Bối cảnh:

- Quốc tê:

+ Chiến tranh lạnh kết thúc, từ những năm 90 của thế kỉ xx tình hình thế giới có nhiều chuyển biến mới, sự đối đầu Đông Tây không còn dẫn đến các nước trên thế giới chuyển từ xu thế đối đầu sang đối thoại hợp tác.

+ Vấn đề Campuchia được giải quyết thông qua việc kí kết hiệp định về hòa bình 10/1991 ở Campuchia, cùng với sự cố gắng của Việt Nam, Lào, Indo,...và các nước Đông Nam Á khác trong việc xích lại gần nhau là nhân tố quyết định cho sự chuyển biến tích cực ở Đông Nam Á. Đánh dấu bước ngoặc chấm dứt thời kì băng giá trong quan hệ giữa ASEAN và ba nước Đông Dương, mở ra thời kì hợp tác và xu thế liên kết khu vực. Các nước Đông Nam Á có điều kiện để hợp tác, cùng phát triển giữ gìn hòa bình an ninh và ổn định khu vực.

+ Bối cảnh mới yêu cầu ASEAN phải tăng cường sức mạnh về kinh tế với các nước trong khối và khu vực thông qua việc hợp tác. Việc thiết lập quan hệ với ba nước Đông Dương trong đó có Việt Nam là một trong những quyết sách của ASEAN.

Trong nước:

+ Đối với Việt Nam, bối cảnh mới tạo điều kiện cho Việt Nam từng bước hội nhập vào nền kinh tế khu vực và thế giới, giảm bớt nguy cơ tụt hậu. Gia nhập ASEAN Việt Nam có điều kiện đuổi kịp và hội nhập với nền kinh tế phát triển năm động của khu vực và thế giới. Việt Nam có điều kiện tham gia các cơ chế hợp tác với các nước công nghiệp trên thế giới.

+ Đại hội VII tháng 6/1991, Đảng Cộng Sản Việt Nam đã khẳng định đường lối đối ngoại đa phương hóa, mở rộng với chủ trương là "Việt Nam muốn làm bạn với tất cả các nước trong cộng đồng quốc tế". Gia nhập ASEAN là điều kiện thuận lợi không nằm ngoài kế hoạch phát triển của Việt Nam.

Những thuận lợi:

- Việt Nam với chủ trương muốn làm bạn với tất cả các nước trong cộng đồng quốc tế, gia nhập ASEAN là điều kiện thuận lợi để Việt Nam mở rộng mối quan hệ hợp tác giao lưu. Từ khi gia nhập ASEAN, Việt Nam đã có nhiều đóng góp trong nhiều lính vực khác nhau.

- Việt Nam có điều kiện thuận lợi để tiếp xúc, hợp tác với nhiều tổ chức trên thế giới, đa dạng hóa đa phương hóa các quan hệ hợp tác, từ đó nâng cao vị thế trên chính trường quốc tế.

- Việc gia nhập ASEAN không trái với quy luật phát triển của thế giới, đa phương hóa đa dạng hóa quan hệ hợp tác đòi hỏi chính sách ngoại giao mở rộng, đa phương hóa là tất yếu.

- Việt Nam có điều kiện tiếp thu những thành tựu tiên tiến của các nước ASEAN đi trước, được các nước đi trước tạo điều kiện giúp đỡ về cơ sở vật chất, kĩ thuật, kinh nghiệm quản lý trên nhiều lính vực như y tế, giáo dục, kinh tế,..v.v từ đó Việt Nam có điều kiện phát triển, rút ngắn khoảng cách với các nước khu vực và thế giới.

- Việc gia nhập ASEAN làm tăng sức hấp dẫn của Việt Nam, thu hút vốn đầu tư, mở rộng việc buôn bán giao lưu hàng hóa. ASEAN là cầu nối giúp Việt Nam mở rộng hợp tác giao lưu về nhiều lĩnh vực khác nhau, không chỉ tạo điều kiện giúp Việt Nam hội nhập sâu với các nước trong khu vực mà còn tạo điều kiện cho Việt Nam hợp tác với các nước khác trên thế giới.

Những thách thức:

- Bên cạnh những thời cơ thuận lợi đầy hấp dẫn Việt Nam cũng đứng trước nhiều thách thức khi gia nhập tổ chức này:

+ Sự cạnh tranh không lành mạnh, sự xâm nhập của các phần tử chống đối từ bên ngoài luôn là những mối nguy cơ tiềm tàng dễ phá hủy đi trật tự chính trị, cân bằng xã hội kinh tế của nước ta, nếu Việt Nam không có những biện pháp hữu hiệu để nâng cao thực lực về cả kinh tế chính trị văn hóa ta phải đứng trước mối nguy cơ rất lớn.

+ Việt Nam có mốc xuất phát thấp. Trong khi chúng ta đang bận bịu với phong trào giải phóng dân tộc thì các nước khác trong khu vực và thế giới đã bắt đầu xây dựng và phát triển kinh tế, do đó Việt Nam có khoảng cách khá xa với các nước. Nếu không có những biện pháp thiết thực đế phát triển kinh tế, rút ngắn và đuổi kịp khoảng cách với các nước thì chúng ta sẽ tụt hậu.

+ Văn hóa, nếu không có những chính sách bảo vệ văn hóa hợp lý thì chúng ta sẽ phải chịu tình trạng hòa nhập hòa tan đánh mất bản sắc dân tộc.