Nói đến hoa bằng lăng ở Hà Nội là nói đến phố Thợ Nhuộm. Ngày trước bằng lăng chưa được trồng nhiều như bây giờ, cả thành phố chỉ có phố Thợ Nhuộm là có nhiều cây nhất, từ đầu phố đến cuối phố. Mùa hè đến, nhiều khi chỉ đi qua phố này để ngắm hoa bằng lăng. Hoa bằng lăng tím ngắt, nở từng chùm mát mắt chứ không chói rực như hoa phượng. Cây bằng lăng không cao quá, tán vừa đủ để bạn chỉ cần ngửa cổ lên là đã có thể chiêm ngưỡng hoa ở khoảng cách gần.

 Mỗi mùa hè là mỗi mùa thổn thức vì hoa bằng lăng, đặc biệt là cho các cô cậu ở tuổi mới lớn. Màu tím là màu của tình cảm, của nhung nhớ bịn rịn. Phải nói không ngoa là khi người ta biết rung động với màu hoa bằng lăng là khi ta biết yêu. Thành phố Huế nổi tiếng vì màu áo dài tím Huế, cũng là màu của hoa bằng lăng. Có phải vì màu tím này mà con gái Huế nổi tiếng là đằm thắm, duyên dáng chăng?

 Trước khi chuyển về Hà Nội tôi không biết hoa bằng lăng. Tên của cây không hoàn toàn thuần Việt, dường như là tên phiên âm từ ngôn ngữ khác, có thể là của người Chăm hay người Khme. Thổ dân trên quốc đảo Philipines gọi cây là banaba, mà họ là những người gần gũi với người Chăm. Miền Nam có nhiều bài hát về hoa bằng lăng, có thể là hoa bằng lăng theo chân người miền Nam tập kết ra Bắc. Rồi hoa được trồng cho người xa quê nguôi ngoai nỗi nhớ thương.

 Bây giờ thì bằng lăng được trồng ở nhiều nơi trên đất Bắc, không chỉ Hà Nội. Màu hoa tím ngát dễ thương như vậy, cầm lòng sao đặng. Nếu hoa bằng lăng đã trở thành một phần không thể thiếu của Hà Nội, thì người miền Nam đã là một phần của Thủ đô từ rất lâu rồi. 

 Sớm nhất là những người Chăm bị bắt làm tù binh theo sau những cuộc tấn công của vua tôi thời tiền Lê năm 982. Đọc nghiên cứu về người Chăm ở Hà Nội, họ nói rằng cứ vùng nào có tên Sở là làng của người Chăm xưa*. Dấu tích của người Chăm ở miền Bắc dễ nhận ra ngày nay là mái tóc xoăn và nước da ngăm. Nói về mái tóc xoăn thì ngay nhà tôi đây đã có tới hai người rồi.

* Nghiên cứu của Đinh Đức Tiến và Vũ Diệu Trung, Dấu tích một số làng chăm trên xứ bắc, 2013, xem trên trang chủ vhnt.org.vn

 Cùng với hoa phượng, hoa bằng lăng là hoài niệm về mùa hè trong tôi. Hai thứ hoa này chỉ có ở miền nhiệt đới, không thể gặp được ở xứ lạnh. Vì thế nên đến tháng Năm, khi nhớ mùa hè Hà Nội, tôi chỉ có thể lên internet xem ảnh hoa nở ở nhà mà thôi. Màu hoa bằng lăng đối lập với màu lửa cháy của hoa phượng, cùng biểu đạt cho nỗi nhớ mùa hè, một màu mãnh liệt, và một màu âm ỉ day dứt.