Chương 6

TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH VỀ DÂN CHỦ

VÀ XÂY DỰNG NHÀ NƯỚC CỦA DÂN, DO DÂN, VÌ DÂN

6.1 QUAN ĐIỂM CỦA HỒ CHÍ MINH VỀ DÂN CHỦ

6.1.1 Quan niệm của Hồ Chí Minh về dân chủ

- Quan niệm của Hồ Chí Minh quan niệm dân chủ được diễn đạt qua hai mệnh đề ngắn gọn có nghĩa là " Dân là chủ" và " Dân làm chủ" – thể hiện vị thế, vài trò, quyền và trách nhiệm của dân

6.1.2 Dân chủ trong các lĩnh vực của đời sống xã hội

- Trong lĩnh vực chính trị: thể hiện trong hoạt động của nhà nước với tư cách nhân dân có quyền lực tối cao.

- Trong phương thức tổ chức xã hội bằng hình thức trực tiếp và gián tiếp qua dân chủ dân chủ đại diện, hệ thống chính trị do "dân cử ra" và "do dân tổ chức nên"

- với Hồ Chí Minh dân chủ không chỉ có ý nghĩa là một giá trị chung, là sản phẩm của văn minh nhân loại, mà còn là lý tưởng phấn đấu của cả dân tộc.

6.1.3 Thực hành dân chủ

a. Xây dựng và hoàn thiện các thiết chế bảo đảm dân chủ

- Trong đấu tranh giành chính quyền cũng như trong 2 cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ, Hồ Chí Minh luôn quan tâm hoàn thiện một thể chế dân chủ ở nước ta thông qua các bản Hiến Pháp: Hiến Pháp 1946; Hiến Pháp 1959.... Trong đó người đặc biệt quan tâm đến vấn đề giải phóng phụ nữ để phụ nữ được bình đẳng với nam giới.

b. Xây dựng các tổ chức Đảng, nhà nước, Mặt trận và các đoàn thể chính trị- xã hội vững mạnh để bảo đảm dân chủ trong xã hội

- Đảng, nhà nước, Mặt tr và các đoàn thể đều có một mục tiêu chung là đạt trình độ dân chủ cao, dân chủ xã hội chủ nghĩa.

6.2 TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH VỀ XÂY DỰNG NHÀ NƯỚC CỦA DÂN, DO DÂN, VÌ DÂN

Vấn đề chính quyền là vấn đề cơ bản của mọi cuộc cách mạng. Trong quá trình tìm đường cứu nước, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã phải tìm tòi, giải quyết hàng loạt vấn đề về đường lối chiến lược cách mạng, về giành chính quyền và giữ chính quyền. Sau khi lật đổ ách thống trị của thực dân và phong kiến, tay sai, lập nên chính quyền của nhân dân, chính quyền đó cần được xây dựng như thế nào để thực sự là chính quyền của dân, do dân, vì dân.

6.2.1 Xây dựng nhà nước thể hiện quyền làm chủ của nhân

Nêú vấn đê cơ bản của mọi cuộc cách mạng là vấn đề chính quyền thì vấn đề cơ bản của một chính quyền là ở chỗ nó thuộc về ai, phục vụ quyền lợi của ai.

a. Nhà nước của dân

- Quan điểm nhất quán của Hồ Chí Minh là xác lập tất cả mọi quyền lực trong Nhà nước và trong xã hội đều thuộc về nhân dân

- Trong điều thứ 1- Hiến pháp 1946 do Người làm Trưởng ban soạn thảo đã khẳng định rõ: " Nước Việt Nam là một nước dân chủ cộng hoà. Tất cả quyền bính trong nước là của toàn thể nhân dân Việt Nam, không phân biệt nòi giống, trai gái, giàu nghèo, giai cấp, tôn giáo".

- Điều 32- Hiến pháp 1946 cũng quy định: " Những việc quan hệ đến vận mệnh quốc gia sẽ đưa ra thân dân phúc quyết..." Thực chất đó là chế độ tự chủ, một hình thức dân chủ trực tiếp được đề ra khá sớm ở nước ta.

b. Nhà nước do dân

Đó là nhà nước do nhân dân lựa chọn, bầu ra những đại biểu của mình; nhà nước đó do nhân dân ủng hộ, giúp đỡ. Do đó, Người yêu cầu: Tất cả các cơ quan nhà nước là phải dựa vào nhân dân, liên hệ chặt chẽ với nhân dân, lắng nghe ý kiến và chịu sự kiểm soát của nhân dân.

c. Nhà nước vì dân

Đó là nhà nước phục vụ lợi ích và nguyện vọng của nhân dân, không có đặc quyền, đặc lợi, thật sự cần, kiệm, liêm, chính, như Chủ tịch Hồ Chí Minh đã nói: " Cả đời tôi chỉ có một mục đích, là phấn đấu cho quỳên lợi của tổ quốc và hạnh phúc của quốc dân. Những khi tôi phải ẩn nấp nới núi non, hoặc ra vào chốn tù tội, xông pha sự hiểm nghèo- là vì mục đích đó. Đến lúc nhờ quốc dân đoàn kết, tranh được chính quyền, uỷ thác cho tôi gánh vác việc Chính phủ, tôi lo lắng đêm ngày, nhẫn nhục cố gắng- cũng vì mục đích đó". Đó là một vị chủ tịch hoàn toàn vì dân.

Trong nhà nước đó, cán bộ từ Chủ tịch trở xuống đều là công bộc của dân. Vì vậy "việc gì lợi cho dân, ta phải hết sức làm, việc gì hại đến dân, ta phải hết sức tránh".

6.2.2 Quan điểm của Hồ Chí Minh về sự thống nhất giữa bản chất giai cấp công nhân với tính nhân dân và tính dân tộc của nhà nước

a. Bản chất giai cấp công nhân của nhà nước

Khi nói Nhà nước dân chủ mới của nước ta là Nhà nước của dân, do dân, vì dân, không có nghĩa đó là nhà nước phi giai cấp hay siêu giai cấp.

- Bản chất giai cấp công nhân của Nhà nước ta được biểu hiện ở những luận điểm chủ yếu sau:

+ Nhà nước đó do Đảng của giai cấp công nhân lãnh đạo. Đảng lãnh đạo bằng những đường lối quan điểm, chủ trương thông qua hoạt động của các tổ chức đảng và đảng viên.

+ Thể hiện ở tính định hướng xã hội chủ nghĩa của sự phát triển đất nước

+ Thể hiện ở nguyên tắc tổ chức và hoạt động cơ bản của nó là nguyên tắc tập trung dân chủ.

b. Bản chất giai cấp công nhân thống nhất với tính nhân dân với tính dân tộc của nhà nước.

Nhà nước ta vừa mang bản chất giai cấp công nhân vừa có tính nhân dân và tính dân tộc vì nó bảo vệ lợi ích của nhân dân, lấy lợi ích của dân tộc làm nền tảng...

6.2.3 Xây dựng nhà nước có hiệu lực pháp lý mạnh mẽ

Sau khi trở thành người đứng đầu Nhà nước Việt Nam mới, Hồ Chí Minh đặc biệt quan tâm việc xây dựng một Nhà nước có hiệu lực pháp lý mạnh mẽ, thể hiện trên những điểm sau đây:

a. Xây dựng một nhà nước hợp pháp, hợp hiến

Nhà nước đó phải được thành lập thông qua Tổng tuyển cử với chế độ phổ thông đầu phiếu, trực tiếp và bỏ phiếu kín...Nhà nước có đầy đủ tư cách pháp lý để giải quyết những công việc đối nội, đối ngoại của nước ta.

b. Hoạt động quản lý nhà nước bằng hiến pháp, pháp luật và chú trọng đưa pháp luật vào cuộc sống

Hồ Chí Minh là một tấm gương sáng về sống và làm việc theo Hiến pháp và pháp luật. Người tự gíac khép mình vào kỷ luật, sống và làm việc theo Hiến pháp và pháp luật đã trở thành nền nếp, thói quen, thành lối ứng xử tự nhiên của Hồ Chí Minh.

c. Xây dựng đội ngũ cán bộ công chức đủ đức và tài

Để tiến tới xây dựng một Nhà nước pháp quyền có hiệu lực, Hồ Chí Minh đã thấy rõ phải nhanh chóng đào tạo, bồi dưỡng nhằm hình thành đội ngũ cán bộ, viên chức nhà nước có trình độ văn hoá, am hiểu pháp luật, thành thạo nghiệp vụ hành chính nhất là phải có đức cần, kiệm, liêm, chính, là tiêu chuẩn cơ bản của người cầm cân, nảy mực cho công lý.

6.2.4 Xây dựng nhà nước trong sạch vững mạnh, hoạt động có hiệu quả

a. Đề phòng và khắc phục những tiêu cực trong hoạt động của nhà nước

Xây dựng một nhà nước trong sạch vững mạnh là điều luôn thường trực trong tâm trí và hành động của Hồ Chí Minh, trong quá trình xây dựng Nhà nước Việt Nam dân chủ Cộng hoà, Người đã chỉ rõ những tiêu cực và nhắc nhở mọi người đề phòng, khắc phục: " Đặc quyền, đặc lợi"; " Tham ô, lãng phí, quan liêu" " Tư túng, chia rẽ, kiêu ngạo"

b. Tăng cường tính nghiêm minh của pháp luật đi đôi với đẩy mạnh giáo dục đạo đức cách mạng

- Xuất phát từ thực trạng của đất nước là từ một nền kinh tế tiểu nông, quen sống theo luật tục, hơn là theo pháp luật, bỏ qua chế độ tư bản đi lên CNXH, lại trải qua nhiều năm chiến tranh...nên theo Người việc cần làm trước tiên là phải khẩn trương xây dựng một hệ thống pháp luật đồng bộ, đẩy mạnh việc tuyên truyền, giáo dục pháp luật trong nhân dân. Song không nên vì thế mà đề cao một chiều vai trò của pháp luật, coi pháp luật là tối thượng, bỏ qua vai trò hỗ trợ của các nhân tố khác , trong đó có vấn đề giáo dục đạo đức. Do vậy phải tăng cường pháp luật đi đôi với đẩy mạnh giáo dục đạo đức.

KẾT LUẬN

-Nhà nước đảm bảo quyền làm chủ thực sự của nhân dân

- Kiện toàn bộ máy hành chính nhà nước

- Tăng cường hơn nữa sự lãnh đạo của Đảng đối với nhà nước

a