - Sai KC
- Gián đoạn cung R hàm trên, lùi HT ra sau
- Cắn hở 1 bên hoặc chạm sớm vùng R sau 2 bên
Lefort I: - TT: choáng nhẹ
- Nhai khó, vướng
- (N): - Môi trên bầm tím, nề
- (T): - Bầm tím ngách lợi, môi
- Bầm tím hình móng ngựa ở vòm miệng (muộn, sau vài ngày)
- Dấu hiệu Guerin (+) (đau khi ấn dọc từ gai mũi trước → LC XHT, mấu CBH)
- Dấu hiệu hàm giả (+)
Lefort II: - TT: choáng nhẹ
- (N): - Biến dạng mặt: - Lõm phần giữa mặt
- Tụ máu màng tiếp hợp mi dưới
- Tràn nước mắt do nề và hẹp ống lệ mũi
- Bầm tím, đau dọc theo đường gãy (nền mũi, BDOM)
- Mặt tê bì
- (T): - KC sai
- Sờ ngách lợi HT và ngách lợi sau RH gần đầu mấu CBH đau chói
- Di lệch bậc thang ở chỗ tiếp giáp tháp GM ở ngách lợi trên
Lefort III: - TT: tình trạng BN thật nặng + có choáng
- (N): - Biến dạng mặt, có dấu hiệu đeo kính râm
- Nếu có gãy ở sàn mắt → có thể kèm song thị, lõm mắt
- Sờ thấy chỗ lõm ở điểm gãy
- Ấn đau dọc đường nối trán-mũi, trán-GM, GM-CT
- (T): - KC sai, hở khớp R cửa
- Bầm tím vòm miệng
CLS:
- Blondeaux: - Mất liên tục bờ dưới ÔM, khớp trán-GM, GM-HT, phần trước cung tiếp
- Mờ xoang hàm
- Vách ngăn mũi, đường gãy nhành lên XHT & xương chính mũi
- Hirtz: tổn thương - cung tiếp, phần sau xương GM
- nền sọ, các xoang sàng
- CT Scanner: - chi tiết tổn thương
- mức độ di lệch theo 3 chiều KG
- TL kết quả điều trị
Điều trị
- Sơ cứu: - Giải phóng đường thở
- Tuần hoàn
- Kiểm soát hô hấp
- Thần kinh
- Điều trị toàn thân: KS, giảm đau, chống viêm, giảm phù nề, sinh tố, nâng cao thể trạng, ăn lỏng, đủ calo
- Điều trị thực thụ:
• Mục đích: - Phục hồi c/n: làm đầu xương gãy liền lại đúng vị trí → c/n nhai
- Phục hồi TM: không để lại các biến dạng quan trong trên mặt, lõm xương, sẹo xấu
• Yêu cầu: - Nắn chỉnh lại xương gãy
- Cố định xương gãy
- Ngăn ngừa các biến chứng xảy ra
• Nguyên tắc: - Xử trí tốt các tổn thương ở sâu và xương trước khi khâu phần mềm
- Nếu tổn thương xoang hàm → mở dẫn lưu tránh viêm xoang
Điều trị bằng chỉnh hình:
- Nắn chỉnh xương gãy: - Nắn chỉnh = tay
- Nắn chỉnh = lực kéo
- Cố định xương gãy : - PP cố định ngoài miệng: băng cằm đầu, các khí cụ tựa trên sọ
- PP cố định trong miệng: cung Tiguersted hoặc nút Ivy 4-6 tuần
Điều trị bằng PT
- Nắn chỉnh = PT: khi vết thương đã củ hoặc đến muộn, đường gãy bắt đầu liền lại, phải dùng PT tạo lại đường gãy mới để nắn chỉnh
- KHX = chỉ thép: - Treo Adam thấp với gãy Lefort I
- Treo Adam cao với gãy Lefort II, III
- KHX = nẹp vít: nguyên tắc: - Rạch bộc lộ vùng gãy xương
- Nắn chỉnh các đầu gãy theo đúng vị trí GP
- Uốn nẹp theo hình dạng của xương gãy
- đặt nẹp vít cố định 2 đầu xương