Sau khi vượt qua kì thi tiếng Anh chuyên ngành cấp 4 vào học kỳ II năm thứ hai đại học, tôi và Cá Béo Ướp Muối nhanh chóng chuyển mục tiêu của mình sang kỳ thi GRE (kỳ thi đầu vào cao học của các trường đại học ở khu vực Bắc Mỹ). Thật ra, tôi có mong muốn ra nước ngoài từ rất lâu rồi. Hồi cấp II, tôi thích koala (*), lại cộng thêm tính cách cổ linh, tinh quái, nên bạn bè đặt cho tôi cái tên là "Koala Xiaowu" (**). Thuở đó, tôi thường ước mơ sau này sẽ có một ngày, tôi có cơ hội tới Australia, tận mắt nhìn thấy con koala bằng da bằng thịt, vuốt ve, ôm ẵm nó. Sau này lớn lên, tôi càng muốn biến ước mơ ra nước ngoài thành hành động cụ thể, nhờ sự động viên, khuyến khích của cô giáo Trịnh và Cá Béo Ướp Muối, đến năm thứ hai đại học, tôi chính thức đặt chuyện đi du học vào "chương trình nghị sự" hàng ngày của mình. Tôi luôn nghĩ: Hồi thi đại học, mình không thể thi đỗ một trường đại học ở nơi khác, đó là một sự hối hận, sau này thi cao học, mình không những phải đi khỏi chỗ này, mà còn phải đi khỏi đất nước này tới một nơi xa hơn, mở rộng tầm mắt ra thế giới rộng lớn hơn, thu hoạch nhiều kiến thức phong phú hơn.

(*) Koala hay còn gọi là Phascolarctos cinereus, là một loại gấu túi, ăn thực vật, sống tại Australia.

(**) Trong tiếng Trung, Xiaowu (âm Hán Việt là tiểu vu) có nghĩa là phù thủy nhỏ. Cái tên Koala Xiaowu mang ý nghĩa Koala, cô phù thủy nhỏ.

Tuy lúc đó tôi đã xác định mục tiêu đi du học, nhưng vì tôi học chuyên ngành tiếng Anh, nên ra nước ngoài học sẽ gặp phải vấn đề chuyển ngành, cụ thể là phải chuyển sang một chuyên ngành mới – điều này thì tôi vẫn chưa nghĩ ra. Có một thời gian tôi cảm thấy rất hoang mang, và cũng không có động lực học như trước đây nữa, tôi chỉ bận tâm suy nghĩ rằng: Sớm muộn gì cũng phải đi du học, sớm muộn gì cũng phải thi GRE, mà chứng chỉ GRE có hiệu lực những năm năm, bây giờ mình thi đỗ rồi thì đỡ được một nỗi lo sau này.

Trước giờ mọi người vẫn nói GRE là "đỉnh núi Chomolungma" trong các kỳ thi tiếng Anh, bất kỳ một kỳ thi tiếng Anh nào cũng không thể bì với GRE về độ khó của từ vựng và độ biến hóa của đề thi. Vừa nghĩ đến điều này, tôi lại cảm thấy sợ sệt, chạy đi xin kinh nghiệm của cô giáo Trịnh. Nhưng, lần này ngay cả cô cũng không thể giúp được gì cho chúng tôi, vì năm xưa cô thi GRE thế hệ cũ. Sau những cải cách mạnh mẽ, GRE thế hệ mới mang một diện mạo hoàn toàn mới. Tôi thầm nghĩ: Mình không hỏi được kinh nghiệm gì từ chỗ cô giáo, vậy thì đi hỏi các chị khóa trên vậy. Bởi vậy, có một thời gian, mỗi buổi tối trở về ký túc xá, tôi và Cá Béo Ướp Muối đều chạy sang tòa nhà ký túc xá nữ của các chị sinh viên năm thứ ba, thứ tư hỏi: "Các chị cho bọn em hỏi, có chị nào ở đây từng thi GRE chưa ạ? Các chị có thể cho bọn em một vài lời khuyên ôn tập được không ạ?" Phần lớn những người được hỏi đều nhìn chúng tôi như người ngoài hành tinh, chỉ có số ít sinh viên tốt bụng muốn nói chuyện hỏi chúng tôi một câu: "GRE là gì cơ?"

Bất đắc dĩ, tôi và Cá Béo Ướp Muối ngồi xuống nền nhà nghĩ: Thì ra, ở trường bọn mình, phần lớn sinh viên đều nghĩ sau khi tốt nghiệp sẽ tranh thủ tới những thành phố lớn như Bắc Kinh, Thượng Hải tìm công việc tốt, hoặc có thể thi đỗ cao học ở các thành phố lớn, rất ít người nghĩ tới chuyện ra nước ngoài (lúc đó chuyện đi du học còn chưa phổ biến). Cho nên hai đứa tôi thật sự đơn thương độc mã trong trận chiến với kỳ thi GRE. Tôi động viên Cá Béo Ướp Muối: "Cậu đừng sợ, vạn sự khởi đầu nan, bọn mình phải kiên trì. GRE có khó thế chứ khó nữa thì nó cũng chỉ là một kỳ thi mà thôi. Mà đã là thi cử thì nhất định phải có cấu trúc đề thi, bọn mình bám vào đó ôn tập, giống như kỳ thi tiếng Anh chuyên ngành cấp 4, bắt đầu từ từ vựng nhé."

Vì thế, chúng tôi mới có lần đầu tiên tiếp xúc thân mật với cuốn sách bìa dỏ (*) (sách từ vựng GRE).

(*) Nguyên chỉ các sáng tác của chủ tịch Mao Trạch Đông trong Cách mạng Văn hóa. Trong một số trường hợp nhất định, sách bìa đỏ đặc chỉ cuốn Mao chủ tịch ngữ lục và tuyển tập tác phẩm của chủ tịch Mao Trạch Đông. Từ năm 2000 trở lại đây, một số nhà xuất bản in sách bìa màu đỏ và cũng gọi là sách bìa đỏ để biểu thị tính quyền uy.

Trước đây, tôi vẫn nghe mọi người nói từ vựng GRE rất khó, rất "biến thái", nhưng tôi chưa từng gặp qua. Lần đầu tiên mở cuốn sách bìa đỏ ra, cuối cùng tôi cũng biết thế nào là "biến thái" thật sự. Tôi đưa mắt nhìn, cả cuốn sách có gần tám nghìn từ vựng, mà tôi không biết lấy mấy từ. Không những là không biết lấy mấy từ, ngay cả nghĩa Trung văn của những từ đó cũng cổ quái hiếm thấy. Tôi tiện tay mở mấy trang ra xem, trong số từ vựng bắt đầu bằng chữ A có: "thầy dòng", "thuật giả kim", "lời tiên tri", "thầy bói" – sao lại thần bí thế? Trong số từ vựng bắt đầu bằng chữ C có: "xác chết đã thối". "nhân mã", "sĩ quan chỉ huy một trăm quân lính", "đội thập tự chinh"... Xem đến đây, tôi đóng sập cuốn sách lại, vỗ vai Cá Béo Ướp Muối, hỏi: "Này, cậu xác định bọn mình mua đúng sách đấy chứ?"

Sự thật chứng minh, chúng tôi mua đúng sách, có điều độ khó, độ rộng, độ biến hóa của từ vựng trong GRE khiến người ta thật khó có thể tin được. Tôi nghĩ bụng: Hay là đi mua bộ đề thi của các năm trước về coi thử, dù sao cũng nên ngó qua xem đề thi thế nào, vì mình rất tò mò muốn biết rốt cuộc những từ vựng "biến thái" đó xuất hiện trong bài thi dưới hình thức như thế nào. Nghĩ là làm, tôi chạy ra hiệu sách tìm mua tuyển tập đề thi GRE. Sau khi chạy khắp các hiệu sách, tôi sững sờ – các hiệu sách lớn đều không bán tuyển tập đề thi GRE. Chủ một hiệu sách cho tôi biết, sau một thời gian dài bày bán tuyển tập đề thi GRE mà không ai có nhu cầu, họ không nhập tuyển tập đề thi GRE về nữa. Cả một thành phố rộng như thế này, thế mà muốn mua một bộ đề thi cũng không mua được, làm tôi thấy rất khó chấp nhận.

Ngày tháng sau đó, tôi như người mất hết sức sống, đứng trước một kỳ thi lớn, đầy gian nan, phức tạp, tôi căn bản không biết mình phải bắt tay hành động thế nào. Về sau, tôi nghiến răng nghiến lợi, quyết đăng ký một lớp luyện thi GRE của Tập đoàn Công nghệ và Giáo dục Phương Đông Mới, hy vọng sau khi tới Bắc Kinh, tôi có thể mua được tài liệu ôn tập. Lúc đó, tôi đăng ký kỳ thi GRE diễn ra vào tháng Mười năm 2005, nên mọi người gọi là kỳ thi 10G. Tháng Năm năm đó, tôi gấp rút ghi tên đăng ký một lớp luyện thi cấp tốc của Tập đoàn Công nghệ và Giáo dục Phương Đông Mới ở Bắc Kinh vào tháng Bảy. Giờ nghĩ lại, tôi thấy thật ra trước khi vào lớp luyện thi tôi đã rất chán nản rồi, tôi thừa biết mình dành mấy tháng ngắn ngủi ôn tập cho một kỳ thi khó khăn như thế, chắc chắn là không đủ, nhưng bản thân tôi lại không chịu chủ động cố gắng, mà toàn tâm toàn ý đặt hy vọng rằng lớp luyện thi cấp tốc đó sẽ giúp tôi vượt qua cửa ải này. Trước khi lên đường đi Bắc Kinh, tôi mới xem cuốn sách bìa đỏ được hai ba lần, tôi chủ yếu "xem", chứ chưa "thuộc". Ngoài ra, tôi chẳng biết tí gì liên quan đến đề thi GRE.

Một ngày hè tháng Bảy năm 2005 cũng như ngày hè một năm trước, một lần nữa tôi lại đi tàu hỏa tới Bắc Kinh, một lần nữa tôi lại cảm nhận được cái "ngày xông hơi" độc nhất vô nhị của mùa hè Bắc Kinh, và cũng một lần nữa tôi lại ngồi trong phòng học rộng lớn của Tập đoàn Công nghệ và Giáo dục Đông Phương Mới quen thuộc. Hơn một tháng tiếp theo đó, thầy cô luân phiên giảng bài điền từ/ cụm từ vào chỗ trống, tìm từ đối nghĩa, đọc hiểu, viết luận, toán học, trong khi tôi vẫn chưa chuẩn bị gì cả về tâm lý lẫn kiến thức. Thầy cô đứng trên bục giảng, cảm xúc dào dạt, họ khôi hài kể lại những câu chuyện triết lý nhân sinh nhằm cổ vũ ý chí của sinh viên, từng câu, từng lới thầy cô nói đều dội vào màng nhĩ của tôi. Đối diện với những người thầy, người cô tận tâm tận lực truyền đạt kiến thức như thế, tôi cảm thấy vô cùng áy náy và tự trách mình đã không chuẩn bị gì. Có một thầy giáo nói: Hàng năm đi dạy, thầy nhận thấy trong các lớp học khác nhau ở các khu vực khác nhau có tới hàng trăm hàng nghìn sinh viên ôm giấc mơ đi du học, nhưng chỉ chưa đến một phần mười trong số đó có thể vượt qua những thử thách chất chồng, cuối cùng thực hiện được giấc mơ đi du học vượt trùng dương. Theo tính cách thường ngày của tôi, nghe thấy câu này, nhất định tôi sẽ kiêu ngạo cho rằng: Chắc chắn mình nằm trong số mười phần trăm đó. Ấy vậy mà, lúc đó tôi lặng lẽ nói với chính mình: Mười phần trăm đó chắc chắn sẽ không có phần của mình. Hoàn thành khóa học, tôi mua một chồng tài liệu học tập, làm một đống sổ tay học tập, mang những "thành quả chiến đấu" đó trở về quê hương. Lần thứ hai chịu đả kích, lần thứ hai tỉnh ngộ, tôi ý thức được rằng, mình còn có rất, rất nhiều chỗ yếu kém, mình còn có rất, rất nhiều bài tập cần phải làm...

Tháng Tám năm đó, tôi đặt ra cho mình một kế hoạch "điên rồ" là công phá kỳ thi GRE trong vòng hai tháng. Tôi cho thêm dấu ngoặc kép vào hai chữ "điên rồ", vì đây vốn dĩ là một ý nghĩ "điên rồ", nhưng sau cùng tôi chẳng "điên", mà cũng chẳng "rồ". Ngược lại, tôi nhận thức rất rõ, mình đang chuẩn bị làm một con thiêu thân lao đầu vào lửa, bất kể ngày đêm. Trong kế hoạch hai tháng, đáng lẽ tôi có thể ôn tập thêm các phần điền từ/ cụm từ vào chỗ trống, tìm từ đối nghĩa, đọc hiểu và viết luận, nhưng tôi lại đánh trống rút lui: Chỉ làm một phần ba cuốn điền từ/cụm từ vào chỗ trống, làm một nửa cuốn tìm từ đối nghĩa, và mới luyện viết được tất cả bốn bài trong hai phần thi viết. Còn phần đọc hiểu thì càng thảm hơn, cả một cuốn đọc hiểu, tôi mới ôn được ba bài mà thôi.

Trước đó, tôi cũng vẫn phấn đấu nhưng chưa bao giờ cảm thấy mệt mỏi, vậy mà kỳ nghỉ hè năm thứ hai đại học này lại làm tôi cảm thấy mệt mỏi từ thể xác cho đến tinh thần. Bước vào phòng thi, tôi còn cảm thấy hơi hối hận, tôi nghĩ lẽ ra mình không nên đăng ký thi GRE sớm như thế này, đến thời gian ôn tập cũng chẳng có. Nhưng, thật ra trong lòng tôi hiểu rõ, than trách không có đủ thời gian ôn tập chỉ là một cái cớ thiếu sức thuyết phục bao biện cho mình mà thôi. Kết quả kỳ thi còn đau khổ hơn những gì tôi nghĩ. Tôi cho rằng, thất bại đầu tiên của tôi trong kỳ thi GRE là thất bại ở tâm trạng tiêu cực. Tôi chẳng những không chủ động tích cực ứng chiến, mà trong lòng còn chuẩn bị sẵn tâm lý chịu thua, suốt ngày nghĩ những câu nản chí như: "Khó thế này thì mình tiêu đời rồi." Không những vậy, tôi còn hồn nhiên cho rẳng, trong một khoảng thời gian ngắn ngủi, lớp luyện thi cấp tốc có thể giúp tôi chiếm lĩnh đỉnh núi này. Nhầm lớn. Ngay từ đầu tôi nên hiểu: Trên con đường phấn đấu, tôi chỉ có thể dựa vào chính bản thân mình. Để có thể thực hiện được mục tiêu sau cùng, tôi phải thực sự bỏ tất cả công sức ra, chứ không phải bất cứ thứ nào khác.

Kết thúc kỳ thi GRE, những điều trước đó tôi hoang mang, nay lại càng hoang mang hơn. Tôi nghĩ: Vốn dĩ ngôi trường mình đang theo học không phải là một trường đại học nổi tiếng trong nước, lần này lại thi cử chán ngắt, thêm vào đó, mình còn không biết tí gì về việc xin du học, rốt cuộc phải chuẩn bị những tài liệu gì, quy trình làm hồ sơ du học như thế nào, phải học chuyên ngành nào, làm sao mới có thể nhận được học bổng, mình hoàn toàn không biết. Cho nên, sau những băn khoăn, do dự, tôi quyết định từ bỏ ý nghĩ đi du học. Thời gian đó, lúc nào tôi cũng bị mọi người chế giễu, từ bạn học cho tới thầy cô đều hỏi tôi: "Ơ, Dạo trước khí thế lắm cơ mà, bây giờ sao rồi? Rốt cuộc là nội lực không đủ hay là thùng rỗng kêu to?"

Tôi cảm thấy khó chịu trong lòng, có điều tôi không cảm thấy khó chịu bởi những lời châm chọc của người khác, mà tôi cảm thấy khó chịu bởi tôi không hiểu tại sao mình có thể dễ dàng từ bỏ ước mơ du học đến thế. Tôi sợ mình lại trở về trạng thái sa ngã, không có chí tiến thủ giống như thuở nhỏ; sợ mình lại yếu đuối, không chịu nổi sự đả kích vì thất bại giống như thuở nhỏ. Tôi phiền muộn vì biết rõ trong lòng mình có một ước mơ cao xa, thế mà tôi lại không nhìn rõ đường đi của nó. Và điều khiến tôi phiền muộn hơn là học xong năm thứ hai đại học, Cá Béo Ướp Muối đột nhiên chuyển trọng tâm sang tích lũy kinh nghiệm làm việc. Cô ấy đã quyết định sau khi tốt nghiệp sẽ đi làm mấy năm trước đã, đợi đến khi tích lũy đủ kinh nghiệm làm việc mới nghĩ tới chuyện có đi du học nữa hay không. Đối với tôi mà nói, tin này khác nào sét đánh giữa trời quang. Tôi vốn đã bó tay chịu trói, nay người bạn duy nhất cùng chí hướng phấn đấu cũng bỏ tôi đi. Vậy là, tôi phải chiến đấu một mình thật rồi.

Tôi bắt đầu suy nghĩ, tất cả những gì tôi làm, rốt cuộc là đúng hay sai. Tôi có nên bắt chước người khác, an phận thủ thường, học theo lịch trình của nhà trường, tham gia các hoạt động ngoại khóa, tranh giành làm cán bộ lớp, mở rộng mối quan hệ, để tính toán tìm việc làm sau khi ra trường không? Sau này tốt nghiệp, tôi phải làm gì? Liệu tôi có nên ở lại thành phố này, tìm một công việc nhẹ nhàng , rồi gả vào một gia đình tốt, hưởng thụ cuộc sống vui vẻ nhàn nhã trong vốn thời gian hữu hạn của đời mình? Nghe những điều này có vẻ hợp tình hợp lý, nhưng tại sao tôi luôn cảm thấy không cam lòng, luôn cảm thấy cuộc sống không nên dừng lại ở đây, luôn cảm thấy mình chỉ có một lần được sống, không nên đi theo dấu chân người khác, cảm thấy mình nên để lại những dấu ấn riêng trong cuộc đời mình, để lại những dấu ấn ngoạn mục, đáng nhớ, đáng thán phục, để đến khi chuẩn bị rời xa thế giới này, ít ra trong lòng tôi cũng không có gì phải hối tiếc.

Tôi lấy cuộn băng Nhập môn nghe tiếng Anh trong máy đọc lại ra rồi bỏ album của Phạm Vĩ Kỳ vào, ngân nga hát theo bài Ước mơ ban đầu hết lượt này đến lượt khác. Con người là vậy đấy, khi trong lòng có tâm sự, thì nghe bài hát nào cũng đều cảm thấy bài hát đó đang kể câu chuyện của mình. Tôi suy ngẫm về lời bài hát, cảm thấy kiêu ngạo lúc đầu của mình đã bị hiện thực đánh gục rồi, tôi hiểu mình phải cố gắng, nỗ lực nhiều hơn nữa mới có thể đi đến phương xa. Sau này ước mơ của tôi trở nên xa vời, tôi bèn đi tìm đôi cánh tàng hình có thể ban cho mình sức mạnh. Vào lúc chán chường sau khi bị thất bại, tôi cảm nhận rõ sức nặng của sự cô độc, tôi bắt đầu hoài niệm về những tháng ngày tôi và Cá Béo Ướp Muối cùng sát cánh phấn đấu trước đây. Nhớ hai đứa cùng đi trên một con đường, cùng phấn đấu, vui vẻ trong suốt một thời gian dài như thế, và tin rằng lúc xuyên qua cơn gió, vượt qua khúc quanh, trái tim của chúng tôi vẫn luôn hướng về nhau giống như trước kia.

Tôi hỏi chính mình, rốt cuộc tôi phải làm thế nào, rốt cuộc tôi phải lựa chọn ra sao, tôi thật sự nên từ bỏ? Hay nên tiếp tục kiên trì? Nếu từ bỏ, thì tiếp sau đây tôi phải làm gì; nếu kiên trì, liệu điểm kết thúc đó có đường ra không? Tôi không biết, thật sự không biết... Từ khi lên đại học, đây là lần đầu tiên, tôi cảm thấy hoang mang, sợ hãi, cô độc và không biết xoay sở thế nào.

Tôi kết thúc năm học thứ hai trong im lặng. Năm đó, tôi tròn hai mươi tuổi. Năm đó, tôi đạt hạng "Ưu" trong kỳ thi tiếng Anh chuyên ngành cấp 4, thực hiện được một tâm nguyện nhỏ của mình. Nhưng, cũng chính năm đó, tôi đau khổ vì kỳ thi GRE, tôi có cảm giác mất mát, trống rỗng vì ước mơ của mình bị vỡ vụn. Trong kỳ thi GRE lần đó, tôi làm kẻ đào ngũ từ đầu đến cuối, một mặt trong lòng tôi muốn thi dựa vào vốn kiến thức mà mình đã tích lũy được trước đó, mặt khác tôi không chịu luyện tập một cách thật sự, nghiêm túc dưới áp lực nặng nề. Đến cuối cùng, người chịu thiệt vẫn là mình. Vì vậy, tôi hiểu rõ một đạo lý: Luyện tập và tích lũy luôn luôn là con đường đúng đắn, đừng bao giờ nghĩ tới chuyện chui qua kẽ hở, vì vốn dĩ chẳng có kẽ hở nào có thể chui qua, cũng đừng bao giờ nghĩ tới chuyện đi đường tắt, vì vốn dĩ chẳng có đường tắt nào có thể đi qua.

Sau này tôi và Cá Béo Ướp Muối rất ít khi đi tự học cùng nhau, mặc dù bạn ấy trở thành "gương làm việc", còn tôi trở thành "gương học tập", nhưng chúng tôi vẫn là những người bạn tốt nhất của nhau. Chúng tôi đi trên những con đường khác nhau, theo đuổi những ước mơ khác nhau, nhưng cùng mang một trái tim đồng cảm. Tôi thật lòng tin rằng, mai này sẽ có một ngày nào đó, hai con đường của chúng tôi sẽ có điểm giao nhau.