Hoa ngọc trâm đẹp như cái tên của nó: cành hoa xanh ngọc vươn dài có chùm hoa trắng thơm ngát, đong đưa làm duyên. Gọi là ngọc trâm hay trâm ngọc đều hay. Hoa ngọc trâm là hoa cảnh ở Việt Nam, có lẽ là khá phổ biến, vì từ thời chiến tranh hoa đã được chụp trong những bức bưu ảnh đen trắng rồi.

 Tên hoa ngọc trâm gợi lên một cô gái đẹp dịu dàng mà quí phái, mơ mộng mà thanh cao. Thời xưa, có lẽ chỉ có nhà khá giả, có bố mẹ Tây học mới đặt cho con cái tên thơ mộng như thế. Một cô gái như vậy đã tặng một tấm bưu ảnh cho bố tôi những năm 60.

 Hồi nhỏ, trong album gia đình tôi luôn có một tấm bưu ảnh đen trắng hoa ngọc trâm của một cô gái mang tên hoa với những dòng chữ thắm thiết cho thầy giáo của mình. Bố tôi dạy học ở bậc cao đẳng ngay sau khi tốt nghiệp, khi chỉ có hai mươi ba tuổi và còn độc thân. Chắc chắn không chỉ một cô gái gửi thư hay ảnh cho bố tôi, nhưng bức ảnh này được lưu giữ nhiều năm sau. Mẹ tôi, một người quyết đoán, chắc sẽ không nhắm mắt làm ngơ, nếu như người con gái này không có một ảnh hưởng nhất định. Dù sao thì chỉ những người trong cuộc biết mà thôi.

 Chuyện này không ngăn cản được việc mẹ tôi thích hoa ngọc trâm và trồng hoa trong mảnh vườn bé xíu trên sân thượng của bà. Ngày tôi rời Việt Nam, trong túi xách tay có mấy củ hoa ngọc trâm vườn nhà mang theo lên máy bay. Bao nhiêu năm sau, cây vẫn xanh tốt và thỉnh thoảng thưởng cho người chăm bón những đóa hoa trắng ngát hương. Đó không còn là hoa nữa, chúng đã trở thành sợi dây gắn liền tôi với mẹ tôi, với Việt Nam.

 Một điều đáng nói nữa là cây hoa này không có ở Bắc Âu. Tra thông tin về hoa, chỉ thấy nói hoa mọc ở khu vực Đông Á và Đông Nam Á, phổ biến dùng làm thuốc ở Trung Quốc, Nhật Bản, Triều Tiên và Mông Cổ. Hoa là loài duy nhất trong họ Hosta có hương. Các loại Hosta khác cũng có nhiều ở đây nhưng hoa chúng thuôn dài, có màu tím nhạt hoặc trắng, không có mùi hương, hay mọc ở những nơi râm mát hay gần nước.

 Tôi đã gặp ngọc trâm ở nơi không ngờ nhất, Mêhico, xa Việt Nam đến nửa vòng trái đất. Cây được trồng trong chậu lớn do người chủ cũ để lại. Trong mấy năm ở đó, tôi không thấy hoa nở lần nào, nhưng dù sao có cây vẫn hơn. Mêhico là xứ cận nhiệt đới như Việt Nam nên họ cũng có nhiều loại hoa quả giống mình: cam, chanh, dứa, đu đủ, mãng cầu... đủ cả. Thú vị là họ cũng nhập cây từ châu Á về trồng thử như khế và vải. Giống như châu Á được hưởng lợi từ cây cà phê hay cao su từ châu Mỹ vậy.